Nỗ lực tập thể và phong trào xã hội ở Việt Nam trong thời kỳ công nghiệp hóa và hiện đại hóa: Một khởi thảo nghiên cứu - Bùi Thế Cường

X· héi häc sè 1 (81), 2003 3 Nç lùc tËp thÓ vµ Phong trµo x· héi ë viÖt nam trong thêi kú c«ng nghiÖp hãa vµ hiÖn ®¹i hãa: Mét khëi th¶o Nghiªn cøu 1 Bïi ThÕ C−êng 1. VÊn ®Ò nghiªn cøu Hµng ngµy, chóng ta th−êng b¾t gÆp tõ "phong trµo" hay côm tõ "ph¸t ®éng phong trµo", trªn b¸o chÝ, trong héi häp, trong diÔn v¨n, trong giao tiÕp, ... §èi víi thÕ hÖ ngµy nay b−íc vµo tuæi 50-60, "phong trµo" ®· sím ®i vµo vèn tõ Ýt ái cña hä tù tuæi niªn thiÕu. §iÒu ®ã gîi ý r»ng ë ViÖt Nam, "phong trµo" lµ mét hiÖn t−îng phæ biÕn, lµ mét phÇn cña ®êi sèng x· héi, nã ph¶n ¸nh mét kiÓu nh×n th«ng dông, vµ chÝnh thèng, ®èi víi thÕ giíi x· héi, ®−îc chia sÎ trong t− duy còng nh− giao tiÕp gi÷a mäi ng−êi. B¶n th©n Nhµ n−íc ViÖt Nam hiÖn ®¹i ra ®êi tõ n¨m 1945 lµ kÕt qu¶ cña mét phong trµo x· héi vÜ ®¹i nh»m gi¶i phãng d©n téc theo ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa. §æi Míi còng chÝnh lµ mét phong trµo x· héi lín ®ang dÉn ®Õn nhiÒu biÕn ®æi x· héi ch−a tõng thÊy ë n−íc ta. Mäi nhµ quan s¸t ®Òu cã thÓ thÊy r»ng §æi Míi lµ thêi kú n¶y sinh hµng lo¹t c¸c phong trµo x· héi kh¸c nhau. Nh×n vµo c¸c gi¸o tr×nh x· héi häc n−íc ngoµi, hÇu nh− ®Òu cã mét ch−¬ng nhan ®Ò "hµnh vi tËp thÓ vµ phong trµo x· héi". Ng−êi ta còng thÊy chóng trong danh môc chÝnh thøc c¸c chuyªn ngµnh x· héi häc. §Æt hai thùc tÕ trªn vµo mét luång suy ngÉm, ®iÒu g©y ng¹c nhiªn lµ cho ®Õn nay cã rÊt Ýt c«ng tr×nh x· héi häc chuyªn nghiÖp ë ViÖt Nam nªu nhiÖm vô nghiªn cøu c¸c phong trµo x· héi. Xin b¹n ®äc chó ý ®Õn ®Þnh ng÷ "chuyªn nghiÖp". Thùc ra, nh− lµ mét phÇn cña thùc tiÔn c¸c phong trµo, ®· cã v« sè b¸o c¸o, s¬ kÕt, tæng kÕt, luËn bµn, ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò "phong trµo". Nh÷ng c¸i ®ã Ýt nhiÒu ®Òu mang tÝnh nghiªn cøu, cã b¸o c¸o chøa ®ùng nh÷ng ph©n tÝch s©u s¾c, rót ra nh÷ng kÕt luËn x¸c ®¸ng, cã gi¸ trÞ thùc tiÔn. ë ®©y, t«i chØ muèn nãi ®Õn t×nh h×nh trong lÜnh vùc x· héi häc nh− lµ mét ngµnh khoa häc cô thÓ, cã nh÷ng thñ tôc nghiªn cøu chÆt chÏ vÒ 1 Bµi viÕt trong khu«n khæ ®Ò tµi tiÒm lùc ViÖn X· héi häc n¨m 2002. Nhãm nghiªn cøu: Bïi ThÕ C−êng, BÕ Quúnh Nga, NguyÔn §øc TruyÕn, NguyÔn Ngäc H¶i, D−¬ng ChÝ ThiÖn, NguyÔn ThÞ Ph−¬ng, L−u §×nh Nh©n, §Æng Vò Hoa Th¹ch, §Æng ViÖt Ph−¬ng, Lª H¶i Hµ. Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn 4 Nç lùc tËp thÓ vµ Phong trµo x· héi ë ViÖt Nam ... kh¸i niÖm, lý thuyÕt, ph−¬ng ph¸p, do c¸c nhµ x· héi häc cã chuyªn m«n tiÕn hµnh. 2. Mét x· héi häc vÒ Phong trµo x· héi thÝch øng víi thùc tÕ ViÖt Nam Khi tiÕn hµnh ph©n tÝch lý thuyÕt vÒ phong trµo x· héi, nãi chung c¸c nhµ x· héi häc trªn thÕ giíi b¾t ®Çu tõ kh¸i niÖm hµnh vi tËp thÓ nh− lµ c¸i nÒn cña mäi phong trµo x· héi. Cã t¸c gi¶ l¹i b¾t ®Çu tõ kh¸i niÖm "mass" (quÇn chóng, ®¹i chóng). Nh÷ng chñ ®Ò th−êng ®−îc ®Ò cËp lµ: ®Þnh nghÜa, ph©n lo¹i, ph©n ®o¹n (c¸c giai ®o¹n trong mét phong trµo), c¸c lý thuyÕt gi¶i thÝch, ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu phong trµo x· héi.2 C¸ch hiÓu t−¬ng ®èi chung xem phong trµo x· héi lµ nh÷ng nç lùc tËp thÓ cã chñ ®Þnh cña mét hay nhiÒu nhãm ng−êi nh»m thùc hiÖn c¸c biÕn ®æi x· héi. Phong trµo x· héi lµ nh÷ng ho¹t ®éng tù nguyÖn cã tæ chøc, dµi h¹n, cã chñ ®Ých khuyÕn khÝch hay ph¶n kh¸ng mét khÝa c¹nh nµo ®ã cña biÕn chuyÓn x· héi. Ng−êi ta xem phong trµo x· héi lµ nh÷ng cè g¾ng phi thiÕt chÕ nh»m biÕn ®æi x· héi th«ng qua hµnh ®éng tËp thÓ (NguyÔn Xu©n NghÜa, 2002, trang 177 vµ tiÕp theo). Nh− vËy, nh÷ng ®Æc tr−ng sau ®©y liªn quan ®Õn phong trµo x· héi: nç lùc tËp thÓ; tù nguyÖn; cã tæ chøc; dµi h¹n; nh»m khuyÕn khÝch, thay ®æi, hay ph¶n kh¸ng c¸i g× ®ã trong biÕn ®æi x· héi; tõ phong trµo tiÕn tíi h×nh thµnh ®Þnh chÕ x· héi. Ng−êi ta còng nhÊn m¹nh ®Õn ba ®iÒu kiÖn cho sù tån t¹i cña phong trµo: nã ph¶i cã b¶n s¾c (identity), nã ph¶i lµm râ m×nh "nh©n danh ai, c¸i g×", vµ nã ph¶i lµm râ "®èi t−îng" x· héi cña m×nh (môc tiªu, kÎ thï). Trong mét c«ng tr×nh vÒ "C¸c vÊn ®Ò x· héi", C. Zastrow cho r»ng ®Ó mét vÊn ®Ò x· héi ®−îc thõa nhËn, ®iÒu c¨n b¶n lµ ph¶i cã mét nhãm ng−êi t−¬ng ®èi ®«ng ®¶o hoÆc cã ¶nh h−ëng ®−a c¸i hoµn c¶nh x· héi mµ nã xem lµ "vÊn ®Ò x· héi" ra c«ng luËn. C¸c nhãm ®−a mét vÊn ®Ò x· héi ra c«ng luËn ®−îc ®Æc tr−ng nh− lµ c¸c phong trµo x· héi. Nãi c¸ch kh¸c, mét phong trµo x· héi lµ mét nhãm ng−êi ®«ng ®¶o kÕt