Xem mẫu
- TRAO ĐỔI - NGHIỆP VỤ NHU CẦU, THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP PHỤC DỰNG HIỆN VẬT Ở VIỆT NAM BÙI HỮU TIẾN ĐOÀN VĂN LUÂN Tóm tắt Phục dựng, tu sửa hiện vật là vấn đề “nóng” của các bảo tàng, sưu tập tư nhân ở Việt Nam. Việc phục dựng các hiện vật theo đúng phương pháp là rất cần thiết, vừa để tăng độ bền chắc, kéo dài tuổi thọ của hiện vật, vừa làm hiện vật đẹp hơn. Tuy nhiên, việc phục dựng, tu sửa hiện vật tuân thủ quy trình khoa học, đảm bảo các yêu cầu mỹ thuật, kỹ thuật thực sự là một bài toán nan giải đòi hỏi sự đồng bộ trong bộ tam “Triết lý - Kỹ thuật - Nhân lực”, vấn đề hiện đang rất thiếu ở Việt Nam. Bài viết đề cập đến nhu cầu và thực trạng công tác phục dựng hiện vật, cũng như công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ phục dựng hiện vật ở Việt Nam. Từ mô hình thử nghiệm phục dựng hiện vật và đào tạo cán bộ về lĩnh vực này ở Bảo tàng Nhân học (Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội), kết hợp với những kinh nghiệm từ các bảo tàng khác, nhóm nghiên cứu đề xuất một số giải pháp nhằm tháo gỡ những khó khăn trong công tác phục dựng, tu sửa hiện vật ở Việt Nam. Từ khóa: Phục dựng, tu sửa, hiện vật bảo tàng, nhu cầu, thực trạng, giải pháp Abstract Restoration and remodeling of objects is a “hot” issue of private museums and collections in Vietnam. The restoration of artifacts in the right way is essential, both to increase durability, to extend the life of artifacts, and to make the artifacts more beautiful. However, the restoration and remodeling of artifacts complying with scientific procedures, ensuring the visiual and technical requirements is really a difficult matter that requires a unity in the “Philosophy - Technique- Human resources” trinity, which is inadequate in Vietnam. The paper deals with the needs and the real situation of artifact restoration work, as well as the training and retraining of artifact workers in Vietnam. From the experimental model of restoring artifacts and training cadres in this field at the Museum of Anthropology (Hanoi University of Social Sciences and Humanities, Vietnam National University), combined with experiences from other museums, the research team proposes a number of solutions to remove difficulties in the work of restoring and remodeling artifacts in Vietnam. Keywords: Restoration, remodeling, museum artifacts, need, actual situation, solutions 1. Phục dựng hiện vật ở Việt Nam: Nhu cầu Một số nguyên nhân khách quan: bức thiết về bảo tồn di sản H 1) Hiện vật trước khi sưu tầm, đưa về bảo iện vật trong các bảo tàng bao gồm tàng tồn tại trong các điều kiện, môi trường tự hiện vật làm từ chất liệu vô cơ như nhiên, không bảo quản (trong lòng đất, trong đồ kim loại, đồ đá, thủy tinh hoặc hang động, dưới lòng sông…), bị tác động của hợp chất hữu cơ như đồ giấy, đồ tre gỗ, đồ nhiều nhân tố như nhiệt độ, độ ẩm, sức nén, xương… Nhiều hiện vật đang lưu giữ tại các bảo tàng, do nhiều nguyên nhân chủ quan và côn trùng,… khiến hiện vật bị hư hại. khách quan, ở trong tình trạng không nguyên 2) Con người làm vỡ trong quá trình sử vẹn và có nguy cơ cao bị hỏng, bị phá hủy. dụng, cố tình đập vỡ hay còn gọi là “giết chết Số 29 (Tháng 9 - 2019) VĂN HÓA NGHIÊN CỨU 95
