Xem mẫu
- TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 3(28) - Thaùng 5/2015 NHỮNG TẤM LÒNG CAO CẢ - BÀI CA VỀ SỰ NGHIỆP TRỒNG NGƯỜI BÙI THANH TRUYỀN(*) TÓM TẮT Những tấm lòng cao cả là cuốn sách gắn liền với tên tuổi của Edmondo de Amicis – nhà văn trọn đời tìm kiếm, khám phá vẻ đẹp của thế giới tâm hồn con người. Truyện khắc họa sinh động chân dung tập thể thầy cô hết lòng yêu thương học sinh, tận tuỵ, hi sinh vì sự nghiệp trồng người. Bài ca sư phạm âm vang suốt tác phẩm đã góp phần khẳng định tên tuổi tác giả trên văn đàn thế giới nói chung, Việt Nam nói riêng. Từ khóa: thầy cô, học sinh, bài ca sư phạm, sự nghiệp trồng người ABSTRACT Heart is the work which made Edmondo de Amicis – a writer who has spent his whole life looking for the beauty of the human spirit. The story portrays the teachers who love pupils with their whole heart and serve devotedly in educating career. The work is as a beautiful pedagogical song that confirms the author's reputation in the world and in Vietnam. Keywords: teacher, pupil, pedagogical song, educating career 1. EDMONDO DE AMICIS – NGHỆ SĨ 12 tháng 3 năm 1908. Sinh ra và lớn lên TRỌN ĐỜI TRUY TẦM VẺ ĐẸP CỦA trong hoàn cảnh đất nước chiến tranh, ông THẾ GIỚI TÂM HỒN (*) sớm ý thức được trách nhiệm của mình và Edmondo de Amicis xuất hiện trên văn có một tinh thần dân tộc sâu sắc. Trước khi đàn Ý vào nửa sau thế kỉ XIX và nhanh tên tuổi của nhà văn Edmondo de Amicis chóng đến với bạn đọc thế giới bằng những vang danh trên văn đàn, người ta đã biết câu chuyện nhỏ viết cho thiếu nhi. Trẻ em đến người lính Amicis dũng cảm. đọc Amicis bằng một niềm đồng cảm chân Hơn 40 năm gắn bó với sự nghiệp văn thành. Suốt cuộc đời sống và viết của chương, một nửa thời gian ông viết về du kí, mình, ông mải mê kiếm tìm thứ hạnh phúc nửa còn lại dành cho các vấn đề xã hội. Tuy ẩn chứa trong tâm hồn con người, trong vậy, vẫn còn một mảng đề tài khơi dậy tình yêu thương đồng loại – một trạng thái trong Amicis cảm hứng sáng tạo và với nó, sung sướng, mãn nguyện chỉ có được khi ta ông đã trở thành nhà văn của tình thương, biết thấu hiểu, đồng cảm và sẻ chia với của những bài học đạo đức dành cho trẻ những người xung quanh. nhỏ. Ông hướng ngòi bút đến trẻ thơ với Amicis sinh năm 1846 tại Ônêglia, xứ một tấm lòng nhân hậu, một tình yêu Liguria, trên bờ biển Tây Bắc bán đảo Ý và thương trìu mến và một sự hiểu biết sâu sắc qua đời ở Boocđighêra, tỉnh Giênôva ngày đặc điểm tâm lí lứa tuổi này. Các truyện viết về mảng đề tài thiếu nhi không đầy tình tiết (*) bất ngờ như thể du kí, không nóng bỏng và TS, Trường Đại học Sư phạm TP.HCM 22
