Nhận diện tai nạn thương tích trẻ em ở các vùng nông thôn hiện nay - Trương Xuân Trường

X· héi häc sè 4 (92), 2005 57 NhËn diÖn tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em ë c¸c vïng n«ng th«n hiÖn nay Tr−¬ng Xu©n Tr−êng HiÖn nay, vÊn ®Ò tai n¹n th−¬ng tÝch nãi chung vµ tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em nãi riªng ®ang trë thµnh mét vÊn n¹n næi bËt trong lÜnh vùc ch¨m sãc søc khoÎ céng ®ång. ChÝnh phñ, bªn c¹nh viÖc ban hµnh c¸c v¨n b¶n cã tÝnh ph¸p luËt lµ viÖc chØ ®¹o c¸c ban ngµnh h÷u quan nh−: Bé Y tÕ, ñy ban D©n sè - Gia ®×nh vµ TrÎ em... còng nh− sù phèi hîp tÝch cùc cña c¸c tæ chøc Quèc tÕ nh− Quü Nhi ®ång Liªn hiÖp quèc (UNICEF) v.v... ®· b¾t ®Çu vµo cuéc chiÕn phßng chèng tai n¹n th−¬ng tÝch, víi ho¹t ®éng −u tiªn hµng ®Çu lµ phßng chèng tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em. Trong vµi n¨m qua, nhiÒu cuéc nghiªn cøu, kh¶o s¸t ®¸nh gi¸ ®· vµ ®ang ®−îc triÓn khai trªn ph¹m vi toµn quèc lµ mét trong nhiÒu ho¹t ®éng cÇn thiÕt ®ã. Bëi lÏ, trong ho¹t ®éng phßng chèng tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em th× kinh nghiÖm trªn thÕ giíi ®· cho thÊy: "Trong khi cßn thiÕu c¸c th«ng tin c¬ b¶n vÒ tuæi, ®Þa ph−¬ng, nguyªn nh©n cña tai n¹n th−¬ng tÝch th× cã kh¶ n¨ng c¸c c¬ héi ®Ó thùc hiÖn c¸c can thiÖp cã hiÖu qu¶ sÏ bÞ bá lì vµ nh÷ng nç lùc ®Ó ng¨n ngõa tai n¹n th−¬ng tÝch th× sÏ rÊt chung chung"1. Trong bèi c¶nh ®ã, viÖc nhËn diÖn râ thùc tr¹ng t×nh h×nh tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em hiÖn nay cã ý nghÜa quan träng trong viÖc ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng vµ ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p can thiÖp phï hîp. Bµi viÕt nµy nh»m giíi thiÖu mét phÇn kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi: "T×m hiÓu nguy c¬ vµ nguyªn nh©n tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em ë n«ng th«n ViÖt Nam" do t¸c gi¶ vµ céng sù thùc hiÖn n¨m 2003 t¹i ®Þa bµn c¸c tØnh: H¶i Phßng, Qu¶ng TrÞ vµ §ång Th¸p. 1. Thèng nhÊt kh¸i niÖm lµm viÖc Cho ®Õn hiÖn nay, kh¸i niÖm "tai n¹n th−¬ng tÝch" vÉn ch−a ®−îc nh×n nhËn mét c¸ch thèng nhÊt vµ râ rµng. Tuy nhiªn hiÖn c¸ch hiÓu vÒ kh¸i niÖm: "tai n¹n th−¬ng tÝch" ®−îc nhiÒu ng−êi ñng hé vµ ®−îc Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi thõa nhËn lµ: Th−¬ng tÝch lµ nh÷ng tæn th−¬ng cña c¬ thÓ ë møc ®é c¸c c¬ quan bÞ tæn th−¬ng cÊp tÝnh do n¨ng l−îng (n¨ng l−îng nµy cã thÓ lµ c¬ häc, ho¸ chÊt, nhiÖt, ®iÖn, hay phãng x¹) ¶nh