Xem mẫu
- 20 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ H NỘI NHÂN VẬ VẬT BI KỊ KỊCH TRONG TRUYỆ TRUYỆN NGẮ NGẮN NHƯ BÌNH Trần Thị Hoa1 Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 Tóm tắ tắt: Trong bức tranh ña sắc của văn học ñương ñại, Như Bình ñược biết ñến như một nhà văn nữ ñộc ñáo và tài hoa, dịu dàng và mãnh liệt. Chị thu hút người ñọc bằng sự sắc sảo, nhạy bén của một nhà văn trẻ, sự nồng nàn, dịu dàng của một người phụ nữ. Sức hấp dẫn của truyện ngắn Như Bình toát ra từ cách ñặt vấn ñề nhức nhối mà âm ỉ trong ñời sống ñương ñại, lối kể chuyện có duyên, ñằm thắm, song trên hết là cách tạo dựng thế giới nhân vật sống ñộng, chân thực. Với cách quan niệm về con người ñời thường, Như Bình ñã tạo ra một thế giới nhân vật riêng, trong ñó nổi bật hơn cả là con người bi kịch. Từ khoá: khoá Như Bình, truyện ngắn ñương ñại, con người bi kịch 1. MỞ ĐẦU Như Bình là một trong số cây bút nữ trẻ thế hệ thứ tư của thời kì sau ñổi mới. Với sức viết dồi dào và sự nhạy cảm ñặc biệt với những vấn ñề nhân sinh, truyện ngắn của chị mang chiều sâu nội cảm và phong phú, ña dạng trong cách phản ánh hiện thực ñời sống. Sau ba ñầu sách Giông biển, Dòng sông một bờ, Đêm vô thường, Như Bình ñược ñặc cách kết nạp vào Hội Nhà văn Việt Nam năm 2000 khi tuổi ñời còn rất trẻ. Thời gian gần ñây, nữ nhà văn sau một thời gian lặng lẽ ñã cho ra mắt tập truyện ngắn Bùa yêu − một thứ "ngải văn chương" ám ảnh người ñọc. Tập hợp gần 30 truyện ngắn ñược in rải rác trong nhiều năm, Bùa yêu mang ñậm dấu ấn nữ tính của Như Bình trong văn chương, trong ñó có những truyện ngắn, ñã ñạt Giải thưởng văn học Nguyễn Du, giải của Tạp chí Văn nghệ quân ñội, giải thưởng của Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam, Báo Văn nghệ trẻ... Truyện ngắn của Như Bình như thông ñiệp mạnh mẽ về tình yêu, ñược soi chiếu dưới góc nhìn ñàn bà, vì thế văn của chị thường trở ñi trở lại mảng ñề tài thân phận phụ nữ. Thấu hiểu, ñồng cảm sẻ chia với ñủ mọi trắc trở ai oán ñàn bà chính là cách chị làm dịu ñi, nhẹ bớt những nỗi ñau thâm căn cố ñế, vô hình vô ảnh nhưng có sức công phá ác liệt của riêng mình. Đọc truyện ngắn của chị, dễ dàng thấy chân dung một nhà văn luôn hoà mình vào những chốn bình dị, luôn lắng nghe những thân phận vô danh ñể rồi tìm thấy từ những 1 Nhận bài ngày 08.10.2016; gửi phản biện và duyệt ñăng ngày 25.10.2016 Liên hệ tác giả: Trần Thị Hoa; Email: tranthihoa.gvxuanhoa@vinhphuc.edu.vn
- TẠP CHÍ KHOA HỌC − SỐ 9/2016 21 nơi chốn ấy, những con người ấy vẻ ñẹp lấp lánh của cuộc ñời này. Chị ñã tạo dựng một thế giới nhân vật bề bộn phận người với giọng văn trắc ẩn mang ñiệu thức buồn. Ám ảnh người ñọc hơn cả là kiểu loại nhân vật bi kịch. 2. NỘI DUNG Nhân vật bi kịch là loại nhân vật bị hoàn cảnh xô ñẩy, gặp nhiều sóng gió trong cuộc ñời, vướng vào nhiều xung ñột, trắc trở, phiền lụy. Nhìn chung, các nhà văn thường miêu tả loại nhân vật