- gay gắt như khi viết về các vấn đề xã hội. hết mình vì nghề nghiệp, vì học sinh, vì Chúng nhẹ nhàng, thoải mái nhưng giàu sức những mục đích tốt đẹp. thuyết phục. Những người bạn dí dỏm thân Trong truyện, hình ảnh các thầy cô mật, dễ thương; Giữa trường và nhà tâm lí giáo đã hiện lên với lòng nhiệt thành và và đầy trách nhiệm; Cuốn truyện của người bao điều tôn kính. Họ coi trọng sự nghiệp thầy xúc động và giàu tình thương... giáo dục, chăm lo việc học, đời sống tình Trong cái vốn liếng khiêm tốn đó, Tấm cảm và cả chuyện ăn ngủ, sinh hoạt của lòng (Coure) ra đời vào năm 1886 (được học sinh. Họ lo lắng và yêu quý trẻ thơ như dịch ra tiếng Việt là Những tấm lòng cao chính con em của mình, không dạy mà như cả) là cuốn sách có đời sống lâu dài hơn cả. đã dạy, không nói mà như đã nói. Những Hơn một thế kỉ nay, Coure đã đưa Amicis bài học về tình thầy trò cứ nhẹ nhàng đi đến với mọi người, đến với thiếu nhi Việt vào lòng trẻ thơ, đi vào lòng người đọc. Nam và thiếu nhi toàn thế giới. Thầy truyền cho học sinh ngọn lửa của 2. NHỮNG TẤM LÒNG CAO CẢ - lòng yêu nước, ý thức sống xứng đáng với KHÚC HÁT VINH DANH NHỮNG truyền thống đất nước, dân tộc mình – một NGƯỜI GIEO HẠT LẶNG THẦM đất nước “đã chiến đấu năm mươi năm, và Những tấm lòng cao cả [1] là một ba vạn người Ý đã chết cho tự do”. Họ đặt cuốn sách giản dị, được viết dưới dạng lợi ích, vận mệnh đất nước lên trên hết, sẵn nhật kí học trò, ghi lại những việc lớn nhỏ, sàng để người thân, con em mình lên những chuyện hàng ngày của cậu bé lớp ba đường theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ Enricô Bôttini theo trình tự thời gian một quốc và họ thực sự tri ân những người đã năm học, từ những hoạt động trong lớp của hi sinh hoặc đang làm nhiệm vụ bảo vệ Tổ học sinh, những bức thư của phụ huynh quốc thân yêu. Họ ý thức được rằng: “Chế viết cho con em mình để nhắc nhở lỗi lầm, giễu một người lính đang ở trong đội ngũ những truyện đọc hàng tháng của thầy giáo và không thể đáp lại, cũng không thể tự vệ, về các nhân vật cùng trang lứa với các thế khác nào chửi một người đang bị trói: em... Sức hấp dẫn của tác phẩm chính là như thế gọi là hèn nhát”, “phải yêu những những câu chuyện xúc động về tình người, quân dân, các con ạ, đó là những người bảo những bài học giáo dục trẻ con sâu sắc vệ chúng ta”. Thầy hiệu trưởng của Enricô được thể hiện bằng giọng văn trìu mến, là một trong những người như thế. Chính tràn đầy yêu thương. Ở đó, ta được vui đùa thầy đã nêu một tấm gương sáng về tình hồn nhiên cùng đám học trò nhỏ, đứa thì yêu nước, đức hi sinh, lòng vị tha cho học ngây thơ khoe những đồ chơi mới, đứa lại sinh thân yêu. ngộ nghĩnh với dáng bộ làm kiêu, đứa thì Trong bức tranh toàn cảnh đó, thầy luôn đứng ra bênh vực bạn. Ở đó, ta như Pecbôni hiện lên với nhiệt tâm và tài năng trẻ lại để được vỗ về, được yêu thương của một nhà sư phạm. Đây là một tấm trong tình mẹ cha, được lớn lên, trưởng gương của sự tự rèn luyện và phấn đấu thành trong sự dìu dắt, dạy bảo của những không ngừng: “Từ một nông dân, thầy đã người thầy. Cuốn sách là một thiên trường thành ông giáo, nhờ cố gắng học tập và ca cảm động về nghề dạy học. Amicis đã chịu đựng mọi sự thiếu thốn". Gặp nhiều viết về hình ảnh của thầy cô giáo với đau khổ trong cuộc sống gia đình nhưng những tình cảm trân trọng nhất. Họ đã sống với học trò, thầy luôn dành cho các em một 23
