Xem mẫu
- PHIM TÀI LI U TRUY N HÌNH Ph n 2 4, i m khác nhau gi a phim tài li u truy n hình và phim tài li u i n nh Như ph n trên chúng tôi ã phân tích, phim tài li u truy n hình ư c th a hư ng r t nhi u c i m c a phim tài li u i n nh. Nó chính là m t th phim tài li u i n nh ư c c i bi n i cho phù h p v i nh ng c tính k thu t và c i m ti p nh n c a truy n hình s d ng trên lo i hình báo chí này. Nh ng thay i ó t o nên s khác bi t căn b n gi a phim tài li u c a hai lo i hình truy n thông - i n nh và truy n hình. 4.1 V công chúng Tr ng thái ti p nh n c a i n nh và truy n hình r t khác nhau. Công chúng ti p nh n tác ph m i n nh m t i u ki n lý tư ng cho vi c ti p thu n i dung tác ph m. Còn truy n hình ph i i m t v i r t nhi u tr ng i c a cu c s ng hàng ngày, c nguyên nhân khách quan l n nguyên nhân ch quan, n quá trình ti p nh n c a ngư i xem. Công chúng ti p nh n tác ph m i n nh trong không gian r p chi u. ó là m t kho ng không gian riêng bi t ngư i xem ng i trong bóng t i g n như hoàn toàn, trong nh ng hàng gh i di n v i m t màn nh l n. Trên ó chi u nh ng hình nh ngo i c , không th th y trong cu c s ng thư ng nh t. Cùng v i nó là nh ng chu i âm thanh v i âm lư ng l n. Ngư i xem c a i n nh là m t thành viên trong m t lư ng công chúng nh , ch kho ng vài trăm ngư i. ó là m t môi trư ng lý tư ng cho ti p nh n m t tác ph m ngh thu t. Hình tư ng ngh thu t i n nh i th ng vào tr c giác ngư i xem, d em l i nh ng c m xúc m nh m , k c ti ng khóc ti ng cư i t kh i. Chính vì kh năng gây c m xúc m nh m c a i n nh cùng v i môi trư ng ti p nh n nh h p, ch kho ng vài trăm ngư i, nên nh ng hình nh trên phim gây ư c
- "ph n ng dây chuy n" trong c m xúc c a khán gi . Nh ng c m xúc do i n nh gây ra lan nhanh trong không gian r p chi u, t o nên s c ng hư ng v m t tình c m. Vì v y, ngư i xem càng b tác ng m nh b i hình nh, l i tho i ti ng ng âm nh c c a b phim hơn, kh năng ti p nh n c a khán gi tr nên cao hơn. Và tác ph m i n nh do ó ư c ti p nh n y hơn. Hơn n a, khi xem m t tác ph m i n nh, ngư i xem b tách r i ra kh i b i c nh s ng hàng ngày, không b chi ph i b i b t c tác ng nào c a ngoài c nh,hoàn toàn chú ý ti p thu tác ph m. N i dung tác ph m i n nh ư c ngư i xem ti p thu khá tr n v n. Xu t phát t c i m ti p nh n này nên tác ph m i n nh có th ư c d n nén n cao các chi ti t mà không s ngư i xem khó hi u. Tuy nhiên,kh năng t p trung cao c a ngư i xem không th duy trì lâu. ng th i, khi ang xem d m t bu i chi u,khán gi không th ng ng xem n u mu n ti p thu tr n v n tác ph m. Vì hai lý do nêu trên, m i tác ph m i n nh không nên kéo dài hơn 90 phút, t i a là 100 phút khán gi có th hi u ư c toàn b tác ph m. V i nh ng tác ph m s , òi h i th i lư ng l n thì nên tách ra thành nhi u ph n, m i ph n kho ng 90 n 100 phút. M i êm chi u m t ph n cho t i khi h t b phim. M t c i m n a có tác ng khá l n n quá trình ti p nh n tác ph m i n nh là vi c ngư i xem ư c phép l a ch n tác ph m mình thích. Công chúng thư ng