Những nghiên cứu xã hội học về nông thôn

46 DiÔn ®µn x· héi häc X· héi häc sè 4 (76), 2001 Nh÷ng nghiªn cøu x· héi häc vÒ n«ng th«n LTS: Ph©n tÝch c¸c biÕn ®æi kinh tÕ-x· héi víi t¸c ®éng cña c«ng cuéc ®æi míi lµ mét chñ ®Ò nghiªn cøu ®−îc c¸c nhµ x· héi häc quan t©m. Trong sè nµy, T¹p chÝ X· héi häc tr©n träng giíi thiÖu víi b¹n ®äc mét sè bµi viÕt vÒ chñ ®Ò nãi trªn ë khu vùc n«ng th«n. Mong ®−îc sù trao ®æi ý kiÕn cña c¸c nhµ chuyªn m«n. TC.XHH Chî lµng trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi kinh tÕ-x· héi n«ng th«n ®ång b»ng s«ng Hång (Nghiªn cøu tr−êng hîp Chî H÷u B»ng, Th¹ch ThÊt, Hµ T©y) Lª ThÞ Mai T¸c ®éng cña c«ng cuéc ®æi míi vµ viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa, khuyÕn khÝch mäi thµnh phÇn kinh tÕ tham gia vµo ho¹t ®éng thÞ tr−êng lµm biÕn ®æi m¹ng l−íi chî khu vùc n«ng th«n. HÖ thèng chî lµng më réng kh¾p n¬i. N¨m 1994 kho¶ng 40% tæng l−îng hµng hãa n«ng s¶n vµ hµng c«ng nghiÖp tiªu dïng ®−îc l−u chuyÓn qua m¹ng l−íi chî toµn khu vùc n«ng th«n. §Õn l−ît nã, “khi thÞ tr−êng, nghÜa lµ lÜnh vùc trao ®æi më réng ra th× qui m« s¶n xuÊt còng t¨ng lªn, sù ph©n c«ng trong s¶n xuÊt còng trë nªn s©u s¾c h¬n” 1. Bµi viÕt nµy lµ mét phÇn kÕt qu¶ rót ra tõ mét nghiªn cøu kh¶o s¸t trong thêi gian gÇn ®©y t¹i chî H÷u B»ng (thuéc x· H÷u B»ng2, 1 C. M¸c - Ph. Anghen: TuyÓn tËp. TËp 2. Nxb Sù ThËt-1981. Tr. 614. 2 X· H÷u b»ng cã d©n sè n¨m 2000 lµ 12.470 ng−êi, diÖn tÝch ®Êt 200 ha trong ®ã 118 ha lµ ®Êt canh t¸c, cã truyÒn thèng kinh doanh bu«n b¸n vµ nhiÒu nghÒ thñ c«ng. Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn X· héi häc 47 huyÖn Th¹ch ThÊt, Hµ T©y). 1- C¬ së kinh tÕ - x· héi cña chî lµng Nh− nhiÒu lµng quª kh¸c ë n«ng th«n ®ång b»ng s«ng Hång, ®Æc tr−ng c¬ b¶n cña H÷u B»ng lµ sù ®a d¹ng vÒ kinh tÕ. Sau c¶i c¸ch ruéng ®Êt, b×nh qu©n ®Êt canh t¸c 3 th−íc (72 m2) ®Çu ng−êi. Thêi kú kinh tÕ hîp t¸c: 2/3 d©n (7000 ng−êi) vµo hîp t¸c x· DÖt, x· viªn ®−îc Nhµ n−íc tr¶ l−¬ng, ®−îc cÊp tem phiÕu mua nhu yÕu phÈm theo gi¸ cung cÊp. 1/3 d©n vµo hîp t¸c x· n«ng nghiÖp nªn diÖn tÝch ®Êt canh t¸c n©ng lªn 10 th−íc/ ng−êi. Ng−êi d©n kh«ng chØ lµm ruéng mµ cßn lµm nhiÒu nghÒ thñ c«ng kh¸c vµ ®Æc biÖt cã truyÒn thèng kinh doanh bu«n b¸n. Chî lµng ®· ra ®êi tõ rÊt sím ®Ó phôc vô nhu cÇu s¶n xuÊt, giao l−u kinh tÕ vµ sinh ho¹t cña nh©n d©n. Tõ cæ x−a, lµng Nña (nay