- VĂN HÓA NGHIÊN CỨU hiện vật”. Hiện tượng “giết chết hiện vật” thường do thiếu chuyên gia. Một số bảo tàng được gặp trong các nghi lễ, đặc biệt trong táng thức. quan tâm, đầu tư nguồn kinh phí nên đã “hồi Các nhà khảo cổ học Việt Nam khi khai quật các sinh” được nhiều hiện vật có giá trị. Tại Bảo tàng khu mộ táng như mộ táng trong văn hóa Sa Lịch sử Quốc gia Việt Nam, nhiều sưu tập hiện Huỳnh, mộ táng trong văn hóa Đông Sơn… đã vật (gốm, sắt, đồng), sau khi được khai quật từ thấy nhiều đồ gốm, đồ đồng, đồ đá bị đập vỡ các di tích khảo cổ học thuộc giai đoạn Tiền, trước khi chôn theo người chết. Hiện nay, nhiều Sơ sử, đã được các cán bộ của bảo tàng phục tộc người ở Việt Nam (điển hình là các tộc người dựng thành công, điển hình như: Bưng Thơm ở Tây Nguyên) và trên thế giới khi “chia của” cho (Bà Rịa, Vũng Tàu) năm 1997, Gò Ô Chùa (Long người chết cũng thường đập vỡ hiện vật. An) năm 1997, Bình Châu II (Quảng Ngãi) năm 3) Hiện vật trong các bảo tàng gặp phải các 2002, Rạch Nũi (Long An) năm 2002, Xóm Rền sự cố/“tai nạn” không may do khách quan như (Phú Thọ) năm 2004, Động Cườm (Bình Định) thiên tai (động đất, bão lũ…), khủng bố. năm 2003, Cồn Dài (Thừa Thiên Huế) năm 2006, 4) Do quá trình lão hoá tự nhiên của các Phú Trường (Bình Thuận) năm 2008, Bãi Cọi (Hà hiện vật. Tĩnh) năm 2008 - 2010, Hòa Diêm (Khánh Hòa) năm 2010… [8]. Ngoài ra, đồ đồng thuộc các Một số nguyên nhân chủ quan: giai đoạn văn hóa Đông Sơn, đồ gốm men, đồ 1) Chế độ bảo quản hiện vật trong các bảo sành, đồ gỗ thuộc các giai đoạn lịch sử cũng tàng không đảm bảo dẫn tới tình trạng hiện được các chuyên gia, nghệ nhân trong và vật bị hư hại. Chẳng hạn như, giá kệ bị hỏng ngoài nước nghiên cứu phục dựng, trong đó chưa kịp thay thế dẫn đến bị đổ làm vỡ hiện phải kể đến việc hồi sinh hết sức ngoạn mục vật; hiện vật hữu cơ bị nấm mốc, động vật, côn cây đèn voi lớn nhất, độc đáo nhất của văn trùng cắn, phá làm hỏng hiện vật. hóa Đông Sơn; hay 4 chiếc mũ hoàng cung 2) Bị gãy, vỡ trong quá trình vận chuyển thuộc vương triều Nguyễn bị hư hại nặng đến hiện vật để kiểm kê, trưng bày, bảo quản… biến dạng (không thể nhận rõ hình hài với Hiện tượng này ít xảy ra và thường được hiểu hàng ngàn chi tiết không rõ chức năng, vị trí) như những “tai nạn nghề nghiệp”. của đội ngũ các nhà nghiên cứu, nghệ nhân, Tình trạng hiện vật ở bảo tàng: thợ kim hoàn Việt Nam [4]; hay như việc bảo quản, phục hồi 4 cánh cửa gỗ độc bản, được Số lượng hiện vật bị hư hại, có giá trị trưng bày, cần phục dựng, tu sửa ở bảo tàng khá lớn, chế tác tinh xảo, vô cùng giá trị, có nguồn gốc chẳng hạn như sưu tập đồ gốm (còn phom sưu tầm từ chùa Phổ Minh (Nam Định) của các dáng, đủ điều kiện để phục dựng một hiện vật chuyên gia đến từ Nhật Bản với sự tài trợ của hoàn chỉnh) ở Bảo tàng Nhân học có khoảng quỹ Sumitumo. Đây là những hiện vật gắn liền 80% trong tổng số cần phục dựng, hay như ở với thời đại hoàng kim của nhà Trần và lịch sử tại Bảo tàng Sa