- Trang Chủ
- Ngân hàng - Tín dụng
- Pháp luật về xử lý tài sản bảo đảm tiền vay là bất động sản tại ngân hàng thương mại, kinh nghiệm quốc tế và giải pháp hoàn thiện pháp luật Việt Nam
Xem mẫu
- Giải thưởng Sinh viên nghiên cứu khoa học Euréka lần 20 năm 2018 Kỷ yếu khoa học
PHÁP LUẬT VỀ XỬ LÝ TÀI SẢN BẢO ĐẢM TIỀN VAY LÀ BẤT ĐỘNG
SẢN TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI, KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VÀ
GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VIỆT NAM
Nguyễn Khắc Sơn Dương*, Nguyễn Quang Tùng
Trường Đại học Luật Hà Nội
*Tác giả liên lạc: khacsonduong@gmail.com
TÓM TẮT
Xử lý bất động sản bảo đảm cho giao dịch tiền vay của ngân hàng thương mại là
vấn đề không mới nhưng khá khó giải quyết triệt để, thậm chí còn phát triển theo
chiều hướng phức tạp hơn. Hiện nay, các tài sản bảo đảm tiền vay là bất động
sản có xu hướng không “thân thiện” nếu buộc phải xử lý. Điều này xuất phát từ
các lỗ hổng pháp lý; từ tâm lý chây ỳ, cố tình làm khó của người vay; tình trạng
bất cân xứng thông tin giữa người vay và ngân hàng thương mại khi thực hiện
hợp đồng tín dụng; từ kỹ năng nghiệp vụ còn hạn chế của các ngân hàng thương
mại… Bất động sản bảo đảm tồn đọng, không xử lý được là một trong các nguyên
nhân chính dẫn đến tình trạng nợ xấu, tác động lớn đến ngành ngân hàng nói
chung và nền kinh tế nói riêng. Chính vì thế, trên cơ sở nghiên cứu, đánh giá thực
trạng pháp luật Việt Nam trong mối quan hệ so sánh với pháp luật quốc tế về vấn
đề xử lý tài sản bảo đảm tiền vay là bất động sản của ngân hàng thương mại, đề
tài đi sâu tìm hiểu các vướng mắc, bất cập pháp lý còn tồn tại.
Từ khóa: Ngân hàng thương mại, tài sản bảo đảm, thế chấp.
THE LAW ON THE HANDLING OF LOAN SECURITY
PROPERTIES BEING REAL ESTATE AT COMMERCIAL
BANKS. INTERNATIONAL EXPERIENCE AND SOLUTIONS
FOR VIETNAM LAW COMPLIANCE
Nguyen Khac Son Duong*, Nguyen Quang Tung
Ha Noi Law University
*Corresponding Author: khacsonduong@gmail.com
ABSTRACT
Handling real estate to secure commercial bank loans is not a new problem, but
quite difficult to solve thoroughly and even it has developed in a more complex
way. At present, should the loan security properties as real estate be forced to
handle, they tend to be unfriendly. This results from the legal weaknesses; the
stagnancy; the deliberation of making trouble of the borrower; the asymmetric
information between borrowers and commercial banks when performing credit
contracts; the limited professional skills of commercial banks ... The unsecured
real estate is one of the main causes of the irrecoverable debt situation, affecting
the banking industry generally and the economy system particularly. Therefore,
on the basis of studying and evaluating the current situation of Vietnamese
legislation in relation to the legislation of other countries on handling of loan
security assets as real estate of commercial banks, the research is to throughly
research the understanding of the existing obstacles and inadequacies of
legislation.
Keywords: Commercial banks, collateral assets, collateral.