th c i n nh là công chúng có ch n l c. Ch n l c ây có nghĩa là h ch xem nh ng tác ph m mình thích,không ai có th ép bu c ngư i khác xem m t tác ph m i n nh mà h không thích và không mong mu n ư c thư ng th c. i u này khi n cho ngư i xem có m t tâm lý ti p nh n r t n nh trư c và trong su t quá trình xem phim. Khác v i i n nh, truy n hình, v i tư cách là m t phương ti n truy n thông i chúng, n v i m i nhà, s c vào m i ngõ ngách, m i vùng xa xôi h o lánh trên trái t. Truy n hình tr thành c a ngõ m i ngư i, không c n ph i ra kh i nhà mình mà v n bi t t t c nh ng s ki n x y ra trên th gi i, t nh ng s ki n a phương, s ki n trong nư c, cho t i nh ng s ki n x y ra nơi cách xa
- hàn v n km. Không ch mang n cho ngư i xem tin t c, truy n hình còn là phương ti n chuy n t i nhi u lo i hình ngh thu t, nhi u chương trình gi i trí. Do ó, truy n hình tr thành m t nhà hát t ng h p, m t phương ti n gi i trí toàn năng. Ngư i xem truy n hình ng i t i nhà mình, trong không gian quen thu c. V i chi c i u khi n t xa trong tay, h có th t do l a ch n chương trình h p d n nh t, phù h p nh t v i mình. i u này khi n cho các tác ph m truy n hình ph i luôn tìm cách th hi n sinh ng nh t, có kh năng h p d n nh t gi khá gi bên máy thu hình. Do ó, truy n hình ph i không ng ng hoàn thi n cách th c xây d ng chương trình c a mình thu hút ư c ngư i xem . ng th i các tác ph m truy n hình còn ph i i phó v i t t c nh ng tác ng c a ngo i c nh n tâm lý ti p nh n c a ngư i xem. H luôn b qu y nhi u b i nh ng tác ng c a cu c s ng hàng ngày, t o ra nh ng chu i t o n trong quá trình ti p thu thông tin. Chính vì v y mà tác ph m truy n hình òi h i ph i r t d hi u, và c th trong t ng khuôn hình, ng th i ph i có m t dư thông tin nh t nh ngư i xem có th hi u ư c nh ng o n h không t p trung nh logic phát tri n c a s ki n. S d hi u c a tác ph m truy n hình còn do vi c truy n hình có kh năng ph sóng m t kho ng không gian l n, cùng m t lúc ph c v hàng tri u khán gi v i nhi u trình văn hoá khác nhau, thu c nhi u t ng l p khác nhau, nhi u dân t c khác nhau. Có nghĩa là công chúng c a truy n hình là qu ng i qu n chúng. thu ư c hi u qu truy n thông l n nh t, tác ph m truy n hình, m t tác ph m truy n thông i chúng ph i ư c xây d ng cho công chúng dù trình văn hoá như th nào cũng ti p nh n ư c thông i p c a tác ph m. Như v y, tr ng thái ti p nh n m t tác ph m i n nh r t khác tr ng thái ti p nh n m t tác ph m truy n hình. Công chúng ti p nh n tác ph m i n nh trong r p chi u, v i lư ng công chúng nh . H luôn s n sàng và t p trung cao cho vi c ti p thu n i dung tác ph m và không h b chi ph i b i b t c tác ng nào c a môi trư ng bên ngoài. Trong khi ó tác ph m truy n hình n v i công chúng trong môi trư ng quen thu c c a h , luôn ph i i phó nh ng tác ng bên ngoài
