Ph. Ăngghen bàn về linh hồn và bản chất của linh hồn

Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 1 - 2013 3 T«n gi¸o - vÊn ®Ò lÝ luËn vμ thùc tiÔn Ph. ¨ngghen bμn vÒ linh hån vμ b¶n chÊt cña linh hån NguyÔn Phó Lîi(*) heo thèng kª tõ cuèn C. M¸c - Ph. ¡ngghen vÒ vÊn ®Ò t«n gi¸o cña Viªn Nghiªn cøu T«n gi¸o, do Nhμ xuÊt b¶n Khoa häc X* héi, Hμ Néi Ên hμnh n¨m 1999 cho thÊy, cã 55 ®¬n vÞ t− liÖu duy vμ c¶m gi¸c cña hä kh«ng ph¶i lμ ho¹t ®éng cña b¶n th©n hä mμ lμ ho¹t ®éng cña linh hån ®Æc biÖt nμo ®ã c− ngô trong th©n thÓ vμ rêi bá th©n thÓ khi con ng−êi chÕt ®i ®Ó ®Õn mét thÕ giíi bªn gåm c¸c bμi viÕt, ®o¹n trÝch cña Ph. ngoμi. Tõ ®ã, con ng−êi b¾t ®Çu suy nghÜ ¡ngghen hoÆc viÕt chung víi C. M¸c trùc vÒ mèi quan hÖ gi÷a linh hån víi thÕ giíi tiÕp hay gi¸n tiÕp bμn vÒ vÊn ®Ò t«n gi¸o. bªn ngoμi. Trong t¸c phÈm LutvÝch Dï kh«ng ph¶i lμ ng−êi chuyªn nghiªn cøu vÒ vÊn ®Ò t«n gi¸o, song víi ph−¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng, duy vËt lÞch sö triÖt ®Ó vμ c¸ch tiÕp cËn t«n gi¸o trªn ba ph−¬ng diÖn b¶n thÓ luËn, nhËn thøc luËn vμ x* héi häc, Ph. ¡ngghen ®* chØ ra mét c¸ch khoa häc vÒ nguån gèc, b¶n chÊt vμ vai trß x* héi cña t«n gi¸o, ®−a lÝ luËn t«n gi¸o häc cña chñ nghÜa M¸c lªn mét tÇm cao míi, v−ît xa quan ®iÓm cña chñ nghÜa v« thÇn tr−íc ®ã vμ ®Æt nÒn mãng cho bé m«n t«n gi¸o häc hiÖn ®¹i. NhiÒu vÊn ®Ò cã tÝnh ph−¬ng ph¸p luËn vÒ khi nghiªn cøu vÒ t«n gi¸o mμ «ng nªu lªn ®Õn nay vÉn gi÷ nguyªn gi¸ trÞ thêi ®¹i. Ph. ¨ngghen cho r»ng quan niÖm vÒ linh hån bÊt tö lμ nguån gèc nhËn thøc ®−a ®Õn sù ra ®êi cña t«n gi¸o. Quan niÖm vÒ linh hån xuÊt hiÖn tõ thña b×nh minh cña lÞch sö nh©n lo¹i khi con ng−êi hoμn toμn ch−a biÕt g× vÒ b¶n th©n m×nh vμ kh«ng gi¶i thÝch ®−îc nh÷ng ®iÒu mμ hä thÊy trong giÊc m¬, nªn hä cho r»ng t− Phoi¬b¾c vμ sù c¸o chung cña triÕt häc cæ ®iÓn §øc, Ph. ¨ngghen viÕt: “Ngay tõ thêi hÕt søc xa x−a, khi con ng−êi hoμn toμn ch−a biÕt g× vÒ cÊu t¹o th©n thÓ cña hä vμ ch−a biÕt gi¶i thÝch nh÷ng ®iÒu thÊy trong giÊc m¬, hä ®* ®i ®Õn chç quan niÖm r»ng