Xem mẫu
- Những đặc trưng của chủ nghĩa xã hội được xây dựng ở nước ta
11:25' 27/9/2010
Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội được
Ðại hội lần thứ VII của Ðảng thông qua năm 1991 đã nêu lên những phương
hướng cho sự phát triển của đất nước ta theo con đường xã hội chủ nghĩa.
Nhìn lại, chúng ta thấy được giá trị vô cùng to lớn của Cương lĩnh trong định hướng
xây dựng đất nước quá độ lên chủ nghĩa xã hội trong tình hình thế giới có những biến
động phức tạp với bao thử thách hiểm nghèo. Cương lĩnh năm 1991 ra đời trong bối
cảnh chủ nghĩa xã hội hiện thực trên thế giới lâm vào thoái trào. Các thế lực thù địch
với chủ nghĩa xã hội hân hoan cho rằng "chủ nghĩa xã hội đã cáo chung", chủ nghĩa tư
bản đã hoàn toàn chiến thắng. Lúc đó sự thoái trào của chủ nghĩa xã hội đã tác động
đến niềm tin của một bộ phận cán bộ, đảng viên và nhân dân đối với chủ nghĩa xã hội.
Trong bối cảnh ấy, Ðảng ta đã kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội,
khởi xướng và lãnh đạo công cuộc đổi mới, đề ra chiến lược kinh tế - xã hội và lãnh
đạo nhân dân ta hoàn thành chiến lược kinh tế - xã hội 10 năm (1991 - 2000) thu được
kết quả quan trọng. Năm 1996 nước ta đã ra khỏi khủng hoảng kinh tế - xã hội, bước
vào thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Sau 20 năm thực hiện Cương lĩnh năm 1991, nước ta đã ra khỏi tình trạng kém phát
triển, trở thành nước đang phát triển có thu nhập trung bình. Những thành tựu to lớn có
ý nghĩa lịch sử của công cuộc đổi mới tạo ra thế và lực mới cho cách mạng nước ta
chuyển sang thời kỳ phát triển mới; con đường và mô hình xây dựng chủ nghĩa xã hội
đã thấy rõ hơn. Chẳng hạn 6 đặc trưng của xã hội xã hội chủ nghĩa mà Cương lĩnh
1991 nêu: Do nhân dân lao động làm chủ; Có nền kinh tế phát triển cao dựa trên lực
lượng sản xuất hiện đại và chế độ công hữu về các tư liệu sản xuất chủ yếu; Có nền
văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc; Con người được giải phóng khỏi áp bức bóc
lột bất công, làm theo năng lực hưởng theo lao động, có cuộc sống ấm no tự do hạnh
phúc; có điều kiện phát triển toàn diện cá nhân; Các dân tộc trong nước bình đẳng,
đoàn kết và giúp đỡ nhau cùng tiến bộ; Có quan hệ hữu nghị và hợp tác với nhân dân
các nước trên thế giới đã được Dự thảo Cương lĩnh 2011 bổ sung và phát triển thành
tám đặc trưng cơ bản của mô hình xã hội xã hội chủ nghĩa mà nhân dân ta tiếp tục xây
dựng trong thế kỷ 21. Tám đặc trưng đó là:
1. Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
2. Do nhân dân làm chủ.
3. Có nền kinh tế phát triển cao dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và chế độ công
hữu về các tư liệu sản xuất chủ yếu.
4. Có nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
5. Con người có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc; có điều kiện phát triển toàn diện.
- 6. Các dân tộc trong cộng đồng Việt Nam bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng và giúp nhau
cùng phát triển.
7. Có Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân do
Ðảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo.
8. Có quan hệ hữu nghị và hợp tác với nhân dân các nước trên thế giới.
Tám đặc trưng của xã hội xã hội chủ nghĩa được nêu trên vừa thể hiện tính toàn diện
và sự thống nhất của các đặc trưng đó trong một chỉnh thể, phản ánh được bản chất
của chủ nghĩa xã hội mà chúng ta đang xây dựng. Những đặc trưng ấy trả lời câu hỏi
xã hội xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam là gì? Tính phổ biến và tính đặc thù của xã hội xã
hội chủ nghĩa ở Việt Nam thể hiện như thế nào?
