Phân bổ tài chính công cho phát triển xã hội: Thực trạng và vấn đề - Hà Huy Thành

4 X· héi häc sè 2 (78), 2002 Ph©n bæ tµi chÝnh c«ng cho ph¸t triÓn x· héi: thùc tr¹ng vµ vÊn ®Ò Hµ Huy Thµnh T¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ ph¸t triÓn x· héi (bao hµm c¶ sù c«ng b»ng x· héi), lµ hai mÆt cña mét vÊn ®Ò - vÊn ®Ò ph¸t triÓn bÒn v÷ng. V× thÕ, mäi quèc gia ®Òu ®Æt vÊn ®Ò gi¶i quyÕt m©u thuÉn gi÷a t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi nh− lµ mét vÊn ®Ò quan träng trªn con ®−êng ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña m×nh. Tuy nhiªn, trong ph¹m vi cña vÊn ®Ò ®ang bµn - vÊn ®Ò ph©n bæ tµi chÝnh cho ph¸t triÓn x· héi - bµi viÕt nµy chØ bµn ®Õn thùc tr¹ng vµ vÊn ®Ò cña sù ph©n bæ tµi chÝnh c«ng cho sù ph¸t triÓn x· héi ViÖt Nam mµ kh«ng bµn ®Õn c¸c mèi quan hÖ réng lín phøc t¹p gi÷a t¨ng tr−ëng kinh tÕ vµ ph¸t triÓn x· héi. Tµi chÝnh c«ng trong bµi viÕt nµy ®−îc xem nh− lµ nguån vèn tµi chÝnh cã nguån gèc cña Nhµ n−íc nh− vèn ng©n s¸ch nhµ n−íc, vèn tÝn dông nhµ n−íc, vèn cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n−íc trong c¬ cÊu chung vÒ nguån lùc tµi chÝnh cho sù ph¸t triÓn bao gåm vèn cña t− nh©n vµ d©n c−, vèn ®Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi vµ nguån vèn cña nhµ n−íc nh− võa nªu. Nguån tµi chÝnh c«ng chi cho c¸c dÞch vô x· héi c¬ b¶n cßn ®−îc tÝnh c¶ 20 % vèn viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) theo s¸ng kiÕn cña Héi nghÞ th−îng ®Ønh Liªn HiÖp quèc vÒ ph¸t triÓn x· héi häp t¹i Copenhagen n¨m 1995. Ph¸t triÓn x· héi trong bµi viÕt nµy ®−îc giíi h¹n trong c¸c lÜnh vùc gi¸o dôc, y tÕ vµ xãa ®ãi gi¶m nghÌo. I. Thùc tr¹ng ph©n bæ tµi chÝnh c«ng cho ph¸t triÓn ë x· héi ViÖt Nam NhËn thøc ®−îc vai trß quan träng ®Ých thùc cña c¸c vÊn ®Ò ph¸t triÓn x· héi trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, §¶ng céng s¶n ViÖt Nam ®· lu«n lu«n xem ph¸t triÓn x· héi võa lµ môc tiªu võa lµ ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña ®Êt n−íc. V× thÕ, dï cho ®Õn nay, ViÖt Nam vÉn lµ mét trong nh÷ng n−íc nghÌo nhÊt thÕ giíi, ®Çu t− cho ph¸t triÓn x· héi lu«n lµ mét lÜnh vùc ®−îc sù quan t©m ®Æc biÖt cña §¶ng vµ ChÝnh phñ. I.1. Ph©n bæ tµi chÝnh