Xem mẫu
- Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 2(9) - 2013 NHÖÕNG CHAËNG ÑÖÔØNG PHAÙT TRIEÅN CUÛA GIAÙO DUÏC VIEÄT NAM TRONG LÓNH VÖÏC ÑAØO TAÏO SAU ÑAÏI HOÏC Nguyeãn Vaên Hieäp – Phaïm Vaên Thònh Tröôøng Ñaïi hoïc Thuû Daàu Moät TOÙM TAÉT Qua vieäc thu thaäp, heä thoáng taøi lieäu xuaát phaùt töø nhieàu nguoàn khaùc nhau, trong nghieân cöùu naøy chuùng toâi seõ cung caáp nhöõng thoâng tin caàn thieát veà cô sôû hình thaønh, quaù trình trieån khai, cuûng coá toå chöùc, hoaøn thieän chöông trình vaø noäi dung ñaøo taïo, môû roäng qui moâ, chuù troïng chaát löôïng ñaøo taïo sau ñaïi hoïc ôû trong nöôùc töø naêm 1945 ñeán nay. Treân côû sôû heä thoáng caùc böôùc phaùt trieån, böôùc ñaàu chuùng toâi neâu leân nhöõng thaønh töïu, haïn cheá, moät soá baøi hoïc kinh nghieäm ñeå keá thöøa trong vieäc phaùt trieån giaùo duïc – ñaøo taïo hieän nay. Nghieân cöùu naøy cuõng goùp phaàn boå khuyeát nhöõng maûng troáng trong böùc tranh toaøn caûnh veà söï nghieäp giaùo duïc - ñaøo taïo ôû Vieät Nam, goùp theâm luaän cöù khoa hoïc vaø thöïc tieãn ñeå nhaän thöùc ñaày ñuû hôn veà hieän traïng giaùo duïc - ñaøo taïo vaø hieän traïng ñoäi nguõ caùn boä khoa hoïc - kó thuaät nöôùc ta trong coâng cuoäc ñaåy maïnh coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc. Töø khoùa: ñaøo taïo, sau ñaïi hoïc, nghieân cöùu sinh * KÌ I: CÔ SÔÛ HÌNH THAØNH BAÄC ÑAØO TAÏO SAU ÑAÏI HOÏC ÔÛ VIEÄT NAM (1945 – 1975) 1. Đaøo taïo sau ñaïi hoïc trong heä thoáng baäc ñaøo taïo sau ñaïi hoïc. Thuaät ngöõ higher giaùo duïc cuûa caùc nöôùc treân theá giôùi vaø degree chæ hai baäc cao hoïc vaø tieán só. ôû Vieät Nam ÔÛ caùc nöôùc phaùt trieån, ñaøo taïo sau ñaïi Ñaøo taïo sau ñaïi hoïc laø baäc hoïc cao nhaát hoïc coù lòch söû haøng traêm naêm. ÔÛ Myõ, vaên trong heä thoáng giaùo duïc cuûa nhieàu nöôùc baèng tieán só ñöôïc caáp laàn ñaàu tieân vaøo naêm treân theá giôùi. Trong tieáng Anh, thuaät ngöõ 1861. Ngaøy nay, ôû Myõ caùc ñaïi hoïc cuûa caùc post-secondary education duøng ñeå chæ taát caû tieåu bang ñaøo taïo baäc cöû nhaân (Bachelor of caùc loaïi hình giaùo duïc cao ñaúng, ñaïi hoïc vaø Arts - BA) vaø cao hoïc (Master of Arts - MA sau ñaïi hoïc. Loaïi hình ñaøo taïo naøy goàm ba hay Master of Science - MS), caùc ñaïi hoïc baäc: cöû nhaân (hay töông ñöông) - Bachelor nghieân cöùu ñaûm nhaän chöông trình ñaïi hoïc, of Arts [BA]; cao hoïc (hay thaïc só) - Master cao hoïc vaø tieán só, khi toát nghieäp ñöôïc caáp of Science [MS hay MSc] vaø tieán só - Doctor baèng BA hay BS, MA hay MS vaø tieán só Degree [Dr]. Fist degree duøng ñeå chæ baäc (doctorate). Chöông trình ñaøo taïo sau ñaïi ñaøo taïo cöû nhaân, second degree duøng ñeå chæ hoïc cuûa Myõ ñöôïc xaây döïng theo heä thoáng baäc ñaøo taïo cao hoïc vaø third degree chæ baäc tín chæ. Thoâng thöôøng, soá löôïng tín chæ caàn ñaøo taïo tieán só. Thuaät ngöõ graduate hay thieát ñeå hoaøn thaønh chöông trình cao hoïc post-graduate education ñöôïc duøng ñeå chæ laø töø 28 ñeán 36 tín chæ, chöông trình tieán só 33