lµ lµng H÷u B»ng) cã tªn lµ “Tr¹i ba nhµ” gåm 8 ng−êi lµm nghÒ b¾t c¸, s¨n thó. Ho¹t ®éng nµy ph¸t triÓn m¹nh ®· thu hót nhiÒu ph−êng s¨n c¸c n¬i vÒ héi tô thµnh lËp nªn Êp Nç lùc (cã nghÜa lµ Ná Cøng). Thó s¨n ®−îc nhiÒu, n¬i ®©y ®· h×nh thµnh mét chî d©n d· chuyªn ®æi thó s¨n lÊy c¸c lo¹i hµng hãa kh¸c phôc vô nhu cÇu nghÒ s¨n b¾t vµ sinh ho¹t cña nh©n d©n. D©n gian kÓ l¹i, ngµy 27 th¸ng ch¹p (th¸ng 12 ©m lÞch) hµng n¨m n¬i ®©y cã chî tr©u bß thu hót rÊt nhiÒu kh¸ch bu«n tõ c¸c n¬i ®Õn. Nay kh«ng cßn n÷a. Khi xãm Tr¹i ®−îc lËp nªn, 90% d©n lµng lµm nghÒ dÖt v¶i. ¤ng N. K. T. mua ®Êt c«ng ®øc cho lµng lËp chî §iÕm x©y 8 cÇu chî chuyªn mua b¸n v¶i sîi. V× vËy lµng cßn cã tªn Nña Chî. Cuèi thÕ kû XIX lµng cã nghÒ dÖt, nhuém, bu«n b¸n v¶i. Chî häp tõ 5 giê chiÒu hµng ngµy. (Pháng vÊn «ng G, 65 tuæi, c¸n bé v¨n hãa x· th¸ng 3-2000). Chî Nña n»m trong m¹ng l−íi chî lµng cña ®ång b»ng s«ng Hång, lµ m¹ng l−íi " thÞ trÊn l−u ®éng" ®¶m ®−¬ng ph©n phèi l−u th«ng 99% s¶n phÈm trao ®æi trong n−íc... Ng−êi n«ng d©n c¸c vïng mua 90% hµng tiªu dïng vµ t− liÖu s¶n xuÊt, còng nh− b¸n c¸c n«ng s¶n cña m×nh ë c¸c chî ®Þa ph−¬ng3. V× diÖn tÝch ®Êt canh t¸c qu¸ Ýt ái nªn hÇu hÕt c¸c hé gia ®×nh ®Òu cã chung ®Æc ®iÓm kÕt hîp s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, thñ c«ng vµ bu«n b¸n nhá. Ng−êi phô n÷ trong gia ®×nh lµ ng−êi ®¶m ®−¬ng chÝnh viÖc trao ®æi, mua b¸n s¶n phÈm. Sau mçi ®ît s¶n xuÊt, ng−êi vî th−êng ®em hµng ra b¸n t¹i chî vµo nh÷ng ngµy phiªn vµ hµng ngµy ®i b¸n rong t¹i c¸c lµng x· xung quanh. Chång lµ ng−êi lao ®éng chÝnh, ®¶m ®−¬ng viÖc nÆng nhäc vµ tæ chøc s¶n xuÊt. Do ®Æc ®iÓm lµm thñ c«ng, n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, nªn hµng hãa ®em ra trao ®æi trªn thÞ tr−êng Ýt. MÆt kh¸c søc mua trong x· héi cßn h¹n chÕ nªn chî Nña còng nh− nh÷ng chî lµng kh¸c trong vïng häp theo phiªn (vµo ngµy 2, ngµy 7 ©m lÞch trong th¸ng). Ho¹t ®éng th−¬ng m¹i liªn quan ®Õn søc mua vµ hµng hãa, tøc lµ cã sù gÆp gì gi÷a nhu cÇu tiªu thô mét sè lo¹i s¶n phÈm vµ nhu cÇu tiªu dïng nh÷ng lo¹i s¶n phÈm ®ã. ChÝnh v× vËy chî Nña ngµy cµng ph¸t triÓn cïng víi sù ph¸t triÓn cña c¸c nghÒ lµng 3 Xem Vò Quèc Thóc (1951), L Ðconomie communaliste du Vietnam, Press universitaires du Vietnam, Hanoi. Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn 48 DiÔn ®µn... vµ nã lµ yÕu tè kinh tÕ c¬ b¶n ®Ó lµng tån t¹i vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng hãa4. Ngay c¶ trong thêi kú kinh tÕ hîp t¸c, víi m« h×nh mËu dÞch quèc doanh vµ hîp t¸c x· mua b¸n ®ãng vai trß chñ ®¹o trong lÜnh vùc l−u th«ng hµng hãa, chî lµng vÉn ph¸t triÓn m¹nh mÏ do ®ßi hái tÊt yÕu cña ®êi sèng kinh tÕ - x· héi. Ngay trong thêi kú hîp t¸c chî Nña vÉn cã rÊt nhiÒu hµng hãa b¸n ®Æc biÖt lµ kh¨n mÆt, v¶i mµn, kh¨n r»n miÒn Nam,... do nh÷ng x· viªn hîp t¸c x· DÖt lµm ngoµi giê ®em ra chî b¸n.NÕu kh«ng th× khæ l¾m ngµy c«ng lóc ®ã chØ kho¶ng: lao ®éng chÝnh 2 kg g¹o/ngµy, lao ®éng phô 0,5 kg g¹o/ngµy. Ngoµi rau, qu¶, cñ, chî cßn b¸n c¶ m× chÝnh, thÞt lîn dï Nhµ n−íc cÊm. Ng−êi d©n ë ®©y chØ cÇn mét phÝch n−íc s«i trong 10 phót cã thÓ lµm xong con lîn kh«ng mét tiÕng kªu. (Pháng vÊn «ng G. C¸n bé v¨n x· th¸ng 3-2000). Tõ sau n¨m 1975, ho¹t ®éng bu«n b¸n tù do v−ît ra khái lòy tre lµng nhê ®ã vÊn ®Ò viÖc lµm vµ thu nhËp cña ng−êi d©n ®−îc c¶i thiÖn. Ngµy 30/4/1975 Sµi Gßn gi¶i phãng, ngµy 15/5/1975 mét sè ng−êi d©n H÷u B»ng ®· cã mÆt t¹i ®ã ®Ó bu«n b¸n. Hä ®Õn c¸c chî ë huyÖn Nam Trùc, H¶i HËu, B×nh Lôc mua tái, khoai t©y vËn chuyÓn vµo thµnh phè Hå ChÝ Minh. Trung b×nh mçi t¹ tái lo¹i cñ to (6-8 cñ/100g) cã thÓ l·i ®−îc 1-2 chØ vµng. Khoai t©y mçi tÊn còng l·i t−¬ng ®−¬ng nh− vËy. Lóc nµy ë c¸c tØnh phÝa Nam cã rÊt nhiÒu hµng c«ng nghiÖp cña NhËt, MÜ mµ ë c¸c tØnh phÝa B¾c l¹i khan hiÕm nh−: Qu¹t ®iÖn, xe m¸y, xe ®¹p, radio-catset, quÇn ¸o ... hä l¹i mua nh÷ng thø ®ã ®em ra B¾c b¸n. (Pháng vÊn chÞ H, 45 tuæi, tr−íc ®©y lµm ë hîp t¸c x· dÖt nay lµ chñ c¬ së s¶n xuÊt ®å gç gia dông). Sù ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i hµng hãa b¸n t¹i chî Nña còng nh− c¬ cÊu kinh tÕ cña H÷u B»ng (xem b¶ng 2) cho thÊy ho¹t ®éng s¶n xuÊt hµng hãa vµ th−¬ng m¹i ë ®©y kh¸ ph¸t triÓn. Lµng cã tr−êng d¹y nghÒ tù nhiªn t¹i c¸c gia ®×nh. Võa cã l−¬ng võa biÕt nghÒ do bè mÑ truyÒn cho con ch¸u. ¤ng §. truyÒn nghÒ cho con. Con truyÒn cho ch¸u. Nay giµ yÕu thuª 3 thî tiÖn. Khi biÕt nghÒ hä t¸ch ra tù më x−ëng lµm. Cã nh÷ng nhµ 10 ®êi chØ ch¹y chî v× kh«ng cã ruéng. Chî Nña tõ x−a lín nhÊt nh× S¬n T©y chØ sau chî NghÖ. (Pháng vÊn «ng G. C¸n bé v¨n x·). Chî lµng ra ®êi ®¸p øng nhu cÇu s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t cña n«ng d©n. Do ®ã chî lµng vµ ®êi sèng kinh tÕ - x· héi n«ng th«n cã mèi