Xem mẫu
- Phân tích và ch ng minh “S th t trong Phóng s ” Phóng s là m t th lo i báo chí hay, h p d n c ngư i vi t l n ngư i c. Nó d hút h n ngư i vi t b i khi phóng viên lao vào th lo i này, máu mr ngh nghi p dư ng như ư c phát huy t i a, quên ăn quên ng . Nó lôi cu n ngư i c b i nó tho mãn tính tò mò, hi u kỳ, s khao khát tìm hi c a công chúng trư c nh ng s ki n m i m và b ích. Trư c s bùng n c a thông tin i chúng (báo vi t, báo nói, báo hình, báo i n t ) phóng s là m t th lo i báo chí ư c ngư i c, ngư i nghe, ngư i xem ( g i chung là công chúng) yêu thích nh t và cũng là m t trong nh ng th lo i khó nh t i v i ngư i vi t. M i m t phóng s c a báo nói, báo vi t, báo hình có nh ng c thù riêng, yêu c u riêng nhưng ây chúng ta ch bàn t i cái chung nh t, nh ng yêu c u và tiêu chu n c a m t phóng s ph i có là gi? Ngay t khi ra i phóng s ch có tính ch t hoàn toàn gi ng tin. D n d n phóng s ngày càng hoàn thi n mình hơn. Phóng s không ch d ng l i ph n ánh s vi c nh mà còn c p n nh ng s ki n, hi n tư ng mang tính toàn c u. i v i m i lo i th báo chí thì vi c l y ch t liêu vi t nên hoàn toàn t i s ng. Nhưng xét riêng v phóng s ây là lo i hình l y hi n th c làm ch t li u ph n anh, mang tính th i s cao . Ngư i phóng viên không ch ph i m b o v n i dung thông tin mà còn góp ph n t ra hư ng gi i quy t cho nh ng câu h i mang tính hi n th c. Vì v y phóng s có tính phát hi n v n , nêu ra nh ng s ki n ư c c xã h i quan tâm, ang ư c dư lu n chú ý. Vi c vi t nên m t tác ph m phóng s thì không khó nhưng vi t nên ư c m t tác ph m hay thì không h ơn gi n. B i không ch phóng s yêu c u y u t hi n th c trong ó mà còn ph i k t h p bút 1
- pháp giàu ch t văn h c và cái tôi tr n thu t v i c m xúc v a trí t ê v a có kh năng khái quát cao. Hi n nay có nhi u ý ki n v n phân vân trong vi c phân bi t phóng s và phóng s i u tra. Hai lo i hình này có tách r i nhau hay v n ch là m t? Cũng như các lo i hình báo chí khác, phóng s cung c p cho c gi nh ng tri th c phong phú, chính xác, h có th nh n th c, ánh giá úng ngư i, úng vi c mà h quan tâm theo dõi. Phóng s ngoài vi c thông tin v s th t, ngư i th t trong cu c s ng còn ph i ưa ra hư ng gi i quy t cho công chúng nh m nh hư ng và nêu lên câu tr l i úng nh t. V y, yêu c u i v i m i lo i th báo chí v s th t ã là r t quan tr ng nhưng trong phóng s nó ph i ư c nghiên c u k lư ng hơn nh m giúp cho nhà báo th y ư c t m quan tr ng c a v n trong vi c tác ng dư lu n. Thông qua không ch là m t s ki n riêng l mà phóng s là s sâu chu i các s ki n v i nhau. Các s ki n ó ư c t trong ti n trình l ch s , quá trình phát sinh phát tri n khi n ngư i c dàng theo dõi và n m b t ư c v n . V y, s th t trong phóng s ư c th hi n dư i nh ng hình th c nào và vi c v n d ng nó như th nào cho hi u qu là vi c mà chúng ta ang làm. Tìm hi u v v n này chúng ta s có cái nhìn rõ hơn v m t th lo i ang r t ư c ưa chu ng hi n nay. 2
- Có ngư i nói r ng s th t là cái tr n tr i. i u này hoàn toàn úng. Báo chí là cái ph n ánh hi n th c thông qua m t phương ti n là ngôn t , hình nh. M i công c khác nhau có nh ng c thù riêng c a nó chính vì v y nó làm nên s c s c cho m i lo i hình. Trong các lo i th báo chí thì phóng s v a là s k t h p gi a các bút pháp văn h c và hi n th c. B i như chúng ta ã bi t thì báo chí không cho phép vi c s d ng các bi n pháp tu t th m xưng, nh ng y u t như hư c u hay l i khoa chương là hoàn toàn lo i b . B i th cho nên th lo i phóng s n m gi a hai y u t là hi n th c và văn h c. Ch có i u văn h c l y hi n th c làm ch t li u xây nên cái khái quát, s d ng hư c u hư ng t i cái p còn phóng s l y hi n th c làm ch t li u nh m ph c v cho chính hi n th c y, xu t phát t c th i t i cái c th . S