h−ëng tíi c¬ thÓ mét l−îng hay tû lÖ v−ît qu¸ ng−ìng chÞu dùng vÒ sinh lý häc. Trong mét sè tr−êng hîp, th−¬ng tÝch xÈy ra do thiÕu c¸c yÕu tè 1 DÉn theo: "KÕ ho¹ch hµnh ®éng chiÕn l−îc nh»m gi¶m tai n¹n th−¬ng tÝch cho trÎ em ViÖt Nam". §−îc sù chuÈn bÞ víi sù hç trî cña UNICEF ViÖt Nam vµ ñy ban B¶o vÖ vµ ch¨m sãc trÎ em ViÖt Nam - Ian Scott, KDSAFE Australia- PO Box 302 Abbotsford Victoria 3067, Australia. Th¸ng 6, 2001, tr. 57. Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn 58 NhËn diÖn tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em ë c¸c vïng n«ng th«n hiÖn nay ®¶m b¶o sù sèng (®uèi n−íc, ngÑt/t¾c thë, tª cãng). Thêi gian bÞ th−¬ng vµ xuÊt hiÖn th−¬ng tæn diÔn ra trong kho¶ng thêi gian ng¾n (vµi phót)2. Còng quan ®iÓm t−¬ng tù nh− vËy lµ c¸ch nh×n nhËn cña Sleet. DA, Albany. P, Lee. N vµ nh÷ng ng−êi kh¸c: Tæn th−¬ng vÒ c¬ thÓ do cè ý hoÆc kh«ng cè ý t¹o nªn nh÷ng tæn th−¬ng cÊp tÝnh tõ nhiÖt, c¬ häc, ®iÖn, hoÆc c¸c n¨ng l−îng hãa häc kh¸c hoÆc do thiÕu nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n nh− oxy vµ h¬i Êm. “Th−¬ng tÝch” hay “chÊn th−¬ng” th−êng ®−îc ho¸n ®æi cho nhau víi nghÜa t−¬ng ®−¬ng. §Þnh nghÜa th−¬ng tÝch th× cã thÓ phong phó nh−ng trong c¸c thèng kª vÒ sinh tö ®iÒu nµy cã nghÜa lµ tö vong do chÊn th−¬ng, cÇn ®−îc quan t©m vÒ mÆt y tÕ, kh«ng cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng trong ngµy hoÆc l©u h¬n3. Cã hai lo¹i th−¬ng tÝch chñ yÕu, lµ th−¬ng tÝch kh«ng chñ ®Þnh vµ th−¬ng tÝch cã chñ ®Þnh. - Th−¬ng tÝch kh«ng chñ ®Þnh (kh«ng do chñ ý) lµ th−¬ng tÝch kh«ng ph¶i g©y ra tõ nh÷ng tÝnh to¸n cã chñ ®Þnh tr−íc. Khi tö vong hoÆc mÊt kh¶ n¨ng trong tr−êng hîp xÈy ra tai n¹n, thuËt ng÷ “th−¬ng tÝch kh«ng do chñ ®Þnh” ®−îc sö dông phæ biÕn h¬n. (VÝ dô: tai n¹n xe cé, ng·, ch¸y, ngé/ nhiÔm ®éc, chÕt ®uèi...)4. - Th−¬ng tÝch cã chñ ®Þnh (cã chñ ý) lµ do b¹o lùc g©y ra gi÷a c¸c c¸ nh©n hoÆc do c¸ nh©n tù g©y ra th−¬ng tÝch, bao gåm hµnh vi giÕt ng−êi, hµnh hung, tù s¸t hay thö tù s¸t, bÞ tÊn c«ng vÒ t×nh dôc gi÷a c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh hoÆc tõ nh÷ng ng−êi th©n quen5. Nãi c¸ch kh¸c ng¾n gän th× th−¬ng tÝch cã chñ ®Þnh lµ th−¬ng tÝch g©y ra do hµnh vi b¹o lùc mét c¸ch cè ý lµm th−¬ng tæn cho chÝnh m×nh hoÆc cho ng−êi kh¸c (vÝ dô hµnh hung, tù s¸t, tö tù s¸t, c−ìng hiÕp). HiÖn nay nhiÒu ng−êi vÉn th−êng g¾n liÒn hai kh¸i niÖm "th−¬ng tÝch" vµ "tai n¹n", ®Æc biÖt lµ ®ång nhÊt kh¸i niÖm "tai n¹n th−¬ng tÝch" vµ "tai n¹n". V× vËy kh«ng