t− duy vμ c¶m gi¸c cña hä kh«ng ph¶i lμ ho¹t ®éng cña chÝnh b¶n th©n hä mμ lμ ho¹t ®éng cña linh hån ®Æc biÖt nμo ®ã c− tró trong th©n thÓ vμ råi bá th©n x¸c khi hä chÕt,-ngay tõ thêi ®ã, hä ®* ph¶i suy nghÜ vÒ quan hÖ gi÷a linh hån Êy víi thÕ giíi bªn ngoμi”(1). Tõ viÖc suy nghÜ vÒ mèi quan hÖ gi÷a linh hån víi thÕ giíi bªn ngoμi, ®Õn mét giai ®o¹n ph¸t triÓn cao h¬n cña t− duy, con ng−êi cho r»ng sau khi chÕt ®i, linh *. TS., Trung t©m Nghiªn cøu T«n gi¸o vµ TÝn ng−ìng, Häc viÖn ChÝnh trÞ-Hµnh chÝnh Quèc gia Hå ChÝ Minh. 1. Ph. ¨ngghen. LutvÝch Phoi¬b¾c vµ sù c¸o chung cña triÕt häc cæ ®iÓn §øc, trong M¸c-¨ngghen vÒ t«n gi¸o, Nxb. Khoa häc x0 héi, 1999, tr. 490-491. 4 hån tho¸t khái thÓ x¸c vμ tiÕp tôc sèng ë thÕ giíi bªn ngoμi ®* dÉn ®Õn quan niÖm vÒ linh hån bÊt tö. Ban ®Çu, quan niÖm vÒ linh hån bÊt tö hoμn toμn kh«ng cã ý nghÜa lμ sù an ñi mang tÝnh chÊt t«n gi¸o mμ lμ mét ®Þnh mÖnh kh«ng thÓ c−ìng l¹i ®−îc. §Þnh mÖnh ®ã xuÊt ph¸t Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 1 - 2013 ph¸t triÓn cao h¬n n÷a cña t− duy, cïng víi sù nh©n c¸ch hãa c¸c hiÖn t−îng tù nhiªn ®* h×nh thμnh nªn c¸c vÞ thÇn ®Çu tiªn, råi tõ ®a thÇn gi¸o dÇn dÇn h×nh thμnh nhÊt thÇn gi¸o, xuÊt hiÖn t«n gi¸o ®éc thÇn. §ã chÝnh lμ qu¸ tr×nh lÞch sö cña t«n gi¸o trong ®êi sèng nh©n lo¹i. tõ sù lóng tóng do h¹n chÕ trong nhËn ¤ng viÕt: “Còng b»ng c¸ch hoμn toμn thøc cña con ng−êi khi thõa nhËn sù tiÕp tôc tån t¹i cña linh hån sau khi thÓ x¸c chÕt ®i, song hä kh«ng biÕt linh hån ®i vÒ ®©u ®* dÉn tíi sù t−ëng t−îng vÒ sù bÊt tö cña linh hån. ¤ng viÕt: “NÕu nh− ng−êi ta chÕt, linh hån t¸ch khái th©n thÓ vμ tiÕp tôc sèng th× kh«ng cã lÝ do g× mμ l¹i g¸n cho linh hån mét c¸i chÕt ®Æc biÖt nμo n÷a, nªn v× thÕ mμ n¶y sinh ra quan niÖm vÒ sù bÊt tö cña linh hån, gièng nh− thÕ, sù nh©n c¸ch hãa c¸c lùc l−îng tù nhiªn lμm n¶y sinh ra c¸c vÞ thÇn ®Çu tiªn, nh÷ng vÞ thÇn nμy, trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vÒ sau cña t«n gi¸o, ngμy cμng mang mét h×nh d¸ng nh÷ng søc m¹nh siªu phμm, cho ®Õn lóc, rót cuéc