Huỳnh ở Hội An cũng có khoảng Phật giáo Việt Nam. Cần phải nhấn mạnh rằng, 70% đồ gốm bị vỡ (còn dáng), cần phục dựng. tại Bảo tàng Lịch sử Quốc gia, việc sưu tầm Số lượng hiện vật lưu trữ trong nhân dân, trong hiện vật thông qua khai quật các di tích khảo các sưu tập tư nhân cần phục dựng còn lớn hơn cổ, hay từ trao đổi mậu dịch (mua từ các sưu rất nhiều. Điều này đang đặt ra yêu cầu cấp tập tư nhân), hoặc tiếp nhận từ hải quan,… thiết cho việc đầu tư cơ sở vật chất và nhân lực thường gắn liền song hành với công tác phục cho công tác phục dựng, tu sửa hiện vật. dựng, bảo quản. Tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, một số sưu tập tranh quý bị hư hại cũng 2. Thực trạng phục dựng hiện vật ở Việt Nam đã được các chuyên gia trong nước và quốc tế 2.1. Công tác phục dựng hiện vật phục hồi. Tại Bảo tàng Nhân học (Hà Nội), Bảo Số lượng hiện vật bị hư hại ở các bảo tàng, tàng Sa Huỳnh (Hội An), Bảo tàng Hùng Vương sưu tập tư nhân được phục dựng, tu sửa còn (Phú Thọ), Bảo tàng Quảng Nam,... các hiện vật nhiều hạn chế do thiếu nguồn kinh phí, hoặc gốm thuộc giai đoạn Tiền, Sơ sử bị vỡ cũng đã 96 Số 29 (Tháng 9 - 2019)
- TRAO ĐỔI - NGHIỆP VỤ từng bước được phục dựng. Tuy nhiên, các bảo có kinh nghiệm. Các phương pháp thực hiện ở tàng này còn rất nhiều hiện vật bị hư hại, chưa các cửa hàng này chưa được kiểm định, đánh được phục dựng, tu sửa. giá về mặt khoa học. Điều này có thể dẫn đến Hiện nay, nước ta đang thiếu hụt trầm trọng những rủi ro đáng tiếc cho hiện vật. đội ngũ cán bộ chuyên nghiệp trong lĩnh vực Nhìn chung, việc phục dựng, tu sửa hiện vật phục dựng, tu sửa hiện vật. Rất ít bảo tàng có cũng chưa được thực hiện bài bản theo một quy cán bộ phục dựng, tu sửa hiện vật, số cán bộ trình khoa học. Hiện nay, nhiều bảo tàng Việt được đào tạo phương pháp bài bản (cán bộ Nam chưa có phiếu khoa học về phục dựng, tu được đào tạo ở nước ngoài, được các chuyên sửa hiện vật. Tham khảo phiếu khoa học hiện vật gia, nghệ nhân truyền dạy) lại càng ít. Chẳng phục dựng chuẩn theo mẫu quốc tế ở Đại học hạn như ở Bảo tàng Mỹ thuật có đội ngũ cán Hoàng gia Phnom Penh (Campuchia), chúng tôi bộ tu sửa đồ giấy khá tốt. Những cán bộ này thấy trong phiếu này trình bày rất chi tiết về lý được các chuyên gia đào tạo, các nghệ nhân lịch hiện vật, phương pháp tu sửa hiện vật, quy có nhiều kinh nghiệm truyền dạy. Bảo tàng trình thực hiện tu sửa, vật liệu sử dụng, người Lịch sử Quốc gia Việt Nam, Bảo tàng Nhân học, tu sửa, thời gian... Những phiếu khoa học này Viện Khảo cổ học cũng mới chỉ có một số ít cán sẽ giúp ích rất nhiều cho người làm công tác bộ làm kiêm nhiệm công tác phục dựng, tu phục dựng, tu sửa hiện vật để họ có thể theo sửa hiện vật. Những cán bộ này đa số là những dõi, nghiên cứu, đánh giá, cải tiến các phương cán bộ nghiên cứu khảo cổ, do nhu cầu công pháp phục dựng, tu sửa hiện vật, đặc biệt khi tác chỉnh lý hiện vật sau khai quật và yêu cầu thử nghiệm áp dụng các phương pháp khoa trưng bày của bảo tàng, đã tìm tòi, thử nghiệm học mới. Đối với hiện vật bảo tàng, phiếu khoa các phương pháp tu sửa các loại đồ gốm. Hiện