Ýt ng−êi vÉn cho r»ng "tai n¹n" lµ kh«ng thÓ phßng tr¸nh ®−îc, do ®ã "tai n¹n th−¬ng tÝch" còng kh«ng phßng tr¸nh ®−îc. Tai n¹n lµ sù kiÖn x¶y ra kh«ng mong ®îi, th−êng lµ kh«ng theo ý muèn, hay kh«ng may, ®Æc biÖt lµ khi nã g©y nªn chÊn th−¬ng, th−¬ng tæn hoÆc lµ tö vong. V× vËy, "tai n¹n" hiÓu ®óng nhÊt lµ mét sù kiÖn g©y ra hay cã tiÒm n¨ng g©y ra th−¬ng tÝch. Râ 2 DÉn theo: Baker,S.P., B.O’Neil, R.S.Karpf, S¸ch sè liÖu th−¬ng tÝch-Søc kháe vµ doanh nghiÖp, Lexington, Masachusetts/ Toronto, 1984. 3 DÉn theo: Sleet, DA., Albany, P.,Lee,N vµ nh÷ng ng−êi kh¸c, Th−¬ng tÝch ë phÝa T©y Autralia, Côc Søc kháe T©y Autralia, 1991. 4 L−u ý: Theo Anderson, R (trong tµi liÖu Yªu cÇu tiÕp tôc sö dông thuËt ng÷ tai n¹n vµ th−¬ng tÝch, ®¹i diÖn cho hai hiÖn t−îng kh¸c biÖt. Accid Anal Pre, 1991), th× vÉn cã sù nhÇm lÉn khi sö dông kh¸i niÖm “th−¬ng tÝch kh«ng do chñ ®Þnh” nh−: §èi víi ai th× sù viÖc nµy x¶y ra ®−îc coi lµ kh«ng cè ý vµ xÐt trong nh÷ng hoµn c¶nh nµo? Lµm thÕ nµo ®Ò nhËn ®Þnh vÝ dô khi bÞ 1 con vËt ®¸, c¾n, ch©m, ®èt? VÒ nh÷ng ng−êi bÖnh t©m thÇn cã xu h−íng b¹o lùc th× thÕ nµo? HoÆc th−¬ng tÝch xÈy ra trong thÓ thao, vÝ dô trong m«n quyÒn anh, khóc c«n cÇu? ng−êi sö dông ma tóy qu¸ liÒu? HoÆc b¹o lùc hay tù s¸t do rèi lo¹n hoÆc do tuyÖt väng. 5 L−u ý: NhiÒu ng−êi lµm viÖc trong lÜnh vùc nghiªn cøu tai n¹n th−¬ng tÝch sö dông thuËt ng÷ “b¹o lùc” thay cho kiÓu “th−¬ng tÝch cã chñ ý”. §iÒu nµy t¹o nªn nh÷ng tranh luËn vÒ ý nghÜa cña kh¸i niÖm “th−¬ng tÝch do chñ ý” cã nghÜa lµ ý ®Þnh ®Ó g©y th−¬ng tÝch hay chØ ®¬n gi¶n lµ ®Ó g¸n cho mét hµnh vi ®Æc biÖt lµ nguyªn nh©n g©y th−¬ng tÝch. (Dùa trªn trÝch dÉn tõ: Cao ñy quèc gia phßng chèng vµ kiÓm so¸t tai n¹n th−¬ng tÝch. Phßng chèng th−¬ng tÝch: §èi mÆt víi thö th¸ch. Oxford University Press, Phô tr−¬ng tê Y häc phßng chèng tai n¹n th−¬ng tÝch Hoa Kú, tËp 5, sè 3 n¨m 1989). Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn Tr−¬ng Xu©n Tr−êng 59 rµng lµ víi nh÷ng g× ®· tr×nh bµy, kh¸i niÖm "tai n¹n th−¬ng tÝch" lµ kh¸c h¼n víi kh¸i niÖm "tai n¹n", vµ "tai n¹n th−¬ng tÝch" lµ hoµn toµn cã thÓ phßng tr¸nh. 2. C¸c lo¹i tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em - ý nghÜa cña sè liÖu thèng kª Mét trong nh÷ng c«ng viÖc ®Çu tiªn khi triÓn khai nghiªn cøu ë ®Þa bµn lµ viÖc t×m hiÓu c¸c sè liÖu thèng kª vÒ t×nh h×nh tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em cña ®Þa ph−¬ng. Nguån sè liÖu nµy ë cÊp x· chØ cã mét n¬i duy nhÊt qu¶n lý, ®ã lµ tr¹m y