- tình thương trọn vẹn. Thầy đã cảm hoá của chúng ta đã chiến đấu trong năm mươi được những em bé tinh nghịch, ngỗ ngược năm, ba nghìn người đã chết chỉ để đạt nhất. Mỗi tháng thầy đều dành ra một giờ được một mục tiêu cuối cùng: một đất để kể cho các em nghe một câu chuyện, nước Italia thống nhất”. Thầy xem lớp học một tấm gương cảm động. Tất cả các câu là gia đình và học trò là những người con chuyện của thầy làm cho học sinh (và ngay thân yêu của mình: “Thầy không có gia cả chúng ta) xúc động. Juliô Pecbôni chọn đình. Chính các con sẽ thay cho gia đình cho mình một con đường riêng để “đối của thầy... Nay thầy chỉ có một mình, thầy thoại” với học trò: thầy kể chuyện. Mỗi câu chỉ còn các con trên đời này nữa thôi. Thầy chuyện là một bài học về lòng yêu nước, sự chẳng còn ý nghĩ nào, tình cảm nào ngoài dũng cảm, đức hi sinh. Amicis không miêu các con ra. Các con phải là đàn con của tả nhiều về con người ấy nhưng qua những thầy. Thầy sẽ rất thương các con và các “truyện đọc hàng tháng”, độc giả có thể con cũng phải thương thầy”. Có lúc con nghe thấy âm hưởng ấm áp cất lên từ một người ấy cũng nhẹ nhàng như một người tâm hồn rất đằm, rất sâu. Thầy thổi vào thế mẹ khi an ủi học sinh gặp điều mất mát, bất giới ấu thơ rộn rã một niềm chờ đợi – chờ hạnh: “Khóc đi, tội nghiệp, con cứ khóc đi, đợi được nhận những bài học làm người từ nhưng hãy can đảm, con ạ. Mẹ con vẫn tám câu chuyện kể. Ngay từ buổi học đầu thương con, bà vẫn sống bên con, và một tiên, Pecbôni đã khiến cho học trò yêu ngày kia con sẽ gặp lại bà vì con có tấm thích. Enricô đã rất tinh tế thấy được sự lòng hướng thiện và trung hậu như lòng bà. yêu quý của mọi người dành cho thầy khi Can đảm lên, con ạ”; hoặc tha thiết trong viết: “Chốc chốc, chúng tôi lại thấy những từng lời nhắn nhủ khi biết quỹ thời gian học trò của thầy năm ngoái đi qua đều của mình sắp cạn: “Con phải chú ý điều bước vào cửa chào thầy: “Chào thầy ạ! này... nếu thầy không qua được... thì con Chào thầy Pecbôni ạ! Rõ ràng đám học trò phải chú ý đến môn toán đấy, đó là chỗ yếu cũ đều rất mến thầy và rất muốn lại được của con...”. Nhưng cũng chính thầy đã học với thầy”. Sau khi nhìn chăm chú từng nghiêm khắc như một người cha khi bọn học sinh mới của mình, thầy bắt đầu bằng trẻ làm điều sai trái: “Các cậu đã lăng mạ bài chính tả, vừa đọc vừa đi vào giữa các một người bạn không hề gây sự với mình, dãy bàn. Chợt nhìn thấy một cậu mặt đỏ các cậu đã nhạo báng một người tàn tật, ửng và đầy những nốt sừng nhỏ, thầy liền các cậu đã tấn công một em bé yếu đuối ngừng lại, lấy hai tay ôm đầu cậu bé, hỏi không có sức chống cự. Các cậu đã làm cậu làm sao, rồi sờ trán xem cậu có sốt một việc hèn hạ và nhục nhã nhất, có thể không. Cũng chính người thầy đáng kính bôi nhọ lương tâm con người! Các cậu là này đã dạy cho cậu bé Enricô và các bạn những kẻ hèn nhát!”