Phân tích mạng lưới xã hội: Các lý thuyết, khái niệm và phương pháp nghiên cứu

100 Trao ®æi nghiÖp vô Xã hội học, số 4(104), 2008 PH¢N TÝCH M¹NG L¦íI X· HéI: C¸C LÝ THUYÕT, KH¸I NIÖM Vµ PH¦¥NG PH¸P NGHI£N CøU Emmanuel Pannier DÉn nhËp John A. Barnes (khoa Nh©n häc x· héi, §¹i häc Manchester) ®­îc coi lµ ng­êi ®Ò ra kh¸i niÖm “m¹ng l­íi x· héi” (MLXH) trong c¸c ngµnh khoa häc x· héi (MerklÐ 2003-04). Tuy nhiªn, qu¸ tr×nh h×nh thµnh “ph©n tÝch m¹ng l­íi” chÞu ¶nh h­ëng cña nhiÒu ngµnh khoa häc kh¸c nhau. §ã lµ x· héi häc vµ triÕt häc cña Georg Simmel (®Çu thÕ kØ XX), t©m lý häc x· héi cña Jacob L. Moreno (®Çu nh÷ng n¨m 1930), nh©n häc cÊu tróc chøc n¨ng cña Radcliffe Brown (nh÷ng n¨m 1920), nh©n häc cÊu tróc cña Claude LÐvi Strauss (nh÷ng n¨m 1940-50), ng«n ng÷ häc cña Jackobson (1963), thËm chÝ nã cßn chÞu ¶nh h­ëng cña to¸n häc, cô thÓ lµ m«n ®¹i sè tuyÕn tÝnh vµ lý thuyÕt biÓu ®å. Khi ®Ò cËp vµ lý gi¶i c¸c hiÖn t­îng x· héi, “ph©n tÝch m¹ng l­íi” chó träng c¸ch tiÕp cËn x· héi cô thÓ. Theo Simmel, ý t­ëng s©u xa cña ph©n tÝch m¹ng l­íi lµ thÊy ®­îc “kh«ng ph¶i c¸c c¸ nh©n vµ nh÷ng ®Æc tr­ng cña hä mµ chÝnh nh÷ng t­¬ng t¸c vµ mèi quan hÖ gi÷a c¸c c¸ nh©n míi lµ nh÷ng yÕu tè h×nh thµnh nªn ®èi t­îng nghiªn cøu c¬ b¶n cña x· héi häc” (MerklÐ 2003-2004:3). Trong khu«n khæ bµi viÕt nµy, t«i chñ yÕu bµn vÒ khÝa c¹nh lý thuyÕt vµ ph­¬ng ph¸p luËn cña ph©n tÝch m¹ng l­íi x· héi b»ng c¸ch ®Æt ra c¸c c©u hái ®Ó khu biÖt ph©n tÝch m¹ng l­íi víi c¸c ph©n tÝch vèn cã trong x· héi häc vµ nh©n häc. §©y còng lµ mét dÞp ®Ó ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò mang tÝnh häc thuËt liªn quan ®Õn x· héi häc vµ nh©n häc trong tæng thÓ cña nã. Trong bµi viÕt nµy chóng t«i còng sÏ nãi tíi nh÷ng tranh luËn qua ®ã ph©n chia c¸c nhµ nghiªn cøu khoa häc x· héi trªn nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh nh÷ng hµnh vi vµ biÓu hiÖn x· héi, tøc lµ nh÷ng tranh luËn cæ ®iÓn gi÷a c¸ch tiÕp cËn toµn tiÕn1P vµ chñ nghÜa c¸ nh©n ph­¬ng ph¸p luËn14PT hoÆc 1 §Þnh ®Ò cæ ®iÓn cña c¸ch tiÕp cËn toµn tiÕn lµ c¸ch tiÕp cËn cã cã tÇm nèi kÕt c¸c hiÖn t­îng x· héi (Emile Durkheim). C¸c c¸ nh©n hµnh ®éng th«ng qua c¸c cÊu tróc, th«ng qua quan hÖ néi t¹i cña c¸c chuÈn mùc nhãm. (Degenne vµ Forse, 2004: 9). “ChÝnh theo c¸ch ®ã “hÖ thèng” ph¶i ®­îc miªu t¶ vµ gi¶i thÝch, vµ nã còng gãp phÇn gi¶i thÝch vµ miªu t¶ cho tÊt nh÷ng g× cã trong chÝnh hÖ thèng ®ã” (Dantier) Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn Emmanuel Pannier 101 tranh luËn gi÷a nh÷ng ng­êi chó träng tíi cÊu tróc vµ nh÷ng ng­êi chó träng thùc tiÔn vµ ®éng lùc cña c¸c t¸c nh©n. Nh÷ng ®Þnh ®Ò chÝnh x¸c ®Þnh tÝnh chuyªn biÖt cña ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn m¹ng l­íi (®©y còng lµ néi dung chñ yÕu ®­îc ®Ò cËp trong bµi viÕt nµy) nh­ sau: §Þnh ®Ò 1: C¸c c¸ nh©n c¸ thÓ ho¸ th«ng qua c¸c mèi quan hÖ. §Þnh ®Ò 2: Thùc tiÔn thÓ hiÖn ý nghÜa trong hÖ thèng c¸c mèi quan hÖ vµ lµm cho c¸c mèi quan hÖ cã ý nghÜa. §Þnh ®Ò 3: C¸c mèi quan hÖ quyÕt ®Þnh mét phÇn thùc tiÔn vµ c¸c biÓu hiÖn x· héi. §Ó cã thÓ lµm s¸ng tá ph­¬ng ph¸p ®Æc biÖt nµy, ph­¬ng ph¸p mµ trong ®ã c¸c t­¬ng t¸c vµ c¸c mèi quan hÖ ®­îc coi lµ c¬ së cña ph©n tÝch x· héi vµ lµ ph­¬ng ph¸p b¶o vÖ h­íng tiÕp cËn trung gian (meso-sociologique) th× chóng ta cÇn ph¶i sö dông nh÷ng lý thuyÕt còng nh­ ph­¬ng ph¸p luËn nµo? Trong phÇn ®Çu cña bµi viÕt nµy chóng t«i sÏ t×m hiÓu xem c¸c nhµ nghiªn cøu ñng hé ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu m¹ng l­íi x· héi ®· sö dông c¸c tiÕp cËn x· héi cæ ®iÓn nh­ thÕ nµo ®Ó x¸c ®Þnh c¸c c¸ nh©n th«ng qua mèi quan hÖ cña hä chø kh«ng ph¶i th«ng qua c¸c ®Æc tÝnh c¸ nh©n. PhÇn tiÕp theo, chóng ta sÏ cïng xem c¸c t­¬ng t¸c x· héi võa lµ yÕu tè x¸c ®Þnh l¹i võa ®­îc x¸c ®Þnh bëi thùc tiÔn x· héi nh­ thÕ nµo. §iÒu nµy gîi më cho chóng ta ®Õn víi ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn trung gian cô thÓ h¬n lµ gi÷a ph©n tÝch vi m« vµ ph©n tÝch vÜ m«. 1. Phñ nhËn c¸ch tiÕp cËn nh©n qu¶ cæ ®iÓn vµ triÓn khai m¹ng l­íi x· héi “Ph©n tÝch m¹ng l­íi phª ph¸n ngµnh x· héi häc truyÒn thèng ë chç ngµnh nµy coi sù tån t¹i cña mét nhãm x· héi xuÊt ph¸t tõ c¸c c¸ nh©n cã nh÷ng ®Æc ®iÓm t­¬ng ®ång vÒ ®é tuæi, giíi tÝnh, nghÒ nghiÖp, nguån gèc x· héi, tr×nh ®é häc vÊn, n¬i ë…” (MerklÐ 2004:74.) vµ gi¶i thÝch thùc tiÔn ho¹t ®éng th«ng qua c¸c ®Æc tr­ng ®ã. Trªn thùc tÕ, nh÷ng ®Æc tr­ng x· héi nµy do c¸c nhµ nghiªn cøu thiÕt lËp kh«ng ph¶i lóc nµo còng thÓ hiÖn ®­îc c¸c mèi liªn kÕt trong x· héi, vÝ dô nh­ c¸c quan hÖ cô thÓ ®­îc h×nh thµnh gi÷a c¸c c¸ nh©n d­íi d¹ng c¸c quy