c«ng cho ph¸t triÓn dÞch vô gi¸o dôc. Trong nh÷ng thËp niªn gÇn ®©y, ng©n s¸ch ®Çu t− cho gi¸o dôc t¨ng kh¸ nhanh c¶ sè tuyÖt ®èi còng nh− tû träng trong tæng chi cña Nhµ n−íc vµ tû träng trong GDP. So víi n¨m 1992 chi tiªu cho gi¸o dôc n¨m 1998 ®· t¨ng gÊp 3 lÇn (tõ 3,1 Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn Hµ Huy Thµnh 5 ngh×n tû VN§ lªn 8,6 ngh×n tû VN§). Tû träng chi cho gi¸o dôc trong tæng chi ng©n s¸ch nhµ n−íc t¨ng tõ 10,9% (1992) lªn 17,4% (1998), −íc tÝnh tû lÖ nµy t−¬ng øng trong c¸c n¨m 2000 vµ 2001 lµ 15,1% vµ 15,6%. Møc chi nµy lµ gÇn t−¬ng ®−¬ng víi møc chi cña mét sè n−íc ch©u ¸ nh− Malayxia (15%), Hµn Quèc (17%), song cßn thÊp so víi Th¸i Lan (20%). Tû träng chi cho gi¸o dôc so víi tæng thu nhËp quèc néi, GDP, t¨ng tõ 2,2% n¨m 1992 lªn 3,5% n¨m 1998. Trong kÕ ho¹ch phÊn ®Êu cña ViÖt Nam, ®Õn n¨m 2010 tû träng chi cho gi¸o dôc sÏ ®¹t ®Õn møc 20% tæng chi ng©n s¸ch nhµ n−íc, khi ®ã chi cho gi¸o dôc sÏ ®¹t 4% GDP, t−¬ng ®−¬ng víi møc chi cña c¸c n−íc trong khu vùc. Mét vÊn ®Ò cÇn l−u ý lµ trong tæng chi ng©n s¸ch nhµ n−íc cho gi¸o dôc th× cÊp Trung −¬ng chÞu tr¸ch nhiÖm chi kho¶ng 26,6% cho gi¸o dôc ®¹i häc vµ trªn ®¹i häc, c¸c ®Þa ph−¬ng ®¶m nhiÖm chi 73,4% cho gi¸o dôc phæ th«ng. Nh− vËy, phÇn lín ng©n s¸ch nhµ n−íc ®· ®−îc chi cho gi¸o dôc phæ th«ng. Tuy nhiªn, khi xem xÐt ®Þnh møc chi tiªu trªn ®Çu häc sinh phæ th«ng vµ sinh viªn ®¹i häc vµ cao ®¼ng, th× thÊy r»ng møc chi ng©n s¸ch nhµ n−íc cho gi¸o dôc ®¹i häc cao h¬n cho gi¸o dôc phæ th«ng (tû lÖ nµy lµ 6/4). §©y cã thÓ lµ mét ®iÒu kh«ng hîp lý xÐt trong bèi c¶nh thùc hiÖn chÝnh s¸ch x· héi hãa gi¸o dôc cña ChÝnh phñ. NhiÒu nhµ nghiªn cøu vµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cho r»ng, cÇn gi¶m møc chi ng©n s¸ch nhµ n−íc cho gi¸o dôc ®¹i häc vµ t¨ng phÇn ®ãng gãp cña nh©n d©n, trong khi cÇn thiÕt t¨ng møc chi cho gi¸o dôc phæ th«ng, ®Æc biÖt lµ bËc tiÓu häc. VÊn ®Ò lµ ë chç, gi¸o dôc phæ th«ng, ®Æc biÖt lµ cÊp tiÓu häc, lµ cÊp c¬ së, lµm nÒn t¶ng cho sù ph¸t triÓn ë c¸c cÊp häc tiÕp theo. Cßn cÊp ®¹i häc, cao ®¼ng vµ h¬n n÷a, lµ cÊp häc ®Ó t×m kiÕm c«ng viÖc lµm th× nªn cã sù ®Çu t− mét phÇn cña chÝnh ng−êi häc. Mét vÊn ®Ò kh¸c còng ®−îc d− luËn x· héi