- Journal of Thu Dau Mot University, No 2(9) – 2013 töø 66 ñeán 74 tín chæ. Thôøi gian trung bình ñeå hoïc. Vaên baèng tieán só khoa hoïc ñöôïc caáp hoaøn thaønh chöông trình cao hoïc ôû Myõ töø 1 cho nhöõng thí sinh baûo veä thaønh coâng moät ñeán 1,5 naêm vaø khoâng quaù 5 – 6 naêm; thôøi luaän aùn khoa hoïc vaø coù ñoùng goùp nhöõng keát gian hoaøn thaønh chöông trình tieán só töø 3,5 quaû nghieân cöùu khoa hoïc ñoäc ñaùo. ñeán 4,5 naêm nhöng khoâng quaù 8 – 9 naêm. ÔÛ chaâu AÙ, Nhaät Baûn laø nöôùc coù lòch söû ÔÛ vöông quoác Anh, baäc sau ñaïi hoïc ñaøo ñaøo taïo sau ñaïi hoïc khaù sôùm. Naêm 1887, taïo vaø caáp chöùng chæ Diploma, vaên baèng Nhaät Baûn ñaõ ñaët ra hoïc vò tieán só trong caùc Master vaø vaên baèng tieán só. Chöùng chæ lónh vöïc luaät hoïc, y hoïc, kó thuaät, vaên hoïc Diploma laø chöùng chæ cuûa khoùa hoïc boài vaø khoa hoïc töï nhieân. Töø sau chieán tranh döôõng veà chuyeân moân ngheà nghieäp (nhö theá giôùi thöù hai ñeán nay, Nhaät Baûn ñaøo taïo giaûng daïy). Ñaøo taïo vaên baèng Master coù hai hai hoïc vò laø phoù tieán só vaø tieán só. Hoïc vò hình thöùc: hình thöùc leân lôùp (taught phoù tieán só ñaøo taïo trong hai naêm. Sau khi courses) vaø hình thöùc nghieân cöùu (MPhil). coù hoïc vò phoù tieán só phaûi hoïc ba naêm nöõa Hình thöùc leân lôùp ñöôïc daïy theo caùc module môùi coù theå daønh ñöôïc hoïc vò tieán só. thöôøng keùo daøi trong 12 thaùng, keát thuùc Thaùi Lan vaø Philippin ñeàu aùp duïng moâ baèng moät luaän vaên. Hình thöùc nghieân cöùu hình ñaøo taïo sau ñaïi hoïc cuûa Myõ vôùi hai caáp thöôøng daøi hôn, chuû yeáu laø töï nghieân cöùu ñaøo taïo laø cao hoïc vaø tieán só. Noäi dung ñaøo döôùi söï höôùng daãn cuûa giaùo sö. Ñaøo taïo tieán taïo ñöôïc xaây döïng theo heä thoáng tín chæ. Baäc só cuõng coù hai loaïi: loaïi nhaän vaên baèng PhD cao hoïc khoaûng 30-36 tín chæ, tieán só khoaûng vaø loaïi nhaän vaên baèng tieán só baäc cao, 70 tín chæ (neáu khoâng qua cao hoïc). Chöông thöôøng goïi laø Doctor of Science (DSc) vaø trình cao hoïc thöôøng keùo daøi 1-2 naêm, baäc Doctor of Litterature (D.Litt). Loaïi tieán só tieán só keùo daøi töø 3 ñeán 4 naêm. Ñoái vôùi caùc baäc cao coù lòch söû ra ñôøi sau loaïi tieán só hoïc vieân hoïc baùn thôøi gian, chöông trình cao PhD, ñöôïc daønh cho caùc PhD coù caùc coâng hoïc coù theå keùo daøi töø 3 ñeán 4 naêm, chöông trình nghieân cöùu khoa hoïc xuaát saéc. Ngaøy trình tieán só keùo daøi töø 6 ñeán 7 naêm. Tuy nay, heä thoáng hai loaïi tieán só cuûa Anh quoác khaùc nhau veà thôøi gian toát nghieäp nhöng khoâng phoå bieán treân theá giôùi. hoïc vieân vaãn hoïc cuøng chöông trình ñaøo taïo ÔÛ Phaùp, ñaøo taïo sau ñaïi hoïc cuõng coù hai vaø nhaän baèng coù giaù trò nhö nhau. baäc laø ñaøo taïo "ñeä tam caáp" (diploma - DEA) Hieän nay, hai moâ hình ñaøo taïo sau ñaïi vaø ñaøo taïo tieán só (docteur). Hoïc vò “ñeä tam hoïc ñöôïc aùp duïng phoå bieán treân theá giôùi laø caáp” thôøi gian ñaøo taïo laø moät naêm. Hoïc vò moâ hình cuûa caùc nöôùc chaâu AÂu vaø moâ hình tieán só ôû Phaùp ñöôïc caáp sau khi ngöôøi hoïc cuûa Myõ. Ñoái vôùi baäc ñaøo taïo cao hoïc, caû hai baûo veä moät luaän aùn hoaëc trình baøy moät taäp moâ hình cuûa chaâu AÂu vaø Myõ ñeàu gioáng nhau hôïp coâng trình khoa hoïc ñoäc ñaùo. ôû phaàn hoaøn taát phaàn kieán thöùc treân lôùp vaø ÔÛ Lieân Xoâ tröôùc ñaây, ñaøo taïo sau ñaïi phaàn toát nghieäp laø moät baøi thi hoaëc ñeà taøi hoïc bao goàm hai hoïc vò laø phoù tieán só vaø nghieân cöùu. ÔÛû baäc ñaøo taïo tieán só, moâ hình tieán só theo cheá ñoä nghieân cöùu sinh. Vaên cuûa chaâu AÂu xem ñaøo taïo tieán só laø quaù baèng phoù tieán só ñöôïc caáp cho nhöõng thí trình taäp söï nghieân cöùu. Chöông trình hoïc sinh baûo veä thaønh coâng moät luaän aùn khoa khoâng coù phaàn leân lôùp maø chuû yeáu laø tham 34
- Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 2(9) - 2013 döï moät soá buoåi baùo caùo chuyeân ñeà, ñoïc saùch cuûa Lieân Xoâ vaø caùc nöôùc Ñoâng AÂu vôùi hai vaø vieát baøi döôùi söï kieåm tra ñònh kyø cuûa loaïi vaên baèng laø phoù tieán só vaø tieán só khoa giaùo sö höôùng daãn. Trong moâ hình ñaøo taïo hoïc theo cheá ñoä nghieân cöùu sinh. Vaên baèng tieán só cuûa Myõ chöông trình hoïc treân lôùp laø phoù tieán só ñöôïc caáp cho nhöõng nghieân cöùu baét buoäc vaø chieám phaàn lôùn thôøi gian ñaøo sinh truùng tuyeån kyø thi tuyeån sinh, hoaøn taïo. Ñeà taøi toát nghieäp thöôøng laø moät coâng thaønh chöông trình boài döôõng kieán thöùc cô trình nghieân cöùu nhöng giaù trò cuûa noù chæ sôû, kieán thöùc chuyeân ngaønh vaø baûo veä thaønh töông ñöông vôùi moät moân hoïc. coâng luaän aùn tröôùc hoäi ñoàng chaám luaän aùn caáp nhaø nöôùc. Vaên baèng tieán só khoa hoïc ÔÛ Vieät Nam, tröôùc Caùch maïng thaùng ñöôïc caáp cho nhöõng nghieân cöùu sinh truùng Taùm 1945, thöïc daân Phaùp chæ môû tröôøng ñaøo tuyeån kyø thi tuyeån sinh, hoaøn thaønh chöông taïo vieân chöùc haønh chính vaø moät soá lónh vöïc trình boài döôõng kieán thöùc cô sôû, kieán thöùc nhö y hoïc, luaät hoïc ôû trình cao ñaúng vaø ñaïi chuyeân ngaønh vaø baûo veä thaønh coâng luaän aùn hoïc vôùi soá löôïng heát söùc ít oûi. Ñaøo taïo sau tröôùc hoäi ñoàng chaám luaän aùn caáp nhaø nöôùc ñaïi hoïc chöa bao giôø ñöôïc ñeà caäp ñeán. ñoàng thôøi coù ñoùng goùp keát quaû nghieân cöùu Sau Caùch maïng thaùng Taùm 1945, coâng khoa hoïc ñoäc ñaùo. Töø naêm 1991 ñeán nay cuoäc phaùt trieån ñaát nöôùc luoân caàn coù nguoàn (2012), trong quaù trình ñoåi môùi môû cöûa hoäi nhaân löïc coù trình ñoä cao, vì vaäy yeâu caàu ñaøo nhaäp vôùi theá giôùi, Vieät Nam ñaøo taïo sau ñaïi taïo sau ñaïi hoïc ñaõ ñöôïc ñaët ra töø raát sôùm. ÔÛ hoïc vôùi hai loaïi vaên baèng thaïc só vaø tieán só. mieàn Nam, trong nhöõng naêm 1960 – 1975, Luaät Giaùo duïc Ñaïi hoïc ñöôïc Quoác hoäi nöôùc caùc tröôøng ñaïi hoïc ñaõ ñaøo taïo vaên baèng cao Coäng hoøa xaõ hoäi chuû nghóa Vieät Nam khoùa hoïc caùc ngaønh haønh chính, canh noâng, sö XIII, kyø hoïp thöù 3 thoâng qua ngaøy 18 thaùng phaïm vaø vaên baèng tieán só moät soá ngaønh 6 naêm 2012 (coù hieäu löïc töø 1-1-2013), ghi roõ khoa hoïc cô baûn nhö Toaùn hoïc, Vaät lí, Hoùa muïc tieâu cuûa ñaøo taïo sau ñaïi hoïc nhö sau: hoïc, Vaên hoïc... ÔÛ mieàn Baéc, do neàn ñaïi hoïc - Ñaøo taïo trình ñoä thaïc só ñeå hoïc vieân coøn non treû vöøa môùi ñöôïc xaây döïng neân chöa coù kieán thöùc khoa hoïc neàn taûng, coù kó naêng hoäi ñuû ñieàu kieän ñeå môû baäc ñaøo taïo sau ñaïi chuyeân saâu cho nghieân cöùu veà moät lónh vöïc hoïc. Thôøi kyø 1954 – 1975, ñaøo taïo sau ñaïi khoa hoïc hoaëc hoaït ñoäng ngheà nghieäp hieäu hoïc ñöôïc göûi ra nöôùc ngoaøi, chuû yeáu laø Lieân quaû, coù khaû naêng laøm vieäc ñoäc laäp, saùng taïo Xoâ vaø caùc nöôùc xaõ hoäi chuû nghóa ôû Ñoâng AÂu, vaø coù naêng löïc phaùt hieän, giaûi quyeát nhöõng moät soá ôû Trung Quoác vôùi hai trình ñoä laø phoù tieán só vaø tieán só khoa hoïc. vaán ñeà thuoäc chuyeân ngaønh ñöôïc ñaøo taïo. Töø naêm 1976, caû nöôùc ñoäc laäp, thoáng - Ñaøo taïo trình ñoä tieán só ñeå nghieân cöùu nhaát vaø ñi leân chuû nghóa xaõ hoäi, ñaøo taïo sinh coù trình ñoä cao veà lí thuyeát vaø öùng duïng, sau ñaïi hoïc trong nöôùc chính thöùc ñöôïc môû coù naêng löïc nghieân cöùu ñoäc laäp, phaùt trieån tri ra nhaèm ñaùp öùng nhu caàu ñaøo taïo ñoäi nguõ thöùc môùi, phaùt hieän nguyeân lí, qui luaät töï caùn boä coù trình ñoä cao cho caùc ngaønh kinh nhieân - xaõ hoäi vaø giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà môùi teá – xaõ hoäi. Trong giai ñoaïn 1976 - 1991, veà khoa hoïc, coâng ngheä, höôùng daãn nghieân cöùu Vieät Nam ñaøo taïo sau ñaïi hoïc theo moâ hình khoa hoïc vaø hoaït ñoäng chuyeân moân [7]. 35
