Xem mẫu
- TRƯỜNG ĐẠI HỌC SÀI GÒN SAIGON UNIVERSITY TẠP CHÍ KHOA HỌC SCIENTIFIC JOURNAL ĐẠI HỌC SÀI GÒN OF SAIGON UNIVERSITY Số 63 (3/2019) No. 63 (3/2019) Email: tcdhsg@sgu.edu.vn ; Website: https://tapchikhoahoc.sgu.edu.vn PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC CỦA SINH VIÊN QUA VIỆC TỔ CHỨC DẠY – HỌC HỢP TÁC Promoting the activeness of students through co-operative teaching – learning ThS. Trương Thiên Hương Trường Đại học Sài Gòn Tóm tắt Dạy-học hợp tác là một hình thức dạy học phổ biến, được vận dụng ở nhiều nước trên thế giới, đem lại lợi ích cho người học. Đây là một trong những hình thức dạy-học thực hiện được quan điểm dạy học tích cực. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để có thể phát huy tính tích cực của sinh viên qua việc tổ chức dạy-học hợp tác theo hướng phát triển năng lực của người học. Trong khuôn khổ, bài viết trình bày cách thức thực hiện và các hình thức đánh giá hiệu quả dạy-học hợp tác. Từ khóa: dạy-học hợp tác, đánh giá, hợp tác, năng lực người học, phát huy, tích cực Abstract Co-operative teaching-learning is a popular form of teaching, which is applied in many countries worldwide, bringing more benefits to learners. It is one of the forms that performs the viewpoint of active teaching. The problem here is how to promote the activeness of students through co-operative teaching-learning towards developing learners’ ability. This paper will present the method and assessment of co-operative teaching-learning. Keywords: co-operative teaching–learning, assessment, co-operation, learners’ ability, promote, activeness 1. Mở đầu dạy rất phổ biến, hiện được sử dụng ở Tăng cường tiếp xúc giữa người dạy nhiều nước trên thế giới. Sở dĩ như vậy vì và người học, khuyến khích các hoạt động chất lượng học tập trong môi trường hợp hợp tác giữa sinh viên, vận dụng các tác, làm việc nhóm phát triển tốt hơn so với phương pháp học tập tích cực là 3 trong làm việc cá nhân. Trong giới hạn của bài những nguyên tắc dạy tốt ở bậc Đại học. Vì viết, tác giả tập trung trình bày khái niệm thế, các nhà giáo dục đã nghiên cứu, vận và tác dụng của dạy-học hợp tác, tổ chức dụng, triển khai nhiều cách thức dạy học dạy-học hợp tác theo hướng phát triển năng khác nhau nhằm tuân thủ nguyên tắc dạy lực của người học, các hình thức đánh giá học, đáp ứng được yêu cầu về nguồn nhân hiệu quả trong dạy-học hợp tác. lực của xã hội, phù hợp với các điều kiện, 2. Nội dung hình thức giáo dục hiện nay. Trong số các 2.1. Khái niệm hình thức dạy-học đáp ứng được yêu cầu Khái niệm “dạy học hợp tác” được nói trên, dạy học hợp tác là một hình thức Johnson & Johnson (2008), hai chuyên gia Email: truong_thienhuong@yahoo.com 125
- SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 63 (3/2019) nghiên cứu về “dạy học hợp tác” định mình vào việc giải quyết những tình huống nghĩa: “Hợp tác là làm việc cùng nhau để do giảng viên đặt ra. Vì vậy, sinh viên sẽ đạt mục tiêu chung. Hợp tác còn là một kĩ hiểu kiến thức kĩ hơn so với việc chỉ nghe năng sống, kĩ năng làm việc (kĩ năng diễn giảng viên truyền đạt. Đây là học bằng đạt, kĩ năng lắng nghe, kĩ năng giải quyết cách làm. Trong quá trình học hợp tác, các vấn đề, kĩ năng thực