quan t©m khi bµn vÒ sù ph©n bæ ng©n s¸ch nhµ n−íc cho lÜnh vùc gi¸o dôc gi÷a c¸c vïng trong c¶ n−íc, ®ã lµ vÊn ®Ò x¸c ®Þnh tiªu chÝ ®Ó ph©n bæ. Ch¼ng h¹n nh− møc ph©n bæ ng©n s¸ch theo ®Çu häc sinh hoÆc ®Çu ng−êi d©n (theo th«ng t− 562 ngµy 3/3/1998 cña Bé Tµi chÝnh) ®· g©y ra m©u thuÉn gi÷a c¸c vïng. ViÖc sö dông ®Þnh møc chi trªn ®Çu ng−êi ®Ó lµm c¬ së tÝnh ng©n s¸ch cho gi¸o dôc ®· khiÕn cho c¸c ®Þa ph−¬ng th−a d©n trë nªn bÊt lîi. HoÆc khi Trung −¬ng ®iÒu tiÕt bæ sung ng©n s¸ch cho gi¸o dôc dùa trªn ®Çu häc sinh th× còng cã nghÜa lµ lµm lîi hay thiªn vÞ cho c¸c ®Þa ph−¬ng vèn ®· cã tû lÖ nhËp häc cao. HÖ qu¶ cña sù ph©n bæ nµy lµ c¸c tØnh miÒn nói, vïng s©u vïng xa cã ®−îc Ýt nguån kinh phÝ ®Ó ph¸t triÓn gi¸o dôc, trong khi hä cÇn cã nguån kinh phÝ nhiÒu h¬n ®Ó thu hót häc sinh ®Õn líp vµ c¶ gi¸o viªn. Vµ ng−êi ta ®· thÊy cã sù kh¸c biÖt kh¸ râ rÖt gi÷a c¸c ®Þa ph−¬ng (tØnh) trong chi tiªu gi¸o dôc. C«ng tr×nh nghiªn cøu ®¸nh gi¸ chi tiªu c«ng n¨m 2000 cña Trung t©m th«ng tin vµ ph¸t triÓn ViÖt Nam ®· ph©n tÝch chi tiªu cho gi¸o dôc cña c¸c tØnh cã thu nhËp cao, trung b×nh, thÊp vµ cho thÊy: c¸c tØnh nghÌo ®· ph¶i dµnh mét phÇn tû träng lín h¬n GDP cña m×nh ®Ó chi cho gi¸o dôc. Song ngay c¶ trong tr−êng hîp nµy, c¸c tØnh giµu vÉn cã møc chi cho gi¸o Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn 6 Ph©n bæ tµi chÝnh c«ng cho ph¸t triÓn x· héi: thùc tr¹ng vµ vÊn ®Ò dôc cao h¬n tõ 1,5 lÇn møc chi cña c¸c tØnh nghÌo. Tõ ®ã vÊn ®Ò ®Æt ra lµ cÇn hoµn thiÖn hÖ thèng c¸c ®Þnh møc khi ph©n bæ ng©n s¸ch cho gi¸o dôc mét c¸ch hîp lý, trong ®ã cã sù ph©n biÖt gi÷a c¸c vïng, miÒn, møc ®é giµu nghÌo cña c¸c ®Þa ph−¬ng. I.2. Ph©n bæ tµi chÝnh c«ng cho dÞch vô y tÕ CÇn kh¼ng ®Þnh ngay r»ng, ViÖt Nam ®· cã ®−îc nh÷ng thµnh tùu lín trong c«ng t¸c ch¨m sãc søc kháe cho ng−êi d©n. Mét hÖ thèng c¸c c¬ së y tÕ nhµ n−íc tõ trung −¬ng ®Õn cÊp x· ®· ®−îc x©y dùng trong nh÷ng n¨m tr−íc ®æi míi nay cã thªm rÊt nhiÒu c¬ së y tÕ t− nh©n ra ®êi vµ tham gia vµo hÖ thèng dÞch vô y tÕ, ®· më réng diÖn vµ n©ng cao chÊt l−îng ch¨m sãc søc kháe cho nh©n d©n. ViÖt Nam ®· khèng chÕ, ®Èy lïi vµ thanh to¸n ®−îc mét sè bÖnh dÞch nguy hiÓm nh− dÞch t¶, dÞch h¹ch, th−¬ng hµn, sèt sÐt, b¹i