hîp víi nhau ®Ó duy tr× hay biÕn ®æi mét hoµn c¶nh x· héi (C. Zastrow, 2000). Bªn c¹nh viÖc ®−a ra nh÷ng tri thøc bæ Ých vÒ phong trµo x· héi, c¸c tµi liÖu nghiªn cøu x· héi häc quèc tÕ vÒ lÜnh vùc nµy còng ®em l¹i mét c¶m gi¸c t−¬ng ®èi hçn ®én vµ m¬ hå. §iÒu nµy mét phÇn do chÝnh tÝnh phøc t¹p cña lÜnh vùc nghiªn cøu. B¶n th©n c¸c nhµ nghiªn cøu còng nãi ®Õn mét chuçi nh÷ng h×nh th¸i hÕt søc kh¸c nhau cña c¸c hµnh vi tËp thÓ vµ phong trµo x· héi. Mét trong nh÷ng khã kh¨n khi muèn ¸p dông tiÕp cËn x· héi häc hiÖn nay vÒ phong trµo x· héi vµo thùc tÕ ngoµi ph−¬ng T©y, theo t¸c gi¶ bµi viÕt, lµ ë chç tiÕp cËn nµy th−êng cho r»ng mét ®Æc tr−ng cña phong trµo x· héi lµ lu«n xuÊt ph¸t tõ bªn ngoµi nhµ n−íc, lµ h×nh th¸i phi ®Þnh chÕ hãa cña hµnh ®éng chÝnh trÞ, vµ Ýt nhiÒu mang tÝnh kh¸c biÖt víi hÖ chuÈn mùc hiÖn t¹i. Quan niÖm nh− vËy ch−a ch¾c ®· cã thÓ gi¶i thÝch ®−îc nhiÒu hiÖn t−îng thuéc lo¹i nµy ë c¸c n−íc vµ nÒn kinh tÕ 2 Xem: Bïi ThÕ C−êng vµ céng sù. Phong trµo x· héi trong thêi kú §æi Míi: Mét nghiªn cøu b−íc ®Çu. ViÖn X· héi häc. Phßng Phóc lîi x· héi. B¸o c¸o ®Ò tµi tiÒm lùc n¨m 2002. Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn Bïi ThÕ C−êng 5 míi næi lªn ë ch©u ¸ trong ba thËp niªn qua. LÊy vÝ dô vÒ phong trµo x©y dùng n«ng th«n míi ë Hµn Quèc trong thËp niªn 70-80 (§Æng Kim S¬n, 2001). §©y lµ mét phong trµo, ®«i khi cßn gäi lµ campaign (cuéc vËn ®éng hay chiÕn dÞch), mµ ®−îc khëi ®éng tõ bªn trªn, tõ l·nh ®¹o cao nhÊt cña Hµn Quèc. Nh−ng nh− nhiÒu nghiªn cøu ®¸nh gi¸ chØ ra, cuéc vËn ®éng nµy ®· thu hót ®−îc sù tham gia m¹nh mÏ tõ d−íi lªn cña ng−êi d©n, vµ nã trë thµnh mét phong trµo x· héi thùc sù, ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ to lín. Cã ®−îc ®iÒu nµy mét phÇn do chÝnh sù cam kÕt m¹nh vµ chØ ®¹o s¸t sao cña cÊp l·nh ®¹o quèc gia. Khi muèn tiÕp thu vµ vËn dông c¸c thµnh tùu trong nghiªn cøu x· héi häc vÒ phong trµo x· héi vµo thùc tÕ ViÖt Nam, còng sÏ gÆp khã kh¨n t−¬ng tù. §iÒu nµy ®Æt ra cho c¸c nhµ x· héi häc n−íc ta nhiÖm vô ph¸t triÓn c¸c kh¸i niÖm vµ lý thuyÕt liªn quan ®Õn phong trµo x· héi thÝch øng víi thùc tÕ ViÖt Nam. §Ó cã thÓ hiÓu ®−îc thùc tÕ phong trµo x· héi ë ViÖt Nam hiÖn nay, t¸c gi¶ bµi viÕt cho