Xem mẫu
- Héi ®ång chØ ®¹o xuÊt b¶n Chñ tÞch Héi ®ång pgs.TS. NguyÔn ThÕ kû Phã Chñ tÞch Héi ®ång TS. HOµNG PHONG Hµ Thµnh viªn trÇn quèc d©n TS. NguyÔn §øC TµI TS. NGUYÔN AN TI£M NguyÔn Vò Thanh H¶o
- Lêi Nhµ xuÊt b¶n D©n téc ViÖt Nam tõ thuë khai sinh lËp n−íc, thêi nµo còng xuÊt hiÖn nh÷ng danh nh©n tªn tuæi lÉy lõng, cuéc ®êi vµ sù nghiÖp cña hä kh«ng chØ lµm r¹ng danh cho ®Êt n−íc, lµ niÒm tù hµo cña d©n téc mµ cßn lµ sù ng−ìng mé, kÝnh nÓ cña c¸c n−íc l©n bang. Mçi danh nh©n lµ mét chÊm son ®á in dÊu mét thêi kú lÞch sö, mçi nh©n c¸ch vµ ý chÝ lµ mét tÊm g−¬ng s¸ng ®Ó ng−êi ®êi sau suy ngÉm, häc tËp vµ noi theo. Thùc hiÖn §Ò ¸n trang bÞ s¸ch cho c¬ së x·, ph−êng, thÞ trÊn cña Ban Tuyªn gi¸o Trung −¬ng, nh»m gi¸o dôc và kh¬i dËy truyÒn thèng ®¹o lý uèng n−íc nhí nguån cña d©n téc, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt xuÊt b¶n cuèn s¸ch KÓ chuyÖn danh nh©n ViÖt Nam do t¸c gi¶ NguyÔn Ph−¬ng B¶o An s−u tÇm vµ biªn so¹n. Trong lÞch sö mÊy ngh×n n¨m dùng n−íc vµ gi÷ n−íc cña d©n téc ViÖt Nam cã rÊt 5
- nhiÒu danh nh©n næi tiÕng trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc: kinh tÕ, chÝnh trÞ, lÞch sö, v¨n hãa, nghÖ thuËt, qu©n sù... Tuy nhiªn, trong lÇn xuÊt b¶n nµy, chóng t«i chän giíi thiÖu 17 danh nh©n xuÊt hiÖn trong thêi gian tõ thÕ kû X ®Õn thÕ kû XIX, ®−îc s¾p xÕp theo tr×nh tù thêi gian. Mçi danh nh©n lµ mét c©u chuyÖn kÓ sinh ®éng vÒ cuéc đời, th©n thÕ và sù nghiÖp, ®−îc kh¾c häa mét c¸ch râ nÐt vµ ch©n thùc nhÊt, nªu bËt sù th«ng minh, tµi trÝ vµ xuÊt chóng h¬n ng−êi cña nh©n vật, giúp b¹n ®äc cã thÓ t×m hiÓu th«ng tin, thªm yªu mÕn vµ tù hµo vÒ c¸c danh nh©n ®Êt ViÖt. Xin giíi thiÖu cuèn s¸ch cïng b¹n ®äc Th¸ng 11 n¨m 2014 NHµ XUÊT B¶N CHÝNH TRÞ QUèC GIA - Sù THËT 6
- Lý C¤NG UÈN Lý C«ng UÈn (974-1028) ng−êi ch©u Cæ Ph¸p, phñ Tõ S¬n, tØnh B¾c Ninh. Tõ tr−íc ®Õn nay, ch−a cã sö s¸ch nµo ghi chÐp râ vÒ gèc tÝch gia ®×nh «ng. T−¬ng truyÒn, «ng kh«ng cã cha, mÑ lµ Ph¹m ThÞ Nh©n, gãa chång sím, v× kÕ sinh nhai mµ ph¶i ®Õn lµm thuª ë chïa Cæ Ph¸p. Trô tr× chïa lµ s− Lý Kh¸nh V¨n, ¨n n»m víi bµ, ®Õn khi biÕt bµ thô thai, v× sî mang tiÕng mµ ®uæi bµ ®i n¬i