liÖt, bÖnh uèn v¸n s¬ sinh.... Trong ph¹m vi vÊn ®Ò ®ang bµn lµ ph©n bæ tµi chÝnh c«ng cho dÞch vô y tÕ, th× tÝnh trong kho¶ng thêi gian tõ 1991 ®Õn 1998, møc chi ng©n s¸ch nhµ n−íc cho dÞch vô y tÕ b×nh qu©n ®Çu ng−êi t¨ng hai lÇn vµ phÇn GDP dµnh cho y tÕ còng t¨ng lªn, tuy ë møc t¨ng thÊp h¬n. §ã lµ mét sù cè g¾ng ®¸ng ghi nhËn cña ChÝnh phñ. Tuy thÕ møc chi b×nh qu©n cho ®Çu ng−êi ®Õn nay còng chØ ®¹t 5,8 USD/n¨m. §©y lµ møc cßn rÊt thÊp so víi c¸c n−íc trong khu vùc vµ cµng thÊp so víi møc mµ UNDP khuyÕn nghÞ ®èi víi c¸c n−íc cã thu nhËp thÊp lµ 12 USD/ng−êi/n¨m. Mét vÊn ®Ò kh¸c ®¸ng quan t©m lµ trong tæng chi tiªu cho y tÕ chØ cã 20% lµ tõ nguån ng©n s¸ch nhµ n−íc, 80% cßn l¹i lµ do ng−êi bÖnh ph¶i tr¶. Cã thÓ thÊy víi tû lÖ chi tiªu nh− thÕ kh¶ n¨ng tiÕp cËn cña ng−êi nghÌo víi dÞch vô y tÕ lµ rÊt khã kh¨n. Råi n÷a, phÇn lín ng©n s¸ch chi th−êng xuyªn cña nhµ n−íc cho y tÕ tËp trung vµo c¸c bÖnh viÖn lín tËp trung ë Trung −¬ng vµ tuyÕn tØnh (75-87%), phÇn chi tõ ng©n s¸ch nhµ n−íc cho y tÕ x· chØ chiÕm kho¶ng 10%. §©y cã lÏ lµ mét nguyªn nh©n c¾t nghÜa v× sao c¸c c¬ së y tÕ tuyÕn x· lµ rÊt nghÌo nµn, l¹c hËu kh«ng ®¸p øng ®−îc nhu cÇu ch¨m sãc søc kháe ban ®Çu cho ng−êi d©n. §ã còng lµ nguyªn nh©n g©y nªn sù qu¸ t¶i ®èi víi c¸c bÖnh viÖn ë tuyÕn trªn, nh− d− luËn x· héi ®· ph¶n ¸nh. Víi tû lÖ 75-87% ng©n s¸ch nhµ n−íc chi th−êng xuyªn cho y tÕ tËp trung vµo c¸c bÖnh viÖn lín, cã thÓ kÕt luËn r»ng ng©n s¸ch nhµ n−íc cho ch÷a bÖnh lµ chñ yÕu, cßn phÇn chi cho phßng bÖnh lµ qu¸ Ýt ái. TÝnh bÊt hîp lý lµ rÊt râ rµng khi chóng ta coi c«ng t¸c phßng bÖnh lµ quan träng bëi ph¹m vi réng lín cña nã vµ bëi sè ng−êi ®−îc h−ëng lîi tõ lo¹i dÞch vô nµy ®«ng h¬n nhiÒu lÇn so víi dÞch vô ch÷a bÖnh. Râ rµng c¬ cÊu ph©n bæ nguån tµi chÝnh nhµ n−íc cho dÞch vô y tÕ lµ cÇn cã sù ®iÒu chØnh. I.3. Ph©n bæ tµi chÝnh c«ng cho xãa ®ãi gi¶m nghÌo NghÌo ®ãi lµ mét vÊn ®Ò cã tÝnh toµn cÇu. Tuy nhiªn ë nh÷ng quèc gia nghÌo, chËm ph¸t triÓn th× vÊn ®Ò nghÌo ®ãi cã phÇn nghiªm träng h¬n. ViÖt Nam mét n−íc Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn Hµ Huy Thµnh 7 thuéc diÖn nghÌo trªn thÕ giíi vµ khu vùc: GDP b×nh qu©n ®Çu ng−êi chØ ®¹t kho¶ng 400 USD/n¨m, tøc lµ mçi