này từ ñiểm nhìn bên trong ñể lột tả ñược ñầy ñủ những giằng xé nội tâm của nhân vật. Thông qua nhân vật, tác giả giúp người ñọc nhận ra những bi kịch lịch sử và tâm lí của con người trong một giai ñoạn cụ thể nào ñó. Với loại nhân vật này, cuộc sống hiện ra sống ñộng chứ không phải là thứ hiện thực ñược chưng cất, tinh luyện và lí tưởng hoá. Khảo sát loại nhân vật bi kịch trong truyện ngắn của Như Bình, chúng tôi thấy, trong mỗi tác phẩm, chị ñều có những kiến giải riêng. Theo chị, cái bi kịch của con người có thể chịu sự tác ñộng của hoàn cảnh nhưng cũng có thể do không vượt ñược chính mình. 2.1. Nhân vật bi kịch − nạn nhân của hoàn cảnh Trong mối quan hệ với hoàn cảnh, con người thường bị ràng buộc bởi những giới hạn, khuôn phép khác nhau. "Tất cả chúng ta là tù binh của hoàn cảnh và không một ai tự do hết" (Iu.Bondarev). Thực ra trong mối quan hệ với hoàn cảnh, không phải ai cũng gặp nghịch lí, oái oăm. Có người gặp thời trở thành anh hùng, vĩ nhân. Có người giàu bản lĩnh chế ngự ñược hoàn cảnh, chiến thắng nó ñể thực hiện ước mơ hoài bão của mình. Nhưng cũng có những người bị hoàn cảnh trói buộc, ñè bẹp. Loại nhân vật này ta bắt gặp khá nhiều trong truyện ngắn giai ñoạn 30 − 45. Trong văn học thời ñổi mới, loại nhân vật nạn nhân của hoàn cảnh cũng ñược các nhà văn hiện ñại dành khá nhiều bút lực miêu tả sắc nét và sinh ñộng. Bi kịch của họ xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Họ có thể là nạn nhân của chiến tranh, của tư duy lỗi thời, cổ hủ. Họ cũng có thể là nạn nhân của môi trường sống tha hoá và khả năng tự vệ kém cỏi trước những áp lực ñời sống... Tuy nhiên, không phải bất cứ ai là nạn nhân của hoàn cảnh cũng ñều là bi kịch. Họ chỉ trở thành bi kịch khi nhận thức ñược tình cảnh của mình, thấy ñược sự ñau ñớn thân phận. Ở truyện ngắn của Như Bình, nhà văn dành khá nhiều tâm huyết cho mô típ "hồng nhan bạc phận". Là một cây bút hiện ñại, nhưng nữ nhà văn ñôi khi "ngược dòng" trở về với "bến bờ xưa". Nhân vật Huệ trong truyện ngắn Cô Huệ là nạn nhân của những quan niệm cũ, của lối tư duy cổ lỗ. Các cuộc hôn nhân sắp ñặt dưới luỹ tre làng xưa nay là khởi nguồn của bao bất hạnh, buồn thương. Huệ và Thám yêu nhau nhưng không thể ñến với nhau cũng bởi cái tập tục ñó. Nếu như những hủ tục ở làng quê ñã cướp ñi tình yêu ñầu ñời
- 22 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ H NỘI của họ thì "chiến tranh trận mạc ñã lấy ñi tuổi trẻ của hai người". Giải ngũ, Thám trở về quê sống với vợ, một cuộc sống không có tình yêu dù ñã có ba mặt con. Cô Huệ của thời hậu chiến trở thành lỡ thì. Hơn bốn mươi tuổi ñầu người ñàn ông mới "thấm thía tột cùng cái cuộc sống không tình yêu, nó tẻ ngắt và nặng nề", và "chợt hiểu ñời người sẽ chẳng là gì nếu không có tình yêu, không ñược vui buồn ñau khổ với người mình yêu dấu". Rào cản ngăn họ ñến với nhau là vợ, là con, là chức vụ ở huyện của ông Thám. Khát khao của