th t trong phóng s th hi n trư c tiên ó là vi c phóng s c p và gi i quy t nh ng hi n th c mang tính th i s , th m nh hi n th c và c g ng tr l i nh ng câu h i mà hi n th c t ra. B i vì sao v y? Chính vì nó ph n ánh hi n th c nên trong b n thân bài phóng s ã ưa ra ư c s thuy t ph c nơi ngư i c. Ví d như trong phóng s c a Vũ Tr ng Ph ng: C m b y ngư i, Cơm th y cơm cô, K ngh l y Tây,. . . Vũ Tr ng Ph ng ã mô t ư c s sinh ng trong xã hô th c dân n a phong ki n nh ng. ó là nh ng ngư i i làm thuê làm mư n b bóc l t n cùng c c, ó là thân ph n c a con ph i chi bao c nh ngang trái. Cũng có Khi Vũ Tr ng Ph ng m a mai t n n xã h i, c b c, b t b , con ngư i ix v i nhau thông qua l a l c, y mánh khóe,. . . ó là m t xã h i y c m b y, ó là cu c i c a nh ng cô gái mơ l y ch ng Tây,. . . Phóng s ph n ánh úng b n ch t r i ren c a xã h i nô l kìm k p, d n ch ng ư c nh ng hoàn c nh con ngư i i n hình cho xã h i lúc b y gi . Chính vì v y mà Vũ Tr ng Ph ng s d ng l ai hình phóng s lúc b y gi là r t phù h p t o nên s khác bi t m i l và y c s c. Cho nên kh năng khái quát nh ng v n xã h i r t l n và nó nói ư c úng cái c n nói trong xã h i. Hay như phóng s c u nhà báo Phan Quang, H u Th , Tr n 3
- B ch ng,. . . ã c p n nh ng v n mang tính xã h i hi n th i như t tham nhũng, buôn l u, ma túy,. . . S th t trong phóng s còn th hi n vi c nó òi h i ngư i vi t ph i th t s hi u bi t v v n mình quan tâm. Vi c có nh ng hi u bi t sâu v lĩnh v c mình nh vi t t o nên kh năng thuy t ph c cho ngư i c tin tư ng bài vi t c a mình. Ngư i vi t phóng s không th ng i nhà nghe k l i s vi c mà t o nên d oc m t bài vi t hay và thuy t ph c công chúng. Nhà báo ph i t mình lăn l n vào hiên th c, phát hi n ra nh ng v n , ch ng ki n s vi c di n ra ho c thông qua nh ng d n ch ng áng tin c y. Ví d như trong phóng s c nhà báo Nguy n Hoàng Sang trên báo Lao ng v bài vi t nh ng lò g ch hun ngư i xã Yên T p - C m Khê – Phú Th vào tháng12/2006. Nhà báo ã mô t chi ti t các công vi c cũng như quang c nh nơi có nh ng lò g ch ang ngày ngày r c l a. Nhưng m t trái c a nó là bi t bao ngư i dân quanh y ph i gánh ch u h u qu c a khói, c a tai n n lao ng, c a vi c m t cha, m , anh ch . Nh ng tai n n s p lò, nh ng v vi c gây nên cái ch t c a nh ng ngư i nông dân làm nhi m v t lò cho nh ng lò than luôn cháy. H ph i ch u h u qu c a b nh t t, thương tích, cu c s ng luôn b e doa b i mi ng cơm manh áo. ó là s th t ang di n ra hàng ngày hàng gi mà chính quy n thì v n chưa có m t hư ng gi i quy t thích h p cho ngư i dân nơi y. Tác gi ã ưa ra m t lo t d n ch ng v con s ngư i ch t, s ngư i b thương t t, h u qu l i cho môi trư ng,. . . y là t t c s li u chi ti t mà nêu không ch ng ki n s vi c thì nhà báo không th vi t nên ư c nh ng trang báo y nh ng trăn tr th i s như v y. Hay có khi vi t ư c m t bài phóng s i u tra t i ph m nhà báo ph i hóa thân nh p c nh, ph i ch u s thách th c c a hoàn c nh t ó m i có ư c nh ng trang tin y tính k ch tính và giàu giá tr thuy t ph c công chúng. S th t là qua nh ng năm th c hi n công cu c im ic a ng , báo chí c a nư c ta ã óng góp m t ph n không nh nêu b t nh ng thành t u v kinh t , chính tr , an ninh qu c phòng, ng th i ưa lên công lu n nh ng cái phô chương , 4