kh¸c. §Õn ngµy sinh ®Î, Ph¹m ThÞ Nh©n bäc con trong manh ¸o cò råi mang bá ngoµi cöa tam quan chïa Cæ Ph¸p. Lý Kh¸nh V¨n nghe tiÕng trÎ khãc bÌn ra nhÆt ®em vÒ nu«i vµ ®Æt tªn lµ Lý C«ng UÈn. Thêi Êy, xuÊt hiÖn c©u ca dao cã ý ch©m chäc nhÑ nhµng Lý Kh¸nh V¨n nh− sau: Con ai ®em bá chïa nµy Nam m« di PhËt, con thÇy thÇy nu«i. Cßn mét thuyÕt n÷a ®· thÇn th¸nh hãa nguån gèc xuÊt th©n cña Lý C«ng UÈn. ThuyÕt nµy cho r»ng, cha cña Lý C«ng UÈn nhµ nghÌo, ®i lµm thuª ë chïa Tiªn S¬n (B¾c Ninh), råi yªu th−¬ng mét 7
- ni c« vµ lµm cho nµng cã mang. S− trô tr× giËn l¾m, míi ®uæi ®i n¬i kh¸c. Hai vî chång d¾t nhau ®i, ®Õn khu rõng B¸ng, v× mÖt mái nªn dõng l¹i nghØ. Ng−êi chång kh¸t n−íc, t×m ®Õn mét c¸i giÕng ë gi÷a rõng uèng, ch¼ng may x¶y ch©n r¬i xuèng giÕng chÕt. Ng−êi vî chê l©u kh«ng thÊy chång vÒ, ®Õn t×m th× thÊy ®Êt ®· ®ïn lÊp ®Çy giÕng. Ng−êi vî bÊt h¹nh khãc lãc th¶m thiÕt håi l©u råi xin vµo t¸ tóc ë chïa øng T©m gÇn ®Êy. S− trô tr× chïa øng T©m ®ªm tr−íc n»m ngñ thÊy Long thÇn ®Õn b¸o méng r»ng: “Ngµy mai dän chïa cho s¹ch, cã hoµng ®Õ ®Õn”. Khi tØnh dËy, nhµ s− sai chó tiÓu quÐt dän chïa s¹ch sÏ, vµ tóc trùc tõ s¸ng ®Õn chiÒu, nh−ng chØ thÊy mét ng−êi ®µn bµ mang bÇu ®Õn xin ngñ nhê. S− cô cho lµ chuyÖn méng mÞ, nªn th«i kh«ng chê n÷a. Bçng mét ®ªm, khu tam quan cña ng«i chïa s¸ng rùc, h−¬ng th¬m ngµo ng¹t lan táa. Nhµ s− cïng bµ hé chïa ra xem th× thÊy ng−êi ®µn bµ ®· sinh h¹ mét cËu con trai, d−íi bµn ch©n cã ch÷ “®Õ v−¬ng” mµu ®á nh− son. Sau ®ã, trêi bçng næi c¬n m−a to giã lín, mÑ chó bÐ mÊt ngay lóc Êy, chó bÐ trë thµnh con nu«i cña nhµ chïa tõ ®ã, vµ sau nµy, chÝnh lµ vua Lý C«ng UÈn. C«ng UÈn lµ mét chó bÐ kh«i ng«, r¾n rái vµ rÊt th«ng minh, nªn ®−îc nhµ s− nhËn lµm bè nu«i hÕt lßng yªu quý, ch¨m sãc vµ d¹y dç. Lóc C«ng UÈn lªn s¸u tuæi, häc hµnh tinh th«ng 8
- nh−ng tÝnh l¹i hay tinh nghÞch. Mét h«m, nhµ s− sai C«ng UÈn ®em o¶n lªn chïa cóng Hé ph¸p, chó bÐ liÒn khoÐt o¶n ¨n tr−íc. §Õn ®ªm, Hé ph¸p b¸o méng cho s− biÕt. S¸ng h«m sau, s− gäi C«ng UÈn lªn m¾ng. Chó bÐ tøc l¾m, lªn chïa ®¸nh cho Hé ph¸p ba c¼ng tay, råi viÕt vµo sau l−ng pho t−îng mÊy ch÷ “®å tam thiªn lý” (®µy