t¾c, c¸c biÓu hiÖn ®Æc tr­ng, c¸c thùc tiÔn, c¸c quan ®iÓm cña c¸c nh©n tè x· héi kh¸c nhau ®­îc nghiªn cøu. Thùc vËy, khi ®Ò cao nh÷ng quan hÖ nµy, ng­êi ta kh«ng tÝnh ®Õn n¨ng lùc nhËn thøc chuyªn biÖt (nh­: c¸c biÓu hiÖn ®Æc tr­ng, kiÕn thøc, kü n¨ng, c¸c quy ph¹m, chuÈn mùc, v.v.) vµ mèi quan hÖ gi÷a c¸c c¸ nh©n cÊu thµnh nhãm. §Ó ph©n biÖt nh÷ng ®Æc 1 Theo chñ nghÜa c¸ nh©n ph­¬ng ph¸p luËn th× tæng thÓ x· héi lµ kÕt qu¶ tæng hîp cña c¸c phÇn, cô thÓ lµ c¸c ho¹t ®éng c¸ nh©n. Nh÷ng biÓu hiÖn vµ ®éng lùc cña c¸c t¸c nh©n thÓ hiÖn tÝnh tù chñ tr­íc nh÷ng søc m¹nh vËt chÊt cña thÕ giíi vËt chÊt vµ x· héi, quyÕt ®Þnh phÇn lín ®Õn thùc tiÔn ho¹t ®éng cña c¸c nh©n tè. Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn 102 Ph©n tÝch m¹ng l­íi x· héi: C¸c lý thuyÕt, kh¸i niÖm vµ... tr­ng nµy, c¸c nhµ nghiªn cøu ñng hé ph©n tÝch m¹ng l­íi muèn thay thÕ c¸c ®Æc tr­ng cæ ®iÓn b»ng c¸ch ph©n chia th«ng tin thu thËp b»ng quan s¸t (dùa trªn kinh nghiÖm) c¸c t­¬ng t¸c x· héi” (eve 2002”1). Hay nãi c¸ch kh¸c, thay v× xuÊt ph¸t tõ nh÷ng th«ng tin nh­ tuæi, vÞ trÝ x· héi, nghÒ nghiÖp ®Ó x¸c ®Þnh ®Æc tr­ng x· héi vµ gi¶i thÝch c¸ch øng xö cña c¸c nh©n tè, chóng ta cã thÓ c¨n cø tr­íc hÕt vµo c¸c mèi quan hÖ liªn c¸ nh©n hiÖu qu¶ vµ cô thÓ trong nèi kÕt gi÷a c¸c c¸ nh©n. TÝnh ®éc ®¸o cña tiÕp cËn m¹ng l­íi so víi c¸c trµo l­u x· héi häc cæ ®iÓn kh¸c thÓ hiÖn ë chç nã x¸c ®Þnh, th«ng qua kinh nghiÖm, mét nhãm c¸c c¸ nh©n th«ng qua quan s¸t m¹ng l­íi x· héi trong ®ã c¸c c¸ nh©n cã quan hÖ chång chÐo nhau. Sau ®ã xuÊt ph¸t tõ ph©n tÝch mèi quan hÖ x¸c ®Þnh c¸c nhãm, xuÊt ph¸t tõ viÖc ph©n tÝch th«ng tin, sù biÕn ®æi cña c¸c nhãm, chóng ta cã thÓ x¸c ®Þnh mét kh«ng gian x· héi cô thÓ lµm c¬ së cho viÖc ph©n tÝch c¸c hiÖn t­îng x· héi vµ gi¶i thÝch ho¹t ®éng thùc tiÔn cña c¸c nh©n tè. Quan s¸t m¹ng l­íi lóc nµy trë thµnh mét ph­¬ng tiÖn ®Ó ®Ò cËp ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò réng h¬n cã quan hÖ víi c¸c cÊu tróc kh«ng gian x· héi vµ c¸ch mµ c¸c c¸ thÓ vËn ®éng ph¸t triÓn trong kh«ng gian ®ã vµ lµm cho kh«ng gian ®ã vËn ®éng vµ ph¸t triÓn Nh­ vËy nh÷ng gîi më vÒ ph­¬ng ph¸p luËn ë ®©y lµ: “nhãm c¸ nh©n l¹i th«ng qua c¸c mèi quan hÖ m¹nh tån t¹i gi÷a hä, nghÜa lµ dùa trªn quan s¸t vÒ mèi liªn kÕt, c­êng ®é liªn kÕt cña nh÷ng tæng