Xem mẫu
- TH PHÂN LO I TIÊU CÁC VĂN B N BÁO CHÍ Tiêu các văn b n báo chí h t s c a d ng c v hình th c cũng như n i dung, vì th vi c tìm ra m t tiêu chí chung phân lo i chúng r t không ơn gi n. Tuy nhiên, xu t phát t m t góc nhìn t ng th v các phương di n ý nghĩa - ch c năng, chúng ta v n có th chia chúng thành m t s ki u cơ b n dư i ây: 1. Tiêu xác nh n úng như tên g i, tiêu lo i này ch có nhi m v ơn gi n là xác nh n s t n t i c a các s ki n, hi n tư ng, hoàn c nh,... nào ó trong th c t khách quan. i v i th lo i tin, nh t là các tin ng n, tin v n, tiêu xác nh n thư ng là m t thông báo tr n v n và khá c th , ch ng h n: " Xu t b n qu c doanh trung Qu c thua l " ( Hà N i m i cu i tu n, 17 / 4 / 1999 ); " Vi t Nam có hơn 45 nghìn máy vi tính không tương thích v i năm 2000 " ( Lao ng, 19 / 4 / 1999 ); " 8000 ngư i h i hương ư c h c ngh mi n phí " ( Văn hoá, 18 / 4 / 1999 ); " 87.000 lư t khách du l ch t i Vũng Tàu trong 5 ngày T t " ( Ngư i lao ng,6 / 2 / 2003 );... ây, tác gi ch nêu s ki n v i m t thái i m m khách quan, như ng m i s bàn lu n, ánh giá cho c gi . Còn i v i các bài vi t l n dư i d ng bút ký, ghi chép, phóng s ,... tiêu xác nh n thư ng ch d ng l i s g i tên c nh hu ng, i tư ng,... Ví d : " Trong êm giao th a " ( Hà N i m i ch nh t, 19 / 2 /1999 ); " Qua K Noi " ( Lao ng, 22 / 2 / 1999 ); " B c tranh kinh t th gi i năm 1998 " ( An ninh th gi i, 28 / 1 / 1999 ); " oàn bay Vi t Nam " ( Lao ng, 28 / 4 /1999 ); " T t Hà N i " ( Lao ng Th ô, T t Quý Mùi 2003 ); " êm cu i năm cu i tuy n săn sóc c bi t " ( Ngư i lao ng, 6 / 2 /
- 2003 );... Nh ng tiêu như v y m i s c g i và t m khái quát, phù h p v i t m vóc c a tác ph m l n. 2. Tiêu câu h i Các tiêu câu h i ư c s d ng v i m t khá dày trên các báo. Chúng v a g i s phán oán c a c gi v m t v n b c xúc, áng ư c quan tâm nào ó, v a h a h n câu tr l i tho áng phía dư i, và i u này có nghĩa là chúng áp ng ư c nhu c u tâm lý ph bi n c a con ngư i là mu n tìm tòi, khám phá hi n th c cu c s ng xung quanh. Chính vì lý do ó mà tiêu - câu h i thư ng thu hút ư c s chú ý không nh c a c gi . Ví d : " Nguy n Duy - ly thân hay ti p th thơ? " ( Lao ng, 4 /3 / 1998 ); " nh vi n - p hay không p " ( Hà N i m i cu i tu n, 28 / 2 / 1998 ); " Giám th cũng có phong bì? " ( Ti n phong, 9 / 7 / 1998 ); " s c óng tàu, sao v n i mua tàu nư c ngoài ? " ( Nhân dân, 14 / 3 / 1999 ); " Vì sao các ca s Hu i l p nghi p nơi xa ? " ( Văn hoá, 9 / 5 /1999 ); " Vì sao năm nay không thi " ngư i p vùng quan h ? " ( Th thao và Văn hoá, 11 / 2 / 2003 );... 3. Tiêu kêu g i Th c ch t , các tiêu kêu g i là nh ng câu c u khi n. Chúng kêu g i c gi hãy hư ng t i m t suy nghĩ, m t hành ng,.. c n thi t ( theo quan i m c a ngư i vi t ) nào ó. Do các tiêu lo i này luôn th hi n m t c m xúc khá tha thi t và chân thành c a tác gi nên chúng có tác ng không nh t i tâm tư, tình c m c a ngư i c, r it ó, trong lòng h n y sinh ý mu n c toàn b văn b n nh m chia s các n i ni m cùng tác gi . Ví d : " Xin ng v i quên! " ( Hà N i m i ch nh t, 9 / 8 /1998 ); " Không nên ph n u h c ngh quy t " vư t k ho ch!" ( Nhân dân, 4 /1 / 1999 ); " Hãy giúp nh ng ngư i b nh này kéo dài thêm s s ng! " ( Lao ng, 8/ 2 / 1999 ); " Hãy b o v di s n văn hoá Nam Tư " ( Văn hoá, 9 / 5 /