- Journal of Thu Dau Mot University, No 2(9) – 2013 2. Nhöõng tieàn ñeà cho söï hình thaønh naøy, söï nghieäp ñaøo taïo caùn boä khoa hoïc kó baäc ñaøo taïo sau ñaïi hoïc ôû Vieät Nam thuaät cho coâng cuoäc khaùng chieán kieán quoác Sau Caùch maïng thaùng Taùm thaønh ñaõ ñaët ñöôïc neàn moùng ban ñaàu cho vieäc ñaøo coâng, maëc duø hoaøn caûnh heát söùc khoù khaên taïo caùn boä coù trình ñoä cao ôû nöôùc ta. [3: 25]. nhöng Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ñaõ coù nhieàu coá Naêm 1954, cuoäc khaùng chieán choáng thöïc gaéng ñeå xaây döïng ngaønh ñaïi hoïc vaø giaùo daân Phaùp thaéng lôïi, mieàn Baéc böôùc vaøo thôøi duïc chuyeân nghieäp nhaèm ñaøo taïo ñoäi nguõ kyø ñi leân chuû nghóa xaõ hoäi, nhu caàu veà ñaøo caùn boä chuyeân moân phuïc vuï cho nhu caàu taïo caùn boä khoa hoïc kó thuaät cho coâng cuoäc cuûa cuoäc khaùng chieán, kieán quoác. Thaùng 10 xaây döïng kinh teá - xaõ hoäi ngaøy caøng trôû neân naêm 1947, Tröôøng Ñaïi hoïc Y Döôïc ñöôïc caáp thieát. Ñeå ñaùp öùng ñoøi hoûi cuûa caùch maïng thaønh laäp ôû chieán khu Vieät Baéc. Tieáp ñoù, trong giai ñoaïn môùi, naêm 1956 Boä Giaùo duïc sau chieán thaéng Vieät Baéc (thu ñoâng 1947), ñaõ tieán haønh nghieân cöùu keá hoaïch phaùt trieån nhu caàu cuûa cuoäc khaùng chieán veà caùn boä giaùo duïc ñaïi hoïc. Lieàn sau ñoù, moät keá hoaïch chuyeân moân treân moät soá lónh vöïc kó thuaät - phaùt trieån maïnh meõ heä thoáng giaùo duïc ñaïi kinh teá - vaên hoùa ñoøi hoûi phaûi xuùc tieán vieäc hoïc môùi xaõ hoäi chuû nghóa ñöôïc xaây döïng treân ñaøo taïo vì theá Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ñaõ thaønh mieàn Baéc. Trong voøng boán naêm khoâi phuïc laäp boán tröôøng ñaïi hoïc, cao ñaúng: Tröôøng vaø caûi taïo kinh teá (1956 - 1960), mieàn Baéc Cao ñaúng Giao thoâng Coâng Chaùnh (1948), ñaõ xaây döïng ñöôïc 10 tröôøng ñaïi hoïc vaø ñaøo Tröôøng Sö phaïm Cao caáp veà khoa hoïc töï taïo ñöôïc 4.000 caùn boä coù trình ñoä ñaïi hoïc, nhieân (1951), Tröôøng Khoa hoïc cô baûn vôùi ñoäi nguõ giaùo vieân ñaïi hoïc treân 1000 (1951), Tröôøng Sö phaïm Cao caáp veà khoa ngöôøi. Söï lôùn maïnh cuûa ngaønh ñaïi hoïc cuøng hoïc xaõ hoäi (1953). Qui moâ ñaøo taïo taát caû caùc vôùi vieäc thaønh laäp caùc cô quan nghieân cöùu tröôøng khoaûng 500 sinh vieân. Ñoàng thôøi vôùi khoa hoïc cuûa nhaø nöôùc ñaët ra yeâu caàu caàn vieäc ñaåy maïnh ñaøo taïo ôû trong nöôùc, töø nhanh choùng xaây döïng baäc ñaøo taïo treân ñaïi naêm 1951, nöôùc ta ñaõ tranh thuû söï giuùp ñôõ hoïc. Tröôùc tình hình ñoù, Boä Giaùo duïc tích cuûa caùc nöôùc xaõ hoäi chuû nghóa, nhaát laø Lieân cöïc göûi sinh vieân ñi ñaøo taïo ôû caùc nöôùc xaõ hoäi Xoâ vaø Trung Quoác ñeå göûi löu hoïc sinh ra chuû nghóa nhö Lieân Xoâ, Bungari, Hungari... nöôùc ngoaøi ñaøo taïo. Töø naêm 1951 ñeán naêm Nhöõng naêm 1957 - 1960, moãi naêm, Boä Giaùo 1954, treân 700 löu hoïc sinh ñöôïc göûi ra duïc coù keá hoaïch göûi töø 50 ñeán 100 sinh vieân nöôùc ngoaøi ñaøo taïo trình ñoä cao ñaúng vaø ñaïi ra ñaøo taïo ôû nöớc