ba ngµn dÆm). §ªm h«m ®ã, nhµ s− l¹i méng thÊy Hé ph¸p ®Õn, mÆt Øu x×u, ngá lêi tõ biÖt: “Hoµng ®Õ ®· ®µy t«i ®i xa, xin cã lêi chµo «ng". S¸ng h«m sau, nhµ s− lªn chïa xem pho t−îng Hé ph¸p thÕ nµo, th× thÊy sau l−ng t−îng cã mÊy ch÷ “®å tam thiªn lý” thËt. Nhµ s− bÌn sai chó tiÓu lÊy n−íc röa, nh−ng kh«ng sao röa s¹ch ®−îc. Sau ®ã, nhµ s− ph¶i b¶o C«ng UÈn vµo röa, chó bÐ chØ lÊy ngãn tay xoa xoa lªn ch÷ lµ s¹ch ngay. Khi C«ng UÈn ®· lín h¬n mét chót, nhµ s− Lý Kh¸nh V¨n thÊy ®Ó C«ng UÈn ë chïa m×nh kh«ng tiÖn, bÌn göi sang chïa Tiªu S¬n nhê s− V¹n H¹nh d¹y b¶o. V¹n H¹nh lµ em ruét Kh¸nh V¨n, mét nhµ s− næi tiÕng vÒ tµi v¨n häc vµ tµi kinh lu©n thêi bÊy giê. ThÊy Lý C«ng UÈn cã quý t−íng, s− V¹n H¹nh ra søc rÌn cÆp ®Ó mong ngµy sau Lý C«ng UÈn trë thµnh ng−êi tµi, ra ®êi gióp d©n, gióp n−íc. Lý C«ng UÈn vèn s½n th«ng minh, l¹i cã ng−êi b¶o ban nªn häc hµnh ngµy cµng tiÕn tíi. Song ë chïa míi, C«ng UÈn vÉn kh«ng thay ®æi tÝnh nÕt x−a, häc th× Ýt, ch¬i th× nhiÒu. Mét h«m 9
- C«ng UÈn trèn häc, bÞ s− V¹n H¹nh trãi l¹i c¶ ®ªm ë tam quan. Canh khuya, bÞ muçi ®èt kh«ng ngñ ®−îc, cËu míi tøc c¶nh ng©m bèn c©u th¬ r»ng: Thiªn vi kh©m chÈm, ®Þa vÞ chiªn, NhËt nguyÖt ®ång song ®èi ng· miªn D¹ th©m bÊt c¶m trµng th©n tóc, Chi khñng s¬n hµ x· t¾c ®iªn. DÞch nghÜa: Trêi lµm mµn gèi, ®Êt lµm ch¨n, NhËt nguyÖt cïng ta mét giÊc yªn. §ªm khuya ch¼ng d¸m dang ch©n duçi, ChØ sî s¬n hµ x· t¾c nghiªng. V¹n H¹nh nghe th¬ cho lµ C«ng UÈn cã khÝ t−íng ®Õ v−¬ng, nªn rÊt mõng, tõ ®ã nhµ s− ra c«ng d¹y dç vµ lo toan cho C«ng UÈn nªn nghiÖp lín. Nhµ s− “tóc trÝ ®a m−u” Êy ®−a ®−îc C«ng UÈn vµo lµm quan trong triÒu. Kh«ng bao l©u, nhê tµi trÝ cña m×nh, Lý C«ng UÈn th¨ng ®Õn chøc T¶ th©n vÖ §iÖn tiÒn chØ huy sø - lµ mét ®Þa vÞ cËn thÇn rÊt quan träng lóc bÊy giê. Khi Vua Lª Long §Ünh1 (Ngäa TriÒu) chÕt (n¨m 1009), nhËn thÊy lßng d©n rÊt o¸n ghÐt nhµ Lª v× nh÷ng téi ¸c cña Ngäa TriÒu, s− V¹n H¹nh cïng víi §µo Cam Méc vµ mét sè quan l¹i, _______________ 1. Lª Long §Ünh lµ vÞ vua cuèi cïng cña nhµ tiÒn Lª, v× vua m¾c bÖnh trÜ ph¶i n»m ®Ó thÞ triÒu nªn cßn cã tªn lµ Ngäa TriÒu Hoµng ®Õ (BT). 10