học phục dựng, tu sửa hiện vật sẽ giúp bổ nay, một số ít cán bộ đã có thể phục dựng, tu sung để hoàn thiện hồ sơ về hiện vật. sửa khá tốt các hiện vật gốm. Tuy nhiên, đây Việc phục dựng, tu sửa hiện vật trong nhiều không phải là những người được đào tạo bài trường hợp chưa đảm bảo nguyên tắc. Điều bản, trường quy, khoa học. này diễn ra phổ biến ở các xưởng, cửa hàng Việt Nam có rất ít các trung tâm chuyên kinh doanh trong lĩnh vực phục dựng, tu sửa phục dựng hiện vật. Tới nay, mới chỉ có 1 trung hiện vật. Do mục đích lợi nhuận, nhiều hiện tâm bảo quản, tu sửa mỹ thuật của Bảo tàng vật được phục dựng, tu sửa theo kiểu chắp Mỹ thuật Việt Nam (trung tâm thành lập năm nối “râu ông nọ cắm cằm bà kia”. Kiểu phục 2006, chuyên bảo quản, tu sửa, phục chế các dựng này thường gặp ở đồ đồng, đồ gốm... tác phẩm mỹ thuật). Việc phục dựng, tu sửa Một hiện tượng khác cũng rất điển hình cho hiện vật hiện nay đa số do nghệ nhân (các làng việc tu sửa không tuân thủ nguyên tắc là chất nghề) hoặc do các họa sĩ, nhà khảo cổ (kiêm liệu dùng phục dựng thường được bôi tràn lên nhiệm) - những “thợ bán chuyên nghiệp” đảm bề mặt ngoài của hiện vật. Quan sát nhiều đồ nhận và thực hiện bằng các phương pháp thủ gốm men, đồ đồng được phục dựng ở các cửa công và theo kinh nghiệm. Do nhu cầu phục hàng, xưởng kinh doanh, chúng tôi thấy hiện dựng, tu sửa hiện vật ngày càng lớn, ở các tỉnh, tượng này khá phổ biến. thành phố lớn như Hà Nội, Thanh Hoá, Nam Việc phục dựng, tu sửa hiện vật ở Việt Nam Định,... một số người đã mở cửa hàng, xưởng hiện nay bộc lộ rõ nhiều hạn chế về cả số lượng, nhằm tình kiếm cơ hội “kinh doanh” trong lĩnh trình độ, nhận thức của đội ngũ tu sửa hiện vật. vực này. Phổ biến là phục dựng, tu sửa đồ gốm, Trong nhiều trường hợp, việc tu sửa chưa đảm đồ đồng, đồ gỗ. Điều đặc biệt là đội ngũ “thợ” bảo nguyên tắc, chưa tuân theo quy trình khoa phục dựng, tu sửa hiện vật (thợ “tự phát”) ở học cần thiết, chưa có sự kết hợp giữa tu sửa các cơ sở kinh doanh này trình độ tay nghề rất hiện vật và nghiên cứu tu sửa hiện vật. Vật liệu khác nhau, trong đó có nhiều người trẻ không (hoá chất, keo...) và công cụ chuyên dụng cho Số 29 (Tháng 9 - 2019) VĂN HÓA NGHIÊN CỨU 97
- VĂN HÓA NGHIÊN CỨU việc tu sửa hiện vật còn thiếu. Những hạn chế về nhiều loại hình khác nhau như chum, nồi, bình, công tác phục dựng, tu sửa hiện vật có nguyên vò, bát, đèn,… đã được vệ sinh, gắn chắp, gia nhân trực tiếp do công tác đào tạo, bồi dưỡng cố chỗ rạn nứt, phục dựng phom dáng, phục cán bộ ở các bảo tàng, các trường đại học hiện chế những phần thiếu khuyết bằng keo epoxy nay chưa đáp ứng được yêu cầu thực tế. 2 thành phần kết hợp với một số vật liệu thích 2.2. Công tác đào tạo, bồi dưỡng cán bộ hợp (bột đá, bột màu,…), tạo hình hoa văn phục dựng hiện vật trang trí đảm bảo tính nguyên gốc, khoa học và thẩm mỹ. Dưới sự hướng dẫn, truyền dạy Các trường đại học như Đại học Văn hoá Hà của chuyên gia từ Bảo tàng Nhân học, các cán Nội, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại bộ của Bảo tàng văn hóa Sa Huỳnh đã nắm bắt học Huế,... chưa có chương trình đào tạo