. Thầy dạy học trò bài học đầu tiên về tình yêu đất nước, tình không nên chưng diện, khoe khoang, hợm đoàn kết dân tộc, về tình bạn: “Hãy nhớ kĩ hĩnh, tự phụ, đặc biệt là tránh xa thói đố kị, những gì thầy sắp nói. Rồi đây, những câu tị hiềm với bạn bè: “Đừng để cho con rắn chuyện kiểu này sẽ đi vào quá khứ: một ghen tị luồn vào tim. Đó là con rắn độc, nó cậu bé Calabria tới sống ở Turin hoặc một gặm mòn khối óc và làm đồi bại trái tim”. cậu bé ở Turin có thể tìm thấy ngôi nhà Ngay cả lúc ốm nặng, thầy vẫn trăn trở vì riêng của mình ở Calabria. Tổ quốc Italia đàn em thân yêu: “Thầy đang ốm thảm hại, 24
- con thấy đấy. Enricô à, lớp ta ra sao? Và hơn trong ước mơ và cuộc sống. Không chỉ học sinh thì thế nào? Tốt lắm phải không? những lời dạy bảo mà ngay từ chính con Các cậu không cần có thầy cũng vẫn được người họ đã là một tấm gương, một bài học đấy nhỉ?”. quý về tình yêu nước, tình cảm gia đình, Hình ảnh thầy Pecbôni được nhà văn lòng vị tha, tính hướng thiện, sự cảm thông, khắc chạm trong tác phẩm thật nhân từ, chia sẻ... dành cho học trò. hiền hậu, phảng phất dáng hình của ông Với Những tấm lòng cao cả, Amicis đã Bụt phương Đông. Thầy đã lo cho học sinh làm cho biết bao độc giả trên thế giới phải bằng nỗi lo của một người cha đầy trách thực sự rung động, yêu quý, tôn kính, biết nhiệm, bằng tình thương vô bờ của người ơn người thầy. Ta gặp ở đây rất nhiều cô mẹ đối với những đứa con yêu. Cảm tưởng giáo, thầy giáo đã xem nghề dạy học là lẽ của Enricô về thầy trong Buổi thi cuối cùng sống, là cuộc đời của mình. Ở trường học thật xúc động: “Tội nghiệp thầy quá! Ai cũng có những gương hi sinh như ở chiến cũng thấy ngay là thầy yêu thương chúng trường. Cô giáo lớp một trên của Enricô ho tôi thật sự. Thầy chỉ nghĩ đến chúng tôi, chỉ không ngớt, nhưng tiếng của cô luôn luôn lo cho chúng tôi. Khi chúng tôi trả lời thầy át cả lớp học, cô nói không nghỉ để học cảm động đến luống cuống...”. Đến cha mẹ sinh nhỏ không thể lơ đễnh được. Cô có các em cũng chưa chắc đã lo lắng bằng thể sống thêm nếu xin nghỉ dạy, nhưng thầy. Khi tất cả học sinh đều thi khá, để không muốn xa học trò, cô cứ dạy cho hết làm cho họ vui, người thầy giáo tóc đã hoa năm, và cô đã mất ba ngày trước khi dạy râm và không bao giờ cười ấy lại làm bộ hết chương trình. Vĩnh biệt học trò, cô ôm trượt chân, phải bám vào tường cho khỏi hôn tất cả, rồi vừa khóc vừa chạy nhanh ra ngã. “Phải chăng đó là cái phút vui độc khỏi lớp. Con người "để lại cho học trò tất nhất của thầy? - một sự đền bù cho