cô Huệ là ñược cùng sống dưới một mái nhà, ñược chăm sóc người mình gửi trọn trái tim, thậm chí cam tâm chịu ñựng tất cả sự xỉ nhục của những ñứa con ông Thám lẫn sự dày vò chì chiết của bà vợ ông. Nguyện ước cuối của nhân vật Huệ là khi chết vẫn muốn ñược nằm cạnh người mình yêu. Thật xót xa khi kết thúc câu chuyện là hình ảnh dật dờ, cô ñộc của bà Huệ ở tuổi xế chiều trong gian nhà trống vắng. Đọc truyện ngắn của Như Bình, ñôi khi ta bắt gặp những bi kịch ñan xen. Tiếng gọi câm là một truyện ngắn khai thác những bi kịch trải qua hơn một thế hệ. Thế hệ trước là cuộc tình éo le của giáo Cường với ả ñào Luyến. Đến thế hệ kế tiếp là số phận bị chà ñạp không thương tiếc của Nhẫn, con gái bà Luyến. Đẹp như mẹ, Nhẫn "mặc nhiên phó thác cho sự nổi trôi của số phận". Không một trai làng nào "dám yêu thương và lấy cô về làm vợ", bởi họ không ñủ dũng cảm ñể vượt lên sự "mông muội và tối tăm" của làng quê. Vô hình trung, những kiểu tư duy lỗi thời cổ hủ lại có sức công phá mạnh mẽ, thậm chí nó còn tạo ra những bi kịch không thể cứu vãn. Bỏ làng ñể ñi tu cũng là cách bà Luyến cởi bỏ những khổ ñau của cuộc ñời chốn trần gian, chấm dứt cuộc ñời bi kịch của mình. Có thể nói, những truyện ngắn Như Bình viết về nhân vật nữ là những trang viết chan chứa sự cảm thông, chia sẻ, bao dung và ñộ lượng với từng số phận, hoàn cảnh khốn khổ, khốn nạn, nhếch nhác của các nhân vật. "Người phụ nữ có bao giờ hết khổ ñâu. Chuyện tình cảm, chuyện gia ñình, ñủ thứ chuyện phải lo âu. Số phận may mắn thì ñỡ khổ hơn". Như bao nhà văn nữ ñương thời khác, Như Bình dành khá nhiều bút lực ñể viết về "một nửa nhân loại" mang ñậm "cái tôi − phụ − nữ − buồn". Trong thế giới nhân vật của chị có bà tôi, mẹ tôi, chị tôi, o Thiu, cô Huệ, Ngãn, chị The... cay ñắng chua xót một kiếp người. Thấm ñẫm trên từng trang viết của chị là nỗi niềm day dứt của những thân phận phụ nữ, buồn, khát khao ñến ñau ñớn, quằn quại và chịu ñựng thầm lặng ñến nao lòng. Không chỉ quan tâm ñến cuộc sống ñời thường, Như Bình còn hướng ngòi bút tới ñề tài chiến tranh và hậu chiến.Với chị, chiến tranh chấm dứt nhưng tàn dư của nó ñể lại thật ghê gớm. Chị khá sắc sảo trong việc khám phá chiều sâu tâm lí con người, ñặc biệt ở lĩnh vực khai thác con người bi kịch, và ñiều này thể hiện qua hàng loạt các truyện ngắn lấy ñề tài chiến tranh và hậu chiến như Sầu ñông, Vọng phu, Cõi về, Dưới chân núi mồ côi. Truyện ngắn Sầu ñông ñã chạm vào nỗi ñau mà nhiều khi khó diễn tả nổi. Tiểu ñội thanh