371
- Giải thưởng Sinh viên nghiên cứu khoa học Euréka lần 20 năm 2018 Kỷ yếu khoa học
TỔNG QUAN phận không thể tách rời trong hệ thống
Trong gần 30 năm đổi mới, Việt Nam pháp luật kinh tế ở Việt Nam. Pháp
chuyển từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập luật về xử lý tài sản bảo đảm hiện nay
trung sang nền kinh tế thị trường theo không chỉ bao gồm Luật các tổ chức
định hướng xã hội chủ nghĩa dẫn đến tín dụng 2010, Luật các tổ chức tín
cơ chế quản lý thị trường nói chung và dụng sửa đổi 2017 và các văn bản quy
quản lý trong lĩnh vực ngân hàng đã có định chi tiết và hướng dẫn thi hành mà
những thay đổi căn bản. Chính vì thế còn quy định ở nhiều văn bản pháp
Việt Nam đã có những bước đi đúng luật khác như Luật dân sự 2015, Luật
hướng và tiến dài trong công cuộc xây đất đai 2013, Luật kinh doanh bất động
dựng nền kinh tế nước nhà. Trong sự sản 2014, Luật tố tụng dân sự 2015,
phát triển chung đó có sự đóng góp Luật thi hành án dân sự 2008, sửa đổi
không nhỏ của hệ thống ngân hàng năm 2014… Đặc biệt, ngày 21/6/2017,
thương mại, vì thế không phải ngẫu Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số
nhiên mà hệ thống ngân hàng thương 42 về thí điểm xử lý nợ xấu của các
mại được ví như “xương sống” của TCTD với rất nhiều quy định mới
nền kinh tế. nhằm “ khơi thông” các vấn đề còn tồn
Trong hoạt động ngân hàng thì hoạt đọng khi xử lý tài sản bảo đảm. Tuy
động cho vay luôn là một trong những nhiên, hệ thống văn bản pháp lý về xử
hoạt động cơ bản, có ý nghĩa quan lý tài sản bảo đảm tiền vay là bất động
trọng đối với sự tồn tại và phát triển sản còn nhiều bất cập, trình tự thủ tục
của mỗi ngân hàng. Chính vì thế, để xử lý tài sản bảo đảm của các cơ quan
tránh rủi ro xảy ra cho hoạt động cho thi hành án còn rườm rà khiến cho việc
vay, ngoài việc phải thẩm định thật kỹ xử lý tài sản bảo đảm của ngân hàng
các phương án vay vốn thì vấn đề tài thương mại gặp rất nhiều khó khăn.
sản bảo đảm, đặc biệt là tài sản bảo Đây chính là một trong những nguyên
đảm là bất động sản luôn được các nhân ảnh hưởng tới hiệu quả của hoạt
ngân hàng chú ý. Mặc dù tài sản bảo động xử lý nợ xấu của các ngân hàng
đảm không phải là mục đích của ngân thương mại. Chính vì vậy, việc nghiên
hàng khi ra quyết định cho vay nhưng cứu một cách có hệ thống, toàn diện
nó có thể hạn chế được phần nào rủi pháp luật về xử lý tài sản bảo đảm tiền
ro, nâng cao hiệu quả kinh doanh cho vay là bất động sản trong mối quan hệ
ngân hàng cũng như giúp cho người so sánh với pháp luật của một số nước
vay có ý thức trả nợ hơn đối với khoản có kinh nghiệm trong việc xử lý tài sản
tín dụng mà ngân hàng cung cấp. Khi bảo đảm là bất động sản như Australia,
khách hàng không trả được nợ thì Hàn Quốc, Thái Lan là một vấn đề có
những tài sản bảo đảm này chính là ý nghĩa lý luận và thực tiễn sâu sắc
nguồn trả nợ thứ hai của ngân hàng. trong bối cảnh nền kinh tế hiện nay.