- n công chúng,c n tr quá trình ti p nh n tác ph m. ng th i m t tác ph m truy n hình c th luôn b c trong tình tr ng ph i c nh tranh v i các tác ph m khác, các chương trình truy n hình khác gi a khán gi l i v i mình. Nh ng khác bi t v tr ng thái ti p nh n c a công chúng là nguyên nhân d n nm ts i m khác bi t gi a tác ph m i n nh và tác ph m truy n hình. 4.2, V thi t b th hi n Thi t b th hi n c a i n nh và truy n hình r t khác nhau. Các tác ph m i n nh ư c chi u trên nh ng màn hình l n v i di n tích hàng ch c mét vuông, có t l gi a chi u ngang v i chi u cao là 7:4 (1:0,57) còn màn hình máy thu truy n hình truy n th ng có kích thư c r t nh (di n tích m t màn hình 21inch ch vào kho ng 0,137m2 mà thôi), và có t l 4:3 (1:0,75), Như v y khuôn hình c a i n nh s bao quát ư c m t không gian chi u ngang r ng hơn nhi u so v i hình nh truy n hình. Do ó, lư ng thông tin trong m t khuôn hình i n nh cũng l n hơn nhi u so v i m t khuôn hình truy n hình. Toàn b hình nh trên phim ư c th hi n h t trên màn nh. Thông tin ư c th hi n y , b c c khuôn hình không b phá v . Nhưng v i màn hình c a máy thu hình thì vi c th hi n y khuôn hình là m t khó khăn. ây là i u ki n khách quan mà ngư i làm truy n hình không th kh c ph c. M t máy thu hình còn m i kh dĩ th hi n h t hình nh g c c a tín hi u truy n hình nhưng v i m t máy thu cũ ch ng h n, hình nh g c trong tác ph m truy n hình s không ư c th hi n y . Hình nh b thi u h t s làm gi m lư ng thông tin t i ngư i xem, ng th i phá v b c c c a khuôn hình. B c c b phá v r t có th làm sai l ch n i dung thông i p mà tác gi mu n chuy n n ngư i xem. M t ngư i làm truy n hình có kinh nghi m ph i lư ng trư c ư c tình tr ng này có cách th hi n hình nh ph c v t t nh t cho ý c a tác ph m. 4.3, V c trưng phương ti n truy n t i Hình nh và âm thanh c a tác ph m truy n hình ư c ưa n v i ngư i xem thông qua sóng i n t . Trư c h t,tín hi u hình nh và âm thanh ư c mã hoá thành d ng tín hi u i n t , sau ó ư c ưa vào máy phát, g i lên không trung
- b ng làn sóng vô tuy n i n. Trong i n nh, tín hi u hình nh và âm thanh ư c ghi ng b trên phim. Sau ó ư c tái t o l i b ng máy chi u, màn nh và h th ng hoá. Hình nh video s d ng trong truy n hình ư c ghi l i b ng nh ng tín hi u i n t trên băng t tính. Máy ghi hình video (Máy VHS, Umatic, Betacam hayDigital) thu tín hi u ánh sáng qua h th ng ng kính quang h c c a mình. Sau ó tín hi u ánh sáng này ư c bi n i thành tín hi u i n t và ư c ghi l i trên băng t tính. Như v y, ch trong khâu ghi hình, tín hi u ánh sáng n t v t th ã ph i ch u hai l n mã hoá. M t l n bi n i tín hi u ánh sáng thành tín hi u i n t , và l n th hai là khi ghi tín hi u i n t ó lên b ng t . Cho dù máy có hi n i n âu thì tín hi u hình nh cũng b suy gi m ch t lư ng ít nhi u. Khi n máy thu, hình nh ư c tái t o b ng cách tín hi u video ư c ng phóng ra tia âm c c bi n thành nh ng chùm i n t , r i phóng nh ng chùm i n t t i b n phá các nguyên t phosphor trên b m t c a èn hình. i u này m t l n n a làm suy gi m ch t lư ng hình nh thu ư c trên máy thu. Trong khi ó, hình nh c a phim nh a thu ư c b ng cách cho ánh sáng tác ng tr c ti p lên các phân t nh y sáng trên