- TẠP CHÍ KHOA HỌC − SỐ 9/2016 23 niên xung phong có mười lăm người thì hi sinh mất tám người. Chiến tranh kết thúc, Thản và Loan háo hức trở về quê nhưng gia ñình họ ñều bị trúng bom, xóm làng trơ trụi. Chiến tranh tàn khốc ñã cướp ñi của họ tình yêu, người thân và tuổi trẻ. Tác giả ñã dựng lên một hoàn cảnh trớ trêu và tình huống ñầy tính bi kịch. Hai cô gái nông trường lỡ thì côi cút dựa vào nhau dưới mái nhà lá nhỏ biệt lập trong rừng vắng như cặp uyên ương. Việc Thản thu xếp cho Loan "xin" anh lái xe thu mua chè một ñứa con gieo vào lòng người ñọc một nỗi xót xa. Những trang viết về chiến tranh và hậu chiến này gây ấn tượng sâu sắc. Không có bom ñạn gầm gào, không có chiến trường ñịa ñạo, chỉ có nỗi ñau con người ñược kìm nén âm thầm nhưng không ngừng quẫy ñạp. Ở mỗi tác phẩm, nhà văn lại có cách tiếp cận riêng và luôn mang ñến cho người ñọc sự ñón ñợi. Một ñiều khá ñộc ñáo khi ta bắt gặp biểu tượng huyền thoại truyền thống ñã nằm trong thế giới tâm hồn của mỗi con người Việt Nam ñược tái sinh một cách kì diệu trong truyện ngắn Vọng phu. Có thể coi tác phẩm này là một huyền thoại sáng thế mới của thời hiện ñại. Biến thể của truyện nằm ở tính chất hàm nghĩa, ở những dụ ngôn ñầy sức hàm chứa trong hình tượng người phụ nữ. Người phụ nữ chờ chồng với nỗi ñau ñáu mong chờ gấp hai lần hòn vọng phu trong truyền thuyết. Chị Mâu là mẫu nhân vật bi kịch của hoàn cảnh. Vợ chồng cưới nhau ñược ba tháng, anh Nghĩa – chồng chị ñi chiến trường năm năm bặt vô âm tín. Chị xin tình nguyện gia nhập ñoàn dân công hoả tuyến tải gạo vào chiến trường miền Nam mong có cơ hội gặp ñược chồng. Kết quả của cuộc gặp gỡ bất ngờ với Nhân, em trai chồng trên ñường chiến dịch là sự ra ñời của bé Nhớ. Rồi ngày chồng về, sau mười lăm năm biệt tích, chị lại phải trốn chạy. Chiến tranh ñã ñem ñến những nỗi ñau cho người ñã khuất và những người ñang sống. Linh hồn Nhân chỉ quanh quất không dám về nhà vì "phạm ñiều tội lỗi"; Nghĩa trong cơn mê sảng luôn thương nhớ em; Mâu sống trong dằn vặt, ñôi mắt chờ ñợi ngẩn ngơ. Vọng phu là một huyền thoại ñược Như Bình tái sinh và tôn dày thêm cho hình tượng, tạo sinh cho thần tượng những suy tư trong nỗi ñau, sự cay ñắng của thế thái nhân tình thời hiện ñại. Ở truyện ngắn này, ta nhận thấy: nơi huyền thoại kết thúc là nơi truyện ngắn bắt ñầu. Vọng phu ñời xưa bồng con chờ chồng mòn mỏi thì vọng phu ñời nay cạnh nỗi mong chờ khắc khoải còn là nỗi ñau dằn vặt khôn nguôi. Vẫn là mô típ người phụ nữ có thân phận kém may mắn quen thuộc trong truyện ngắn của Như Bình, có người phải chịu cảnh cô quạnh như Ngãn trong truyện ngắn cùng tên, có người là nạn nhân bất hạnh của chiến tranh tàn khốc như những nhân vật nữ trong truyện Dưới chân núi Mồ Côi. Có lẽ ít truyện ngắn nào hậu quả chiến tranh lại ñược khai thác ở góc nhìn như trong truyện ngắn này. Câu chuyện xảy ra nơi xóm Trại, dưới chân núi Mồ Côi quạnh quẽ là vài nóc nhà của mấy chị em phụ nữ có hoàn cảnh éo le. Trong chiến tranh, họ là những người "vào sinh ra tử, sống chết có nhau". Thời bình, họ là những người