l¹i, do mét qu¸ tr×nh trõu t−îng hãa - t«i cã thÓ nãi lμ mét qu¸ tr×nh ch−ng cÊt - hoμn toμn tù nhiªn trong tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña trÝ tuÖ, trong ®Çu ãc con quan niÖm nμy, trong giai ®o¹n ph¸t ng−êi, tõ ®«ng ®¶o nh÷ng vÞ thÇn cã triÓn ®ã, kh«ng hÒ cã nghÜa lμ mét sù an ñi mμ lμ mét ®Þnh mÖnh kh«ng thÓ c−ìng l¹i ®−îc, vμ ®èi víi ng−êi Hy L¹p ch¼ng h¹n, th× th−êng lμ mét sù bÊt h¹nh thËt sù. Kh«ng ph¶i nhu cÇu vÒ sù an ñi cã tÝnh chÊt t«n gi¸o, mμ chÝnh lμ sù lóng tóng - n¶y sinh ra tõ t×nh tr¹ng h¹n chÕ phæ biÕn cña ng−êi ta lóc ®ã - kh«ng biÕt linh hån biÕn ®i ®©u - mét khi con ng−êi ®* thõa nhËn sù tån t¹i cña linh hån sau khi th©n thÓ chÕt ®i - ®* dÉn tíi sù t−ëng t−îng buån tÎ vÒ sù bÊt tö cña c¸ nh©n con ng−êi”(2). Ph. ¡ngghen cho r»ng, nÕu chØ quan niÖm vÒ sù bÊt tö cña linh hån kh«ng th«i th× kh«ng thÓ dÉn ®Õn hμnh vi t«n quyÒn lùc Ýt nhiÒu bÞ h¹n chÕ vμ h¹n chÕ lÉn nhau, n¶y sinh ra quan niÖm vÒ mét vÞ thÇn ®éc t«n cña t«n gi¸o ®éc thÇn”(3). Do kh«ng gi¶i thÝch ®−îc nh÷ng ®iÒu thÊy trong giÊc m¬, con ng−êi cho r»ng h×nh ¶nh mμ hä thÊy trong giÊc m¬ lμ linh hån t¹m thêi tho¸t khái thÓ x¸c vμ hä ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ hμnh vi cña m×nh thÊy trong giÊc m¬. B»ng nh÷ng cø liÖu x* héi häc «ng ®* chøng minh cho ®iÒu ®ã: “M*i ®Õn ngμy nay, trong c¸c d©n m«ng muéi vμ ng−êi d* man ë giai ®o¹n thÊp, vÉn cßn l−u hμnh quan niÖm cho r»ng nh÷ng h×nh ¶nh con ng−êi xuÊt hiÖn trong giÊc m¬ lμ nh÷ng linh hån ®* t¹m thêi rêi khái th©n x¸c, cho nªn con gi¸o mμ chÝnh lμ con ng−êi suy nghÜ vÒ ng−êi thËt ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ mèi quan hÖ gi÷a con ng−êi ®ang sèng víi linh hån cña m×nh ë thÕ giíi bªn ngoμi. Tõ ®ã, hä t−ëng t−îng ra mét lùc l−îng siªu nhiªn, thÇn th¸nh ë thÕ giíi bªn kia cã thÓ t¸c ®éng trë l¹i ®èi víi cuéc sèng cña con ng−êi. §Õn giai ®o¹n nh÷ng hμnh vi cña ng−êi ®ã trong méng, 2. Ph. ¨ngghen. LutvÝch Phoi¬b¾c vµ sù c¸o chung cña triÕt häc cæ ®iÓn §øc, trong M¸c-¨ngghen vÒ t«n gi¸o, S®d, tr. 491. 