tÕ x·. C¸c sè liÖu thèng kª nµy cã ý nghÜa ë chç gióp cho viÖc n¾m b¾t t×nh h×nh chung vÒ tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em vµ lµ mét trong nh÷ng c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh c¸c lo¹i tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em næi bËt hiÖn ®ang x¶y ra trªn ®Þa bµn. Tuy nhiªn, viÖc x¸c ®Þnh c¸c tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em næi bËt ë ®Þa bµn chñ yÕu l¹i dùa vµo kÕt qu¶ kh¶o s¸t cô thÓ ë tõng cuéc th¶o luËn, pháng vÊn vµ quan s¸t. Nh×n chung, nguån sè liÖu thèng kª vÒ t×nh h×nh tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em ®−îc tr¹m y tÕ c¸c x· cung cÊp ®· phÇn nµo ®¸p øng ®−îc yªu cÇu cña cuéc nghiªn cøu. • An H−ng (huyÖn An D−¬ng, thµnh phè H¶i Phßng) Sè liÖu thèng kª tõ 1/1/2003 ®Õn 30/6/2003 cña Tr¹m y tÕ x· cho thÊy so víi sè d©n cã tíi 4,81% bÞ tai n¹n th−¬ng tÝch, xÕp thø 2 trong m« h×nh bÖnh tËt ë ®Þa ph−¬ng. §©y lµ mét chØ sè rÊt ®¸ng l−u ý. Sè liÖu thèng kª cña Tr¹m y tÕ x· (c¨n cø trªn sæ kh¸m bÖnh vµ sæ ®iÒu trÞ) th× tõ 1/1/2003 ®Õn 17/9/2003 tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em (tõ 0 - 17 tuæi) cña x· cã ®Õn tr¹m y tÕ lµ 82 tr−êng hîp. Nh− vËy trung b×nh 1 th¸ng cã kho¶ng 10 tr−êng hîp trÎ em bÞ tai n¹n th−¬ng tÝch. CÇn l−u ý ®©y lµ sè tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em cã ®Õn tr¹m y tÕ x·, ch−a kÓ nh÷ng tr−êng hîp tù xö lý ë gia ®×nh hoÆc ®Õn c¬ së y tÕ kh¸c (nh− y tÕ t− nh©n, bÖnh viÖn hay tr¹m x¸ kh¸c), ®iÒu ®ã cho thÊy sè l−îng trÎ em bÞ tai n¹n th−¬ng tÝch trong thùc tÕ lµ cao h¬n thÕ. MÆt kh¸c, cã lÏ v× c¸c tr−êng hîp tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em nÆng h¬n ®Òu kh«ng qua c¬ së y tÕ x· nªn sè liÖu thèng kª cña tr¹m y tÕ còng ch−a cho thÊy møc ®é nghiªm träng cña c¸c lo¹i tai n¹n th−¬ng tÝch. • Mü Hßa (huyÖn Th¸p M−êi, tØnh §ång Th¸p) Theo sè liÖu thèng kª cña Tr¹m y tÕ x· vÒ t×nh h×nh tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em ë Mü Hßa tõ th¸ng 1/2003 ®Õn 26/9/2003 th× cã 62 tr−êng hîp trÎ em bÞ tai n¹n th−¬ng tÝch cã ®Õn xö lý ë tr¹m y tÕ x·. Còng t−¬ng tù nh− tr−êng hîp nguån sè liÖu mµ tr¹m y tÕ x· An H−ng cung cÊp, nh÷ng sè liÖu do tr¹m y tÕ x· Mü Hßa cung cÊp míi chØ ph¶n ¸nh ®−îc mét phÇn vÒ t×nh h×nh tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em x¶y ra trªn ®Þa bµn; cã nghÜa lµ chØ ph¶n ¸nh nh÷ng tr−êng hîp bÞ tai n¹n th−¬ng tÝch cã ®Õn tr¹m y tÕ x· ®Ó xö lý. Thùc tÕ lµ mét sè l−îng lín nh÷ng tr−êng hîp