Trong trường hợp đó, muốn thu hồi Chính vì thế, chúng em quyết định
được nợ đầy đủ nhất thì ngân hàng chọn đề tài nghiên cứu khoa học là:
phải thực hiện tốt công tác xử lý tài sản “Pháp luật về xử lý tài sản bảo đảm
bảo đảm. tiền vay là bất động sản tại ngân hàng
Với mục tiêu đạt hiệu quả trong quản thương mại. Kinh nghiệm quốc tế và
lý hoạt động xử lý tài sản bảo đảm tiền giải pháp hoàn thiện pháp luật Việt
vay là bất động sản, hệ thống pháp luật Nam”. Đề tài này sẽ đi sâu tìm hiểu và
xử lý tài sản bảo đảm đã dần hình chắt lọc, đúc kết ra những giải pháp
thành và phát triển, trở thành một bộ khả thi nhất để hoàn thiện pháp luật về
372
- Giải thưởng Sinh viên nghiên cứu khoa học Euréka lần 20 năm 2018 Kỷ yếu khoa học
vấn đề xử lý tài sản bảo đảm tiền vay vay là bất động sản. Cụ thể:
là bất động sản tại các ngân hàng Một là, đề tài tìm hiểu bản chất của
thương mại ở Việt Nam. giao dịch bảo đảm thông qua các quan
điểm lịch sử, so sánh, nhận định
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU chuyên môn của nhiều quốc gia. Từ
Để thực hiện mục tiêu nghiên cứu mà đó, đề tài đánh giá về giao dịch bảo
đề tài đặt ra, phương pháp luận nghiên đảm hiện đại, đưa ra định nghĩa về
cứu là quan điểm của Chủ nghĩa Mác giao dịch bảo đảm và giao dịch bảo
– Lênin cùng với phép biện chứng duy đảm trong hoạt động cấp tín dụng của
vật, chủ trương của Đảng và nhà nước ngân hàng thương mại.
về xây dựng nền kinh tế thị trường Hai là, thông qua các đặc tính của tài
theo định hướng xã hội chủ nghĩa, sản bảo đảm, đề tài đánh giá về tính tối
cũng như phát huy dân chủ và xây ưu của bất động sản khi tham gia vào
dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ giao dịch bảo đảm. Từ đó, phân tích
nghĩa. chỉ ra những khác biệt của xử lý tài sản
Các phương pháp nghiên cứu cụ thể bảo đảm là bất động sản trong giao
gồm: phương pháp phân tích, tổng dịch bảo đảm tiền vay của ngân hàng
hợp, so sánh, thống kê và điều tra xã thương mại so với cho vay dân sự.
hội học. Trong đó phương pháp phân Ba là, đề tài còn phân tích được những
tích và so sánh luật được sử dụng phổ nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả của
biển để xây dựng các luận điểm khoa việc xử lý tài sản bảo đảm là bất động
học của đề tài. Các phương pháp này sản tại các ngân hàng thương mại. Đó
được thể hiện tổng thể tại các chương là những yếu tố về đường lối của
của đề tài. Đảng, chính sách pháp luật của nhà
nước; trình độ chuyên môn nghiệp vụ
KẾT QUẢ của ngân hàng thương mại; thái độ của
Xử lý bất động sản bảo đảm cho giao bên vay trong việc hợp tác xử lý các
dịch tiền vay của ngân hàng thương bất động sản bảo đảm.
mại là vấn đề không mới nhưng khá Thứ hai, trên phương diện thực tiễn, đề
khó giải quyết triệt để, thậm chí còn tài đã nghiên cứu và phân tích được
phát triển theo chiều hướng phức tạp kinh nghiệm của một số nước về xây
hơn. Vì vậy, việc hoàn thiện pháp luật dựng pháp luật xử lý tài sản bảo đảm
về xử lý tài sản bảo đảm tiền vay là bất tiền vay là bất động sản. Cụ thể:
động sản tại các ngân hàng thương mại Một là, nghiên cứu chỉ ra pháp luật Úc
là rất cần thiết, phù hợp với yêu cầu có quy định về xử lý tài sản bảo đảm
chung của đất nước. theo cả trường hợp để thực hiện nghĩa
Thông qua nghiên cứu đề tài: "Pháp vụ trả nợ và trường hợp ngân hàng
luật về xử lý tài sản bảo đảm tiền vay thương mại phá sản. Đồng thời, cơ chế
là bất động sản tại ngân hàng thương pháp luật nghiêng hẳn về phía ngân
mại. Kinh nghiệm quốc tế và giải pháp hàng với việc trao nhiều quyền lợi. Hệ
hoàn thiện pháp luật Việt Nam", đề tài thống tố tụng xử lý nhanh, nổi bật với
đã làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận việc ngân hàng được đơn phương yêu
và thực tiễn sau: cầu lệnh cưỡng chế. Bên cạnh đó, các
Thứ nhất, trên phương diện lý luận, đề ngân hàng này có quỹ kinh nghiệm
tài đã khái quát lại những lý luận cơ đánh giá tài sản bảo đảm cho khoản
bản tài sản bảo đảm tiền vay là bất vay rất sâu sắc, giúp hạn chế việc phải
động sản và xử lý tài sản bảo đảm tiền xử lý tài sản bảo đảm sau này.