- t−íng lÜnh ®ång t×nh ñng hé Lý C«ng UÈn, vµ ®−a «ng lªn ngai vµng, lËp ra nhµ Lý. * * * Trong suèt nh÷ng n¨m trÞ v×, Lý C«ng UÈn ®· cã nh÷ng ®ãng gãp tÝch cùc trong sù ph¸t triÓn cña d©n téc. Næi bËt nhÊt lµ viÖc «ng cho dêi kinh ®« tõ Hoa L− (Ninh B×nh) ra §¹i La, n¨m 1010, lËp nªn kinh ®« míi, ®Æt tªn lµ Th¨ng Long, mét trung t©m v¨n hãa míi cña ®Êt n−íc. Víi tÇm nh×n xa tr«ng réng Lý C«ng UÈn ®· cã mét quyÕt ®Þnh s¸ng suèt: chän §¹i La lµm kinh ®« vµ ®Æt nã trong mèi quan hÖ mËt thiÕt víi chiÒu h−íng ph¸t triÓn cña x· t¾c. §ã chÝnh lµ nÒn mãng ®Ó x©y dùng nªn mét v−¬ng triÒu Lý thÞnh trÞ, cã nÒn v¨n hãa vµ kinh tÕ ph¸t triÓn, trªn c¬ së ®ã n©ng cao t− thÕ ®éc lËp, tù chñ, kh¼ng ®Þnh b¶n lÜnh vµ truyÒn thèng l©u ®êi cña d©n téc ta. H¬n mét ngh×n n¨m qua, ChiÕu dêi ®« cña Lý C«ng UÈn khi quyÕt ®Þnh dêi ®« vÉn rÊt næi tiÕng nhê ý nghÜa vµ vai trß ®Æc biÖt cña nã. Víi t− c¸ch lµ mét vÞ hoµng ®Õ, t¸c gi¶ bµy tá víi bÒ t«i nh÷ng ý kiÕn chÝnh thøc cña m×nh vÒ viÖc ph¶i thay ®æi kinh ®«, ®ã kh«ng chØ lµ tu©n theo ý trêi, mµ lµ ý nguyÖn cña mu«n d©n, nÕu cã c¬ héi th× ph¶i 11
- thay ®æi, ®Ó vËn n−íc ®−îc dµi l©u, phong tôc ®−îc phó phô1. Kh«ng nh÷ng thÕ, Lý C«ng UÈn cßn chØ râ vÞ trÝ thuËn lîi cña kinh ®« míi víi nh÷ng −u thÕ kh«ng thÓ chèi c·i. §ã chÝnh lµ “ë gi÷a khu vùc trêi ®Êt, ®−îc thÕ rång cuén hæ ngåi, chÝnh gi÷a nam b¾c ®«ng t©y tiÖn nghi nói s«ng sau tr−íc. Vïng nµy mÆt ®Êt réng mµ b»ng ph¼ng, thÕ ®Êt cao mµ s¸ng sña... ®óng lµ n¬i th−îng ®« kinh s− m·i mu«n ®êi"2. _______________ 1. Phó phô: giµu cã, thÞnh v−îng. 2. Ng« SÜ Liªn vµ c¸c sö thÇn triÒu Lª: §¹i ViÖt sö ký toµn th−, Nxb. Khoa häc x· héi, Hµ Néi, 1998, tr. 241. 12
- H¦NG §¹O §¹I V¦¥NG TRÇN QUèC TUÊN 1. TÊm g−¬ng s¸ng vÒ lßng trung nghÜa TrÇn H−ng §¹o tªn thËt lµ TrÇn Quèc TuÊn (1232? - 1300)1. ¤ng lµ nhµ qu©n sù, chÝnh trÞ kiÖt xuÊt, ®ång thêi còng lµ mét nhµ v¨n ®êi TrÇn. TrÇn H−ng §¹o quª ë h−¬ng Tøc MÆc, phñ Thiªn Tr−êng, nay thuéc tØnh Nam §Þnh, ®−îc phong Êp ë h−¬ng V¹n KiÕp, huyÖn ChÝ Linh, ch©u Nam S¸ch, lé L¹ng Giang, nay thuéc tØnh H¶i D−¬ng. N¨m sinh cña «ng cho ®Õn nay vÉn ch−a râ rµng, cã tµi liÖu cho r»ng «ng sinh n¨m 1228, tµi