phục được phương pháp, quy trình phục dựng, và dựng, tu sửa hiện vật. Ở một số bảo tàng, việc thực hành thuần thục các kỹ thuật phục dựng. đào tạo, bồi dưỡng cán bộ phục dựng, tu sửa Khó khăn hiện nay là các tài liệu về phục dựng, hiện vật đa số dưới hình thức mời các chuyên tu sửa hiện vật ở Việt Nam còn rất thiếu. Một số gia nước ngoài hay mời các nghệ nhân truyền cuốn sách của các nhà nghiên cứu nước ngoài dạy phương pháp, kinh nghiệm. Cho tới nay, được dịch sang tiếng việt như Cơ sở Bảo tàng mới chỉ có một số ít bảo tàng thực hiện được của Timothy Ambrose, Crispin Paine (2000), việc mời nghệ nhân truyền dạy. Một trong số ít Cẩm nang Bảo Tàng của Gary Edson - David các bảo tàng đã thực hiện thành công mô hình Dean (2001), Sổ tay kỹ thuật bảo quản phòng này là Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, Bảo tàng ngừa cho trưng bày bảo tàng của Toby Raphael Lịch sử Quốc gia. Do nhu cầu cấp thiết trong việc tu sửa hiện vật, một số cán bộ nghiên cứu ở các bảo tàng, viện nghiên cứu như Bảo tàng Lịch sử Quốc gia, Bảo tàng Nhân học, Viện Khảo cổ học đã tự mày mò, học hỏi, nghiên cứu các phương pháp để phục dựng đồ gốm. Một số kinh nghiệm, quy trình, phương pháp về phục dựng đồ gốm, đồ sắt bước đầu đã được đúc rút, tổng kết và công bố [1;7;8]. Ở các cơ quan này, việc đào tạo cán bộ về phục dựng, tu sửa hiện vật vẫn chủ yếu qua phương pháp truyền dạy. Trong quá Ảnh 1. Truyền dạy phục dựng hiện vật tại Bảo tàng trình Bảo tàng Nhân học thực hiện dự án phục Nhân học (Nguồn: Bảo tàng nhân học) dựng sưu tập đồ gốm thuộc giai đoạn Tiền, Sơ sử đã tổ chức thành công khóa học phương pháp phục dựng, tu sửa hiện vật gốm cho các cán bộ của bảo tàng, sinh viên Bộ môn Khảo cổ học của Khoa Lịch sử, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn và sinh viên Khoa Di sản văn hóa, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội (Ảnh 1). Cán bộ của Bảo tàng Nhân học, trong dự án phục dựng sưu tập đồ gốm Sa Huỳnh, cũng đã chia sẻ kinh nghiệm và truyền dạy cho 2 cán bộ của Bảo tàng Văn hóa Sa Huỳnh ở Hội An (Ảnh 2). Đã có 75 hiện vật thuộc văn hóa Sa Ảnh 2. Truyền dạy phục dựng hiện vật tại Bảo tàng Huỳnh, có niên đại khoảng 2.500 năm - 2.000 Sa Huỳnh ở Hội An (Nguồn: Bảo tàng Văn hóa Sa năm cách ngày nay, đa số là đồ tùy táng, thuộc Huỳnh) 98 Số 29 (Tháng 9 - 2019)
- TRAO ĐỔI - NGHIỆP VỤ và Nancy Davis (2004), Cơ sở bảo tàng học - Đào tạo cán bộ cần được xác định là Trung Quốc (2008),... không đề cập, hoặc đề nhiệm vụ quan trọng. Các trường đại học, viện cập rất ít về công tác phục dựng, tu sửa hiện nghiên cứu cần có kế hoạch xây dựng chương vật. Việc thiếu sách tham khảo gây nhiều khó trình và thực hiện đào tạo về phục dựng, tu khăn cho cán bộ đối với việc nâng cao trình sửa hiện vật (đào tạo bậc đại học và sau đại độ, cập nhật và áp dụng các phương pháp mới học). Chỉ như vậy, chúng ta mới có đội ngũ cán trong công tác tu sửa hiện vật. bộ phục dựng, tu sửa hiện vật chuyên nghiệp, Bên cạnh đó, chưa có sự liên kết giữa bảo có phương pháp khoa học. Cần nhấn mạnh tàng và các trường đại học trong công tác đào rằng, đào tạo