ngoaøi caû trình ñoä ñaïi hoïc hoïc. Ñeán cuoái naêm 1954, ta ñaõ ñaøo taïo ñöôïc vaø treân ñaïi hoïc nhaèm xaây döïng ñoäi nguõ coù 475 ngöôøi coù trình ñoä ñaïi hoïc vaø hôn 3.000 trình ñoä treân ñaïi hoïc vöøa taïo nguoàn caùn boä ngöôøi coù trình ñoä trung hoïc chuyeân nghieäp. giaûng daïy ñaïi hoïc vöøa tích cöïc xaây döïng ñoäi Cuøng vôùi vieäc göûi löu hoïc sinh ñi hoïc ôû caùc nguõ cho vieäc môû cheá ñoä nghieân cöùu sinh ôû nöôùc xaõ hoäi chuû nghóa, ta ñaõ göûi moät soá caùn trong nöôùc [3: 29]. boä ñaõ toát nghieäp ñaïi hoïc ñi laøm thöïc taäp sinh vaø nghieân cöùu sinh. Veà thöïc taäp sinh, Sau Ñaïi hoäi Ñaûng toaøn quoác laàn thöù III baét ñaàu göûi ñi Lieân Xoâ töø naêm 1951, sau göûi (1960), mieàn Baéc böôùc vaøo thöïc hieän keá ñi moät soá nöôùc xaõ hoäi chuû nghóa ôû Ñoâng AÂu hoaïch 5 naêm laàn thöù nhaát, ngaønh ñaïi hoïc vaø Trung Quoác. Coù theå noùi, trong giai ñoaïn tieáp tuïc phaùt trieån maïnh. Nhieàu tröôøng ñaïi 36
- Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 2(9) - 2013 hoïc môùi ñöôïc xaây döïng, soá sinh vieân vaø Trung hoïc chuyeân nghieäp tieáp tuïc göûi lieân giaùo vieân ngaøy caøng taêng cao. Naêm 1964 - tuïc vôùi soá löôïng lôùn nghieân cöùu sinh vaø 1965, mieàn Baéc ñaõ coù 17 tröôøng ñaïi hoïc vôùi thöïc taäp sinh sang Lieân Xoâ vaø caùc nöôùc xaõ gaàn 3.000 caùn boä giaûng daïy vaø gaàn 30.000 hoäi chuû nghóa ôû Ñoâng AÂu. Töø naêm 1965 ñeán sinh vieân. Thöïc hieän Nghò quyeát Ñaïi hoäi 1975, moãi naêm khoaûng 300 caùn boä ñöôïc göûi Ñaûng toaøn quoác laàn thöù III veà vieäc xaây ñi ñaøo taïo nghieân cöùu sinh. Naêm hoïc 1966 döïng ñoäi nguõ caùn boä nghieân cöùu vaø giaûng – 1967, qui moâ ñaøo taïo ôû nöôùc ngoaøi ñaõ leân daïy coù trình ñoä cao, giöõ vai troø noøng coát tôùi 5.123 ngöôøi, trong ñoù coù 563 nghieân cöùu trong caùc moân khoa hoïc, Boä Ñaïi hoïc vaø sinh, 208 thöïc taäp sinh vaø 4.352 sinh vieân Trung hoïc chuyeân nghieäp chuù troïng vieäc göûi ñaïi hoïc. Naêm hoïc 1970 – 1971 soá ngöôøi ñaøo caùn boä khoa hoïc kó thuaät ñi ñaøo taïo vaø boài taïo ôû nöôùc ngoaøi laø 13.448 ngöôøi, trong ñoù döôõng sau ñaïi hoïc theo cheá ñoä nghieân cöùu coù 1.368 nghieân cöùu sinh, 164 thöïc taäp sinh vaø thöïc taäp sinh khoa hoïc ôû caùc nöôùc sinh... Cuõng töø naêm 1965 trôû ñi, Boä Ñaïi hoïc xaõ hoäi chuû nghóa, ñoâng nhaát laø Lieân Xoâ. Töø vaø Trung hoïc chuyeân nghieäp ñaõ baét ñaàu göûi naêm 1961 trôû ñi, moãi naêm coù haøng traêm thöïc taäp sinh cao caáp (sau phoù tieán só), caùn boä giaûng daïy ñaïi hoïc ñöôïc göûi ñi ñaøo trong soá ñoù, moät soá ñuû ñieàu kieän ñaõ ñöôïc taïo vaø boài döôõng theo cheá ñoä nghieân cöùu baûo veä luaän aùn tieán só [3: 33]. sinh vaø thöïc taäp sinh. Ñeán naêm 1964, ñôït Ñeå naâng cao trình ñoä trong ñoäi nguõ caùn ñaàu tieân ñaõ coù gaàn 200 caùn boä giaûng daïy boä cöû ñi hoïc ôû nöôùc ngoaøi, töø naêm 1972, baûo veä luaän aùn phoù tieán só hoaëc hoaøn thaønh vieäc tuyeån nghieân cöùu sinh ñöôïc chuyeån töø keá hoaïch thöïc taäp trôû veà tröôøng nhaän phöông thöùc choïn cöû tuyeån baèng vieäc tuyeån nhieäm vuï ôû caùc tröôøng ñaïi hoïc, trôû thaønh choïn qua caùc kyø thi kieåm tra kieán thöùc. nhöõng caùn boä noøng coát ôû boä moân sau naøy. Moät soá tröôøng ñaïi hoïc lôùn ñöôïc giao nhieäm Cuøng vôùi vieäc ñaåy maïnh göûi caùn boä vuï toå chöùc caùc kyø thi tuyeån choïn nghieân cöùu khoa hoïc ra ñaøo taïo ôû nöôùc ngoaøi, Boä Ñaïi sinh. Tröôøng