liÖu kh¸c l¹i cho r»ng «ng sinh n¨m 1230 hay 1232. ¤ng lµ con trai cña An Sinh V−¬ng TrÇn LiÔu, ch¸u gäi Vua TrÇn Th¸i T«ng b»ng chó. TrÇn Quèc TuÊn tõ nhá ®· cã n¨ng khiÕu v¨n ch−¬ng vµ cã tµi vâ nghÖ, lªn b¶y tuæi ®· biÕt lµm th¬. §¹i ViÖt sö ký toµn th− chÐp: “Lóc míi sinh ra, cã mét thÇy t−íng xem cho vµ b¶o: “Ng−êi nµy, ngµy sau cã thÓ cøu n−íc, gióp ®êi””. _______________ 1. Theo Tõ ®iÓn t¸c gia ViÖt Nam, Nxb. V¨n hãa - TT, 1999, tr. 1442, TrÇn Quèc TuÊn sinh n¨m 1226, mÊt n¨m 1300. 13
- Khi lín lªn, «ng cã dung m¹o kh«i ng«, th«ng minh h¬n ng−êi, häc vÊn uyªn b¸c, c−ìi ngùa, b¾n cung ®Òu thuÇn thôc. N¨m 1257, qu©n Nguyªn x©m l−îc n−íc ta, TrÇn Quèc TuÊn ®−îc cö cÇm qu©n gi÷ biªn thïy phÝa b¾c. Ba m−¬i n¨m sau, trong hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n Nguyªn lÇn thø hai (n¨m 1285) vµ lÇn thø ba (n¨m 1287), «ng ®−îc ®Ò b¹t lµm Quèc c«ng tiÕt chÕ thèng lÜnh toµn qu©n. D−íi sù l·nh ®¹o cña «ng, qu©n ®éi nhµ TrÇn ®· v−ît qua mäi khã kh¨n, nguy hiÓm, hai lÇn ®¸nh tan trªn 70 v¹n qu©n Nguyªn - M«ng x©m l−îc, giµnh th¾ng lîi lÉy lõng. C«ng lao to lín nµy ®−a TrÇn Quèc TuÊn lªn hµng mét thiªn tµi qu©n sù cã tÇm chiÕn l−îc, vµ mét anh hïng d©n téc bËc nhÊt cña nhµ TrÇn. Ng−êi ®êi cßn kÝnh träng vµ ng−ìng mé «ng ë lßng trung nghÜa, g¹t bá hiÒm khÝch riªng ®Ó ®oµn kÕt c¸c t−íng lÜnh vµ t«n thÊt nh»m ®¸nh b¹i kÎ thï. Nguyªn cha cña «ng lµ TrÇn LiÔu cã hiÒm khÝch víi em ruét cña m×nh lµ TrÇn C¶nh (tøc Vua TrÇn Th¸i T«ng). Nguyªn nh©n dÉn ®Õn viÖc Êy lµ: TrÇn C¶nh lÊy C«ng chóa Lý Chiªu Hoµng lµm vî khi bµ míi b¶y tuæi, cßn TrÇn LiÔu lÊy chÞ cña Lý Chiªu Hoµng lµ ThuËn Thiªn C«ng chóa. Sau nµy, Lý Chiªu Hoµng kh«ng cã con, Th¸i s− TrÇn Thñ §é míi Ðp vî cña TrÇn LiÔu lóc Êy ®· cã thai ba th¸ng vÒ lµm vî cña TrÇn C¶nh. ChÝnh v× lÏ ®ã mµ 14
- TrÇn LiÔu o¸n giËn TrÇn C¶nh, thÕ nªn tr−íc khi mÊt, TrÇn LiÔu cÇm tay TrÇn Quèc TuÊn, tr¨ng trèi l¹i: “Con kh«ng v× cha mµ lÊy ®−îc thiªn h¹, th× cha chÕt d−íi suèi vµng còng kh«ng nh¾m m¾t ®−îc". §Õn khi vËn n−íc l©m vµo c¶nh binh ®ao, quyÒn qu©n, quyÒn n−íc ®Òu ë trong tay, TrÇn Quèc TuÊn ®em lêi cha tr¨ng trèi ®Ó thö lßng hai gia n« th©n