3. Ph. ¨ngghen, LutvÝch Phoi¬b¾c vµ sù c¸o chung cña triÕt häc cæ ®iÓn §øc, S®d, tr. 491. 4 NguyÔn Phó Lîi. Ph. ¨ngghen bµn vÒ linh hån… 5 nh÷ng hμnh vi mμ kÎ n»m m¬ tr«ng Quan niÖm vÒ linh hån bÊt tö vμ sù thÊy. §ã lμ ®iÒu mμ Tuècn¬ ®* nhËn t¸c ®éng, chi phèi cña c¸c lùc l−îng siªu thÊy n¨m 1884 ë ng−êi Indian ë nhiªn ®Õn cuéc sèng con ng−êi cïng víi Guana”(4). Trªn c¬ së quan niÖm vÒ linh sù t¸c ®éng do ®iÒu kiÖn tù nhiªn vμ x* hån bÊt tö, suy nghÜ vÒ mèi quan hÖ héi g©y nªn ®au khæ cho con ng−êi, gi÷a linh hån víi thÕ giíi bªn ngoμi, ng−êi ta quan niÖm mèi quan hÖ gi÷a sù tån t¹i t¹m thêi cña thÓ x¸c vμ sù bÊt tö cña linh hån sau c¸i chÕt mμ biÓu hiÖn cña nã trong chÝnh nã lμ nh÷ng ®iÒu ng−êi ta cho r»ng chÝnh nh÷ng hμnh vi cña hä ®* lμm cho thÇn th¸nh næi giËn mμ trõng ph¹t hä. Tõ ®ã h×nh thμnh nªn quan niÖm vÒ téi lçi, vÒ sù th−ëng ph¹t cña linh hån ë kiÕp sau. §iÒu nμy ®* ng−êi ta gÆp trong giÊc m¬. Hä cho ®−îc thÇn häc Do Th¸i gi¸o vμ triÕt häc r»ng, con ng−êi ph¶i chÞu tr¸ch víi duy t©m Hy L¹p n©ng lªn thμnh lÝ luËn chÝnh hμnh vi cña m×nh. ChÝnh c¸i quan niÖm vÒ sù tån t¹i bÊt tö cña linh hån ®* dÉn ®Õn nh÷ng hμnh vi t«n gi¸o nh− viÖc thê cóng, tÕ lÔ, kiªng kÞ, ®Æc biÖt lμ tôc hiÕn sinh ®Ó thÇn linh kh«ng quÊy ph¸ cuéc sèng cña con ng−êi ®ang sèng. HiÕn sinh ®Ó lÊy m¸u sóc vËt lμm lÔ vËt d©ng lªn cho thÇn ®Ó giao tiÕp víi thÇn vÒ téi tæ t«ng truyÒn, vÒ sù cøu rçi linh hån. Ph. ¡ngghen viÕt: “TriÕt häc Hy L¹p tÇm th−êng ®* dÉn ®Õn häc thuyÕt vÒ mét vÞ Th−îng ®Õ duy nhÊt vμ sù bÊt tö cña linh hån con ng−êi. §¹o Do Th¸i còng vËy, nã bÞ tÇm th−êng hãa mét c¸ch duy lÝ do cã sù pha trén vμ tiÕp xóc víi nh÷ng ng−êi kh«ng ph¶i lμ Do Th¸i vμ vμ ®Ó cho thÇn ®éng lßng, bít giËn nöa Do Th¸i, ®i ®Õn chç coi th−êng nghi kh«ng trõng ph¹t con ng−êi lμ tËp tôc phæ biÕn cã trong tÊt c¶ c¸c t«n gi¸o, nhÊt lμ ë Ph−¬ng §«ng. Ph. ¡ngghen cho r»ng viÖc tham gia vμo c¸c nghi lÔ hiÕn tÕ, c¸c cuéc lÔ r−íc thÇn, viÖc kiªng kÞ lμ dÊu chØ cho thÊy sù kh¸c nhau gi÷a t«n gi¸o cña téc ng−êi nμy víi t«n lÔ t«n gi¸o, ®i ®Õn