373
- Giải thưởng Sinh viên nghiên cứu khoa học Euréka lần 20 năm 2018 Kỷ yếu khoa học
Hai là, đề tài tìm hiểu về Hàn Quốc thời, đề tài cũng nghiên cứu thực trạng
trên cơ sở hệ thống pháp luật điều những khó khăn liên quan đến áp dụng
chỉnh vấn đề xử lý tài sản bảo đảm là pháp luật trong thực tế. Đó là các vấn
bất động sản rất chi tiết và đa dạng. đề liên quan đến xử lý tài sản bảo đảm
Trong đó, người Hàn ưa chuộng của bên thứ ba; việc đăng ký thế chấp
phương pháp kun – mortgage cho hầu cùng một tài sản nhiều lần; mâu thuẫn
hết các khoản vay có bảo đảm. Việc về mặt chủ thể trong việc ký hợp đồng
chỉ xác định giới hạn trên về giá trị bất vay có bảo đảm; hoạt động của văn
động sản bảo đảm giúp loại bỏ bớt thủ phòng đăng ký đất đai.
tục sửa đổi lại hợp đồng thế chấp nếu
giá trị này có sự thay đổi trong giới KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
hạn. Đồng thời, Hàn Quốc có riêng Học hỏi kinh nghiệm của Australia,
một doanh nghiệp nhà nước hỗ trợ về Hàn Quốc và Thái Lan, đồng thời đánh
xử lý tài sản bảo đảm là nhà ở hình giá và xem xét các thực trạng nêu trên,
thành trong tương lai, dự án nhà ở. nhóm nghiên cứu đã đưa ra một số
Ba là, trên cơ sở so sánh với pháp luật kiến nghị hoàn thiện pháp luật về xử lý
Thái Lan, đề tài chỉ ra lợi thế khi có tài sản bảo đảm là bất động sản như
văn bản pháp luật điều chỉnh về xử lý sau:
tài sản bảo đảm dưới dạng Luật, Bộ Thứ nhất, nhằm hoàn thiện pháp luật
luật. Đồng thời, trong nội hàm các khái về xử lý tài sản bảo đảm là bất động
niệm và cách hiểu liên quan đến bất sản, nhóm tác giả đã đề xuất phải ban
động sản bảo đảm của Luật tài sản bảo hành ra văn bản quy phạm pháp luật
đảm trong kinh doanh 2015 của Thái mới về xử lý tài sản bảo đảm với mười
Lan có một số quy định còn mới đối một nội dung cần quy định trong văn
với Việt Nam. Đó là: Tài sản bảo đảm bản quy phạm mới này, bao gồm: cần
được chấp nhận bao gồm cả bất động quy định về nghĩa vụ của tổ chức tín
sản trực tiếp phục vụ phát triển dự án; dụng khi xử lý bất động sản; cần quy
Việc thực hiện một và cùng một nghĩa định các chế tài đối với hành vi chây
vụ có thể được bảo đảm bằng việc thế ỳ, không chịu hợp tác; xác định lại giá
chấp nhiều tài sản thuộc về một hay của bất động sản; cần quy định chi tiết
nhiều chủ sở hữu; Thế chấp đất không hơn về một số vấn đề liên quan đến
gắn liền với nhà xây trên đất và ngược quy trình bán đấu giá bất động sản bảo
lại; Điều kiện khiếu nại đòi kết thúc đảm...