Ñaïi hoïc Baùch khoa ñöôïc toå hoïc vaø Trung hoïc chuyeân nghieäp ñaõ chæ ñaïo chöùc tuyeån choïn caùn boä khoái ngaønh kó cho caùc tröôøng ñaïi hoïc trong nöôùc xaây döïng thuaät. Tröôøng Ñaïi hoïc Toång hôïp ñöôïc toå caùc lôùp boài döôõng sau ñaïi hoïc tröôùc heát laø chöùc thi tuyeån cho khoái ngaønh khoa hoïc töï boài döôõng cho ñoäi nguõ caùn boä giaûng daïy cuûa nhieân vaø khoa hoïc xaõ hoäi... Cuõng töø naêm nhaø tröôøng nhö ôû caùc tröôøng: Ñaïi hoïc Toång 1972, Boä Ñaïi hoïc vaø Trung hoïc chuyeân hôïp, Ñaïi hoïc Sö phaïm, Ñaïi hoïc Baùch khoa, nghieäp ñaõ thöïc hieän chuû tröông chuyeån tieáp Ñaïi hoïc Y Döôïc, Ñaïi hoïc Noâng nghieäp... sinh. Moãi naêm coù töø 15 - 20% chæ tieâu göûi Töø naêm 1965 trôû ñi, maëc duø ñeá quoác nghieân cöùu sinh ñöôïc daønh ñeå choïn nhöõng Myõ tieán haønh chieán tranh phaù hoaïi ôû mieàn löu hoïc sinh toát nghieäp xuaát saéc hoïc tieáp Baéc, Ñaûng, Nhaø nöôùc vaãn tranh thuû moïi leân cheá ñoä nghieân cöùu sinh. ñieàu kieän ñeå tieáp tuïc xaây döïng ñoäi nguõ caùn Cuøng vôùi vieäc göûi soá löôïng lôùn caùn boä boä khoa hoïc cho ñaøo taïo ñaïi hoïc vaø sau ñaïi giaûng daïy ñaïi hoïc ñi ñaøo taïo vaø boài döôõng hoïc. Moät maët, haøng naêm Boä Ñaïi hoïc vaø sau ñaïi hoïc ôû caùc nöôùc xaõ hoäi chuû nghóa, Boä 37
- Journal of Thu Dau Mot University, No 2(9) – 2013 Ñaïi hoïc vaø Trung hoïc chuyeân nghieäp ñaõ toå hình môùi, Thuû töôùng Chính phuû ñaõ cho chöùc caùc lôùp hoïc boài döôõng veà chính trò, veà pheùp caùc tröôøng ñaïi hoïc ñöôïc thí ñieåm ñaøo khoa hoïc cô baûn, veà ngoaïi ngöõ cho caùn boä taïo nghieân cöùu sinh trong nöôùc. Tieáp ñoù, giaûng daïy ôû caùc tröôøng ñaïi hoïc. Nhôø nhöõng naêm 1966, Boä Chính trò ra Nghò quyeát 142 veà coá gaéng treân ñaây, ñoäi nguõ caùn boä giaûng daïy vieäc ñaøo taïo vaø boài döôõng caùn boä khoa hoïc kó ôû caùc tröôøng ñaïi hoïc ñaõ taêng leân ñaùng keå. thuaät vaø caùn boä quaûn lí kinh teá, neâu roõ: "Veà Vôùi vieäc chuù troïng ñaøo taïo caû trong vaø caùn boä coù trình ñoä ñaïi hoïc vaø cao hôn ñaïi hoïc, ngoaøi nöôùc, ñeán naêm 1975, khi cuoäc khaùng phaûi tích cöïc ñaøo taïo trong nöôùc, vöøa ñaåy chieán choáng Myõ keát thuùc thaéng lôïi, ñoäi nguõ maïnh ñaøo taïo ôû nöôùc ngoaøi" [2: 21]. Thöïc caùn boä khoa hoïc kó thuaät cuûa nöôùc ta ñaõ lôùn hieän chæ ñaïo cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc, coâng taùc maïnh. Naêm 1975, caû nöôùc ñaõ coù gaàn 300 ñaøo taïo caùn boä sau ñaïi hoïc ñöôïc tieán haønh thí nghìn ngöôøi ñöôïc ñaøo taïo ôû baäc ñaïi hoïc vaø ñieåm taïi moät soá tröôøng ñaïi hoïc. sau ñaïi hoïc, trong ñoù 1.358 ngöôøi coù trình Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm, Tröôøng Ñaïi ñoä treân ñaïi hoïc ñaõ trôû veà nöôùc laøm vieäc. hoïc Baùch khoa, Tröôøng Ñaïi hoïc Toång hôïp Ñaây cuõng chính laø nhöõng tieàn ñeà quan laø nhöõng cô sôû ñaøo taïo ñöôïc Chính phuû cho troïng ñeå Ñaûng, Nhaø nöôùc ta xaây döïng chuû pheùp thí ñieåm ñaøo taïo heä nghieân cöùu sinh tröông, chính saùch cho vieäc môû baäc ñaøo taïo trong nöôùc. Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm Haø sau ñaïi hoïc ôû trong nöôùc. Noäi ñaõ maïnh daïn choïn lónh vöïc sinh – kó 3. Nhöõng thöû nghieäm thaønh coâng ñaøo thuaät noâng nghieäp ñeå thöû nghieäm. Ñaây laø taïo sau ñaïi hoïc trong nöôùc lónh vöïc thuaän lôïi vì nöôùc ta laø nöôùc noâng nghieäp, luùc ñoù caùc tröôøng ñaïi hoïc laïi ñang Trong quaù trình xaây döïng ñoäi nguõ caùn boä sô taùn veà noâng thoân neân coù ñieàu kieän ñeå khoa hoïc kó thuaät coù trình ñoä cao cho ñaát traûi nghieäm thöïc teá, keát quaû nghieân cöùu nöôùc, vieäc ñaøo taïo sau ñaïi hoïc ôû nöôùc ta ñöôïc cuõng seõ ñöôïc nhieàu ngöôøi quan taâm. Khoa ñaët ra töø raát sôùm. Naêm 1957, khi UÛy ban Sinh – Kó thuaät noâng nghieäp cuûa tröôøng, Khoa hoïc Kó thuaät Nhaø nöôùc ñöôïc thaønh laäp, trong quaù trình töï boài döôõng, töï nghieân cöùu caùc chuyeân gia Lieân Xoâ ñaõ ñeà nghò giuùp ñôõ cuõng ñaõ xuaát hieän nhieàu ñeà taøi veà lónh vöïc neáu Vieät Nam coù keá hoaïch ñaøo taïo nghieân cöùu naøy. Soá phoù tieán só vaø tieán só veà lónh vöïc sinh trong nöôùc. Tuy nhieân, luùc naøy ngaønh naøy trong nöôùc cuõng ñuû veà soá löôïng vaø chaát ñaïi hoïc cuûa nöôùc ta vöøa ñöôïc xaây döïng coøn löôïng ñeå laäp hoäi ñoàng ñaùnh giaù, tham gia chöa hoaøn chænh, ñoäi nguõ caùn boä khoa hoïc coøn höôùng daãn vaø phaûn bieän luaän aùn. Ñeå chuaån moûng, coâng taùc nghieân cöùu khoa hoïc ôû nhieàu bò chu ñaùo, Hieäu tröôûng chuû tröông ngoaøi yù ngaønh coøn haïn cheá vì thieáu trang thieát bò vaø kieán phaûn bieän phaûi göûi ñi laáy yù kieán cuûa thieáu caùn boä coù trình ñoä chuyeân moân cao. Cho nhieàu cô quan khoa hoïc vaø saûn xuaát, caû neân, maëc duø chuùng ta coù nhu caàu veà ñaøo taïo trong vaø ngoaøi nöôùc. Ngaøy 23/4/1970, 3 luaän caùn boä coù trình ñoä cao nhöng chöa coù khaû aùn phoù tieán só veà sinh hoïc laøm trong nöôùc ñaõ naêng khaéc phuïc nhöõng khoù khaên vaø trôû ngaïi ñöôïc baûo veä laàn ñaàu tieân taïi Tröôøng Ñaïi hoïc ñeå thöïc hieän nhieäm vuï ñoù. Sö phaïm Haø Noäi 2. Trong ngaøy baûo veä, laõnh Töø naêm 1965, trong chæ thò veà vieäc ñaïo Boä Giaùo duïc, Boä Ñaïi hoïc vaø Trung hoïc chuyeån höôùng coâng taùc giaùo duïc trong tình chuyeân nghieäp ñaõ veà döï, ñaùnh daáu keát quaû 38
- Tạp chí Đại học Thủ Dầu Một, số 2(9) - 2013 ñaàu tieân cuûa vieäc thöû nghieäm ñaøo taïo sau ñaïi trieån söï nghieäp giaùo duïc ñaøo taïo noùi rieâng töø hoïc ôû trong nöôùc. sau Caùch maïng thaùng Taùm 1945 ñaõ ñaët ra yeâu caàu caàn thieát phaûi xaây döïng baäc ñaøo taïo Söï kieän Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm Haø Noäi sau ñaïi hoïc. Naém baét ñöôïc nhu caàu aáy, 2 ñaøo taïo thaønh coâng nhöõng phoù tieán só ñaàu Ñaûng, Nhaø nöôùc vaø ngaønh giaùo duïc ñaõ sôùm tieân ôû trong nöôùc ñaõ gaây tieáng vang lôùn trong hình thaønh chuû tröông, chính saùch nhaèm caùc tröôøng ñaïi hoïc vaø caùn boä khoa hoïc kó xaây döïng ñoäi nguõ caùn boä khoa hoïc – kó thuaät thuaät. Tieáp ñoù, naêm 1971, luaän aùn phoù tieán só caû trong vaø ngoaøi nöôùc, chuaån bò nhöõng cô sôû ñaàu tieân cuûa Tröôøng Ñaïi hoïc Toång hôïp cuõng caàn thieát cho vieäc xaây döïng baäc ñaøo taïo sau ñöôïc Boä Ñaïi hoïc vaø Trung hoïc chuyeân nghieäp ñaïi hoïc ôû trong nöôùc. Nhöõng coá gaéng trong vieäc xaây döïng caùc cô sôû ñaøo taïo vaø ñoäi nguõ cho pheùp baûo veä vaø ñeán naêm 1974, Tröôøng caùn boä khoa hoïc - kó thuaät coù trình ñoä sau Ñaïi hoïc Baùch khoa Haø Noäi cuõng toå chöùc buoåi ñaïi hoïc trong 30 naêm (1945 – 1975) cuøng vôùi baûo veä luaän aùn phoù tieán só ñaàu tieân... Nhö vaäy vieäc thí ñieåm ñaøo taïo sau ñaïi hoïc trong nöôùc laø, ñeán naêm 1975, ñaõ coù 3 tröôøng ñaïi hoïc thöïc nhöõng naêm 1965 – 1975 ñaõ goùp phaàn tích hieän thí ñieåm ñaøo taïo nghieân cöùu sinh trong cöïc vaøo vieäc naâng cao trình ñoä cuûa ñoäi