cán bộ phục dựng vừa cần chú tạo, bồi dưỡng cán bộ phục dựng, tu sửa hiện trọng đào tạo đội ngũ cán bộ nghiên cứu (ít, tinh, vật. Hiện nay, một số bảo tàng có các chuyên có khả năng tư duy sáng tạo), vừa cần đào tạo gia về lĩnh vực này, mặt khác ở các bảo tàng đội ngũ kỹ sư, thợ lành nghề (nhiều, nắm được tri có điều kiện để thực hành (hiện vật, hoá chất, thức và thành thạo kỹ năng của nghề). phòng làm việc...). Trong điều kiện các trường - Thành lập và phát triển các viện, trung đại học thiếu cán bộ, đây sẽ là lực lượng có thể tâm phục dựng, tu sửa, bảo quản hiện vật. Đó bổ sung, hỗ trợ các trường đại học trong công chính là các “bệnh viện” để “cứu chữa” hiện vật. tác đào tạo, giảng dạy về lĩnh vực phục dựng, Nhu cầu từ các bảo tàng và xã hội là rất lớn và tu sửa hiện vật. cấp thiết, nên rất cần mở rộng, phát triển các 3. Những đề xuất về công tác phục dựng “bệnh viện cổ vật” công và tư, cùng với đó là hiện vật đào tạo đội ngũ chuyên gia nghiên cứu và kỹ - Phục dựng hiện vật nếu xét dưới khía sư giỏi về trình độ chuyên môn, có tâm, đức với cạnh khoa học thì là một lĩnh vực nghiên cứu nghề. Đối với “nghề phục dựng”, cũng rất cần (nhà nghiên cứu, nhà khoa học phục dựng), xây dựng các nguyên tắc, tiêu chí, quy định về nhưng dưới khía cạnh nghề nghiệp thì cũng trình độ chuyên môn và đạo đức nghề nghiệp. có thể coi là một nghề (kỹ sư/thợ phục dựng). - Liên kết chặt chẽ giữa bảo tàng, trung tâm Nhà khoa học phục dựng vừa là kỹ sư, vừa là phục dựng và các trường đại học, viện nghiên nhà nghiên cứu, nhưng một kỹ sư phục dựng cứu trong đào tạo cán bộ phục dựng, tu sửa có thể chỉ là một thợ nắm được các tri thức về hiện vật. Đội ngũ cán bộ bảo tàng làm việc lâu nghề và thành thạo các kỹ thuật, kỹ năng mà năm, có nhiều kinh nghiệm có thể tham gia nghề yêu cầu. Khoa học phục dựng có nhiều giảng dạy, hỗ trợ xây dựng các chương trình bộ môn, lĩnh vực chuyên sâu, chẳng hạn như đào tạo cho các trường đại học. Mặt khác, các phục dựng đồ gốm, phục dựng đồ kim loại, bảo tàng, trung tâm phục dựng cũng sẽ là cơ phục dựng tranh… Triết lý bao trùm của lĩnh sở tốt cho việc thực hành, thực tập của học vực khoa học này là từ nghiên cứu tới phục dựng. viên, sinh viên. Khoa học phục dựng giống như các lĩnh vực khoa học khác, cần lấy nghiên cứu làm nền - Để đáp ứng nhu cầu cấp thiết trước mắt, tảng, cơ sở cho sự phát triển bền vững của các bảo tàng có thể tổ chức các lớp tập huấn ngành. Đây là lĩnh vực nghiên cứu liên ngành, ngắn hạn về công tác phục dựng, tu sửa hiện cần phát huy tri thức của nhiều ngành khoa vật cho cán bộ bảo tàng; mời các chuyên gia học (hóa học, khoa học vật liệu, vật lý, bảo nước ngoài, hoặc đội ngũ cán bộ được đào tạo quản, khảo cổ, lịch sử, mỹ thuật…) để tìm tòi, ở nước ngoài tham gia giảng dạy các phương tổng kết, đưa ra các cách tiếp cận, các phương pháp phục dựng, tu sửa hiện vật; ngoài ra, có pháp phục dựng tốt nhất, khách quan nhất, thể lựa chọn mời một số nghệ nhân nhiều phù hợp nhất với điều kiện, hoàn cảnh môi kinh nghiệm để truyền dạy các phương pháp trường về tự nhiên và xã hội của hiện vật. dân gian. Số 29 (Tháng 9 - 2019) VĂN HÓA NGHIÊN CỨU 99