ngµy mçi ng−êi chØ ®¹t h¬n 1 USD. V× thÕ vÊn ®Ò xãa ®ãi gi¶m nghÌo lu«n ®−îc §¶ng vµ ChÝnh phñ ViÖt Nam quan t©m, ®Æc biÖt trong chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. Vµ nh− chóng ta ®· biÕt, xãa ®ãi gi¶m nghÌo vµ ph¸t triÓn kinh tÕ lµ hai vÊn ®Ò quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, nªn ®Çu t− cho ph¸t triÓn còng chÝnh lµ ®Çu t− cho xãa ®ãi gi¶m nghÌo vµ ng−îc l¹i ®Çu t− cho xãa ®ãi gi¶m nghÌo còng lµ ®Çu t− cho ph¸t triÓn kinh tÕ. Tõ c¸ch nh×n nµy mµ xÐt th× ®Çu t− cho xãa ®ãi gi¶m nghÌo cã néi dung t−¬ng ®èi réng lín. Nã bao gåm c¶ ®Çu t− cho ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng (®−êng giao th«ng, ®iÖn, n−íc...) ®Çu t− cho c¸c dÞch vô x· héi kh¸c nh− ch¨m sãc søc kháe, cho gi¸o dôc, cho v¨n hãa, thÓ dôc thÓ thao, cho më réng c«ng viÖc lµm... Trong 10 n¨m qua (1991-2000) tæng nguån vèn ®Çu t− cã c¸c ch−¬ng tr×nh, dù ¸n liªn quan ®Õn xãa ®ãi gi¶m nghÌo ®¹t kho¶ng 21.000 tû ®ång. Riªng trong 2 n¨m 1999-2000 nguån ng©n s¸ch nhµ n−íc ®Çu t− trùc tiÕp cho xãa ®ãi gi¶m nghÌo kho¶ng 9.600 tû ®ång, lång ghÐp c¸c ch−¬ng tr×nh dù ¸n kh¸c liªn quan kho¶ng 800 tû ®ång. Nguån vèn tÝn dông cho vay −u ®·i hé nghÌo lµ 5.500 tû ®ång. Huy ®éng vèn tõ 8 tØnh thµnh phè, tõ 35 tæng c«ng ty lín, 28 bé ngµnh... ®−îc kho¶ng 300 tû ®ång. Ngoµi ra nguån vèn hîp t¸c quèc tÕ (chñ yÕu lµ ODA) còng ®−îc huy ®éng vµ sö dông cho môc tiªu xãa ®ãi gi¶m nghÌo, nguån vèn nµy −íc ®¹t 3000 tû ®ång. Víi nh÷ng cè g¾ng to lín cña chÝnh phñ, cña c¸c bé ngµnh vµ c¸c doanh nghiÖp nh− võa nªu, trong 10 n¨m qua ViÖt Nam ®· gi¶m ®−îc tû lÖ hé nghÌo ®ãi tõ h¬n 30% n¨m 1991 xuèng cßn 10% vµo cuèi n¨m 2000. Gi¶m hé ®ãi xuèng cßn kho¶ng 0,8% tæng sè hé trong c¶ n−íc. C¬ së h¹ tÇng ë c¸c x· nghÌo, x· ®Æc biÖt khã kh¨n ®−îc n©ng cÊp mét b−íc, tÝnh ®Õn cuèi n¨m 2000, trªn 90% sè x· nghÌo ®· cã ®−êng « t« ®Õn trung t©m x·, 80% sè x· cã ®ñ tr−êng häc, 98% x· cã tr¹m y tÕ x·, 80% x· cã hÖ thèng thñy lîi nhá, 85% sè x· cã ®iÖn sinh ho¹t ®Õn trung t©m x·; h¬n 50 ngh×n ng«i nhµ cho c¸c hé nghÌo ë vïng nghÌo ®· ®−îc x©y dùng trong 10 n¨m qua; h¬n 7 triÖu hé nghÌo ®−îc vay vèn tÝn dông −u ®·i phôc vô s¶n xuÊt vµ ®êi sèng, trong ®ã cã 120.000 hé ®ång bµo d©n