chín cả những gì cô có trên đời" ấy trước khi từ tháng trời yêu thương, kiên nhẫn và phiền giã cõi đời lại yêu cầu thầy hiệu trưởng muộn" - Enricô đã ghi vào nhật kí những đừng cho học trò đi theo đám tang mình, sợ dòng rất đỗi yêu thương như thế. Vật kỉ các em khóc. Thầy hiệu trưởng luôn là niệm mà thầy nâng niu, gìn giữ là những người đến trường sớm nhất và về sau cùng. tấm ảnh các học trò cũ tặng, đã ngoài hai Thầy Côatti người cao lớn, tóc quăn, đôi mươi năm vẫn luôn treo ở đầu giường để mắt âm u và tiếng nói oang oang. Thầy “khi sắp chết, thì cái nhìn cuối cùng của luôn luôn doạ phạt học trò, doạ cả đưa đi thầy sẽ quay về họ”. tù, nhưng thầy không phạt ai bao giờ và Nhân vật Pecbôni gợi cho độc giả nhớ cười trong chòm râu khi thấy học trò sợ. đến thầy giáo Đuysen trong Người thầy đầu Cô giáo mà người ta gọi là “Nữ tu sĩ bé tiên của T.Aitmatôp, người đã đến từng nhà nhỏ” (vì cô lúc nào cũng mặc áo sẫm màu) để thuyết phục bố mẹ học sinh cho con em có gương mặt trắng và thanh, bộ tóc óng mình lên lớp, đã kiên nhẫn với dư luận, đã mượt, đôi mắt trong trẻo và giọng nói dịu bằng tất cả tình thương yêu lần lượt cõng dàng. Thế nhưng, với giọng nói dịu dàng từng em qua suối trong mùa đông giá lạnh, ấy, cô vẫn biết cách làm cho cái thế giới đã tự mình làm trường học... Bằng tất cả học sinh tí hon của cô phải yên lặng, nhiệt tâm, cả Pecbôni lẫn Đuysen đã chắp “những chú bé tinh nghịch nhất cũng chẳng cánh cho những đàn em thân yêu bay xa dám ho he trước mặt cô”. Cô giáo lớp một 25
- sơ đẳng số ba lúc nào cũng vui tính, điều trọng – nhưng vì run tay trót đánh rơi một khiển lớp học vui vẻ, luôn luôn tươi cười. giọt mực lên trang vở của học sinh, bậc lão Khi học trò ra về, cô chạy theo để xếp các sư đành phải xin về. Đây là nỗi lòng của em ngay ngắn vào hàng ngũ, xốc cổ áo lại ông khi phải rời xa bục giảng: “Thật là cay cho em này, cài khuy áo choàng cho em đắng, cay đắng hết sức... tôi hiểu rằng cuộc kia, theo dõi trẻ đi ngoài phố xem có cãi đời với tôi như vậy là hết rồi, không có nhau không, và khẩn khoản xin phụ huynh trường học, không còn sức trẻ, tôi cũng đừng phạt các em ở nhà, đưa kẹo thuốc cho không sống được bao lâu nữa”. Sau bao em nào ho, cho em bị rét mượn bao tay năm tận tuỵ với nghề, ông chỉ có một căn bằng lông của mình... Những hình ảnh về nhà trống trải, tấm ván tồi tàn làm giường các nhà sư phạm với "tấm lòng cao cả" như ngủ, mẩu bánh mì và chai dầu làm bữa ăn - thế cứ nối tiếp nhau qua miền nhớ, miền “đó là tất cả phần thưởng của thầy”. Đạm xúc động của học trò, nâng đỡ và hình bạc và thanh cao nhưng người thầy giáo thành nhân cách các em. đáng kính ấy vẫn là người giàu có trong Amicis dường như luôn dành sự cảm “vương quốc” học trò với đầy ắp tiếng cười phục đặc biệt cho những nhà giáo thiết tha và sự kính trọng. Hình ảnh cụ giáo già và với những học