Có thể nói, tính toàn diện và tính thống nhất của các đặc trưng thể hiện ở chỗ các đặc
trưng này phản ánh toàn diện các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, quan hệ
đối ngoại, và sự thống nhất biện chứng giữa kinh tế và chính trị, kinh tế, chính trị và xã
hội, đối nội và đối ngoại.
Còn về bản chất của xã hội xã hội chủ nghĩa Việt Nam là gì? Chúng ta có thể tìm thấy
trong các đặc trưng về chế độ chính trị và nhà nước.
Trước hết phải kể đến bản chất của chế độ chính trị mà cốt lõi của chế độ chính trị là
Nhà nước. Ở nước ta, sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, nhà nước Việt Nam dân
chủ cộng hòa (nay là cộng hòa xã hội chủ nghĩa) ra đời xác lập địa vị mới của nhân
dân, từ nô lệ làm thuê thành người làm chủ; đồng thời xác lập địa vị mới của Ðảng ta,
Ðảng cầm quyền. Vì thế, Nhà nước xã hội chủ nghĩa là bộ phận nòng cốt của hệ
thống chính trị xã hội chủ nghĩa do Ðảng lãnh đạo.
Nhà nước xã hội chủ nghĩa của chúng ta khẳng định vai trò của Ðảng Cộng sản cầm
quyền. Với Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa do Ðảng Cộng sản lãnh đạo là
điều kiện tiên quyết để nhân dân làm chủ, nhà nước đó là Nhà nước của nhân dân, do
nhân dân và vì nhân dân. Ðảng Cộng sản lãnh đạo, Nhà nước xã hội chủ nghĩa quản lý,
nhân dân làm chủ thể hiện bản chất chính trị của xã hội xã hội chủ nghĩa mà nhân dân
ta đang xây dựng.
Hai là, bản chất của xã hội xã hội chủ nghĩa trên lĩnh vực kinh tế là chế độ công hữu
về các tư liệu sản xuất chủ yếu.
Trong Dự thảo Cương lĩnh (bổ sung, phát triển 2011) đã kế thừa đặc trưng thứ hai của
Cương lĩnh 1991 "Có nền kinh tế phát triển cao dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại
và chế độ công hữu về các tư liệu sản xuất chủ yếu". Chế độ công hữu về các tư liệu
sản xuất chủ yếu thể hiện bản chất của chế độ kinh tế xã hội của xã hội xã hội chủ
nghĩa. Vì chỉ có chế độ công hữu tư liệu sản xuất với lực lượng kinh tế thuộc về xã
hội, về nhân dân mà Nhà nước xã hội chủ nghĩa là người đại diện mới thực hiện được
các mục tiêu chính trị, xã hội, văn hóa ngày càng sâu rộng của chủ nghĩa xã hội. Nó
- khác bản chất nền kinh tế tư bản chủ nghĩa dựa trên sở hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa
với mục đích là lợi nhuận tối đa và phương thức là bóc lột giá trị thặng dư đối với giai
cấp công nhân, cạnh tranh khốc liệt kiểu cá lớn nuốt cá bé, kể cả gây các cuộc chiến
tranh xâm lược, chạy đua vũ trang vô cùng tốn kém.