chç biÕn vÞ thÇn d©n téc Giªh«va tr−íc ®©y cña ng−êi Do Th¸i, thμnh mét vÞ thÇn duy nhÊt ch©n chÝnh, ®Êng s¸ng t¹o ra trêi vμ ®Êt vμ ®i ®Õn chç thõa nhËn sù bÊt tö cña linh hån”(6). §ã chÝnh lμ c¬ së lÝ luËn ®−a ®Õn sù ra ®êi cña ®¹o Kit« vμo ®Çu C«ng nguyªn gi¸o cña téc ng−êi kh¸c. Theo «ng, nh− Ph. ¡ngghen ®* viÕt: “VËy lμ, triÕt “Trong tÊt c¶ c¸c t«n gi¸o tån t¹i tr−íc ®ã (tøc tr−íc khi ®¹o Kit« ra ®êi - NPL), th× nghi lÔ lμ c¸i chñ yÕu, chØ cã tham gia vμo cuéc lÔ sóc vËt tÕ thÇn vμ c¸c cuéc r−íc thÇn, cßn ë Ph−¬ng §«ng th× chØ cã tu©n theo nh÷ng tôc lÖ mét c¸ch ®Çy ®ñ nhÊt vÒ cç bμn vμ t¾m géi th× ng−êi ta míi cã thÓ chøng minh ®−îc m×nh thuéc vÒ mét t«n gi¸o nμo. Trong khi ë La M* vμ Hy L¹p, mÆt nμy tá ra rÊt tho¶i m¸i, th× ë Ph−¬ng §«ng ng−êi ta gi÷ rÊt kh¾t khe c¶ mét lo¹t nh÷ng ®iÒu kiªng kÞ t«n gi¸o”(5). häc ®éc thÇn tÇm th−êng ®* gÆp t«n gi¸o tÇm th−êng, t«n gi¸o nμy ®* d©ng cho nã mét vÞ Th−îng ®Õ duy nhÊt d−íi h×nh thøc hoμn toμn ®* cã s½n. Vμ nh− vËy lμ, ng−êi ta ®* chuÈn bÞ xong miÕng ®Êt mμ ®øng trªn ®ã ng−êi Do Th¸i c¶i biÕn nh÷ng quan niÖm tÇm th−êng ®Õn 4. Ph. ¨ngghen, LutvÝch Phoi¬b¾c vµ sù c¸o chung cña triÕt häc cæ ®iÓn §øc, S®d, tr. 490. 5. Ph. ¨ngghen, Brun« Bau¬ vµ ®¹o C¬ §èc khëi thñy, trongM¸c-¨ngghenvÒt«n gi¸o,S®d,tr.397-398. 6. Ph. ¨ngghen, Brun« Bau¬ vµ ®¹o C¬ §èc khëi thñy, trong M¸c-¨ngghen vÒ t«n gi¸o, S®d, tr. 389. 5 6 nh−êng Êy cña Phil«ng, ®Ó cã thÓ t¹o thμnh ®¹o C¬ §èc, nh−ng khi nã ®* ®−îc t¹o ra råi th× ®¹o C¬ §èc ®* cã thÓ ®−îc ng−êi Hy L¹p vμ ng−êi La M* tiÕp nhËn trë l¹i”(7). §Ó cã thÓ cøu rçi linh hån ë kiÕp sau, con ng−êi kh«ng nh÷ng ph¶i sèng cã ®¹o ®øc, nhÉn nhôc chÞu ®ùng sè phËn cña m×nh do Chóa ®* an bμi mμ hä cßn kh«ng ngõng ph¶i s¸m hèi, cÇu mong Th−îng ®Õ cøu gióp. H¬n n÷a, hä ph¶i thùc hiÖn nhiÒu ®iÒu kiªng kÞ, nhÊt lμ ph¶i cóng b¸i, hiÕn tÕ sóc vËt lμm tÆng phÈm d©ng lªn cho Chóa ®Ó Ngμi bít giËn, ®éng lßng th−¬ng ®èi víi con ng−êi ®ang sèng. §ã lμ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho t«n gi¸o xuÊt hiÖn ë ®Õ quèc La M* vμo thêi