téc; Hç trî ®Þnh canh cho h¬n 230.000 hé; cÊp trªn 1,2 triÖu thÎ b¶o hiÓm y tÕ cho ng−êi nghÌo, cÊp thÎ, giÊy kh¸m ch÷a bÖnh miÔn phÝ cho trªn 3 triÖu ng−êi nghÌo; gi¶m häc phÝ cho 1,3 triÖu häc sinh nghÌo, cÊp s¸ch gi¸o khoa cho 1,5 triÖu häc sinh nghÌo. C¸c con sè trªn ®©y x¸c nhËn sù cè g¾ng cña §¶ng vµ ChÝnh phñ ViÖt Nam trong nç lùc xãa ®ãi gi¶m nghÌo g¾n víi ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ®Êt n−íc. II. Nh÷ng th¸ch thøc ®èi víi viÖc ph©n bæ tµi chÝnh c«ng cho ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi . Víi nh÷ng ®iÒu tr×nh bµy ë phÇn I trªn ®©y cã thÓ cã nhËn xÐt, chÝnh phñ ViÖt Nam ®· cã chiÕn l−îc, c¸c chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p ®óng ®¾n trong viÖc ®Çu t− cho ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi trong chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n−íc. Vµ trong lÜnh vùc nµy ViÖt Nam ®· ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng khÝch lÖ. Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn 8 Ph©n bæ tµi chÝnh c«ng cho ph¸t triÓn x· héi: thùc tr¹ng vµ vÊn ®Ò Tuy nhiªn hiÖn cßn nhiÒu th¸ch thøc trong viÖc ph¸t triÓn x· héi ë ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ trong thêi gian tíi, khi qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ cña ViÖt Nam ®−îc thóc ®Èy nhanh h¬n. II.1 MÊt c©n ®èi trong quan hÖ cung cÇu nguån lùc cho ph¸t triÓn x· héi Nh− ®· nãi ë trªn, t¨ng tr−ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cao vµ bÒn v÷ng lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n ®Ó t¨ng nguån lùc tµi chÝnh cho sù ph¸t triÓn x· héi. Trong nh÷ng n¨m cña thËp kû 90 cña thÕ kû XX, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· ®¹t møc t¨ng tr−ëng kh¸ cao, song møc t¨ng tr−ëng ®ã ch−a thùc sù bÒn v÷ng, biÓu hiÖn ë møc t¨ng tr−ëng GDP trong c¸c n¨m 1998-2000 ®· gi¶m xuèng cßn 4,5-5,5% so víi 8,5% nh÷ng n¨m 1994-1996. Xu h−íng gi¶m møc t¨ng tr−ëng nµy cßn cã thÓ kÐo dµi trong nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp kû XXI. II.2 Th¸ch thøc trong xãa ®ãi gi¶m nghÌo ChiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi thêi kú 2001-2010 cña ChÝnh phñ ®Æt ra môc tiªu t¨ng gÊp ®«i GDP/®Çu ng−êi - Dï