Cũng cần nói thêm rằng: 1- Khi nói, chúng ta không được chủ quan duy ý chí mà phải
tuân theo quy luật khách quan "quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển của
lực lượng sản xuất" không có nghĩa là quan hệ sản xuất xã hội chủ nghĩa tự phát hình
thành và phát triển cùng với sự phát triển của lực lượng sản xuất kể cả khi giai cấp
công nhân có chính quyền. Cần khắc phục khuynh hướng sùng bái tính tự phát trên vấn
đề này. 2- Quan hệ sản xuất mới ra đời như những "mầm non" còn rất yếu lại đặt
trong điều kiện chủ nghĩa tư bản vẫn còn sức mạnh trên nhiều lĩnh vực kinh tế, quân
sự, kinh nghiệm quản lý thì chúng ta không thể đòi hỏi có đầy đủ hoàn toàn tính ưu
việt của quan hệ sản xuất mới. Ðặc biệt khi mà chủ nghĩa xã hội chưa thoát khỏi thời
kỳ thoái trào, các thế lực thù địch ra sức tiến công vào chủ nghĩa xã hội trên tất cả các
lĩnh vực chính trị, kinh tế, tư tưởng, văn hóa... Trong đó, kinh tế là một đối tượng mà
các thế lực thù địch tiến công nhằm xóa bỏ vai trò lãnh đạo của Ðảng và vai trò quản
lý của Nhà nước với kinh tế, xóa bỏ chế độ công hữu tư liệu sản xuất chủ yếu của
chủ nghĩa xã hội, xóa bỏ vai trò chủ đạo của kinh tế Nhà nước.
Bản chất, mục tiêu xã hội của chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam thể hiện trong Dự thảo
Cương lĩnh là đặc trưng phản ánh bản chất xã hội của chủ nghĩa xã hội đồng thời thể
hiện mục tiêu mà chủ nghĩa xã hội Việt Nam từng bước hướng tới và đạt chín muồi
khi kết thúc thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Như Dự thảo Cương lĩnh ghi: "Mục
tiêu tổng quát khi kết thúc thời kỳ quá độ ở nước ta là xây dựng xong về cơ bản nền
tảng kinh tế của chủ nghĩa xã hội với kiến trúc thượng tầng về chính trị, tư tưởng, văn
hóa phù hợp, tạo cơ sở làm cho nước ta trở thành một nước xã hội chủ nghĩa ngày càng
phồn vinh. Từ nay đến khoảng giữa thế kỷ XXI, toàn Ðảng, toàn dân ta phải ra sức
phấn đấu xây dựng nước ta trở thành một nước công nghiệp hiện đại, theo định hướng
xã hội chủ nghĩa".
Những đặc trưng của xã hội xã hội chủ nghĩa thể hiện tính toàn diện, tính thống nhất
trong chỉnh thể, phản ánh bản chất của xã hội xã hội chủ nghĩa được coi như mô hình
tổng thể về chủ nghĩa xã hội mà chúng ta định hướng xây dựng. Tuy vậy, với những
đặc trưng hay cách sắp xếp thứ tự các đặc trưng như thế nào cho thật khoa học, phù
hợp thực tiễn vẫn cần được thảo luận bổ sung. Thí dụ: 1- Ðặc trưng dân giàu, nước
mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh có cần bổ sung thêm mục tiêu nào không?; 2-
Cách sắp xếp theo trình tự đặc trưng thể hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ,
công bằng, văn minh đến đặc trưng chính trị: nhân dân làm chủ và Nhà nước pháp
quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân... do Ðảng lãnh đạo
theo trình tự nào cho hợp lô-gích hơn; 3- Vẫn những nội dung trên nhưng để sáu hay để
tám đặc trưng, cách nào chặt chẽ hơn.
Dự thảo Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ
sung, phát triển 2011) đang được toàn Ðảng, toàn dân, toàn quân ta đóng góp ý kiến xây
dựng, chắc chắn Ðảng ta sẽ thu được nhiều ý kiến đóng góp có giá trị bổ sung phát
- triển, hoàn thiện. Và khi Ðại hội XI của Ðảng thông qua, Cương lĩnh đó trở thành ngọn
cờ chiến đấu, đoàn kết toàn Ðảng, toàn dân tiến lên xây dựng nước Việt Nam XHCN
ngày càng vững mạnh, phồn vinh.
PGS, TS Nguyễn Văn Oánh
(Nguồn: Nhân Dân điện tử)
nguon tai.lieu . vn