k× ®Çu C«ng nguyªn nh− Ph. ¡ngghen viÕt: “T«n gi¸o do con ng−êi t¹o ra, b¶n th©n nh÷ng ng−êi nμy c¶m thÊy nhu cÇu cÇn ph¶i cã t«n gi¸o víi hä, hiÓu ®−îc nh÷ng nhu cÇu cÇn cã t«n gi¸o cña quÇn chóng”(8). Song c¸c t«n gi¸o ®−¬ng thêi do qu¸ ®Ò cao vÒ viÖc kiªng kÞ, lÖ tôc cña m×nh nªn ®* kh«ng tháa m*n ®−îc ®−îc c©u hái ®ã, thËm chÝ ®ã cßn lμ ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c t«n gi¸o Êy tù diÖt vong. ¤ng viÕt: “Nh÷ng con ng−êi cña hai t«n gi¸o kh¸c nhau - ng−êi Ai CËp, ng−êi Ba T−, ng−êi Do Th¸i, ng−êi Khan §ay - kh«ng thÓ cïng uèng, cïng ¨n, kh«ng thÓ cïng lμm mét viÖc th«ng th−êng nhÊt, häa ch¨ng chØ cã thÓ nãi chuyÖn ®−îc víi nhau mμ th«i. Sù ng¨n c¸ch gi÷a ng−êi víi ng−êi ®ã lμ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n c¬ b¶n dÉn ®Õn diÖt vong cña Ph−¬ng §«ng thêi cæ”(9). Vμ chØ cã Kit« gi¸o míi cã ®ñ kh¶ n¨ng ®¸p øng ®−îc xu h−íng t©m lÝ mμ nh÷ng ng−êi n« lÖ vμ nh÷ng ng−êi bÞ ¸p bøc ®ang mong ®îi nh− Ph. ¡ngghen ®* Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 1 - 2013 Giªrusalem nh−ng ®* håi sinh. Ng−êi lμ “con chiªn” bÞ hi sinh v× téi lçi cña thÕ gian vμ m¸u cña Ng−êi chuéc téi tr−íc Chóa cho tÝn ®å thuéc tÊt c¶ mäi d©n téc vμ mäi ng«n ng÷. ë ®©y chóng ta t×m thÊy ý t−ëng c¬ b¶n nhê nã mμ ®¹o C¬ §èc s¬ k× ®* cã thÓ ph¸t triÓn thμnh t«n gi¸o thÕ giíi sau nμy. TÊt c¶ c¸c t«n gi¸o thña Êy cña ng−êi Xªnót vμ ng−êi Ch©u ¢u ®Òu cã c¸ch nh×n nhËn chung lμ cã thÓ dïng vËt tÕ thÇn lμm ®éng lßng nh÷ng vÞ thÇn bÞ hμnh vi cña con ng−êi xóc ph¹m, ý t−ëng c¬ b¶n c¸ch m¹ng ®Çu tiªn (m−în cña tr−êng ph¸i Phil«ng) cña ®¹o C¬ §èc ®èi víi c¸c tÝn ®å lμ mét sù hi sinh tù nguyÖn vÜ ®¹i cña mét ng−êi trung gian ®* vÜnh viÔn chuéc téi cho tÊt c¶ mäi thêi ®¹i vμ mäi ng−êi. V× thÕ kh«ng cÇn bÊt cø sù hi sinh tiÕp nμo, ®ång thêi còng sôp ®æ c¶ c¨n cø cho nhiÒu nghi thøc t«n gi¸o; nh−ng viÖc miÔn tu©n thñ nh÷ng thø nghi lÔ ®* g©y khã kh¨n hoÆc cÊm giao tiÕp víi nh÷ng ng−êi ngo¹i ®¹o, lμ ®iÒu kiÖn hμng ®Çu ®èi víi t«n gi¸o thÕ giíi. Tuy vËy, phong tôc hiÕn sinh vËt b¾t rÔ s©u