c¸c ch¸u bÞ tai n¹n th−¬ng tÝch ®· ®−îc xö lý ë nhµ, ®Õn c¬ së y tÕ t− nh©n hoÆc c¸c bÖnh viÖn tuyÕn trªn. B»ng chøng lµ chØ riªng sè liÖu vÒ c¸c ch¸u tõ 0 - 17 tuæi ë x· Mü Hßa bÞ sóc vËt c¾n tõ th¸ng 1- th¸ng 9 ®Õn xö lý ë bÖnh viÖn huyÖn ®· cã tíi 67 tr−êng hîp. Trong khi còng thêi gian ®ã sè tr−êng hîp bÞ tai n¹n sóc vËt c¾n chØ cã 2 tr−êng hîp ®Õn tr¹m y tÕ x· ®Ó xö lý, chØ b»ng 3% so víi sè ®Õn bÖnh viÖn huyÖn ®Ó ®−îc xö lý. B»ng chøng ®· nªu thªm mét lÇn n÷a Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn 60 NhËn diÖn tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em ë c¸c vïng n«ng th«n hiÖn nay kh¼ng ®Þnh r»ng: t×nh h×nh tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em ë c¶ 2 n¬i ®−îc kh¶o s¸t lµ nghiªm träng h¬n lµ tõ c¸c sè liÖu thèng kª cña tr¹m y tÕ x· cho thÊy. • Gio Ch©u (huyÖn Gio Linh, tØnh Qu¶ng TrÞ) Theo sè liÖu thèng kª cña Tr¹m y tÕ x· Gio Ch©u tõ th¸ng 1/2003 ®Õn th¸ng 9/2003 cã 29 tr−êng hîp trÎ em bÞ tai n¹n th−¬ng tÝch. §iÓm kh¸c biÖt so víi 2 x· kia lµ sè liÖu vÒ tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em ë x· Gio Ch©u lµ rÊt thÊp, chØ cã 29 tr−êng hîp. Lý do tr−íc hÕt lµ x· Gio Ch©u tiÕp gi¸p víi thÞ trÊn huyÖn Gio Linh nªn chØ c¸ch trung t©m y tÕ huyÖn ch−a ®Õn 2 km vµ c¸ch bÖnh viÖn tØnh kho¶ng 12 km nªn nh÷ng can thiÖp y tÕ vÒ tai n¹n th−¬ng tÝch Ýt khi ®−îc xö lý ë tr¹m y tÕ x·. V× vËy còng t−¬ng tù nh− 2 x· kia, nh÷ng sè liÖu ®ã chØ ph¶n ¸nh ®−îc mét phÇn nhá t×nh h×nh tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em cña x·. Tuy nhiªn ®iÓm kh¸c biÖt so víi 2 x· kia chÝnh lµ nh÷ng sè liÖu, tuy lµ Ýt ái ë Gio Ch©u ®· cho thÊy kh¸ râ rµng vÒ møc ®é nghiªm träng cña c¸c tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em ®−îc thèng kª. T×m hiÓu cho thÊy, hoÆc do ng¹i, hoÆc do quan niÖm, nªn nh÷ng tai n¹n th−¬ng tÝch ë ®©y xem lµ nhÑ ®Òu kh«ng ®−îc thèng kª. V× vËy, tÊt c¶ nh÷ng tr−êng hîp ®−îc thèng kª, hÇu hÕt ®Òu ë møc ®é nghiªm träng. Cô thÓ nh−: Ng· cã 10 tr−êng hîp th× cã 8 tr−êng hîp lµ g·y tay, ch©n vµ 1 tr−êng hîp chÊn th−¬ng ®Çu; tai n¹n giao th«ng cã 7 tr−êng hîp th× trong ®ã cã 2 tr−êng hîp g·y tay, ch©n vµ 2 tr−êng hîp chÊn th−¬ng sä n·o; Báng cã 3 tr−êng hîp th× cã 2 tr−êng hîp báng ®é 2 vµ 3; §uèi n−íc cã 1 tr−êng hîp th× lµ tö vong (t×m hiÓu ®−îc biÕt trong 9 th¸ng ®Çu n¨m 2003 thùc tÕ ë Gio Ch©u cã 2 tr−êng hîp trÎ em bÞ tö vong do ®uèi n−íc)... Tuy nhiªn nguån sè liÖu nµy cã ý nghÜa ë chç, lµ mét trong nh÷ng b»ng chøng quan träng