quan hÖ qua l¹i. Mét kh¸i qu¸t s¬ bé vÒ mèi quan hÖ nµy ®−îc tr×nh bµy ë b¶ng 1. Nh− vËy, cã thÓ thÊy: mçi m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cã mét h×nh thøc ho¹t ®éng cña chî lµng. §Æc tr−ng, ph−¬ng thøc ho¹t ®éng cña chî lµng, còng nh− chñ thÓ kinh doanh trong m«i tr−êng ®ã do m«i tr−êng kinh tÕ - x· héi qui ®Þnh, ph¶n ¸nh tr×nh ®é vµ ®Æc tr−ng cña mçi thÓ chÕ kinh tÕ. Trong c¬ cÊu kinh tÕ - x· héi céng ®ång lµng, chî lµ mét bé phËn h÷u c¬ vµ vai trß cña nã ®Æc biÖt ®−îc 4 Phan §¹i Do·n: Lµng x· ViÖt Nam - Mét sè vÊn ®Ò kinh tÕ - v¨n hãa - x· héi, Nxb ChÝnh trÞ Quèc gia, Hµ Néi-2001. Tr. 22. Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn X· héi häc 49 ph¸t huy trong giai ®o¹n chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr−êng. B¶ng 1: T−¬ng quan gi÷a m«i tr−êng kinh tÕ - x· héi vµ hµnh vi kinh tÕ, qui m«, h×nh thøc chî lµng M«i tr−êng kinh tÕ - x· héi Tr−íc 1960 - Kinh tÕ tiÓu n«ng, s¶n xuÊt hµng hãa nhá kÐm ph¸t triÓn - M«i tr−êng x· héi hãa hÑp. - Träng n«ng øc th−¬ng 1960 - 1986: - Kinh tÕ hîp t¸c chiÕm −u thÕ, bao cÊp. + X· héi coi th−êng, miÖt thÞ, ng¨n cÊm bu«n b¸n. + §Ò cao gi¸ trÞ: tËp thÓ. - Kinh tÕ hîp t¸c x· kÐm hiÖu qu¶, ®êi sèng khã kh¨n + Cã sù chuyÓn biÕn tõ t− t−ëng û l¹i, bao cÊp sang ý thøc tù lo, d¸m lµm. Tõ 1986 ®Õn 2001: - Kinh tÕ thÞ tr−êng, khuyÕn khÝch nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ ho¹t ®éng thÞ tr−êng, thÞ tr−êng thèng nhÊt. - ThÞ d©n hãa m¹nh. - M«i tr−êng x· héi hãa réng. - §Ò cao ý thøc: tiªn phong, d¸m lµm, tù tin, ®éc lËp. Giµu lµ mét gi¸ trÞ. Hµnh vi kinh tÕ - Kinh tÕ tæng hîp, ®a d¹ng, kÕt hîp n«ng - thñ c«ng - bu«n b¸n nhá - H¬n 90% n«ng d©n vµo hîp t¸c x· n«ng nghiÖp, hîp t¸c x· thñ c«ng, thu nhËp theo c«ng ®iÓm. - Võa lµ x· viªn hîp t¸c x· võa lµm"nghÒ phô":thñ c«ng, bu«n b¸n nhá. S¶n phÈm tiªu thô t¹i chî lµng. - ChuyÓn ®æi lao ®éng - nghÒ nghiÖp, ph¸t triÓn phi n«ng. Gi÷ ®Êt nh−ng thuª ng−êi lµm. - Bu«n b¸n ph¸t triÓn. - Hé chuyªn nghÒ, ®a nghÒ: s¶n xuÊt-kinh doanh; hé n«ng nghiÖp-tiÓu thñ c«ng-kinh doanh; hé kinh doanh-dÞch vô;... - C«ng ty t− nh©n - C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n Qui m«, h×nh thøc chî lµng vµ chñ thÓ kinh doanh - Chî lµng häp theo phiªn (5 ngµy/ phiªn). - Hµng hãa Ýt, chñ yÕu hµng ®æi hµng. Bu«n b¸n nhá. Th−¬ng nh©n Ýt. Ng−êi mua vµ ng−êi b¸n gÇn ngang