sinh mà số phận đã không chuyến trở lại thăm thầy cũ của bố con ông mỉm cười với các em: những trẻ em mù, Bôttini đã gửi gắm phần nào ý nguyện của những trẻ em câm điếc. Vẻ bất ngờ đến nhà văn. Tác giả đã đưa đến cho chúng ta sửng sốt của chú làm vườn Gioocđanô khi những thông điệp giàu tính nhân văn về sự đứa con gái tật nguyền của mình nói được cao quý của tình thầy trò, về lòng biết ơn, đã xác tín sự kì diệu của những người thầy: về truyền thống “tôn sư trọng đạo”,... “Bà đã kiên trì dần dần cho từng học trò, Những bài học làm người đầu tiên mà ngày nào cũng vậy, năm này qua năm khác các thầy cô giáo đã chắt chiu, gom góp à? Bà thật đáng được tất cả mọi sự khen dành tặng cho học sinh thân yêu sẽ mãi là thưởng. Nhưng có sự khen thưởng nào những gì đẹp nhất, cao quý nhất trong suốt xứng đáng để đền bù bao nhiêu sự chăm cuộc đời của các em. Và như một sự tưởng sóc, bao nhiêu công lao ấy không?”. Nhờ thưởng xứng đáng, những con người với thế, những học sinh mù đã vượt qua bất tâm hồn cao thượng trong cõi nghề cao quý hạnh, vươn lên để có cuộc sống như những ấy đã nhận về sự biết ơn, đền đáp, thương người bình thường, học tính giỏi, âm nhạc yêu chân thành của học trò. Cái chết của cô giỏi, đi lại dễ dàng... Lời dạy của thầy cũng giáo Đentica làm cậu Prêcôtxi gục đầu vào là một bài học chứa chan về tình người: bàn mà khóc, và tất cả học sinh trong lớp “Hãy thương xót, các con ạ, hãy thương đều đến nhà cô để đưa tang. Lời vĩnh biệt xót mãnh liệt những người mà đối với họ của Enricô viết trong trang nhật kí thể hiện mặt trời không có chút ánh sáng và người rất rõ lòng yêu thương, kính trọng và biết mẹ không có cả cái nhìn”. ơn: "Cô giáo đáng thương! Vĩnh biệt! Vĩnh Thầy Crôxetti, sau sáu mươi năm dạy biệt cô mãi mãi, cô giáo quý mến của tôi! học, vẫn chưa muốn nghỉ – ở nước Ý thuở Niềm tưởng nhớ đau buồn nhưng dịu dàng ấy cô giáo, thầy giáo không có lệ phải về trong thời thơ ấu của tôi”. Khi cô giáo cũ hưu, vì kinh nghiệm và lương tâm của nhà dạy lớp một nhân từ và hiền hậu của Enricô giáo càng thâm niên càng được xã hội quý sợ một ngày nào đó học trò sẽ quên mình, 26
- cậu bé đã vô cùng xúc động và tự nhủ với hình một quyển vở, trên có một ngòi bút với mình: “Ôi! Cô giáo rất tốt của con, không, dòng chữ: “Kính tặng thầy giáo của tôi, kỉ không bao giờ con lại quên cô được! Sau niệm của số 78 - sáu năm!”. Đây là những này, khi đã lớn con vẫn nhớ cô, và con sẽ phương thuốc thần diệu có thể chữa lành đến tìm gặp cô giữa đám học trò nhỏ của bao thương tổn, bệnh tật cho những người cô”. Nếu có thầy giáo phiền muộn vì một đã thầm lặng hi sinh vì đàn em thân yêu. học sinh nào đó không vâng lời, các em đã Mỗi nhà sư phạm một vẻ, một tính động viên thầy bằng những tình cảm thật cách. Viết về họ, Amicis đã nêu lên được đáng quý: “Thưa thầy, xin thầy đừng buồn những tấm gương