gióp cho viÖc x¸c ®Þnh c¸c lo¹i tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em næi bËt ë ®Þa ph−¬ng. Nh− vËy, nh÷ng sè liÖu vÒ tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em do c¸c tr¹m y tÕ x· cung cÊp ®· cã ý nghÜa nhÊt ®Þnh trong viÖc n¾m b¾t t×nh h×nh ban ®Çu khi tiÕp cËn ®Þa bµn kh¶o s¸t vµ phÇn nµo gióp cho viÖc x¸c ®Þnh c¸c lo¹i tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em næi bËt ë ®Þa ph−¬ng. Tuy nhiªn, do nh÷ng h¹n chÕ cña c¸c nguån sè liÖu ®ã nªn nã chñ yÕu chØ cã ý nghÜa tham kh¶o. §iÒu ®ã còng ®Æt ra vÊn ®Ò vÒ viÖc qu¶n lý sè liÖu ®Ó gióp cho viÖc gi¸m s¸t vµ triÓn khai c«ng t¸c phßng chèng tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em ë tuyÕn x·, v× hiÖn nay sè liÖu vÒ vÊn ®Ò nµy chØ míi cã mét nguån duy nhÊt lµ tr¹m y tÕ x· l¹i ch−a ®−îc ®Çy ®ñ vµ cßn nhiÒu thiÕu sãt6. 3. Tai n¹n th−¬ng tÝch x¶y ra khi c¸c ch¸u ®ang lµm g×? C¸c ho¹t ®éng sèng chñ yÕu cña trÎ em n«ng th«n hiÖn nay lµ trong sinh ho¹t vui ch¬i, häc tËp vµ lao ®éng. C¸c tai n¹n th−¬ng tÝch còng th−êng x¶y ra trong c¸c ho¹t ®éng ®ã. Tuy nhiªn vÒ mÆt tÇn sè, kÕt qu¶ kh¶o s¸t ë 3 x· cho thÊy trÎ bÞ tai n¹n th−¬ng tÝch nhiÒu nhÊt lµ trong c¸c ho¹t ®éng sinh ho¹t vui ch¬i vµ trong lao ®éng. 6 ë c¶ 3 x· ®−îc kh¶o s¸t, ngoµi tr¹m y tÕ x· cã nguån sè liÖu vÒ tai n¹n th−¬ng tÝch, cßn c¸c c¬ quan kh¸c nh− Héi ®ång nh©n d©n, ñy ban nh©n d©n, c¸c ban ngµnh nh− c«ng an, v¨n ho¸ - th«ng tin, tr−êng häc; c¸c ®oµn thÓ nh− Héi Phô n÷, §oµn Thanh niªn, Héi Ch÷ thËp ®á... ®Òu kh«ng cã mét v¨n b¶n hay sè liÖu g× vÒ vÊn ®Ò tai n¹n th−¬ng tÝch. Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn Tr−¬ng Xu©n Tr−êng 61 TrÎ em ë c¶ 3 n¬i ®−îc kh¶o s¸t ®Òu cã nh÷ng trß ch¬i ®−îc −a thÝch gièng nhau vµ còng cã nh÷ng trß ch¬i kh¸c nhau. Nh÷ng trß ch¬i chung cho trÎ c¶ nam vµ n÷ ë nhiÒu vïng lµ: ®¸ cÇu, bãng bµn, bãng chuyÒn, cÇu l«ng, cê vua, trß ch¬i ®iÖn tö, ch¬i ®å ch¬i, trèn t×m, rång r¾n lªn m©y; trß ch¬i nghiªng nhiÒu vÒ trÎ nam lµ ®¸ bãng th× n÷ lµ nh¶y d©y. C¸c vïng ®−îc kh¶o s¸t th× trÎ l¹i cã thªm nh÷ng trß ch¬i ®Æc tr−ng cña vïng miÒn. Cô thÓ nh− ë §ång Th¸p trÎ cã thªm c¸c trß ch¬i nh−: ch¬i keng, b¾n cu ly...; Qu¶ng TrÞ cã: ch¹y thi, cèc ch¹y, b¾n bi, nÐm ®¸...; H¶i Phßng cã: nh¶y b−íc, ch¬i ¬, nh¶y ghÑ... Kh¶o s¸t cho thÊy c¸c ch¸u cho biÕt trong hoµn c¶nh cô thÓ ë ®Þa ph−¬ng th× c¸c trß ch¬i nh− ®¸ bãng, nh¶y b−íc, ch¹y thi, b¾n cu ly, nÐm ®¸ lµ nh÷ng trß ch¬i nguy hiÓm th−êng x¶y ra tai n¹n cho c¸c ch¸u