- 24 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ H NỘI cùng cảnh ngộ không chồng. Bà Mão lớn tuổi nhất, tội và hoàn cảnh nhất xóm, mải ñánh giặc, "ñánh giặc xong rồi, già và xấu ai thèm lấy", "gạ gẫm xin ñứa con mà không ai thèm cho". Cô Thẹo − gái quá lứa, xấu hổ vì sinh con không có bố, thiếu sữa, con mất, mẹ ốm rồi cũng bỏ theo con, "chiến tranh, ñạn pháo thì không chết, hoà bình rồi lại chết ñói cơ cực!". Cô Hoan ba lăm tuổi sắp chết già phải "nổi loạn" ñể bỏ về quê kiếm tấm chồng. Nhân vật "Mẹ" của "tôi" sinh ra con nhưng phải nói là nhặt ñược ở ñám bần nước như "một chiến lợi phẩm", "bao năm vẫn hoài vọng, vẫn tin bố còn sống sẽ trở về, sẽ ñón mẹ con tôi qua sông về quê hương của bố như ñã hẹn". Tôi, "ñứa con sinh ra từ tình yêu của bố mẹ" nhưng "không có quyền biết về nó". Cô Mân, cư dân mới của xóm, "chồng bị thương nặng nằm liệt một chỗ", "chăm chồng dăm ba năm" lòng thòng với ai có chửa, chồng trở lại trại ñiều dưỡng; cô ñẻ con không biết vứt ñâu rồi lên xóm Trại này. Mỗi nhân vật là một số phận. Mỗi số phận là một bi kịch khó diễn tả bằng lời bởi nỗi ñau của họ quá lớn mà "những người sinh ra sau chiến tranh không ñủ sức ñể sẻ chia"... Được soi chiếu bằng những góc nhìn khác nhau, song tựu chung, câu chuyện nào cũng ñể lại những nỗi xót xa trong lòng người ñọc. Đất nước ñã im tiếng súng không có nghĩa là con người ñã ñược hưởng một cuộc sống hạnh phúc. Ngòi bút của Như Bình ñã len lỏi vào những ngõ ngách của cuộc sống, ñến với những mảnh ñời nhỏ bé bất hạnh ñể lắng nghe tiếng lòng của họ. Truyện ngắn Ngãn khiến cho người ñọc ñắng lòng bởi cảnh sống của các cô công nhân lâm trường. Họ vác ba lô lên Truông khai hoang từ lúc tuổi còn rất trẻ, vậy mà "rơi rụng ñâu gần hết. Gần một trăm cô gái khi lên ñến giờ có ñếm ñi ñếm lại cũng chỉ may dăm chục ñứa kể cả con nít mới ñẻ và ba mươi ả nàng quá lứa lỡ thì. Lâm trường quặt quẹo buồn teo". Cái may của người này càng làm cho người kia cám cảnh cho bản thân mình. Xoan, người bạn cùng phòng của Ngãn "vớ" ñược một chàng trai khá khẩm tên Minh trong ñoàn kiểm lâm làm cho Ngãn vui thì ít buồn thì nhiều. Càng ghen tị với bạn, Ngãn lại ý thức hơn bao giờ hết sự kém may mắn của mình. Cô ý thức về thân phận "già lại xấu ai muốn lấy; kiếm một mụn con ñã khó nói gì ñến chồng". Từ ghen tị, nổi tức, tuyệt vọng ñến uất hận. cay cú, Ngãn cầu mong những ñiều không suôn sẻ xảy ra với bạn cũng là ñể vỗ về, an ủi mình. Bi kịch nhất là ñêm chỉ có Minh và Ngãn. Trong lúc ñợi vợ chưa cưới ñi mua sắm ñồ, mệt mỏi vì chờ ñợi cộng thêm chén rượu Ngãn vừa chuốc, Minh say giấc nồng trên chiếc giường của Xoan và Ngãn. Không kìm ñược những khát khao dồn nén bao ngày, Ngãn ñã chủ ñộng dâng hiến. Trớ trêu thay, người ñàn ông mà cô khao khát nằm bất ñộng không hay biết. Bất lực, người ñàn bà ñau khổ ấy ñã bỏ chạy vào rừng sâu trong ñêm mưa xối xả. Có thể thấy rất rõ trong một số truyện ngắn, gắn với bi kịch của nhân vật là sự ñồng cảm, xót thương của tác giả; bên cạnh ñó, việc miêu tả khát khao tình yêu mang màu sắc nhục thể ñã mang ñến cho người ñọc những trang viết chân thật, vừa tinh tế, gợi cảm vừa táo bạo, quyết liệt, nồng nàn, ñằm thắm của một cây bút nữ.