thÓ mµ c¸c c¸ nh©n t¹o nªn” (MerklÐ 2004: 75). §Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã, nhµ nghiªn cøu ph¶i sö dông c¸c “chØ sè cã kh¶ n¨ng ph©n biÖt c¸c tiÓu nhãm mang tÝnh kÕt cÊu” (MerklÐ 2004: 75). C¸c chØ sè nµy cã thÓ sÏ ®­îc x¸c ®Þnh tuú thuéc vµo c¸c tr­êng hîp cô thÓ. Chóng ta cã thÓ kÓ ®Õn c¸c chØ sè nh­: sè l­îng c¸c mèi quan hÖ, thêi gian cña c¸c mèi quan hÖ, tÇn suÊt quan hÖ, ®é bÒn vµ møc ®é g¾n kÕt cña c¸c mèi quan hÖ, ®éng lùc cña c¸c t¸c nh©n khi tham gia vµo tæng thÓ, ®é tin cËy lÉn nhau hay møc ®é kiÓm so¸t trong c¸c mèi quan hÖ. Nh­ vËy chóng ta cã ®Þnh ®Ò thø nhÊt lµ th«ng qua t­¬ng t¸c cã thÓ x¸c ®Þnh vµ ph©n biÖt c¸c t¸c nh©n x· héi vµ cã thÓ x¸c ®Þnh kh«ng gian ho¹t ®éng cña c¸c t¸c nh©n. §Ó cã thÓ hiÓu râ h¬n vµ lý gi¶i vÒ nh÷ng “®¶o lén mµ ph©n tÝch m¹ng l­íi ®em l¹i cho ph©n tÝch x· héi häc truyÒn thèng”24TP (MerklÐ 2004:75), chóng ta còng cÇn ph¶i nãi tíi ®Þnh ®Ò thø hai mµ theo ®ã chÝnh c¸c t­¬ng t¸c trong néi bé m¹ng l­íi x· héi sÏ quyÕt ®Þnh thùc tiÔn ho¹t ®éng vµ biÓu hiÖn cña c¸c t¸c nh©n. 2 “Thay v× b¾t ®Çu b»ng viÖc xÕp lo¹I, ph©n läaI thÕ giãi x· héI theo mét tæng thÓ ®· ®ù¬c x¸c ®Þnh tõ c¸c tÇng líp/tiªu chÝ/ph¹m trï???, c¸c nhµ nghiªn cøu ®· ®¶o ng­îc l¹I c¸ch nghiªn cøu nªu trªn b»ng c¸ch bb¾t ®µu víI mét tæng thÓ mèI quan hÖ ®· ®­î quan s¸t, sau ®ã ph¸t triÓn, më réng thµnh mét hÖ thèng vµ ph¸t triÓn thµnh mét s¬ ®å cÊu tróc cña nèom ®èI t­îng nghiªn cøu” BERKOWITZ S. (1982), DÉn nhËp ph©n tÝch cÊu tróc. C¸ch tiÕp cËn cÊu tróc trong nghiªn cøu x· héI, Toronto, Butterworths,p.3. Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn Emmanuel Pannier 103 2. C¸c t­¬ng t¸c x¸c ®Þnh thùc tiÔn x· héi: c¸ch tiÕp cËn trung gian hay trung vÞ x· héi häc §Ò cËp ®Õn ®Þnh ®Ò thø hai nµy nghÜa lµ chóng ta ch¹m ®Õn vÊn ®Ò cèt lâi cña c¸c ngµnh khoa häc x· héi nãi chung vµ ngµnh x· héi häc nãi riªng. §ã chÝnh lµ c©u hái c¸i g× x¸c ®Þnh thùc tiÔn x· héi vµ c¸c biÓu hiÖn cña chóng? Nh­ Alexis Ferrand vµ Emmanuel Lazega ®· nhÊn m¹nh, c¸ch tiÕp cËn m¹ng l­íi “cho phÐp v­ît qua c¸c ®èi lËp cæ ®iÓn gi÷a thuyÕt toµn tiÕn vµ chñ nghÜa c¸ nh©n”P3F4T3TP §iÒu ®ã cã nghÜa lµ ®ã kh«ng cßn lµ cÊu tróc ®­îc coi lµ ®a ®Þnh n÷a, còng kh«ng ph¶i ®éng lùc cña c¸c c¸ nh©n lµ ®éng c¬ chiÕn l­îc, mµ chÝnh nh÷ng rµng