tÝn lµ YÕt Kiªu vµ D· T−îng. Hai ng−êi th−a r»ng: - Lµm kÕ Êy tuy ®−îc phó quý mét thêi nh−ng ®Ó l¹i tiÕng xÊu ngµn n¨m. Nay §¹i v−¬ng vÉn ch−a ®ñ phó quý hay sao? Chóng t«i thµ xin chÕt giµ lµm gia n«, chø kh«ng muèn lµm quan mµ kh«ng cã trung hiÕu. Quèc TuÊn c¶m kÝch ®Õn khãc, ban r−îu mõng vµ hÕt lêi khen ngîi YÕt Kiªu vµ D· T−îng. Mét h«m, «ng l¹i hái con trai c¶ lµ H−ng Vò v−¬ng TrÇn Quèc HiÕn: - Ng−êi x−a cã c¶ thiªn h¹ ®Ó truyÒn cho con ch¸u, con nghÜ thÕ nµo? H−ng Vò v−¬ng TrÇn Quèc HiÕn hiÓu ý cha, th−a: - DÉu kh¸c hä còng kh«ng nªn, huèng chi lµ cïng mét hä. TrÇn Quèc TuÊn ngÉm cho lµ ph¶i. L¹i mét h«m «ng ®em chuyÖn Êy hái ng−êi con thø lµ H−ng Nh−îng v−¬ng TrÇn Quèc T¶ng. TrÇn Quèc T¶ng tiÕn lªn th−a r»ng: - Tèng Th¸i tæ vèn lµ mét «ng l·o lµm ruéng, ®· thõa c¬ dÊy vËn nªn cã ®−îc thiªn h¹. 15
- TrÇn Quèc TuÊn rót g−¬m m¾ng: “Lo¹n thÇn lµ tõ ®øa con bÊt hiÕu mµ ra” vµ ®Þnh giÕt Quèc T¶ng, H−ng Vò v−¬ng hay tin, véi ch¹y tíi khãc lãc xin chÞu téi thay, Quèc TuÊn míi tha. Sau ®ã, «ng dÆn H−ng Vò v−¬ng: - Sau khi ta chÕt, ®Ëy n¾p quan tµi l¹i råi míi cho Quèc T¶ng vµo viÕng. TrÇn Quèc TuÊn qu¶ thËt lµ mét tÊm g−¬ng s¸ng vÒ lßng trung nghÜa, «ng kh«ng nghe theo lêi dÆn cña cha lµ ph¶i c−íp ng«i nhµ TrÇn, mµ tr¸i l¹i ®· phÊn ®Êu x©y ®¾p cho c¬ nghiÖp nhµ TrÇn cµng bÒn v÷ng h¬n, trªn c¬ së ®ã, cñng cè quèc gia §¹i ViÖt ngµy cµng v÷ng m¹nh. 2. TrÇn Quèc TuÊn víi TrÇn Quang Kh¶i TrÇn Quang Kh¶i (1241 - 1294), tù Chiªu Minh, lµ con trai thø ba cña Vua TrÇn Th¸i T«ng, em ruét Vua TrÇn Th¸nh T«ng, næi tiÕng häc réng biÕt nhiÒu, nªn ®−îc nhµ TrÇn biÖt ®·i, ngay tõ håi cßn trÎ ®· sím trë thµnh chç dùa cña triÒu ®×nh. N¨m 1271, TrÇn Quang Kh¶i ®−îc Vua TrÇn Th¸nh T«ng phong lµm T−íng quèc Th¸i óy. N¨m 1282, khi qu©n Nguyªn chuÈn bÞ sang x©m l−îc n−íc ta lÇn thø hai, «ng ®−îc cö gi÷ chøc Th−îng t−íng Th¸i s−, n¾m toµn quyÒn c«ng viÖc néi chÝnh. N¨m 1285 vµ 1287, hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n Nguyªn liªn tiÕp næ ra, TrÇn Quang Kh¶i vµ TrÇn Quèc TuÊn lµ hai nh©n vËt chÌo l¸i 16