- 1999 ); " Hãy c u nh ng con bò r ng cu i cùng " ( Lao ng, 20 / 2 /2003 ); " ng chuy n xưa l p l i " ( Gia ình, s 9 /2002 );... 4. Tiêu trích d n ây, chúng tôi ch bàn n các tiêu là l i trích d n tr c ti p. Còn các tiêu trích d n gián ti p n m trong ph m vi c a lo i tiêu xác nh n. Tiêu - trích d n t o c m giác r ng ngu n tin c a tác gi là hoàn toàn chính xác, áng tin c y. Nói cách khác, ây là nh ng bài nói v nh ng con ngư i, nh ng s vi c có th t mà chính tác gi dư c ch ng ki n. Ch th c a nh ng l i nói ư c trích d n thư ng là các nhân v t n i ti ng, ư c nhi u ngư i quan tâm nên các tiêu lo i này cũng có hi u qu tâm lý khá cao vì chúng t o i u kiên cho c gi ư c ti p xúc v i h m t cách gián ti p và thu nh n ư c thêm nh ng thông tin m i v h . Ví d : " Nhà văn Bùi Ng c T n: " Không vi t văn, tôi bi t làm gì? " ( Lao ng, 27 / 3 / 1999 ); " Ng c Châu: " H n truy n th ng hoà vào i s ng c a tôi " ( Tu i tr và h nh phúc, s 9 / 1999 ); " Nhà thơ Tr n ăng Khoa: " Tháng 10 này tôi s cư i v " ( Lao ng Th ô, 22 / 5 /1999 );" T ng th ng Saddam Hussein: " Nhân dân Iraq không mu n chi n tranh " ( Ngư i lao ng, 6 / 2 /2003 ); " Eriksson: " Rooney là Pele c a tôi " ( Th thao và văn hoá, 11 / 2 /2003 )... Bên c nh ó, cũng càn ph i nói thêm r ng, trong m t s trư ng h p ch th c a l i nói ư c trích d n không xu t hi n tiêu . B ng cách này, tác gi bài vi t ã kích thích m t cách khá hi u qu trí tò mò c a c gi , khi n h ph i c ti p ngay xem i tư ng ó là ai. Ví d : " N u th t b i, tôi s rút lui " ( An ninh th gi i, 24 / 7 / 1998 ); " Nhi u ngư i Vi t Nam gi vai trò quan tr ng... " ( Nhân dân, 7 / 3 /1999 ); " Hãy c u l y Harry Potter... " ( Th gi i, s 9 / 2001 );
- Nhìn chung, các tiêu - trích d n ư c dùng ch y u trong các bài ph ng v n. 5. Tiêu bình lu n ây là lo i tiêu mà ó, tác gi b c l nh n xét, ánh giá c a mình v con ngư i hay s vi c nào ó. Ví d : " X ng áng là m t gi i " c nh t vô nh " ( Văn hoá, 18 / 4 /1999 ); V n là b nh nóng v i " ( Lao ng, 26 / 5 / 1999 ); " Bông hoa Th ô gi a núi r ng Tây B c " ( Nhân dân, 17 / 7 / 1998 ); " Nh ng d u hi u bu n cho m t mi n t h c " ( Ti n phong, 17 / 6 /1999 ); " L i thêm m t sai l m n a c a NATO " ( Lao ng, 24 / 4 / 1999 );" m sáng gi a bóng êm " ( Th thao và Văn hoá, 11 / 2 /2003 ); " M t cái T t ư c xem là an toàn, nhưng... " ( Ngư i lao ng, 6 / 2 / 2003 ); " L h i c u trâu - nét c s c văn hoá vùng t T " ( Hà N i m i, 22 / 2 /2003 );... Th c t kh o sát cho th y, trong các tiêu bình lu n, thành t ngôn ng ch ch t thư ng là tính t mang s c thái ánh giá ( c nh t vô nh , nóng v i, bu n, c s c,... ). Song, cũng có không ít trư ng h p thành t " h t nhân " là các lo i t khác, ch ng h n như danh t ho c danh ng ( bông hoa, sai l m, m sáng,... ). 6. Tiêu gi t gân Các tiêu gi t gân dư c dùng khêu g i s chú ý c a c gi . Chúng r t hi u qu trong vi c t o ra nh ng c m h ng ban u khi n cho c gi ph i c toàn b bài báo nh m tho mãn tính hi u kỳ c a mình, cho dù n i dung c a nó th c ra chưa h n ã là thú v . Có th chia các tiêu gi t gân thành hai nhóm chính. Nhóm th nh t g m các tiêu nêu ích danh s vi c gi t gân, ví d : Thi hành án t hình b ng... ph t cư i ", " C già 92 tu i m c... răng khôn " ( An ninh th gi i, 25 / 9 /1998 ); " Vì hút thu c - có th b ng i tù " ( Văn hoá, 15 / 4 /1998 ); "