trong phong tôc cña c¸c d©n téc tíi møc ®¹o Thiªn Chóa, thø t«n gi¸o ®* kh«i phôc nhiÒu c¸i thuéc ®a thÇn thÕ giíi, ®* cho lμ cÇn thÝch øng víi t×nh huèng nμy b»ng c¸ch thùc hμnh c¸c viÖc d©ng lÔ vËt dï chØ mang tÝnh chÊt t−îng tr−ng”(10). Vμo thêi Cæ ®¹i do sù hμ kh¾c, tμn b¹o cña chÕ ®é chiÕm h÷u n« lÖ La M*, nhÊt 7. Ph. ¨ngghen, Brun« Bau¬ vµ ®¹o C¬ §èc khëi thñy, trongM¸c-¨ngghenvÒt«n gi¸o,S®d,tr.389-390. 8. Ph. ¨ngghen, Brun« Bau¬ vµ ®¹o C¬ §èc khëi thñy, trong M¸c-¨ngghen vÒ t«n gi¸o, S®d, tr. 388. 9. Ph. ¨ngghen, Brun« Bau¬ vµ ®¹o C¬ §èc khëi thñy, trongM¸c-¨ngghenvÒt«n gi¸o,S®d,tr.397-398. 10. Ph. ¨ngghen, Bµn vÒ lÞch sö ®¹o C¬ §èc s¬ k×, viÕt: “Kit« bÞ ®ãng ®inh c©u rót ë trong M¸c-¨ngghen vÒ t«n gi¸o, S®d, tr. 557-558. 6 NguyÔn Phó Lîi. Ph. ¨ngghen bµn vÒ linh hån… 7 lμ sau sù thÊt b¹i cña cuéc khëi nghÜa n« lÖ do Xpactaquýt l*nh ®¹o, kh«ng gi¶i thÝch ®−îc nh÷ng nçi thèng khæ cña ®êi sèng hiÖn thùc do ®iÒu kiÖn tù nhiªn vμ x* héi g©y ra, con ng−êi c¶m thÊy nçi khæ Êy do chÝnh nh÷ng hμnh vi cña m×nh g©y nªn ®* xóc ph¹m ®Õn thÇn th¸nh lμm cho thÇn th¸nh næi giËn trõng ph¹t hä nªn trong x* héi xuÊt hiÖn xu h−íng t©m lÝ tr«ng chê vμo mét ®Êng cøu thÕ xuÊt hiÖn ®Ó cøu gióp con ng−êi tho¸t khái sù khæ h¹nh ë trÇn gian. Kit« gi¸o xuÊt hiÖn víi viÖc Chóa Giªsu tuyªn bè tù hiÕn b¶n th©n m×nh lμm vËt phÈm d©ng tÆng cho Chóa ®Ó chuéc téi thay cho nh©n lo¹i ®* ®¸p øng ®−îc sù mong C¸i quan niÖm cÇn cã mét kÎ trung gian tù nguyÖn hi sinh m×nh ®Ó vÜnh viÔn chuéc mäi téi lçi cña nh©n lo¹i th× sao l¹i kh«ng thÓ t×m ®−îc ë ®©y mét miÕng ®Êt thuËn lîi? Nh− vËy lμ c¸i quan niÖm c¶m gi¸c phæ biÕn cña ng−êi ta cho r»ng trong sù h− háng chung th× chÝnh con ng−êi cã téi, ®¹o C¬ §èc ®−îc thÓ hiÖn râ rμng trong ý thøc vÒ téi lçi cña mçi mét ng−êi; ®ång thêi qua c¸i chÕt ®Çy hi sinh cña ng−êi s¸ng lËp ra nã, ®¹o C¬ §èc ®* t¹o ra mét h×nh thøc dÔ hiÓu vÒ sù cøu vít néi t©m ra khái thÕ giíi h− háng, vÒ sù an ñi trong ý thøc mμ tÊt c¶ mäi ng−êi ®* kh¸t khao t×m ®Õn. Nh− vËy lμ, ®¹o C¬ §èc l¹i chøng minh ®−îc r»ng