sáng trong sự nghiệp phiền nữa, tất cả chúng con ở đây đều rất trồng người. Qua ngòi bút của tác giả, các kính yêu thầy”. thầy cô giáo hiện lên với những hình ảnh Những giọt nước mắt chực trào vì cảm thật đẹp. Họ hết lòng thương yêu học trò, động, những cái ôm hôn, vuốt ve, túm khăn họ dùng những phương pháp giáo dục đúng trùm hay áo choàng... là những gì mộc mạc đắn và thích hợp để hướng các em đến một nhưng chân thành mà những người học trò sự phát triển toàn diện về nhân cách. Họ nhỏ đã dành tặng cho thầy cô. Đó là những không chỉ dạy các em về kiến thức mà còn món quà vô giá không gì có thể đổi được. dạy lẽ phải, dạy cách làm người. Dù đôi lúc có làm thầy cô bực mình vì tính 3. VÀ TIẾNG CA VỌNG VÀO VÔ TẬN… nghịch ngợm, không vâng lời, chưa chăm Với nhiều thế hệ bạn đọc Việt Nam, chỉ... nhưng trong sâu thẳm trái tim, các em Những tấm lòng cao cả là một cuốn - sách luôn dành cho thầy cô một vị trí trân trọng, gối - đầu - giường. Thời gian trôi đi, nhưng chan chứa niềm tri ân, thương quý. Những những gì tác giả gửi gắm qua từng bài học lời trách mắng dành cho nhau của bọn trẻ của thuở ấu thơ về công ơn mẹ cha, về lòng cũng làm vơi đi phần nào phiền muộn của yêu nước, thương người, về tình thầy trò, thầy: “Thôi đi! Đồ ngốc tất cả! Các cậu lạm bè bạn,... vẫn không bao giờ xưa cũ, không dụng lòng tốt của thầy phụ giáo; giá thầy ấy bao giờ thừa. Sáu câu chuyện nhỏ được sử nghiền nát tay các cậu... nhưng thầy thương dụng làm ngữ liệu dạy học trong sách giáo hại các cậu, việc làm của các cậu hèn nhát khoa Tiếng Việt Tiểu học (Chương trình lắm, hiểu chưa...”. Với Enricô, lòng biết ơn, Cải cách giáo dục, Chương trình Thực yêu kính biểu hiện qua thức nhận về sự bao nghiệm và Chương trình hiện hành) đã dung, đức hi sinh quên mình của thầy thổ lộ khẳng định được chân giá trị của tác phẩm, bằng những dòng nhật kí già dặn: “Trước bởi một khi sáng tác văn học đã được đưa hết, tôi cảm ơn thầy giáo kính yêu, thầy rất vào nhà trường thì vị trí cũng như ảnh thương yêu tôi và khoan dung đối với tôi, và hưởng của nó, nói như Hoài Thanh, là điều mỗi tiến bộ của tôi đều đổi bằng sự hao tổn không thể phủ nhận [4]. Ở đó, ta được gặp sức khoẻ của thầy...”. Dẫu là một học trò gỡ những người thầy đã thắp sáng bao tin đặc biệt - một tù nhân, họ cũng gửi tâm tình yêu, bao hoài bão để Bắc từ một cậu học mình vào một vật chứng không thể phai mờ sinh “tối dạ” vươn lên đứng đầu lớp trong theo thời gian, ghi dấu lòng biết ơn chân sự khâm phục của mọi người (Có chí thì thành đối với người đã “khai sáng lòng nên), để Sắc có thêm lòng đam mê học tập, mình”, đã dạy mình biết đọc, biết viết: Lọ “những món tiền cậu dành dụm được đều mực do người tù tự làm rất kì công khắc đi vào cửa hàng bán sách” (Tủ sách của 27