- hình th c, trái v i o c l i s ng, cái tiêu c c ang di n ra hàng ngày xung quanh chúng ta. Nhi u bài phóng s ã gây xúc ng lòng ngư i, có tác d ng r t l n v m t xã h i. Nhi u phóng s ã phanh phui ra nh ng s th t au lòng nh m hư ng t i cái Thi n, ch ra hư ng gi i quy t cho các nhà ch c trách. Bên c nh nh ng phóng s ã thành công , ã tìm ư c b n ch t và g c gác c a s vi c, v n còn nh ng phóng s “ t hàng”. Nh ng lo i phóng s này , phóng viên ch thâu tóm thông tin t các nhà lãnh o, qua các b n báo cáo hay thu lư m thông tin t các trang báo i n t . ó là nhưnghx bài phóng s v tay – hoan nghênh – ón nh n Huân chương và sau ó m t th i gian chính chúng ta l i vi t phóng s phanh phui cái tiêu c c và góp ph n ưa các nhà lãnh o ư c hoan nghênh vào nhà á. V y s th t n m âu? Nhi u bài phóng s như v y ã làm cho khán gi , c gi r t phân tâm , lòng tin v i các nhà báo b gi m sút. Hi n nay nhi u b n c , b n xem truy n hình, b n nghe ài r t băn khoăn và nghi ng nhi u bài phóng s c a nhà báo v tính chân th c c a nó. Nhà báo vi t nhi u bài phóng s bi u dương m ĩ cho các ngân hàng thương m i trong ho t ng tín d ng, cho chương trình xoá ói gi m nghèo. Nhưng r i cũng chính nhà báo l i vi t nh ng bài phóng s l t t y nhi u ho t ng vi ph m pháp lu n c a do chính các ngân hàng ó rút ti n c a nhà nư c hàng trăm t ng ánh . Nhi u Giám c, k toán trư ng, th quĩ tham ô hàng trăm t ng và “bùng” luôn. Th thì âu là s th c? Có ph i chăng m t s nhà báo ã quá say mê làm kinh t , làm vi c theo ki u “quan báo”, không th y h t ư c tác h i c a các bài phóng s y tính mâu thu n ch trong m t th i gian quá ng n mà chúng ta ưa lên m t báo nh ng thông tin quá trái ngư c lên công lu n. Tuy nhiên i u ó không có nghĩa là các nhà báo u làm vi c r t h i h t. Có nhi u nhà báo ã lăn x vào cu c s ng, tìm cho rõ ngu n cơn, g c gác c a s th c , do ó bài vi t có tác d ng sâu s c v xã h i . Thí d trên báo Sinh Viên ngày 22/8/2007 có bài vi t NH NG NGƯ I NH T RÁC. Tính chân th c c a phóng s r t cao, t ra nhi u v n cho c ng ng, tính trách nhi m c a m i ngư i trư c 5
- cu c s ng c a ng lo i. Phóng s không c n nh ng l i bình to tát mà ch y u là hình nh và ti ng nói c a các nhân v t cũng ddã nêu lên m t s th t au lòng là xung quanh ta còn quá nhi u nh ng con ngư i b t h nh c n tr giúp. Chúng ta s ph i s ng như th nào, ph i làm gì cho xã h i ngày càng t t p hơn? M t i u có tính nguyên t c khi vi t phóng s là PH I NHÌN NH N S TH T. Không th l y cái phi n di n làm cái toàn di n, l y hình th c làm b n ch t , l y cái th y u làm ch y u, càng không l y ng u nhiên làm t t nhiên ph n ánh trong các bài phóng s . T các nhân v t và t hi n th c i s ng, t hàng lo t nh ng cái t n t i khách quan và nh ng s ki n c th u là tài nhà báo ph n ánh. Ông cha ta thư ng có câu : “S th t b ng muôn l i hùng bi n” nhưng mu n tìm cho ư c s th c ó thì qu là không d dàng. M i nhà báo ph i rèn luy n cách th c làm vi c ít i khai thác tài li u qua các báo cáo, qua m m các nhà lãnh o hám danh. Mà hãy lăn x vào cu c s ng ngư i lao ng tìm rõ ngu n cơn . Như v y bài phóng s m i có s c thuy t ph c cao. i u mà có nhà báo thư ng vi ph m vào tính chân th c ó là c ý tô v i u gì ó không ch c ch n t nh ng suy oán ch quan và có th vì v y mà ưa ra m t s vi c không th t. Chính lương tâm và s c n tr ng trong quá trình thu th p thông tin c a nhà báo có tác ng t i tính chân th c c a thông tin. Nh ng tin t c thi u chính xác c a nhà báo ph i ư c coi là m t l i l m. Có i u không th nhìn nh n l i l m y như vi c gây tai n n, cho nên nh ng tin b a vô h i (như l i tâng b c các doanh nghi p hay cá nhân) hay tin b a không có n n nhân c th thì nhà báo thư ng vô can. Có i u là tác h i c a tin b a i v i tâm lý , tinh th n và lòng tin c a ngư i dân i v i báo chí là không nh . Ngư i vi t phóng s trung th c là ngư i ch có th vi t nh ng gì mà anh ta ã ki m tra và nh ng gì mà theo nh n th c c a anh ta là s th t. Ngư i làm báo nên áp d ng m t s qui t c sau : - Tìm ki m ch không nên phát minh thông tin. - Cô ng ch không c t xén. 6
- - Miêu t ch không phán oán. - Vi t v s ki n có th t ch không vi t cái mình mong mu n. 7
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học