phim nh. sau ó, nh ng hình nh trên phim ư c chi u lên màn nh b ng hai chùm sáng t ngu n sáng c a máy chi u. Như v y hình nh c a i n nh không b mã hoá l n nào nên ch t lư ng hình nh không b suy gi m, hình nh thu ư c s trung th c hơn so v i hình nh video. Khác bi t áng k th hai gi a phim nh a và video là tương ph n. N u như tương ph n gi a khu v c sáng nh t và t i nh t c a phim nh a có th tt l 100:1 thì trên hình nh video, t l ó ch t 20:1 nh ng i u ki n lý tư ng, thông thư ng ch t kho ng 15:1. Như v y phim nh a có kh năng chuy n t i m td is c l n hơn r t nhi u so v i hình nh video. tương ph n cao c a hình nh cho phép phim nh a t o ra nh ng khuôn hình có chi u sâu b i c nh l n. Do ó, phim nh a có ư c nh ng c nh toàn và vi n vô cùng hoành tráng mà hình nh video không th t o ra. S vư t tr i v kh năng t o c m giác không gian c a i n nh là hơn tuy t i so v i truy n hình.
- Ngoài nh ng h n ch trên, hình nh video còn t i, m , không s c nét, khó xác nh ranh gi i gi a s c và da cam. không nh ng th mà nó còn ph i i phó v i tình tr ng " uôi sao ch i" là nh ng v t sáng xu t hi n khi th chuy n ng trên màn nh. Tình tr ng này càng tr nên t i t khi v t th chuy n ng càng nhanh. Không ch g p ph i nh ng h n ch và phân gi i, tương ph n c a thi t b thu - phát mà truy n hình còn ph i i phó v i nhi u rào c n k thu t khác. Vi c s d ng sóng i n t chuy n tài tín hi u t o ra cho truy n hình kh năng n v i lư ng công chúng l n, trên m t không gian r ng, không phân bi t biên gi i hành chính nhưng nó cũng t o ra nhi u khó khăn. Sóng i n t có th b nhi u b i nhi u nguyên nhân như: các ngu n phát sóng i n t khác,tia l a i n, i u ki n a hình, i u ki n th i ti t… làm cho hình nh thu ư c máy thu không p và n nh,làm gi m ch t lư ng tác ph m truy n hình. i u ki n a hình và th i ti t là m t tr ng i khó vư t qua c a truy n hình. Trong không gian, sóng i n t truy n th ng. Do b m t cong c a trái t,chúng ta ch thu ư c tín hi u truy n hình trong m t bán kính nh t nh k t chân c t phát sóng. Ngoài kho ng cách gi i h n ó không th thu ư c sóng truy n hình cho dù có tăng công su t máy phát lên n bao nhiêu i chăng n a. M t khác sóng i n t không vư t qua ư c các chư ng ng i v t ho c m t ph n tín hi u b tr pha khi g p ph i v t c n, t o ra nh ng hình nh không s c nét, hình nh có bóng trên màn hình máy thu. Do ó, i u ki n lý tư ng c a ăngten thu là v trí "nhìn th y" c t ăngten c a ài phát. a hình không b ng ph ng, c bi t là a hình i núi là h n ch r t khó vư t qua c a truy n hình vô tuy n. Nh ng vùng b các dãy núi ngăn cách v i c t ăngten phát sóng s không th thu ư c tín hi u truy n hình,t o nên các vũng lóm,vùng t i. Như v y, hình nh video c a truy n hình kém hơn hình nh c a i n nh v phân gi i, tương ph n. Ngoài ra, truy n thông truy n hình còn v p ph i r t nhi u rào c n do các y u t k thu t, cơ h c, xã h i, t nhiên,… gây nên. i u này khi n cho truy n hình không th th a hư ng nguyên v n ngôn ng hình nh c a