- Các nam ca s ngày càng p ... gái " ( Th thao và Văn hoá, 17 / 6 /2001 ); " N sinh l p 7 làm m nhi ng " ( Nông nghi p Vi t Nam, 25 / 4 / 20021 ); " V thành ph ... mua c " ( Lao ng, 24 / 5 /2002 ); " Cô bé 2 tu i c n ch t r n h mang; " Cháu n i i văn hào Tsekhov không bi t nói ti ng Nga ", " Bán u giá t trên m t Trăng " ( T p chí Nhà báo, Nga, s 6 /1996 );... Nhóm th hai quy t các tiêu cung c p tín hi u v s vi c gi t gân còn chư ư c g i tên c th , ví d : " Th t quá s c tư ng tư ng! ", " Chuy n th t như b a! ";... Rõ ràng, các tiêu thu c nhóm th hai, b ng cách di n t c a mình, ã báo trư c cho c gi r ng bài báo mà anh ta s p cs liên quan t i m t chuy n khó tin, b t ng , và do v y, r t lý thú. 7. Tiêu g ic m Các tiêu lo i này ư c t o l p b i nh ng cách di n t, l i nói m i l , c áo, giàu hình nh, vì th r t sinh ng và h p d n. Ví d : " Nâng niu t t c ch quên mình " ( Nhân dân h ng tháng, s tháng 5 / 1998 ); Quýt là, cam ch u " ( Hà N i m i ch nh t, 21 / 6 / 1998 ); " Tinh th n th d c " ( Văn hoá, 11 / 2 / 1998 ); " Ai v ch C n xem tu ng " ( Tu i tr ch nh t, s 16 / 1999 ); " o n trư ng ai có... i tàu m i hay " ( An ninh th gi i, 28 / 1 / 1999 ); " L a ã cháy... và r ng ã ch t... ai có ng không? " ( Gia ình và Xã h i, s 34 / 2002 ); " Tr c y cha, già c y ai? " ( Giáo d c và Th i i " (11/ 2 / 2001 ); " Nh ng i u trông th y mà ... ( Th thao và Văn hoá, 12 / 5 / 1198 );... Ngu n g c c a s g i c m trong các tiêu nói trên là vô cùng phong phú, a d ng. ó có th là vi c dùng các thành ng , t c ng , ca dao, dân ca...; là s vay mư n t ng , cách di n t t các tác ph m văn h c ngh thu t; là l i chơi ch hay dùng n d ;... N u so sánh các tiêu g i c m v i các tiêu bình lu n, d dàng nh n th y là gi a chúng có m i quan h khá m t thi t: không ít tiêu có ch c năng g i c m l i mang ý nghĩa bình lu n và ngư c l i. Ví d :
- " WTO - như r n không u " ( Văn hoá, 9 / 5 /1999 ); " Tuy n lao ng theo ki u " em con b ch " ( Lao ng, 7 / 5 /1999 ); " Ngh cá Bình Thu n : Bu m chưa thu n, gió chưa xuôi " ( Lao ng, 22 / 5 /1999 ); " èn gas : u Ngô, mình S " ( Gia ình và Xã h i, s 100 / 2001 );... Như v y là có khá nhi u cách t tiêu khác nhau cho các văn b n báo chí. Tuy nhiên, vi c l a ch n cách này hay cách khác l i ph thu c vào t ng tình hu ng, t ng hoàn c nh giao ti p c th . Song, dù th nào i chăng n a, m i tiêu nên v a nêu ư c th n thái c a bài vi t, v a khêu g i ư c trí tò mò c a ngư i c. Không ph i tình c , m t trong nh ng chuyên gia nghiên c u báo chí hàng u c a Nga, Phó giáo sư Marina Shostak ã ví tiêu c a bài báo t a như c ng vào m t nơi nào ó dành cho công chúng. C ng ư c trang hoàng p , h p d n s khi n du khách mu n vào thư ng ngo n c nh v t sâu bên trong. Còn nh ng chi c c ng t m thư ng, thi u th m m s r t d b b qua..
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học