buéc trong c¸c mèi quan hÖ trong lßng “c¸c t×nh huèng x· héi cô thÓ” trë thµnh “c¸c ®éng c¬ nh©n qu¶ ®»ng sau nh÷ng g× mµ ng­êi ta cã thÓ c¶m nhËn, tin vµ lµm” (Burt1991: 4, dÉn theo MerklÐ 2004: 93). Khi bµn luËn vÒ ®Þnh ®Ò c¬ b¶n nµy, xuÊt hiÖn mét lý thuyÕt ®Æc biÖt vÒ x· héi hËu thuÉn víi c¸ch tiÕp cËn ®Þnh tÝnh cña tr­êng ph¸i trung vÞ x· héi häc hay mét vÞ trÝ trung gian tõ ®ã nhµ nghiªn cøu tiÕn hµnh xem xÐt, nghiªn cøu t¸c ®éng qua l¹i gi÷a thùc tiÔn ho¹t ®éng cña c¸c nh©n tè vµ c¸c cÊu tróc. Gi÷ kho¶ng c¸ch gi÷a chñ nghÜa toµn tiÕn víi chñ nghÜa c¸ nh©n ph­¬ng ph¸p luËn “H×nh thøc cña m¹ng l­íi cã t¸c ®éng ®Õn c¸c hiÖn t­îng ®­îc ph©n tÝch, ®ã lµ kÕt qu¶ cña c¸c t­¬ng t¸c ®ang diÔn ra trong m¹ng l­íi.” (Degenne et Forse 2004:8). Hay nãi c¸ch kh¸c, m¹ng l­íi t¸c ®éng lªn c¸c h×nh thøc x· héi nh­ng nã còng chÞu t¸c ®éng bëi chÝnh c¸c h×nh thøc nµy. Lêi dÉn ë trªn ®©y ®· tãm t¾t néi dung cña ®Þnh ®Ò quan träng th­êng ®­îc nãi ®Õn khi nãi vÒ ph©n tÝch m¹ng l­íi vµ nã còng ph©n biÖt víi 2 h­íng tiÕp cËn cæ ®iÓn trong nghiªn cøu x· héi häc th«ng qua mét sè kh¸i niÖm chuyªn biÖt vÒ x· héi. CÊu tróc ë ®©y kh«ng ph¶i lµ “mét m« h×nh tÇng líp cña mét hÖ thèng v¨n ho¸” (MerklÐ 2004:93) mµ cÊu tróc ®­îc h×nh thµnh mét c¸ch ®Æc biÖt trong ®ã c¸c quan hÖ cña cÊu tróc chång chÐo lªn nhau vµ t¸c ®éng qua l¹i víi nhau. H×nh thøc ®¬n gi¶n nhÊt cña viÖc ph©n phèi c¸c mèi quan hÖ cña c¸c thµnh viªn vµ vÞ trÝ cña mçi ng­êi ë ngay trong mét m¹ng l­íi ë ®©y sÏ trë thµnh mét cÊu tróc. C¸c cÊu tróc cã liªn hÖ víi mçi mét hoµn c¶nh, víi “mçi t×nh huèng cô thÓ” (MerklÐ 2004:93), v× vËy cÊu tróc kh«ng mang tÝnh cè ®Þnh vµ còng kh«ng v­ît h¼n lªn trªn c¸ nh©n, nh­ng nã ph¸t triÓn vµ më réng trong t­¬ng t¸c gi÷a c¸c c¸ nh©n 3 http:// www.univ-lille1.fr/gares/pr%E9sentation.html (tham kh¶o trang web ngµy 23 th¸ng 1 n¨m 2007) Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn 104 Ph©n tÝch m¹ng l­íi x· héi: C¸c lý thuyÕt, kh¸i niÖm vµ... (Degenne et Forse 2004: 9). Nh÷ng cÊu tróc mµ c¸c m¹ng l­íi ¸p ®Æt lªn lµ nh÷ng rµng buéc yÕu, c¸ nh©n lùa chän hµnh vi trong ph¹m vi cÊu tróc. Nãi mét c¸ch kh¸c, nÕu ng­êi ta tham gia vµo mét héi, vµo mét xÝ nghiÖp, nÕu ng­êi ta võa chuyÓn ®Õn sèng ë mét khu phè, th× ë nh÷ng n¬i ®ã ®· tån t¹i mét m¹ng l­íi, mét kh«ng