- i n nh mà nó ch có th trên cơ s k th a h th ng ngôn ng ó xây d ng cho mình m t h th ng ngôn ng hình nh phù h p v i nh ng c trưng k thu t c a mình. 5, Nh ng i m phim tài li u truy n hình ư c k th a t phim tài li u i n nh Truy n hình là phương ti n truy n thông i chúng dùng hình nh ng và âm thanh d chuy n t i thông i p t i ngư i xem. Chính vì v y mà ngay t khi ra i, truy n hình ã k th a ư c h th ng ngôn ng c a i n nh. Vì i n nh s d ng hình nh ng k t h p v i âm thanh. Nh ng y u t này ư c k t c u theo m t phương pháp ghép n i g i là montage. Truy n hình ã ư c th a hư ng nh ng vũ khí l i h i nh t t o nên s c m nh c a lo i hình truy n thông i chúng này t i n nh y u t ngôn ng chính c a i n nh và truy n hình là hình nh ng. ây cũng là y u t ngôn ng mà truy n hình ư c th a hư ng nhi u nh t t nh ng thành qu c a ngh thu t i n nh. Trư c h t là h th ng c c nh. h th ng c c nh trong truy n hình g m: - Vi n c nh (extreme long shot - ELS) - Toàn c nh r ng (very long shot-VLS) - Toàn c nh (long shot - l ch s ) - Trung toàn c nh (medium long shot - MLS) - Trung c nh (medium shot - MS) - Trung c n c nh (medium close up - MCU) - C n c nh (close up - CU) - i c n c nh (big close up - BCU) - c t (extrenme close up - ECU) - C nh ôi (Two shot- TS) - Qua vai (over shoulder shot-OSS) Sau h th ng c c nh là góc quay. N u như c nh quy t nh cho ta xem cái gì góc quay s cho ta xem như th nào. Nh ng góc quay căn b n c a truy n hình cũng ư c k th a t i n nh. ó là quay bình i n, quay nghiêng, quay chúc,
- quay h t… Cùng v i góc quay là h th ng ng tác máyv i lia, zoom, zoom gi t, travelling… Không ch h c ư c i n nh nh ng bi n pháp b c c khuôn hình, truy n hình còn ti p thu ư c ngh thu t s d ng ánh sáng c a i n nh. Tuy nhiên, hi u qu ánh sáng trên ch t li u b ng t không t t b ng phim nh a, ng th i yêu c u v ngh thu t c a tác ph m truy n hình không cao nên nhi u khi ánh sáng không ư c chú tr ng l m trong truy n hình. Y u t ngôn ng th hai c a truy n hình là âm thanh. Âm thanh trong truy n hình g m l i nói, ti ng ng và nh c n n. M t l n n a, truy n hình ư c th a hư ng i n nh k thu t x lý âm thanh, c bi t là k thu t x lý và ngh thu t s d ng ti ng ng và nh c n n. ây là hai y u t âm thanh óng vai trò khá quan tr ng trong tác ph m tài li u truy n hình. Ti ng ng ư c dùng ph n ánh thiên hiên, cu c s ng góp ph n làm tăng tính chân th c c a s ki n, hi n tư ng trong phim. Nh c là m t ph n không th thi u trong phim tài li u truy n hình. Nh c ư c s d ng như m t phương ti n bi u c m, t o không khí cho phim. Ch có ngôn ng thôi thì chưa , truy n hình ti p t c vay mư n i n nh c h th ng ng pháp hình nh- th pháp montage. Montage có nhi m v b c c tác ph m truy n hình thành nh ng câu hình nh (nh ng xen hình) và nh ng trư ng o n. Montage t o nên ch nh th cho tác ph m truy n hình. Như v y, truy n hình khi ra i ã ư c th a hư ng h u như toàn b nh ng h th ng ngôn ng hình nh và âm thanh t i n nh. Truy n hình ch ph i làm cái vi c ch n l c và c i bi n h th ng ngôn ng ó cho phù h p v i nh ng c i m lo i hình c a mình. 6, Các th lo i phim tài li u truy n hình Phim tài li u truy n hình là m t trong b n lo i hình c a ngh thu t i n nh mà nguyên t c hàng u là lo i b s hư c u, ch t li u c a nó là nh ng hình nh quay ngư i th c vi c th c. Phim tài li u truy n hình có th chia làm ba nhóm: chân dung, phóng s , chính lu n và nh m vào ba i tư ng là: con ngư i, s ki n,