nã mái cña quÇn chóng lao khæ. Ph. cã thÓ trë thμnh t«n gi¸o thÕ giíi - h¬n ¡ngghen cho r»ng: “§èi víi tÊt c¶ nh÷ng lêi kªu ca vÒ c¸c thêi k× khã kh¨n vμ vÒ sù cïng khæ chung vÒ mÆt vËt chÊt vμ tinh thÇn th× ý thøc vÒ téi lçi cña ®¹o C¬ §èc ®* ®¸p l¹i: ®óng, t×nh tr¹ng lμ nh− vËy, kh«ng thÓ lμm c¸ch nμo kh¸c ®−îc; trong sù h− háng cña thÕ giíi, anh lμ kÎ cã téi, tÊt c¶ c¸c anh lμ nh÷ng kÎ cã téi, ®óng lμ sù h− háng bªn trong cña chÝnh anh vμ cña chÝnh c¸c anh! Vμ t×m ®©u ra ®−îc mét ng−êi cã thÓ phñ nhËn ®iÒu ®ã chø? Téi lçi cña t«i! Kh«ng mét ng−êi nμo d¸m tõ chèi viÖc thõa nhËn m×nh cã mét phÇn téi lçi trong c¸i bÊt h¹nh chung, vμ viÖc thõa nhËn ®ã, giê ®©y ®* trë thμnh tiÒn ®Ò cña sù cøu vít linh hån mμ ®ång thêi ®* ®−îc ®¹o C¬ §èc tuyªn bè ra. ViÖc cøu vít linh hån ®ã ®* ®−îc ng−êi ta bÞa ra khÐo tíi møc mét thμnh viªn cña bÊt k× mét tæ chøc t«n gi¸o cò nμo còng cã thÓ dÔ dμng hiÓu ®−îc ®iÒu ®ã. TÊt c¶ c¸c t«n gi¸o cò ®ã ®Òu cã mét quan niÖm cè h÷u lμ cÇn cã thÓ hi sinh ®Ó chuéc l¹i téi lçi, mét sù hi sinh cã thÓ lμm cho Chóa bÞ xóc ®éng mμ bít giËn. n÷a trë thμnh t«n gi¸o phï hîp víi thÕ giíi ®ã”(11). Sù xuÊt hiÖn cña ®¹o Kit« ®* ®¸p tr¶ ®−îc sù mong mái cña nh÷ng ng−êi n« lÖ vμ nh÷ng ng−êi bÞ ¸p bøc ë ®Õ quèc La M* vμo ®Çu C«ng nguyªn lμm cho nã trë thμnh mét t«n gi¸o thÕ giíi. Trong t¸c phÈm Bμn vÒ lÞch sö ®¹o C¬ §èc s¬ k×, Ph. ¡ngghen viÕt: “Sù tiÕp tôc tån t¹i cña linh hån sau khi thÓ x¸c chÕt ®* dÇn dÇn trë thμnh mét yÕu tè tÝn ng−ìng ®−îc mäi ng−êi thõa nhËn ë kh¾p n¬i trong thÕ giíi La M*. HÖt nh− vËy, niÒm tin vμo sù ®Òn ®¸p hoÆc trõng ph¹t ®èi víi linh hån ng−êi chÕt vÒ nh÷ng hμnh vi ®* lμm trªn thÕ gian còng ngμy cμng ®−îc nhiÒu ng−êi chÊp nhËn. V¶ l¹i t×nh h×nh viÖc ®Òn ®¸p kh¸ kh¶ nghi; thÕ giíi cæ ®¹i cho chñ nghÜa duy vËt tù ph¸t qu¸ nhiÒu nªn nã ®¸nh gi¸ ®êi sèng trÇn gian cao v« h¹n so víi ®êi sèng ë câi ©m. ë ng−êi Hy L¹p, ®êi sèng ©m phñ bÞ coi ®óng ra lμ 11. Ph. ¨ngghen, Brun« Bau¬ vµ ®¹o C¬ §èc khëi thñy,trongM¸c-¨ngghenvÒt«n gi¸o,S®d,tr.399-400. 7 ... - tailieumienphi.vn