r»ng cÇn mét kh¸i niÖm trung gian, qu¸ ®é. T¸c gi¶ muèn ®Ò xuÊt mét kh¸i niÖm lµm viÖc t¹m thêi gäi lµ "nh÷ng nç lùc tËp thÓ" ®Ó thay cho "phong trµo x· héi", mét trong nh÷ng kh¸i niÖm then chèt cña x· héi häc hiÖn ®¹i. "Nç lùc tËp thÓ" uyÓn chuyÓn, dÔ thÝch hîp h¬n cho viÖc ph©n tÝch thùc tÕ ViÖt Nam hiÖn nay. "Nç lùc tËp thÓ" nãi vÒ nh÷ng hµnh ®éng chung, cïng nhau, dµi h¹n, Ýt nhiÒu cã tæ chøc, cña mét nhãm, mét tËp thÓ, nh»m mét hay mét vµi môc tiªu mang tÝnh c«ng céng. Trong bµi viÕt nµy, hai ph¹m trï trªn ®«i khi ®−îc dïng lÉn cho nhau, nh−ng còng cã khi cã ý nghÜa t¸ch biÖt nhau. 3. Nç lùc tËp thÓ vµ phong trµo x· héi ë ViÖt Nam trong thêi kú ®æi míi 3.1. Bèi c¶nh lÞch sö Trong thÕ kû 20, ViÖt Nam lµ mét ®Êt n−íc cã nhiÒu phong trµo x· héi c¸c lo¹i. Ch¼ng h¹n, Ph¹m Xanh nãi lÞch sö ViÖt Nam thÕ kû 20 nh− mét cuén phim víi s¸u tr−êng ®o¹n ®Çy Ên t−îng. Tr−êng ®o¹n mét: phong trµo ®æi míi t− duy cña líp nho sÜ yªu n−íc ®Çu thÕ kû. Do t¸c ®éng cña cuéc khai th¸c thuéc ®Þa lÇn thø nhÊt (1897-1914) vµ luång giã t©n v¨n, t©n th− ®Õn tõ Trung Quèc vµ NhËt B¶n, c¸c nhµ nho ®Çu thÕ kû 20 ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn m¹nh mÏ vÒ tri thøc vµ t− duy. BiÓu hiÖn ®Ønh cao cña sù thay ®æi nµy lµ Phong trµo Duy T©n vµ Phong trµo §«ng Kinh nghÜa thôc thêi kú 1906-1908. Tr−êng ®o¹n hai: giao thoa v¨n hãa §«ng-T©y nh÷ng n¨m 20. Tr−êng ®o¹n ba: cuéc ®Êu tranh xoay quanh nhiÖm vô gi¶i phãng d©n téc khëi ®Çu tõ n¨m 1925, lÇn ®Çu tiªn ë ViÖt Nam xuÊt hiÖn c¸c ®¶ng ph¸i chÝnh trÞ, cuéc ®Êu tranh giµnh b¸ quyÒn l·nh ®¹o chÝnh trÞ phong trµo gi¶i phãng d©n téc ph©n th¾ng b¹i vµo th¸ng 2.1930, khi khëi nghÜa Yªn B¸i cña Quèc d©n ®¶ng thÊt b¹i ®ång thêi §¶ng Céng s¶n §«ng D−¬ng ra ®êi. Tr−êng ®o¹n bèn: ba cuéc tËp d−ît dÉn ®Õn C¸ch m¹ng th¸ng T¸m n¨m 1945 dùng nªn Nhµ n−íc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ ®Çu tiªn ë khu vùc thuéc ®Þa. Tr−êng ®o¹n n¨m: cuéc tr−êng chinh 30 n¨m giµnh ®éc lËp vµ thèng nhÊt d©n téc. Vµ tr−êng ®o¹n cuèi cïng: §æi Míi t− duy lÇn n÷a (Ph¹m Xanh, 2001). Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn 6 Nç lùc tËp thÓ vµ Phong trµo x· héi ë ViÖt Nam ... Nh×n tõ gãc ®é x· héi häc vÒ phong trµo x· héi, s¸u tr−êng ®o¹n trªn chøa ®ùng hµng lo¹t phong trµo x· héi lín ë n−íc ta thÕ kû 20. B¶n th©n Nhµ n−íc ViÖt Nam hiÖn nay lµ kÕt qu¶ cña mét phong trµo c¸ch m¹ng l©u dµi. Phong trµo nµy, ®Ó ®¹t ®−îc c¸c môc tiªu cña m×nh, ®· th−êng xuyªn ph¸t ®éng nh÷ng lo¹i phong trµo x· héi kh¸c nhau. Lµ kÕt qu¶ cña mét phong trµo x· héi vÜ ®¹i, thõa h−ëng truyÒn thèng "phong trµo", khi ®· giµnh ®−îc chÝnh quyÒn, §¶ng vµ Nhµ n−íc th−êng xuyªn quan t©m ®Õn vÊn ®Ò phong trµo x· héi. B¶n th©n Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· khëi x−íng hµng lo¹t phong trµo, trong ®ã cã nh÷ng phong trµo ®−îc thÕ giíi ghi nhËn lµ mang tÇm thêi ®¹i. Vµo ngµy ®Çu thµnh lËp Nhµ n−íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa, Ng−êi ph¸t ®éng phong trµo diÖt giÆc dèt, khëi ®Çu mét qu¸ tr×nh x©y dùng x· héi gi¸o dôc phæ cËp, x· héi häc tËp. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh cßn lµ t¸c gi¶ cña phong trµo "g©y ®êi sèng míi", "trång c©y, g©y rõng", "ng−êi tèt, viÖc tèt" (Bïi ThÕ C−êng vµ céng sù, 2002b). Cuéc vËn ®éng x©y dùng hîp t¸c x· nh÷ng n¨m 60 ë n«ng th«n miÒn B¾c cßn ®Ó ngá mét c¸i "cöa" cho ng−êi n«ng d©n: m¶nh ®Êt 5%. Sù kh¸c biÖt gi÷a hai "nÒn kinh tÕ" (kinh tÕ hîp t¸c x· vµ kinh tÕ 5%) lu«n lµ mét b»ng chøng xóc t¸c cho sù suy nghÜ ë ng−êi qu¶n lý còng nh− ng−êi d©n. Trong ®iÒu kiÖn bøc b¸ch (hay thuËn lîi?), ng−êi d©n cµy vµ ng−êi qu¶n lý ë c¬ së ®· cïng nhau tiÕn hµnh nh÷ng nç lùc tËp thÓ mµ sau nµy gäi lµ "kho¸n chui", chóng trë nªn phong trµo réng kh¾p, khi ®−îc ñng hé ë nh÷ng c¸n bé qu¶n lý cÊp cao, ®−îc ®Þnh chÕ hãa thµnh chÝnh s¸ch vµ thÓ chÕ Nhµ n−íc víi ChØ thÞ 100 CT/TW (1981) cña Trung −¬ng §¶ng vµ NghÞ quyÕt 10NQ/TW (1988) cña Bé ChÝnh trÞ. Phong trµo hîp t¸c x· vµ phong trµo "kho¸n chui" lµ minh ho¹ tèt cho vÊn ®Ò c¸c phong trµo t−¬ng ph¶n nhau, c¸c giai ®o¹n cña phong trµo, qu¸ tr×nh ®Þnh chÕ hãa phong trµo. Còng lµ mét phong trµo, b¶n th©n §æi Míi ®Õn l−ît nã ®· më ra mét bèi c¶nh x· héi cho c¸c phong trµo x· héi kh¸c. Cã thÓ xem ®©y lµ mét vÝ dô liªn quan ®Õn lý thuyÕt vÒ mèi quan hÖ gi÷a phong trµo chung vµ phong trµo ®Æc thï. Phong trµo §æi Míi ra ®êi lµ kÕt qu¶ cña sù t−¬ng t¸c gi÷a l·nh ®¹o bªn trªn víi ®«ng ®¶o quÇn chóng vµ c¸n bé bªn d−íi (ph¶i ch¨ng ®iÒu nµy minh häa lý thuyÕt cña Lª Nin vÒ t×nh thÕ c¸ch m¹ng?). Nh÷ng ý t−ëng c¬ b¶n cña phong trµo §æi Míi ®· dÇn dÇn thÊm s©u vµo mäi tÇng líp c¸n bé vµ nh©n d©n, ®−îc ®Þnh chÕ hãa trong ®−êng lèi, chñ tr−¬ng cña §¶ng, trong hÖ thèng chÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc vµ trong hÖ thèng ph¸p luËt. Nh÷ng nguyªn t¾c vµ hÖ qu¶ cña §æi Míi ®· thÓ hiÖn trong cÊu tróc x· héi vµ v¨n hãa, trong ®ã næi lªn bøc tranh ®a mµu s¾c vÒ c¸c lo¹i h×nh nç lùc tËp thÓ vµ phong trµo x· héi kh¸c nhau. Sau §æi Míi, tÝnh chÊt phong trµo ®· cã sù thay ®æi. Tr−íc kia, c¸c phong trµo x· héi th−êng do §¶ng vµ Nhµ n−íc khëi x−íng, hoÆc trùc tiÕp hoÆc th«ng qua c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng. Trong nh÷ng n¨m 90, xuÊt hiÖn nh÷ng phong trµo d©n sù tõ d−íi lªn. 3.2. Khu«n khæ chÝnh trÞ vµ ph¸p lý Thêi kú §æi Míi t¹o nªn mét khu«n khæ x· héi míi (bao gåm c¸c khÝa c¹nh kinh tÕ, t− t−ëng, chÝnh trÞ vµ ph¸p lý) cho phong trµo x· héi. Khu«n khæ nµy h×nh Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn Bïi ThÕ C−êng 7 thµnh nh− lµ kÕt qu¶ cña sù t−¬ng t¸c (interplay) th−êng xuyªn gi÷a c¸c t¸c viªn x· héi (social actor), chÝnh v× vËy mµ khu«n khæ x· héi nµy cÇn ®−îc nh×n trong tr¹ng th¸i ®éng. §−êng lèi §æi míi b¾t ®Çu tõ 1986 ®Æt ra nh÷ng nguyªn t¾c míi vÒ qu¶n lý x· héi vµ con ng−êi, t¹o ra mét sù cëi më h¬n ®èi víi nh÷ng hµnh ®éng tËp thÓ. MÆt kh¸c, nguyªn t¾c ®−îc gäi lµ "x· héi hãa" ®· thay thÕ nguyªn t¾c "Nhµ n−íc lo mäi viÖc", theo ®ã c¸c t¸c nh©n kh«ng ph¶i Nhµ n−íc cã quyÒn vµ tr¸ch nhiÖm tham gia cïng víi Nhµ n−íc ®¸p øng c¸c nhu cÇu x· héi (Bïi ThÕ C−êng, 1999). Suèt trong thËp niªn 90, §¶ng vµ Nhµ n−íc ®· ban hµnh hµng lo¹t v¨n kiÖn vµ v¨n b¶n ph¸p lý t¹o nªn khung khæ cho c¸c ho¹t ®éng x· héi cña c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n. Khu«n khæ nµy liªn quan ®Õn viÖc qu¶n lý tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña héi quÇn chóng; nh÷ng bé luËt cho c¸c tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi vµ c¬ chÕ lµm viÖc gi÷a c¬ quan chÝnh quyÒn c¸c cÊp víi tæ chøc chÝnh trÞ - x· héi; hµnh lang ph¸p lý cho ho¹t ®éng ®×nh c«ng, b·i c«ng, khiÕu n¹i, tè c¸o, ... N¨m 1989, Héi ®ång Bé tr−ëng