hiện,…). Trong quá kĩ năng nghe, nói, đọc, viết, phản hồi.v.v. trình hợp tác, các cá nhân tìm kiếm những của người học được rèn luyện và phát triển. kết quả, những kết quả này không chỉ có ích Cuối cùng, khi thực hiện công việc được cho mỗi cá nhân mà còn có ích cho các giao, người học phấn khởi, có niềm tin vào thành viên khác trong nhóm” [1; tr.18]. Như năng lực của bản thân và các thành viên vậy, dạy học hợp tác là hình thức tổ chức trong nhóm. dạy học với những nhóm sinh viên cùng Thứ hai, thông qua học hợp tác, sinh nhau giải quyết các nhiệm vụ học tập mà viên có cơ hội để điều chỉnh phương pháp giảng viên giao. Kết thúc quá trình làm việc, học tập của bản thân. các thành viên đều nắm bắt được thông tin, Thứ ba, dạy-học hợp tác sẽ tạo được hiểu và xây dựng kiến thức cho chính mình. mối quan hệ tương tác giữa người học và Chính nhờ học trong môi trường hợp tác với người dạy; bổ sung vốn kĩ năng và chiến nhau như thế, sinh viên sẽ có nhiều cơ hội lược trong hỗ trợ sinh viên học tập. để bày tỏ ý kiến, quan điểm của mình, được Thứ tư, hình thức dạy học theo kiểu tham gia trao đổi thảo luận với nhau, được thảo luận nhóm, thuyết trình sẽ tạo điều khẳng định mình trong nhóm, tạo bầu kiện thuận lợi cho giảng viên đo lường và không khí dân chủ trong lớp học. đánh giá quá trình học tập của sinh viên. 2.2. Tác dụng của dạy-học hợp tác Trên cơ sở đó, điều chỉnh phương pháp dạy Hình thức dạy-học hợp tác có nhiều học để nâng cao hiệu quả đào tạo. tác dụng tích cực đối với sinh viên (người 2.3. Tổ chức dạy-học hợp tác theo học) và giảng viên (người dạy) như sau: hướng phát triển năng lực của người học Thứ nhất, học hợp tác sẽ tăng cường 2.3.1. Chuẩn bị cho dạy-học hợp tác cơ hội học tập, trao đổi kiến thức giữa Để một giờ dạy học hợp tác đạt kết người học với người học; tạo điều kiện cho quả, giảng viên và sinh viên cần phải có sự người học vận dụng sự hiểu biết, kinh chuẩn bị chu đáo. Đầu tiên, giảng viên cần nghiệm của bản thân vào việc hình thành xác định mục tiêu, yêu cầu mà người học kiến thức, kĩ năng mới; phát huy tính chủ cần đạt (kiến thức, kĩ năng, thái độ). Sau động, sáng tạo, năng lực tư duy của người đó, phải thiết kế chủ đề khoa học và nội học; rèn luyện các kĩ năng cần thiết hỗ trợ dung thảo luận, thuyết trình; cung cấp các cho kĩ năng sống, kĩ năng làm việc nhóm. nguồn tài liệu để sinh viên có thể chuẩn bị Có thể nói, trong học hợp tác, hoạt động trước; lên kế hoạch bố trí thời gian giữa học của sinh viên được trợ giúp qua sự thảo luận và thuyết trình. Đồng thời, phải tương tác giữa những người học với nhau xác định các tiêu chí, hình thức đánh giá và những người có hiểu biết hơn (giảng hiệu quả hoạt động nhóm và xác lập được viên, bạn học thuộc các năng lực khác một đội ngũ cộng sự đắc lực (nhóm trưởng nhau). Để tiếp nhận kiến thức, người học của các nhóm). Sinh viên cũng phải có sự phải sử dụng kinh nghiệm, hiểu biết của chuẩn bị từ tâm thế (có lòng khát khao hiểu 126