- TẠP CHÍ KHOA HỌC − SỐ 9/2016 25 2.2. Bi kịch do không vượt lên ñược chính mình Như chúng ta thấy, nẻo ñường dẫn tới bi kịch của nhân vật có thể do hoàn cảnh, có thể do cái ác hãm hại. Tuy nhiên, bi kịch còn một phần nằm ngay trong những con người thiếu bản lĩnh, không thắng ñược chính bản thân mình. Loại nhân vật này ñược Như Bình khai thác dưới nhiều góc ñộ. Truyện ngắn Đêm nguyệt thực ñã khắc hoạ khá thành công nhân vật lão Mốc. Lão Mốc sống một mình ở làng Cọi bởi bà Mốc ñã bỏ lão ñi vài năm trước; cô con gái duy nhất làm nghề dạy học theo chồng lên huyện. Lão ñã gần bước qua ñộ tuổi năm mươi, sang tuổi sáu mươi nhưng có thân hình rắn rỏi của một người lao ñộng. Duyên tình xui khiến lão gặp gỡ chị The, một người ñàn bà ba mươi sáu tuổi, tật nguyền bẩm sinh. Hoàn cảnh éo le của chị The ñã làm cho lão Mốc ñộng tình. Tuổi trẻ chị The ñã mang tiếng "chơi hoang quyến rũ trai làng", "ñã tật còn ñĩ". Chị một thân nuôi cu Bống trong sự khinh miệt của dân làng. Người ñàn bà tật nguyền ấy cũng như bao người phụ nữ khác khát khao có một bờ vai rắn chắc ñể nương dựa, chở che. Còn lão Mốc, khi ñã có tuổi "sợ sự cô ñơn, cô ñộc". Mối tình giữa một lão còng gù với người ñàn bà chân khèo tập tễnh không chỉ là sự cảm thông "cho thằng cu Bống có bố" mà còn là sự khát khao sẻ chia về tình cảm tuổi xế chiều. Nhưng rốt cuộc, lão Mốc cũng chẳng vượt qua ñược những rào cản vô hình. Tình yêu, khát khao về hạnh phúc cho riêng mình cũng không thắng nổi chuyện "tai tiếng", "danh dự" khi qua lại với cô The. Lão sợ "người ñời chê cười", "con gái lão còn mặt mũi nào ñể hàng ngày lên lớp gõ ñầu lũ trẻ", " làm sao lão nỡ ñể cho con gái phải xấu hổ vì lão". Lão cảm thấy "ngại và ngượng lắm". Mặc dù cũng nhận thức ñược bản thân "hèn mạt, hèn hạ, không ñủ sức ñể sống cho riêng mình dù cuộc sống ấy chỉ ngắn ngủi trong bao lâu". Lão cũng hiểu "danh dự là cái quái gì mà lão phải ñeo ñẳng thành nghiệp chướng". Sự ñấu tranh tư tưởng của lão Mốc giày vò lão, khiến lão ốm liệt giường, nhưng "lão không ñủ sức ñể sống cho lão". Sự buông xuôi cho "chúa phán xét và ñịnh ñoạt tất cả" chính là sự ñầu hàng của lão khi không vượt lên ñược chính bản thân. Người ñọc bắt gặp loại nhân vật này trong khá nhiều những truyện ngắn của Như Bình. Ở Hoa gạo là ông lão chèo ñò cả cuộc ñời yêu thầm, chờ ñợi người ñàn bà mà không dám thổ lộ. Ở Cỏ dại là sự kiêu hãnh ñôi khi lấn át cả tiếng nói của con tim. Ở Ám ảnh là người mẹ ñau ñớn hi sinh tình mẫu tử vì nấc thang danh vọng của "ông quan" chồng... Nhưng có lẽ người ñọc khó quên hai nhân vật ñược ñặt vào trạng huống khá éo le trong tác phẩm Cô Huệ. Ông Thám và ông Thinh là bạn ñồng niên. Thời trẻ, Thám lọt vào mắt xanh của Huệ, một cô gái lớp dưới khá xinh xắn. Thinh yêu thầm nhớ trộm Huệ. Mười bảy tuổi, Thám bị cha ép lấy vợ. Chiến tranh nổ ra, ba người ñi lính. Khi xuất ngũ trở về, họ không còn trẻ nữa. Ông Thám ñã có ba con lớn. Huệ muộn màng, ông Thinh cũng vậy. "Ở làng ai cũng vun vào cho ông và Huệ. Cơ mà Huệ cũng ñã ñồng ý". Tưởng là hạnh phúc ñã nằm trong tay, ai dè ông lại ñể tuột mất. Cô Huệ ngãng ra, ông bạn chí cốt trước "se duyên" nhiệt tình nay "bỗng quay