nhau. - HTX mua b¸n vµ chî lµng cïng ho¹t ®éng.. - Chî lµng më réng dÇn cïng víi sù thu hÑp cña thÞ tr−êng quèc doanh. - NhiÒu ng−êi chuyÓn sang bu«n b¸n nhá. Cã mét sè th−¬ng nh©n ®−êng dµi. - Hµng hãa chñ yÕu lµ n«ng s¶n, s¶n phÈm thñ c«ng nhµ n−íc kh«ng qu¶n lý. - Chî lµng vµ c¸c h×nh thøc bu«n b¸n nhá truyÒn thèng ph¸t triÓn. - Phè chî - Trung t©m kinh tÕ/ th−¬ng m¹i -dÞch vô / thÞ trÊn. - Th−¬ng nh©n, chñ doanh nghiÖp, ng−êi bu«n b¸n nhá. - Hµng hãa ®a d¹ng, phong phó tõ nhiÒu vïng, miÒn ®em ®Õn; hµng liªn doanh,hµng ngo¹i nhËp, hµng hãa søc lao ®éng... 2. Vai trß cña chî lµng trong ®êi sèng kinh tÕ - x· héi céng ®ång lµng giai ®o¹n chuyÓn ®æi kinh tÕ. Qua con ®−êng th−¬ng m¹i ng−êi n«ng d©n ®· dÔ dµng tiÕp cËn ®−îc víi nh÷ng c«ng cô s¶n xuÊt míi, ®Èy m¹nh s¶n xuÊt hµng hãa t¹o c¬ së cho sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu lao ®éng - nghÒ nghiÖp. ChÝnh s¸ch më cöa vµ thùc hiÖn thÞ tr−êng thèng nhÊt trong c¶ n−íc ®· lµm cho chî Nña vèn ®· lµ mét trong nh÷ng chî ho¹t ®éng m¹nh trong vïng cµng cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn ®Æc biÖt tõ khi biªn giíi ViÖt - Trung th«ng th−¬ng. BiÕn ®æi dÔ nhËn thÊy nhÊt lµ sù ®a d¹ng vµ phong phó vÒ chñng lo¹i, chÊt l−îng vµ sè l−îng hµng hãa. Hµng hãa ë chî kh«ng chØ lµ s¶n phÈm ®Þa ph−¬ng do nh÷ng ng−êi tiÓu n«ng hoÆc thî thñ c«ng ®em b¸n mµ chiÕm ®a sè thÞ phÇn lµ s¶n phÈm cña mäi miÒn, mäi khu vùc vµ c¶ Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn 50 DiÔn ®µn... hµng ngo¹i nhËp do chñ s¶n xuÊt - kinh doanh, nh÷ng th−¬ng nh©n cung cÊp. Quan s¸t t¹i chî (12/1999) tõ Hå Sen ®Õn khu vùc trung t©m chî H÷u B»ng kho¶ng 100 mÐt ®· cã 5 cöa hµng c¬ khÝ ®iÖn m¸y b¸n m¸y b¬m,m¸y xay, s¸t, biÕn thÕ,... ®å ®iÖn tö vµ thiÕt bÞ néi thÊt, nh÷ng ®¹i lý thuèc trõ s©u, gièng lóa, ph©n hãa häc, thiÕt bÞ viÔn th«ng,...s¶n phÈm liªn doanh cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt trong n−íc vµ hµng nhËp tõ Trung Quèc, Th¸i Lan. Sù ®a d¹ng vµ phong phó cña hµng hãa kh«ng chØ lµ yÕu tè khuyÕn khÝch vµ h−íng dÉn tiªu dïng mµ nã cßn lµ nh÷ng th«ng tin thÞ tr−êng gióp cho ng−êi s¶n xuÊt, kinh doanh ra nh÷ng quyÕt ®Þnh vµ ®iÒu chØnh c¸ch thøc tæ chøc ho¹t ®éng kinh tÕ... Tr−íc t«i lµm nghÒ méc, x©y dùng sau thÊy vÊt v¶ qu¸. Ng−êi ta ®i bu«n b¸n sang bªn Trung Quèc hµng vÒ ®Õn ®©u b¸n hÕt ®Õn ®Êy, l·i nhiÒu l¹i kh«ng vÊt v¶ b»ng lµm thî nªn t«i bá nghÒ liÒn vµ ®i theo hä. Lóc ®Çu vèn chØ cã mÊy chØ vµng. B©y giê cã bao nhiªu còng kh«ng biÕt. Hµng g× ¨n kh¸ch th× mua. Tõ n¨m 1999 vÒ tr−íc mçi th¸ng t«i sang bªn ®ã 3 lÇn mua ®iÖn tho¹i ®Ó bµn, m¸y cè ®Þnh lo¹i kÐo dµi, ®iÖn tho¹i di ®éng. Hîp ®ång miÖng. Khi ®· quen råi th× ®Æt hµng qua ®iÖn tho¹i, cã ng−êi mang hµng ®Õn tËn nhµ xong míi tr¶ tiÒn. Mçi th¸ng b¸n lÎ kho¶ng 30 chiÕc. Hµng b¸n cho d©n ®Þa ph−¬ng vµ giao bu«n cho Hµ Néi. Nhu cÇu l¾p ®Æt hoÆc söa ch÷a nhiÒu t«i l¹i ra Hµ Néi häc c¸ch lµm vÒ phôc vô bµ con. B©y giê hµng b¸n chËm, mäi ng−êi th−êng nhê nhau ®Æt hµng hé dÇn dÇn cã mét nhãm ng−êi th−êng xuyªn sang Trung Quèc mang hµng vÒ cho mäi ng−êi. Nh− t«i thuª hä mçi m¸y 70.000 ®ång (trong ®ã cã 10% rñi ro). NÕu bÞ thu th× hä ph¶i ®Òn. (Pháng vÊn anh T, 32 tuæi, chñ cöa hµng thiÕt bÞ viÔn th«ng t¹i chî th¸ng 3-2000). NhËn thÊy møc tiªu thô m¸y n«ng cô vµ m¸y phôc vô c¸c nghÒ thñ c«ng nh− méc, rÌn,.. rÊt lín nªn ®· cã 5 hé trong x· H÷u B»ng ®øng ra më x−ëng c¬ khÝ chÕ t¹o m¸y mãc phôc vô d©n ®Þa ph−¬ng. Lóc ®Çu hä mua nh÷ng m¸y cò cña c¸c nhµ m¸y quèc doanh vÒ söa ch÷a hoÆc c¶i tiÕn theo yªu cÇu cña kh¸ch sau ®ã tiÕn ®Õn lµm m¸y míi theo hîp ®ång ®Æt hµng. Nh÷ng chñ c¬ së lín cßn thuª kü s− tõ Hµ Néi, Thµnh phè Hå ChÝ Minh vÒ thiÕt kÕ m¸y mãc theo hîp ®ång chuyÓn giao c«ng nghÖ, tu d−ìng m¸y mãc,... theo ph−¬ng thøc trän gãi. Nh÷ng thay ®æi trong ®êi sèng kinh tÕ vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh bu«n b¸n ®−îc ph¶n ¸nh kh¸ râ ë h×nh thøc, qui m«, sè l−îng hé ho¹t ®éng kinh doanh còng nh− kiÕn tróc nhµ cöa cña hä t¹i chî lµng. Nh÷ng ng−êi bu«n b¸n hµng tiªu dïng qua biªn giíi Trung Quèc ngµy cµng nhiÒu. Hµng hãa cung cÊp cho toµn bé khu du lÞch §ång M«, nh÷ng ng−êi b¸n lÎ ë c¸c lµng, x· xung quanh,... vµ ra c¶ Hµ Néi. Ngµy cµng nhiÒu ng−êi chuyÓn nhµ trong lµng ra chî x©y cöa hµng. ChÝnh v× vËy ®Êt ë khu vùc trung t©m chî ®¾t nh− phè Hµng §µo Hµ Néi, 4 c©y vµng m2. Khu vùc chî më réng ra phÝa ngoµi ®−êng c¸i. Ngay tõ ®Çu lµng lµ nh÷ng kho b·i chÊt ®Çy gç, c¸c x−ëng c¬ khÝ ®Òu chuyÓn ra ®Çu lµng ®Ó réng n¬i s¶n xuÊt, tiÖn giao dÞch vµ vËn chuyÓn hµng. (Pháng vÊn «ng §, 60 tuæi, c«ng nh©n Nhµ m¸y c¬ khÝ Hµ Néi vÒ h−u t¹i quª hiÖn ®ang më cöa hµng t¹p hãa t¹i chî). Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn ... - tailieumienphi.vn