- TRƯƠNG THIÊN HƯƠNG TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN biết, có ý thức “học thầy không tày học (3) Quản lí nhóm. Trong quá trình bạn” có thái độ nghiêm túc và văn hóa khi quản lí các nhóm, giảng viên phải sẵn sàng tham gia thảo luận, …) đến kiến thức (tìm hỗ trợ và giúp đỡ sinh viên bằng cách đưa đọc trước các tài liệu liên quan đến chủ đề ra những câu hỏi gợi ý hoặc các tình khoa học sắp thảo luận …), kĩ năng (trình huống. Thúc đẩy hoạt động nhóm đi tới bày ý kiến trước đám đông, giao tiếp, xử lý mục tiêu. Hướng dẫn sinh viên ghi chú một tình huống, …). cách khái quát và khoa học. 2.3.2. Thực hiện dạy-học hợp tác (4) Báo cáo kết quả và đánh giá Sự thành công của dạy-học hợp tác Đây là giai đoạn các nhóm trình bày phụ thuộc vào nhiều yếu tố: kĩ năng hoạt kết quả và đánh giá kết quả. Giảng viên có động nhóm, kĩ năng giao tiếp giữa những vai trò là trọng tài khoa học về cách xử lí thành viên trong nhóm; trách nhiệm cá tình huống; nhận xét. Đánh giá hoạt động nhân và trách nhiệm nhóm.v.v. Vì thế, khi của từng nhóm, từng thành viên của nhóm. thực hiện dạy-học hợp tác, nội dung của 2.3.3. Vận dụng dạy-học hợp tác vào vấn đề thảo luận cần phải có sự tổng hợp tư học phần Kĩ năng thuyết trình duy của cả nhóm, phải linh hoạt trong việc Từ lý thuyết đến thực tiễn dạy-học là tổ chức thảo luận, thuyết trình. Đồng thời, cả quá trình phức tạp, đòi hỏi người dạy phải kiểm soát hoạt động của nhóm, giúp phải linh hoạt tùy vào đối tượng của người nhóm duy trì những mối quan hệ giữa các học (khả năng tiếp thu hoặc thái độ học tập thành viên, phát triển kĩ năng hợp tác, mỗi bị động hay chủ động). Bằng sự trải thành viên nhận được sự phản hồi về sự nghiệm, tác giả xin được trình bày cụ thể tham gia của họ vào nhóm, tự đánh giá các thao tác đã vận dụng trong thực tiễn hoạt động của mình. dạy-học Chương 1 Khái quát về thuyết Tiến trình dạy-học hợp tác có thể chia trình của học phần Kĩ năng thuyết trình cho làm 4 giai đoạn như sau: sinh viên Khóa 17 ngành Quốc tế học, khoa (1) Giảng viên chia nhóm Quan hệ Quốc tế, Trường Đại học Sài Gòn. - Khi chia nhóm giảng viên cần chú ý Trước khi dạy-học hợp tác, giảng viên về số lượng nhóm và số lượng các thành nêu mục đích, yêu cầu và nội dung thảo viên trong nhóm, phân công vị trí của luận cho lớp và nhóm sinh viên. Cụ thể là: nhóm trong không gian lớp học, phân công 1) Tầm quan trọng của kĩ năng thuyết nhiệm vụ của từng nhóm. trình trong học tập và trong định hướng - Giới thiệu chủ đề, nội dung thuyết nghề nghiệp của bản thân. trình, thảo luận. 2) Tư duy đối thoại: Tư duy đối thoại (2) Giao chủ đề cho các nhóm thuyết với sự hình thành tri thức; Tư duy đối thoại trình, thảo luận, quy định thời gian thuyết với sự phát triển nhân cách. trình, thảo luận. Cách thức tiến hành như sau: Khi giao nhiệm vụ cho nhóm cần chú ý: Bước 1: Xác định nội dung thảo luận, - Nhiệm vụ phải sát hợp với trình độ phân công nhiệm vụ từng nhóm, dự kiến số của sinh viên. lượng báo cáo (4 báo cáo). - Giải thích các vấn đề cần giải quyết Bước 2: Các nhóm thảo luận-6 nhóm và mục tiêu cần đạt được. (thời gian 50 phút). - Thời gian hoàn thành nhiệm vụ. Bước 3: Tổ chức trình bày kết quả 127
- SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 63 (3/2019) trước lớp (thời gian 50 phút). Từ kết quả thảo luận, giảng viên Bước 4: Tổng kết, đánh giá kết quả. hướng dẫn sinh viên viết bài thu hoạch Các nhóm thảo luận thì nhóm theo nhóm hoặc cá nhân về 2 nội dung vừa trưởng phải điều hành và chọn thư kí ghi nêu. Đồng thời, bổ sung câu hỏi có liên biên bản của nhóm. Theo trình tự: quan để có thể đánh giá hiệu quả học tập Bước 1: Các thành viên trong nhóm hợp tác: trình bày tiêu chuẩn của một lời đều phải trình bày: Nêu vấn đề - Trình bày nói có sức thuyết phục. quan điểm - Minh họa - Nhận xét - Đề xuất. Kết quả của buổi thảo luận trên thành Bước 2: Nhóm trao đổi, nhận xét, phản công, tạo được tâm thế phấn khởi, tích cực. biện, bảo vệ ý kiến. Các nhóm đều thực hiện nghiêm túc. Hầu Bước 3: Nhóm trưởng tổng kết, chọn như tất cả sinh viên đều tham gia phát biểu thành viên báo cáo kết quả thảo luận trước ý kiến, bày tỏ sự tâm đắc, thực hiện đúng lớp, hoàn tất biên bản thảo luận. thao tác, đúng quy trình nên buổi thảo luận Khi thuyết trình, thảo luận ở lớp tiến hành thuận lợi. Nội dung thảo luận thu thì giảng viên hoặc lớp trưởng điều hành, hút được nhiều đối tượng tham gia. Sinh cũng phải có biên bản và thực hiện lần lượt viên khám phá được những khía cạnh khác các bước sau: nhau của chủ đề khoa học, nêu được nhiều Bước 1: Đại diện từng nhóm lên trình câu hỏi chất vấn cho bạn và cho cả giảng bày trước lớp về 2 nội dung đã thảo luận ở viên, thể hiện sự tự tin khi trình bày. Giảng nhóm (trong khi thuyết trình, sinh viên viên và sinh viên có sự phối hợp nhịp trình bày, cả lớp theo dõi, ghi lại những nhàng: giảng viên vừa là người hướng dẫn, điều chưa rõ hoặc không đồng tình về nội vừa là nhà hùng biện; sinh viên vừa chủ dung, về cách thức trình bày… để chuẩn bị động, vừa là trung tâm của buổi thảo luận. cho phần trao đổi sau đó. Buổi thảo luận kết thúc nhưng sinh viên Bước 2: Giảng viên hoặc lớp trưởng vẫn còn tiếc vì chưa bộc lộ hết ý tưởng của hướng dẫn lớp trao đổi, nhận xét, phản mình về sự định hướng nghề nghiệp trong biện, bảo vệ. tương lai thông qua thuyết trình và về tư Các nhóm cử đại diện nêu ý kiến nhận duy đối thoại trong quá trình hình thành và xét chung của nhóm hoặc sinh viên có thể phát triển nhân cách. Trên cơ sở kết quả nêu ý kiến phản biện, bảo vệ với thái độ của thảo luận, giảng viên định hướng cho khoa học, thiện chí. sinh viên thực hành về các kĩ năng hỗ trợ Bước 3: Giảng viên nhận xét, kết luận cho thuyết trình: kĩ năng giao tiếp phi ngôn về các vấn đề: từ, kĩ năng đặt câu hỏi, kĩ năng mở đầu, kĩ + Nội dung, cách thức trình bày của năng kết thúc.v.v. từng nhóm. 2.3.4. Một số biện pháp nhằm phát huy + Nhận xét về nội dung và cách thức tính tích cực của sinh viên qua việc tổ chức tổ chức buổi thảo luận. dạy-học hợp tác + Tổng kết (kết luận về nội dung thảo Để có thể phát huy tính tích cực, giảng luận trên cơ sở điều chỉnh, bổ sung những viên cần sắp xếp vị trí của nhóm sao cho vấn đề liên quan), đánh giá (có sự kết hợp các thành viên có thể đối diện nhau, thể đánh giá của giảng viên với tự đánh giá và hiện ý thức cộng đồng. Bên cạnh đó, giảng đánh giá lẫn nhau). viên giúp sinh viên xây dựng khả năng cần 128