- bạn Sắc) và để Nenli “rạng rỡ vẻ chiến hỏi: “Cuốn sách nào đã ảnh hưởng nhiều thắng” trong sự động viên, cảm phục của nhất từ trước tới nay?”, nhiều người đã bạn bè (Buổi tập thể dục) v.v. không ngần ngại ghi ngay cuốn Tâm hồn Dẫu không phải là nhà giáo, nhưng cao thượng. Lời tâm sự và ước muốn của những bài học quý chan chứa tình yêu Trần Bình Quan cũng là tâm trạng của thương và tinh thần trách nhiệm đối với trẻ những ai đã từng đến với Những tấm lòng thơ mà Amicis gửi gắm trong tác phẩm đã cao cả: “Theo tháng năm tôi không bao giờ chứng tỏ nghệ thuật sư phạm của người quên những mẩu chuyện ngắn dạy ta nên viết. Nó giúp trẻ em ngạc nhiên vì khám người. Càng lớn, cứ vài năm tôi xem lại phá ra điều mới mẻ trong cái quen thuộc một lần và tôi lại cảm nhận thêm vài điều hàng ngày, nhận ra cái chí lí sâu xa trong hay lẽ phải. Tôi luôn ao ước có một nhà những gì bình thường, đơn giản. Các em sẽ văn nào đó sẽ viết một Tâm hồn cao tự hỏi mình rằng: Ngày hôm qua ta đã sống thượng đúng nghĩa người Việt Nam ta” [3]. thế nào? Cả hôm nay và ngày mai nữa? Ta Những tấm lòng cao cả đã trở thành đã làm được gì cho mọi người? Đã động tác phẩm kinh điển của văn học Italia và lòng thương chưa khi thấy một người gặp đưa Amicis vào hàng ngũ những nhà văn hoạn nạn? Đã tự xấu hổ với chính mình thành công nhất về đề tài giáo dục - giáo chưa khi một chút vô tình lỡ lời với bố mẹ? dục cho con trẻ biết nhận thức những đúng, Đã thật sự kính trọng, lễ độ với thầy cô sai xung quanh mình, biết học tập, biết yêu giáo chưa hay có lúc vẫn vô tâm? Đã sống lao động, yêu thương mọi người. Đây là với bạn chân thành chưa hay còn nuôi lòng những yếu tính để trẻ vững bước vào đời. ích kỉ?... Trả lời được những câu hỏi đó, tự Chung tay vào sự nghiệp xây dựng những các em sẽ lớn lên, sẽ trưởng thành. nấc thang quan trọng đó có vai trò của Không chỉ trẻ thơ, chính “bầu không những người ngủ ít, ăn vội ăn vàng, nói vỡ khí yêu thương và giáo dục” luôn hiện diện phổi - những thầy cô giáo thiết tha với học trong tác phẩm còn làm rung động, nhắc sinh thân yêu, với sự nghiệp trồng người. nhớ bao tâm hồn người lớn. Trả lời cho câu TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Edmondo de Amicis, Những tấm lòng cao cả (Hoàng Thiếu Sơn dịch từ bản tiếng Pháp), Nxb Văn học, Hà Nội, 2004. Các trích dẫn trong bài lấy từ tài liệu này. 2. Đỗ Đức Hiểu, Nguyễn Huệ Chi, Phùng Văn Tửu, Trần Hữu Tá (Chủ biên) (2004), Từ điển Văn học, Nxb Thế giới, Thành phố Hồ Chí Minh. (Mục Amixix, trang 32). 3. Trần Bình Quan, “Ý kiến bạn đọc”; Nguồn: www.dongtamhoi.com. 4. Xem Hoài Thanh – Hoài Chân (1988), Một thời đại trong thi ca, trong Thơ mới 1932 – 1942, Nxb Văn học, Hà Nội. 5. Bùi Thanh Truyền (Chủ biên) (2009), Thi pháp trong văn học thiếu nhi, Nxb Giáo dục Việt Nam, Hà Nội. * Ngày nhận bài: 09/4/2015. Biên tập xong: 24/4/2015. Duyệt đăng: 04/5/2015. 28
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học