sớm hợp đồng thế chấp. Thứ hai, nhằm góp phần nâng cao hiệu
Thứ ba, trên phương diện đánh giá quả xử lý tài sản bảo đảm là bất động
thực trạng pháp luật Việt Nam về xử sản, cần phải bổ sung thêm chức năng
lý tài sản bảm đảm là bất động sản của cho văn phòng đăng ký đất đai, cụ thể
ngân hàng thương mại và đánh giá là: Văn phòng đăng ký đất đai sẽ kiểm
thực tiễn thi hành pháp luật trong lĩnh soát giao dịch bảo đảm với các giao
vực này, đề tài đã chỉ ra các vấn đề còn dịch tiền vay có bất động sản; thực
bất cập trong quy định của pháp luật, hiện dịch vụ định giá bất động sản bảo
bao gồm: phương thức xử lý tài sản đảm; kết hợp với Sở tài nguyên và môi
bảo đảm; quyền của các chủ thể trong trường để thông báo cho các ngân
việc xử lý tài sản bảo đảm; xử lý tài hàng về tình trạng đăng ký bất động
sản bảo đảm khi nhà nước tiến hành sản, các dự án thu hồi đất của nhà
thu hồi và xử lý tài sản bảo đảm khi nước; xây dựng và quản lý một cơ sở
ngân hàng thương mại phá sản. Đồng dữ liệu trực tuyến về tình trạng các bất
374
- Giải thưởng Sinh viên nghiên cứu khoa học Euréka lần 20 năm 2018 Kỷ yếu khoa học
động sản đã hoặc đang tham gia vào Hàn Quốc, một quốc gia đã thành công
giao dịch bảo đảm tiền vay tại địa khi xử lý tài sản bảo đảm là bất động
phương. Bên cạnh đó, trao quyền tự sản với phương pháp kun mortgage.
chủ tài chính cho đơn vị này. Phương pháp này giúp giải quyết được
Thứ ba, nhằm đánh giá an toàn của vấn đề định giá tài sản bảo đảm. Tuy
khoản vay thì cần đề nghị các tổ chức nhiên, cần thực hiện thí điểm trước rồi
cung cấp dịch vụ xây dựng hồ sơ tài mới thực hiện phổ biến mô hình này.
chính cá nhân đóng góp cùng Trung Thứ năm, để góp phần hoàn thiện quy
tâm thông tin tín dụng quốc gia CIC định về giám sát ngân hàng trong mối
xây dựng mạng thông tin về hồ sơ tài liên hệ tăng cường năng lực đảm bảo
chính trên toàn quốc. Với một hệ thực hiện nghĩa vụ trong kinh doanh
thống thông tin đầy đủ, các ngân hàng ngân hàng, cần thực hiện các hoạt
sẽ có nhiều cơ sở hơn để xem xét động: hoàn thiện khuôn khổ pháp lý
khoản vay. Đồng thời, người vay cũng tạo điều kiện nền tảng để đảm bảo hiệu
cần quan tâm hơn đến các hoạt động quả của hoạt động giám sát ngân hàng;
nhằm làm trong sạch hồ sơ tài chính hoạt động giám sát cần trọng tâm vào
của mình. Đây có thể là một tác động việc giám sát tuân thủ các tỷ lệ bảo
tốt đến xã hội khi mỗi cá nhân quan đảm an toàn trong kinh doanh ngân
tâm hơn đến vấn đề thu chi – kể cả thu hàng; nâng cao vai trò của CIC và phát
chi tiêu dùng. triển hệ thống các tổ chức xếp hạng tín
Thứ tư, nhằm xử lý triệt để các vấn đề nhiệm độc lập; xây dựng hệ thống
còn vướng mắc về xử lý tài sản bảo “Cảnh báo sớm khủng hoảng” đưa ra
đảm là bất động sản, các tác giả cho cảnh báo về rủi ro đối với một hoặc
rằng có thể học hỏi kinh nghiệm của một nhóm TCTD.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
AUSTRALIA BANKING ACT, 1959. Luật Ngân hàng Úc 1959 – sửa đổi, bổ
sung năm 2016.
BANKING ACT REPUBLIC OF KOREA, 2012. Luật Ngân hàng Hàn Quốc
2012.
MICHAEL YARDNEY, 2018. How banks assess your property investment loan
application. Sydney.
NGHỊ QUYẾT SỐ 42/2017/NQ-QH14. Quy định về thí điểm xử lý nợ xấu của
các tổ chức tín dụng.
375
nguon tai.lieu . vn