- v n . C ba nhóm th lo i này thư ng có s giao thoa, hoà nh p và h tr l n nhau. 6.1, Phim tài li u chân dung Là th lo i phim trong các lo i hình phim tài li u khoa hoc, phim truy n. i tư ng th hi n chính là nhân v t có th c v i y s ph n, tính cách trong cu c u tranh gi a con ngư i v i thiên nhiên, v i con ngư i, v i b n thân mình. Trong phim tài li u chân dung, tác gi ph i tôn tr ng các s ki n trong th i gian, không gian l ch s , nhưng có quy n gi i thi u nh ng nhân v t có th c y theo cách nhìn và cách hi u c a riêng mình; vi c hư c u các chi ti t ho c s ki n c a nhân v t, ôi khi có s khác bi t th m chí ngư c h n l i v i quan ni m ương th i. Vi t Nam các hãng phim tài li u và truy n hình ã làm nhi u phim chân dung v nh ng nhân v t i n hình trong chi n u và s n xu t, ó là các phim tài li u v nh ng nhân v t th c như: Kim ng, Lý T Tr ng, Lê Mã Lương, Thi u tư ng tình báo Vũ Ng c Nh (Ông c v n),…. Các tác gi c g ng qua chân dung m t con ngư i ã làm n i lên nh ng s ki n l ch s c a các phong trào các th i i. 6.2, Phim phóng s tài li u Là th lo i phim thu c lo i phim th i s - tài li u d a trên nh ng hình nh ghi v ngư i th c vi c th c theo m t tài xác nh. Phim phóng s tài li u có th hư ng ng kính vào nh ng i tư ng khác nhau và b c c theo nh ng cách th c khác nhau làm n i b t con ngư i, s ki n hay m t v n xã h i mang tính th i s nh t. Qua l i bình, tác gi d n gi i, phân tích, ánh giá, bình lu n theo quan i m, c m nghĩ c a riêng mình. M c dù có th có khác bi t trong quan i m tác gi , phim phóng s tài li u ph i m b o y u t chân th c, nh ó phim phóng s có giá tr như m t tư li u lich s . Như phim “Ngư i lính lái xe tăng 390 ngày y”, “ ư ng v ”,… 6.3, Phim th i s Là nhóm th lo i thu c lo i hình phim th i s - tài li u trong ngh thu t i n nh, s d ng ch t li u là ngư i th c, vi c th c (do ó có giá tr tư li u l ch
- s ) ư c phát trên phương ti n truy n thông i n nh hay truy n thông truy n hình, thông tin cho i chúng bi t nh ng s vi c x y ra hàng ngày trong nư c và th gi i. Phim th i s thư ng xu t hi n d ng m t chu i nh ng m u tin ng n t p h p l i thành t ng cu n phim có dài trung bình 200m, phim c 35mm ho c c khác có th i gian chi u tương ương (phát hành theo nh kỳ) ho c nh ng phim phóng s có dài l n hơn, phát hành nh kỳ hay t xu t. Ví d như: mittinh ngày 2/9/1945 t i vư n hoa Ba ình, ho t ng c a H Ch T ch và phái oàn ta t i Fôngtenơblô – Pháp, Bác H t Pháp v nư c, các ho t ng c a các oàn i bi u ng và Nhà nư c nư c ngoài: Pháp, M , Nga, các nư c ASEAN,…
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học