cho møc phÊn ®Êu ®ã cã ®¹t ®−îc th× thu nhËp b×nh qu©n GDP ®Çu ng−êi còng cßn lµ møc thÊp so víi c¸c n−íc trong khu vùc vµ do ®ã kh¶ n¨ng t¨ng chi tiªu cho ph¸t triÓn x· héi còng sÏ cßn rÊt cã giíi h¹n. Trong khi ®ã, t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi ë ViÖt Nam vÉn cßn kh¸ nÆng nÒ. Theo ®¸nh gi¸ cña Ng©n hµng ThÕ giíi th× ®Õn n¨m 2001 cßn kho¶ng 32% d©n sè ViÖt Nam sèng d−íi møc nghÌo khæ vµ 13% lµ ®Æc biÖt khã kh¨n. NÕu theo −íc tÝnh chuÈn cña Bé Lao ®éng-Th−¬ng binh vµ X· héi th× n¨m 2001 cã kho¶ng 17% d©n sè ViÖt Nam thuéc diÖn nghÌo ®ãi. ë c¸c huyÖn miÒn nói, vïng cao, tû lÖ nµy lªn ®Õn 40-50%. Mét thùc tÕ ®¸ng lo ng¹i lµ, mét bé phËn kh«ng nhá d©n c− ®· tho¸t nghÌo ®ãi tr−íc ®©y cã thÓ l¹i r¬i vµo t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi nÕu gÆp mét sù rñi ro nµo ®ã. Hay nãi c¸ch kh¸c, nguy c¬ t¸i nghÌo ®ãi lµ rÊt cao ®èi víi c¸c vïng th−êng xuyªn xÈy ra thiªn tai, b·o lôt, vïng nói thiÕu ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn s¶n xuÊt (n−íc, ®Êt ®ai), x· nghÌo, vïng nghÌo còng cßn rÊt lín. V× thÕ, môc tiªu mµ ChÝnh phñ ®Æt ra ®Õn n¨m 2010 gi¶m tû lÖ nghÌo ®ãi xuèng d−íi 5% lµ mét th¸ch thøc lín. VÊn ®Ò ®Æt ra gay g¾t h¬n lµ lµm sao ®¶m b¶o tÝnh bÒn v÷ng cña xãa ®ãi gi¶m nghÌo. ChÝnh phñ ViÖt Nam còng ®Æt môc tiªu ®¶m b¶o sù c«ng b»ng trong ph¸t triÓn x· héi. Tuy nhiªn nÕu xem xÐt mét thùc tÕ lµ chØ cã 4% d©n c− thµnh phè Hå ChÝ Minh lµ nghÌo, trong khi ë Lai Ch©u con sè ®ã lµ 78% (Minot vµ Baules 2001) th× môc tiªu ®¶m b¶o c«ng b»ng lµ rÊt khã thùc hiÖn. Mét trong nh÷ng yÕu tè ®¶m b¶o cho c¸c môc tiªu xãa ®ãi gi¶m nghÌo ®−îc thùc hiÖn lµ t¹o c«ng viÖc lµm cho ng−êi lao ®éng. Vµ c¶ ë ®©y n÷a th¸ch thøc còng rÊt lín, nÕu chóng ta biÕt r»ng, hiÖn t¹i tû lÖ thÊt nghiÖp ë thµnh thÞ lµ rÊt cao, cßn ë n«ng th«n t×nh tr¹ng thiÕu viÖc lµm còng rÊt lín. II.3 Th¸ch thøc trong ph¸t triÓn gi¸o dôc Nh− ®· nãi, theo ®¸nh gi¸ cña ChÝnh phñ, n¨m 1998 cã 91% häc sinh trong ®é tuæi ®i häc tiÓu häc ®· ®−îc ®Õn tr−êng vµ nh− vËy môc tiªu phæ cËp tiÓu häc ®· ®−îc hoµn thµnh. §©y lµ mét sù v−ît tréi trong sè c¸c tiªu chuÈn ®Æt ra cho c¸c n−íc cã Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn ... - tailieumienphi.vn