- TRƯƠNG THIÊN HƯƠNG TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN có để làm việc cùng nhau có hiệu quả hơn (Quản lí nhóm, sử dụng thời gian hiệu quả, (mỗi thành viên đều có phần nhiệm vụ của có sự hợp tác và tương tác giữa các thành mình, ghi lại kết quả, lắng nghe ý kiến của viên trong nhóm…), nội dung thảo luận người khác) và sử dụng hình thức tranh (vấn đề thảo luận đầy đủ, đảm bảo tính hệ luận do sinh viên làm chủ. Đồng thời, thống, làm rõ trọng tâm, có ý kiến mới, có giảng viên tạo cơ hội để sinh viên đọc tài minh họa sinh động, liên hệ thực tế…), liệu, biến tài liệu thành ngôn từ riêng của cách thức thuyết trình - trình bày nội dung mình, bắt đầu sử dụng ngôn ngữ bộ môn, thống nhất sau thảo luận (trình bày có hệ có sự hỗ trợ và tương tác lẫn nhau giữa thống, mạch lạc, lôi cuốn, thuyết phục nghe - giải thích - tổng hợp; dạy học có sự người nghe, đảm bảo đủ thời gian quy trao đổi của cả lớp, khuyến khích sinh viên định). Tất cả ba nội dung trên dựa vào tiêu chủ động tranh luận, tiếp thu kiến thức chí: hiểu, biết và vận dụng. Bên cạnh đó, mới, tạo sự nỗ lực. Tiếp theo, giảng viên ta có thể đánh giá hoạt động nhóm dựa vào cần xác lập và huấn luyện một đội ngũ những tiêu chuẩn đã được thống nhất trong cộng sự đắc lực (nhóm trưởng của các quá trình thuyết trình, thảo luận. Bên cạnh nhóm). Đội ngũ này phải có kĩ năng điều đó, giảng viên có thể yêu cầu những thành khiển thảo luận, kĩ năng nhận xét, đánh giá viên trong nhóm viết báo cáo về kết quả thuyết trình, kĩ năng lắng nghe, kĩ năng thảo luận việc học của nhóm. Đôi khi, giải quyết vấn đề… kĩ năng thực hiện giảng viên cũng đưa ra một số câu hỏi, yêu những nhiệm vụ mà giảng viên đã hoạch cầu nhóm trả lời câu hỏi (thông thường định. Cuối cùng, giảng viên cần chú ý theo những câu hỏi loại này mang tính phân dõi quá trình làm việc của sinh viên để có tích, tổng hợp, vận dụng đòi hỏi năng lực thể đánh giá chính xác năng lực của sinh tư duy của mỗi sinh viên). viên khi thảo luận, khi thuyết trình và cả 2.4.2. Đánh giá thường xuyên những sinh viên tham dự. Đây là một hình thức đánh giá công 2.4. Đánh giá kết quả học tập trong bằng và tương đối chính xác. Có rất nhiều dạy-học hợp tác cách để thực hiện đánh giá này: Đổi mới phương thức dạy học phải Trước nhất, khi nhóm sinh viên thực gắn liền với việc đổi mới cách thức đánh hiện các hoạt động thảo luận thuyết trình giá. Đánh giá kết quả của người học cần phải được lưu giữ sản phẩm trong hồ sơ phải đánh giá đúng năng lực thực tế, đánh học tập hoặc trong thời gian học tập học giá cả quá trình bao gồm đánh giá tổng thể phần, nhóm sinh viên thực hiện từ 2 đến 3 và đánh giá thường xuyên. Đồng thời, hoạt lần thảo luận, thuyết trình, phản biện để có động đánh giá phải được thực hiện toàn thể đo lường được sự tiến bộ cũng như tinh diện trên cơ sở nhiều đối tượng: giảng viên thần học tập của sinh viên. đánh giá người học (sinh viên), sinh viên Sau đó, giảng viên phải là người quan đánh giá lẫn nhau, sinh viên tự đánh giá. sát, nhận xét, phát hiện những nhóm sinh Sau đây là những hình thức đánh giá phù viên làm việc hiệu quả: khả năng quản lí, hợp với dạy-học hợp tác. điều hành của nhóm trưởng, mức độ tham 2.4.1. Đánh giá tổng thể dự của sinh viên vào quá trình thảo luận, Để có thể đánh giá toàn diện hoạt động những năng lực tư duy, năng lực đọc, tóm nhóm, ta đánh giá cách thức làm việc nhóm tắt tài liệu, năng lực giải quyết vấn đề, năng 129
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học