gian x· héi b¶n ®Þa, víi nh÷ng quy t¾c, cÊu tróc ch¾c ch¾n sÏ ¶nh h­ëng tíi c¸ nh©n. Nh­ng còng chÝnh c¸c quan hÖ ®­îc nu«i d­ìng vµ ph¸t triÓn trong kh«ng gian còng nh­ c¸c quan hÖ kh«ng ®­îc nu«i d­ìng trong kh«ng gian x· héi ®Òu phô thuéc vµo c¸ nh©n, vµ ®Õn l­ît m×nh c¸c quan hÖ nµy sÏ cã ¶nh h­ëng ®Õn cÊu tróc. Tuy nhiªn, kh«ng chØ nh÷ng c¶m xóc vµ ®éng lùc c¸ nh©n sÏ quyÕt ®Þnh hµnh vi cña hä mµ ngay c¶ ph¹m vi cña c¸c quan hÖ, nh÷ng rµng buéc, nh÷ng c¬ héi, còng nh­ c¸c t­¬ng t¸c ®ang diÔn ra sÏ gãp phÇn ®Þnh h­íng thùc tiÔn vµ c¸c biÓu hiÖn x· héi. C¸ch tiÕp cËn nµy còng kh«ng h­íng vµo chñ nghÜa c¸ nh©n ph­¬ng ph¸p luËn v× “c¸c h×nh thøc x· héi (thÓ chÕ, nhãm, quy t¾c, biÓu hiÖn…) kh«ng thÓ hiÖn c¸c lùa chän vµ hµnh vi cña c¸ nh©n mµ nã thÓ hiÖn sù t­¬ng t¸c gi÷a c¸c c¸ nh©n.” (MerklÐ 2004: 95) “C¸ nh©n t¹o nªn x· héi nh­ thÕ nµo vµ x· héi h×nh thµnh nªn c¸ nh©n nh­ thÕ nµo”FP4T4T4P ? Ph©n tÝch m¹ng l­íi x· héi ®Ò ra “hai môc tiªu phèi hîp víi nhau, chóng cïng gãp phÇn ®Ò cao øng xö cña c¸ nh©n th«ng qua m¹ng l­íi trong ®ã hä liªn kÕt víi nhau vµ c¸ch ph©n tÝch nµy còng lµm cho chóng ta chó träng h¬n ®Õn cÊu tróc cña c¸c m¹ng l­íi nµy b¾t ®Çu tõ viÖc xem xÐt t­¬ng t¸c gi÷a c¸c c¸ nh©n vµ ®éng lùc cña c¸c c¸ nh©n” (Merkle 2004:97) VËy t¸c ®éng cña m¹ng l­íi lªn c¸c nh©n tè vµ lªn x· héi cña hä diÔn ra nh­ thÕ nµo? VÊn ®Ò ph­¬ng ph¸p luËn n»m ë ®iÓm nµy. ë phÇn sau cña bµi viÕt chóng t«i sÏ ®Ò cËp ®Õn nh÷ng c«ng cô ph­¬ng ph¸p luËn kh¸c nhau ®­îc dïng trong mçi mét trµo l­u ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ph­¬ng ph¸p luËn nµy (cô thÓ lµ c¸c c«ng cô dïng trong tiÕp cËn cÊu tróc vµ tiÕp cËn phi cÊu tróc). B©y giê lµ nh÷ng ®Þnh h­íng lý thuyÕt mµ ®èi víi t«i ®iÒu nµy cã vÎ rÊt thó vÞ: XuÊt ph¸t tõ c¸ch tiÕp cËn x· héi häc vi m« vÒ c¸c quan hÖ liªn c¸ nh©n chóng ta cã thÓ nghÜ ®Õn ý t­ëng vÒ x· héi häc vÜ m«. VËy nªn, nÕu ph©n tÝch vi m« ®­îc coi lµ ®iÓm xuÊt ph¸t ­u tiªn th× nh÷ng thay ®æi bËc thang trong qu¸ tr×nh quan s¸t còng nh­ lý gi¶i cho phÐp sù chuyÓn ®æi tõ vi m« sang vÜ m«. 3. Ph©n tÝch cÊu tróc vµ ph©n tÝch phi cÊu tróc: Nh÷ng kh¸c biÖt cña c¸c ®Þnh ®Ò lý thuyÕt vµ ph­¬ng ph¸p 4 Simmel 1908:431 trÝch dÉn trong MerklÐ 2004:97 Bản quyền thuộc viện Xã hội học www.ios.org.vn ... - tailieumienphi.vn