- VĂN HÓA NGHIÊN CỨU - Tổ chức hội thảo chuyên đề về các phương Tài liệu tham khảo pháp phục dựng, tu sửa hiện vật, mời các nghệ 1. Trịnh Căn, Chu Văn Vệ (1995), “Phục dựng nhân, các nhà khoa học tham gia. Từ đó rút ra đầu rồng Lam Kinh”, in trong Thông báo khoa học các kinh nghiệm, phương pháp có tính khả thi, năm 1995, Bảo tàng Lịch sử Việt Nam, Nxb. Văn có hiệu quả cao. Các phương pháp được thẩm hóa - Thông tin, Hà Nội. định có thể sử dụng để giảng dạy ở các khóa 2. Cục Văn vật quốc gia Trung Quốc (2008), Cơ học ngắn hạn, hoặc viết thành giáo trình, sách sở bảo tàng học Trung Quốc, Nxb. Thế giới, Hà Nội. tham khảo để có thể ứng dụng rộng rãi. 3. Gary Edson, David Dean (2001), Cẩm nang - Dịch, xuất bản các học liệu nước ngoài Bảo tàng, Bảo tàng Cách mạng Việt Nam. về phương pháp phục dựng, tu sửa hiện vật, 4. Vũ Kim Lộc, Phạm Quốc Quân (2011), nghiên cứu tu sửa hiện vật. Qua những tài Hồi sinh - câu chuyện phục hồi bốn mũ vua triều liệu này, cán bộ bảo tàng có thể học thêm các Nguyễn, Nxb. Văn hóa dân tộc, Hà Nội. phương pháp phục dựng, tu sửa hiện vật tiên 5. Timothy Ambrose, Crispin Paine (2000), Cơ tiến, cũng như cập nhật thêm những kết quả sở Bảo tàng, Bảo tàng Cách mạng Việt Nam. nghiên cứu mới nhất. 6. Toby Raphael, Nancy Davis (2004), Sổ tay - Kinh phí để phục dựng, tu sửa, bảo quản kỹ thuật bảo quản phòng ngừa cho trưng bày bảo tàng, Cục Di sản văn hóa. hiện vật rất lớn. Vì vậy, các bảo tàng cần đẩy mạnh việc tìm kiếm kinh phí từ nguồn xã hội 7. Chu Văn Vệ, Đinh Văn Mạnh (2013), “Phục hóa (quỹ tài trợ văn hóa, doanh nghiệp, cá dựng gốm Tiền - Sơ sử kinh nghiệm từ đợt phục dựng gốm di tích Hòa Diêm”, in trong Thông báo nhân…), bên cạnh nguồn kinh phí từ ngân khoa học số 1, Bảo tàng Lịch sử Việt Nam , Nxb. sách của Nhà nước. Văn hóa - Thông tin, Hà Nội. - Cùng với việc phục dựng hiện vật thật, 8. Chu Văn Vệ (2014), “Quy trình thực hiện khoa học phục dựng cần áp dụng các phương chỉnh lý, phục dựng hiện vật khảo cổ tại Bảo tàng pháp, kỹ thuật hiện đại, chẳng hạn như phục Lịch sử Quốc gia”, in trong Thông báo khoa học dựng hiện vật bằng hình ảnh 3D. số 2, Bảo tàng Lịch sử Quốc gia, Nxb. Văn hóa - Kết luận Thông tin, Hà Nội. Bảo quản hiện vật nói chung và phục dựng hiện vật nói riêng là công việc cấp bách nhằm Ngày nhận bài: 02 - 7- 2019 bảo tồn các di sản của cha ông. Việc nhận thức Ngày phản biện, đánh giá: 15 - 9 - 2019 đầy đủ nhu cầu “cứu chữa hiện vật” mà thực Ngày chấp nhận đăng: 25 - 9 - 2019 tiễn đã và đang đặt ra, cũng như thực trạng về việc thiếu đội ngũ cán bộ chuyên gia, kỹ sư (thợ phục dựng chuyên nghiệp), sẽ giúp cho chúng ta ý thức được trách nhiệm, sứ mệnh lớn lao của mình trong công tác tìm kiếm và thực hiện các giải pháp cụ thể và hiệu quả về đào tạo, nghiên cứu phục dựng hiện vật cũng như việc xây dựng chiến lược, đầu tư kinh phí cho các hoạt động phục dựng hiện vật ở các bảo tàng, di tích, sưu tập tư nhân… B.H.T, Đ.V.L (TS., ThS., Bảo tàng Nhân học, Trường ĐHKHXH&NV, ĐHQGHN) 100 Số 29 (Tháng 9 - 2019)
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học