cã ChØ thÞ 01/CT-H§BT vÒ viÖc qu¶n lý tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c¸c héi quÇn chóng. N¨m 1990, Quèc héi th«ng qua LuËt C«ng §oµn, n¨m 1999 th«ng qua LuËt MÆt trËn Tæ quèc. N¨m 1992, Quèc héi th«ng qua HiÕn ph¸p 1992, trong ®ã cã nh÷ng ®iÒu kho¶n liªn quan ®Õn c¸c ho¹t ®éng cña c«ng d©n trong lÜnh vùc c«ng céng, nh− §iÒu 11, §iÒu 53, §iÒu 74. Còng thêi gian nµy, Quèc héi th«ng qua LuËt vÒ tæ chøc ChÝnh phñ vµ ñy ban nh©n d©n c¸c cÊp, trong ®ã quy ®Þnh c¬ chÕ lµm viÖc gi÷a c¬ quan chÝnh quyÒn vµ c¸c tæ chøc chÝnh trÞ -x· héi. N¨m 1992, ChÝnh phñ ban hµnh NghÞ ®Þnh 35-H§BT vÒ tæ chøc, qu¶n lý, ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng khoa häc vµ c«ng nghÖ, më ®−êng cho viÖc thµnh lËp c¸c tæ chøc nghiªn cøu vµ triÓn khai ngoµi nhµ n−íc. N¨m 1994 vµ 1995, Quèc héi ban hµnh LuËt Lao ®éng vµ LuËt D©n sù, nh»m ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ lao ®éng vµ d©n sù. N¨m 1996, ban hµnh mét sè v¨n b¶n luËt nh»m cô thÓ hãa LuËt Lao ®éng, nh− Ph¸p lÖnh thñ tôc gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp lao ®éng, nh»m t¹o ra hµnh ph¸p lý cho ho¹t ®éng ®×nh c«ng, b·i c«ng. N¨m 1998, ban hµnh Quy chÕ d©n chñ c¬ së vµ LuËt KhiÕu n¹i, tè c¸o. Nh×n chung, ®· cã mét khu«n khæ chÝnh trÞ, ph¸p lý vµ hµnh chÝnh cho lÜnh vùc c¸c hµnh vi tËp thÓ vµ phong trµo x· héi thÝch hîp h¬n cho giai ®o¹n míi. Tuy nhiªn, khu«n khæ nµy vÉn ch−a ®−îc hoµn thiÖn vµ ®Æc biÖt lµ viÖc thùc hiÖn vÉn cßn xa so víi quy ®Þnh. Theo mét b¸o c¸o cña Ng©n hµng ThÕ giíi, Ng©n hµng Ph¸t triÓn ch©u ¸, ba c«ng viÖc quan träng s¾p tíi ®Ó t¨ng c−êng sù tham gia cña ng−êi d©n lµ t¨ng c−êng trªn c¶ n−íc viÖc thùc hiÖn Quy chÕ d©n chñ c¬ së, th«ng qua luËt vÒ c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ, vµ söa ®æi LuËt tè c¸o vµ khiÕu n¹i. Ba c«ng viÖc nµy gãp phÇn ph¸t triÓn mét x· héi d©n sù thùc chÊt. HiÖn nay, viÖc ra ®êi cña c¸c hiÖp héi thuéc x· héi d©n sù vÉn dùa trªn c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vµ thñ tôc hµnh chÝnh phiÒn hµ, chång chÐo, l¹c hËu vµ m©u thuÉn nhau (Ng©n hµng ThÕ giíi, Ng©n hµng Ph¸t triÓn ch©u ¸. 2002, trang 80-81). Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn ... - tailieumienphi.vn