- chñ chèt, ®· gãp c«ng søc quan träng ®−a cuéc kh¸ng chiÕn ®i ®Õn th¾ng lîi. TrÇn Quang Kh¶i lu«n cã mÆt ë mäi n¬i, tham gia nhiÒu chiÕn dÞch, næi tiÕng nhÊt lµ chiÕn dÞch Ch−¬ng D−¬ng - Th¨ng Long. Bµi th¬ “Tông gi¸ hoµn kinh s−” (Theo xa gi¸ vÒ kinh s−) mµ «ng lµm vµo th¸ng 7 n¨m 1285 ®· cho chóng ta thÊy râ ®−îc mét t×nh yªu da diÕt mµ ch¸y báng ®èi víi ®Êt n−íc, cïng víi tÇm t− t−ëng xa réng, khÝ ph¸ch kiªn c−êng vµ lßng tin v÷ng ch¾c vµo th¾ng lîi. Bµi th¬ nh− sau: §o¹t s¸o Ch−¬ng D−¬ng ®é CÇm Hå Hµm Tö quan Th¸i b×nh tu nç lùc V¹n cæ thö giang san. DÞch nghÜa: Ch−¬ng D−¬ng c−íp gi¸o giÆc Hµm Tö b¾t qu©n thï Th¸i b×nh nªn g¾ng søc Non n−íc Êy ngh×n thu. TrÇn Träng Kim dÞch Cuéc ®êi cña TrÇn Quang Kh¶i còng lµ mét tÊm g−¬ng s¸ng vÒ tinh thÇn yªu n−íc, tËn tôy vµ cã tr¸ch nhiÖm, biÕt g¹t bá hiÒm khÝch riªng ®Ó chung l−ng, ®Êu cËt ®¸nh th¾ng kÎ thï. Tuy lµ mét tÓ t−íng, ®Þa vÞ vµo lo¹i bËc nhÊt trong triÒu, nh−ng tÝnh t×nh «ng vÉn rÊt phãng kho¸ng, thÝch häc, hay 17
- th¬, tËp th¬ L¹c ®¹o tËp còng lµ mét trong nh÷ng t¸c phÈm hay cña «ng l−u l¹i cho ®êi sau. Nãi vÒ mèi quan hÖ gi÷a TrÇn Quèc TuÊn vµ TrÇn Quang Kh¶i, tuy cïng dßng dâi t«n thÊt, mét ng−êi lµ Quèc c«ng tiÕt chÕ, mét ng−êi lµ Th−îng t−íng Th¸i s−, nh−ng TrÇn Quang Kh¶i v× lo l¾ng vÒ mèi thï cña TrÇn LiÔu ®Ó l¹i mµ cã sù hiÒm nghi xa c¸ch, cßn TrÇn Quèc TuÊn còng cã nçi khæ riªng trong lßng kh«ng nãi ra, nªn trong quan hÖ hai ng−êi lu«n gi÷ mét kho¶ng c¸ch. Mét lÇn, TrÇn Quang Kh¶i theo Vua TrÇn Th¸nh T«ng ®i dÑp giÆc ngoµi biªn ¶i. GhÕ TÓ t−íng bá kh«ng, võa lóc cã sø ph−¬ng B¾c ®Õn, TrÇn Th¸i T«ng (tøc vua cha cña TrÇn Th¸nh T«ng) gäi H−ng §¹o v−¬ng TrÇn Quèc TuÊn tíi b¶o: - Th−îng t−íng ®i theo hÇu v¾ng mÆt, trÉm ®Þnh lÊy khanh lµm T− ®å ®Ó tiÕp sø ph−¬ng B¾c. TrÇn Quèc TuÊn th−a: - ViÖc tiÕp sø gi¶, thÇn kh«ng d¸m tõ chèi, cßn nh− phong thÇn lµm T− ®å th× thÇn kh«ng d¸m v©ng chiÕu. Huèng chi Quan gia1 ®i ®¸nh giÆc xa, Th¸i s− theo hÇu mµ bÖ h¹ l¹i tù ý phong chøc, th× t×nh nghÜa trªn d−íi, e cã chç ch−a æn, sÏ kh«ng lµm vui lßng Quan gia vµ Th−îng t−íng. §îi khi xa gi¸ trë vÒ, xin v©ng lÖnh còng ch−a muén. _______________ 1. ChØ Vua TrÇn Th¸nh T«ng. 18
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học