nguõ nöôùc. Tính chung töø naêm 1970 ñeán naêm caùn boä khoa hoïc kó thuaät trong nöôùc ñoàng 1975, caû 3 tröôøng ñaõ coù 14 luaän aùn phoù tieán só thôøi taïo ñöôïc nhöõng tieàn ñeà veà cô sôû ñaøo taïo ñöôïc baûo veä thaønh coâng [3]. vaø ñoäi nguõ caùn boä khoa hoïc cho vieäc chính thöùc môû baäc ñaøo taïo sau ñaïi hoïc cuûa Vieät Qua moät soá neùt cô baûn cuûa quaù trình Nam. (Xem tieáp kì sau: Möôøi naêm trieån khai, hình thaønh baäc ñaøo taïo sau ñaïi hoïc ôû Vieät cuûng coá toå chöùc vaø hoaøn thieän chöông trình Nam, coù theå khaúng ñònh raèng thöïc tieãn coâng ñaøo taïo sau ñaïi hoïc trong nöôùc (1976 – 1985)). cuoäc xaây döïng ñaát nöôùc noùi chung vaø phaùt * THE DEVELOPMENT STAGES OF VIETNAMESE EDUCATION IN THE FIELD OF POST-GRADUATE TRAINING Nguyen Van Hiep – Pham Van Thinh Thu Dau Mot University ABSTRACT By collecting and systemizing materials from different resources, in this article, we will provide necessary information on the establishment, implementation process, the organizational consolidation, the program and training content completion and scale enlargement, focusing on the post-graduate training quality in the country from 1945 until now. In the foundation of the development stages, we initially state the achievements, limitations and some experience for inheritance in the current education and training development. This research also partly fills the spaces in the panorama of the education and training of Vietnam, contributing to the scientific foundation and reality for better awareness of the status of education and training and of the scientific-technical workforce in the process of enhancing the country’s industrialization and modernization. STAGE 1 THE ESTABLISHMENT FOUNDATION OF POST-GRADUATE TRAINING IN VIETNAM (1945 - 1975) 39
- Journal of Thu Dau Mot University, No 2(9) – 2013 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO [1] Boä Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo (1995), Töø Boä Quoác gia Giaùo duïc ñeán Boä Giaùo duïc vaø Ñaøo taïo (1945 – 1995), NXB Giaùo duïc. [2] Boä Giaùo duïc (1968), Nghò quyeát 142 vaø moät soá quan ñieåm lôùn veà giaùo duïc, NXB Giaùo duïc. [3] Boä Ñaïi hoïc vaø Trung hoïc Chuyeân nghieäp (1975), 30 naêm neàn giaùo duïc ñaïi hoïc vaø trung hoïc chuyeân nghieäp (1945 - 1975), NXB Ñaïi hoïc vaø Trung hoïc chuyeân nghieäp. [4] Boä Ñaïi hoïc vaø Trung hoïc Chuyeân nghieäp (1982), "Coâng taùc ñaøo taïo sau ñaïi hoïc ôû trong nöôùc töø naêm 1976 ñeán naêm 1982", Taïp chí Ñaïi hoïc vaø Trung hoïc chuyeân nghieäp, soá 9. [5] Leâ Vaên Giang (1980), "Ba möôi laêm naêm xaây döïng neàn ñaïi hoïc Vieät Nam", Taïp chí Nghieân cöùu giaùo duïc, soá 9-10. [6] Löông Laõng (1977), "Tieán tôùi töï chuû trong vieäc ñaøo taïo phoù tieán só", Taïp chí Ñaïi hoïc vaø Giaùo duïc chuyeân nghieäp, soá 3. [7] Luaät Giaùo duïc Ñaïi hoïc (2012), NXB Chính trò Quoác gia. [8] Nguyeãn Höõu Chaân (1983) "Baøn veà ñaøo taïo treân ñaïi hoïc", Taïp chí Ñaïi hoïc vaø Giaùo duïc chuyeân nghieäp, soá 12. [9] Ñoã Möôøi (1989), “Baøi phaùt bieåu taïi hoäi nghò toång keát 12 naêm ñaøo taïo vaø boài döôõng sau ñaïi hoïc (1976 – 1988)”, Taïp chí Ñaïi hoïc vaø Giaùo duïc chuyeân nghieäp, soá 9. [10] Vuõ Ñình Baùch (1983), "Vaøi yù kieán veà coâng taùc boài döôõng sau ñaïi hoïc", Taïp chí Ñaïi hoïc vaø Trung hoïc chuyeân nghieäp, soá 12. 40
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học