nh− ng·, dÉm vµo c¸c vËt thÓ s¾c nhän hoÆc g©y th−¬ng tÝch cho nhau. Mét ho¹t ®éng vui ch¬i kh¸c còng liªn quan rÊt mËt thiÕt víi tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em mµ chñ yÕu lµ trÎ em nam ë n«ng th«n hiÖn nay lµ ho¹t ®éng leo trÌo. ChÝnh ho¹t ®éng nµy ®· g©y ra tai n¹n th−¬ng tÝch rÊt nghiªm träng cho trÎ nh− bÞ ng· g©y tö vong hoÆc chÊn th−¬ng nÆng. TrÎ em n«ng th«n, ®Æc biÖt lµ ë nh÷ng vïng thuÇn n«ng, nh÷ng vïng nghÌo th−êng ph¶i tham gia lao ®éng gióp viÖc gia ®×nh nh− nÊu ¨n, tr«ng em, quÐt dän, ch¨n tr©u bß hoÆc nh÷ng viÖc lao ®éng s¶n xuÊt nh− gieo trång, cµy cÊy, thu ho¹ch, ®¸nh b¾t c¸... vµ nhiÒu tai n¹n th−¬ng tÝch ®· x¶y ra cho c¸c ch¸u. §©y lµ mét thùc tÕ rÊt nghiªm träng cÇn ®−îc b¸o ®éng. Kh¶o s¸t còng cho thÊy t×nh h×nh tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em trong ho¹t ®éng häc tËp lµ rÊt Ýt vµ khi x¶y ra th−êng lµ kh«ng nghiªm träng. 4. Tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em th−êng x¶y ra ë ®©u? Cã lÏ ®iÓm ph¸t hiÖn nµy kh«ng cã g× míi mÎ, tuy nhiªn rÊt cÇn thiÕt ph¶i ®−îc kh¼ng ®Þnh l¹i qua nghiªn cøu thùc tÕ ë ba x· lµ: tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em ë n«ng th«n hiÖn nay chñ yÕu chØ x¶y ra ë m«i tr−êng gia ®×nh vµ m«i tr−êng céng ®ång, nh÷ng tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em x¶y ra ë tr−êng häc lµ Ýt vµ kh«ng nghiªm träng. Gia ®×nh vµ céng ®ång lµ m«i tr−êng cã nhiÒu yÕu tè nguy c¬ cña tai n¹n th−¬ng tÝch cho trÎ em vµ th−êng lµ nh÷ng tai n¹n th−¬ng tÝch nghiªm träng nh−: ng·, ®uèi n−íc, báng, tai n¹n giao th«ng, v.v... Céng ®ång ë ®©y ®−îc hiÓu lµ m«i tr−êng ë ngoµi gia ®×nh vµ tr−êng häc nh− ®−êng x¸, ®ång ruéng,vuên t−îc, ao hå, ®åi nói, c¸c n¬i c«ng céng, chî bóa, c¸c ®iÓm vui ch¬i cña trÎ... Thùc tÕ nghiªn cøu còng cho thÊy tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em ë tr−êng häc th−êng x¶y ra chØ ë mét sè Ýt lo¹i tai n¹n th−¬ng tÝch nh− ng·, bÞ ®æ bµn ghÕ, c¸nh cöa g©y th−¬ng tÝch, hoÆc bÞ tai n¹n do c¸c trß ch¬i hét, h¹t. Nh÷ng tai n¹n ®ã nh×n chung Ýt nghiªm träng vµ kh«ng g©y hËu qu¶ lín. "Nh×n chung cho tÊt c¶ c¸c lo¹i tai n¹n th−¬ng tÝch trÎ em th× so 3 n¬i lµ ë nhµ. V× nã ë nhµ th× nã ch¬i ®ïa víi nhau, khi ë nhµ th× nã xóm l¹i nã ch¬i nã giìn, hay rñ nhau ®i trÌo c©y, rñ nhau ®i t¾m s«ng ch¼ng h¹n...". (P/V Tr−ëng ban Ch¨m sãc søc kháe ban ®Çu, Phã Chñ tÞch ñy ban nh©n d©n x· Mü Hßa, §ång Th¸p). Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn ... - tailieumienphi.vn