- 26 TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ H NỘI lưng". Ông Thinh ñã không dám giành giật lại hạnh phúc của mình, ông chỉ biết tìm ñến rượu ñể quên ñi. Khai thác bi kịch của nhân vật ở sự giằng xé bên trong, giữa một bên là bạn chí cốt với bên kia là hạnh phúc mà bấy lâu mòn mỏi ñợi chờ, nhà văn ñã ñẩy nhân vật vào tấn bi kịch tinh thần khó tìm ra lối thoát. Đối với loại bi kịch này, nhân vật trong truyện của Như Bình thường không vượt lên ñược chính mình hoặc không "nổi loạn" ñể tìm ra lối thoát mà lựa chọn sự cam chịu. Nhân vật Thinh cũng không nằm ngoài quy luật ñó, lặng thầm dập tắt những khát khao hạnh phúc của bản thân ñể giữ gìn tình bạn, tình chiến hữu và tránh tổn thương cho người mình yêu thương. Lí giải cho sự lựa chọn của mình, ông viện cớ "bởi ông yêu quý cả hai người" và chịu mang danh "cái thứ ñàn ông trận mạc gì mà hèn". Bi kịch không vượt lên ñược chính mình ñược nhà văn khai thác ñan xen với bi kịch con người là nạn nhân của hoàn cảnh tạo ra ña tầng nghĩa cho câu chuyện về nhân sinh. Ở một khía cạnh khác, có thể xem truyện ngắn này như một thông ñiệp về hạnh phúc mà nhà văn muốn truyền tải, ñó là "chỉ bằng khát khao mãnh liệt thôi thì chưa ñủ mà cần một lòng quả cảm nữa thì con người mới có thể ñặt chân lên ñược bến bờ hạnh phúc". Những nhân vật "bi kịch của chính mình" ñược tạo dựng bằng sự ñồng cảm của trái tim ñau. Nhà văn ñã diễn tả tỉ mỉ, chính xác những suy nghĩ, những ñau khổ, những mất mát mà con người phải chịu ñựng và trải qua. Và ñôi khi, hi sinh hạnh phúc của riêng mình cũng là giữ gìn hạnh phúc cho người khác. 3. KẾT LUẬN Đặt nhân vật vào bi kịch, dõi theo và chia sẻ phản ứng, diễn biến tâm tư của họ, Như Bình không chỉ ñề cập ñến các vấn ñề xã hội, những nỗi ñau nhức nhối và dai dẳng thời hậu chiến, mà còn quan tâm trực tiếp ñến con người, coi con người như một giá trị, một sinh thể có ham muốn, có khát vọng, có thế giới riêng tư của mình. Những bài học, những suy ngẫm về lịch sử, cuộc ñời và con người thông qua bi kịch cá nhân của các nhân vật luôn là những bài học nhân sinh, có ý nghĩa thức tỉnh, giúp chúng ta biết khoan dung, biết tạo ra những hoàn cảnh sống nhân tính và khuyến nhủ con người cần mạnh mẽ, quyết liệt hơn ñể thoát khỏi những vòng xoáy nghiệt ngã của cuộc ñời. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Lê Huy Bắc (2003), Truyện ngắn hậu hiện ñại thế giới, Nxb Giáo dục, Hà Nội. 2. Nguyễn Thị Bình (2007), Văn xuôi Việt Nam 1975 − 1995, Những ñổi mới cơ bản, Nxb Giáo dục, Hà Nội. 3. Nguyễn Thị Bình (2007), Con người trong văn xuôi Việt Nam thời kì ñổi mới, Nxb Giáo dục, Hà Nội.
- TẠP CHÍ KHOA HỌC − SỐ 9/2016 27 4. Như Bình (1999), Giông biển, Nxb Công an Nhân dân, Hà Nội. 5. Như Bình (2000), Dòng sông một bờ, Nxb Kim Đồng, Hà Nội. 6. Như Bình (2002), Đêm vô thường, Nxb Hội Nhà văn, Hà Nội. 7. Như Bình (2015), Bùa yêu, Nxb Văn học, Hà Nội. 8. Lê Lưu Oanh, Nguyễn Thị Bình (2000), "Truyện ngắn Việt Nam sau 1975 những vấn ñề thể loại", Công trình nghiên cứu khoa học, Đại học Sư phạm Hà Nội, Hà Nội. 9. Bùi Việt Thắng (2000), Truyện ngắn những vấn ñề lí thuyết và thực tiễn thể loại, Nxb Đại học Quốc gia, Hà Nội. TRAGIC CHARACTERS IN SHORT STORIES BY NHU BINH Abstract: Abstract In the variety of Vietnam’s contemporary literature, Nhu Binh is known as a young and talented female writer. Her works have attracted many readers by her astute, creative and passionate writing. The attraction of her short stories is emanated from urgent problems of life, appealing storytelling, but above all it is the way that she creates her vivid realistic characters. With the observation on ordinary people and their daily lives, Nhu Binh has created her own characters that the most prominent is tragic characters. Keywords: Keywords Nhu Binh writer, contemporary short story, tragic character.
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học