Xem mẫu
- TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 21 (46) - Thaùng 10/2016 : Nguyen Trai and “Quốc âm thi tập”: Expressions of reclusion Le Van Tan, Assoc.Prof.,Ph.D. Graduate Academy of Social Sciences, Vietnam Academy of Social Sciences Tóm tắt “Quốc âm thi tập” đượ sá g á ủ yếu r g ờ g guyễ r rí sĩ ở Cô ơ - ơ ớ ô g đ ể dừ g ủ bế b ơ ướ ũ g sự ò g ả ủ ữ gk á g áy bỏ g ư ạ đ y ô g đ ký á gử gắ ều sự ế ì ớ á ì ứ d ễ đạ ẩ r đ đá ủ r g ì s ớ á ẩ sĩ rướ ũ g ư á ẩ sĩ s u ô g Đ y du g í đượ ú g ô đặ r g ả quyế r g b bá y Từ khóa: Nguyễn Trãi, Quốc âm thi tập, thơ Nôm Đường luật, ẩn dật, Côn Sơn. Astract M s f “Quốc âm thi tập” s be e ed be p sed w e guye r w s re ud g C which he considered the place of uncompleted dreams and desires. He poured his thought and concern about life into poetry, using implicit expressions about reclusive life that are distinguishable from reclusive poets before and after him. This article discusses and analyses those expressions. Keywords: Nguyen Trai, “Quốc âm thi tập”, Tang-style poetry in Nom characters, recluse, Con Son. 1. Không gian Côn Sơn: Hòa giải guy Đá (1325-1390) ô đ e những khát vọng chưa hoàn thành ử ổ gs rì ô g sớ ự guyễ r (1380-1442) u Ứ đườ g đạ ủ kẻ sĩ e : r qu ở C gạ ạ g g( y 1400 ớ ậ ứ k á ế b ề r ều u uy C í ỉ ả Dươ g); s u đạ ớ guyễ r ứ g í đỗ á ó dờ đế g g Ổ ứ ơ s dướ r ều ồ 1440 đượ ượ g uy ườ g í ( y u xã g ứ gự sử đ á ưở g k ị uy ườ g í p ố ớ ở uổ đô ươ ự k ở đầu ủ ) Ô g u r g g đì ó đườ g ạ ớ ô g ư ậy ó ruyề ố g Cụ s ể ó ô g guyễ Ứ g g ứ guyễ uy r ều ồ ạ ồ ạ quá (1356-1429); ô g g ạ qu ư đồ rầ gắ gủ rướ sự ượ ủ 25
- M ừ k ả g 1407 đế k ều g rầ só g g ó ó ể ó ớ guyễ r ì đườ g ơ yế ô g buồ ều ơ u ều k á g kế ợ k ả g ờ g giúp ông ớ ề sơ ắ ớ ô ì ó đ ều k g ứu k sử để ạ í rị í ều k ô g ưở g ủ ô g ĩ đị đạ ụ quố g ử sá ễ ỉ ề k ắ k ả ô ả k ô g ó g ép ụ ể ờ g y ữ g đ ều y rồ sẽ đượ ký á đầy d guyễ r ở đ u s g ó ể uậ đ á d ế ả đ g qu ơ ủ ô g ô g ừ g g é qu Cô ơ ơ R g ớ Cô ơ guyễ r d đó ằ uẩ bị sự “ ập ó ì ả ế sứ đặ b ự u ” ớ ủ ì gắ bó ớ Cô ơ ó đượ ừ ú k ả g ữ g 1416-1420, ếu e ô g g ạ s u đó ữ g guyễ r ó d g “Bì gô sá ” á g ề rí sĩ ở ơ đ y ủ guyễ ợ ập ứ đượ r g dụ g Ô g r ừ r sớ g y ữ g ú đượ p g uy p g đạ p u ừ ỉ đườ g đạ ủ ô g ò đ g sô sụ g yđ dự b ở ô gđ ều ầ ắ ớ Cô ơ qu Cu k ở g ĩ ơ ắ g ợ ư ơ để ó ể rở ề k u yđ b ợ gô p g quố í rở r ề ế sự Ô g g Cô ơ “g guyễ r ướ Qu p ụ ầu ếp ụ sơ ” “ ố sơ ” gô ớ ủ ì gữ ứ ập k ể ư ũ r g ập ơ ữ á “Ức Trai thi tập” ó đượ k ắ r bể quố ô g đế ơ 10 ầ ô g ể k á g quy ầ uy ế u ầ y guyễ sơ : ề Cô ơ ủ ì ư á b : r k ô g ó ự quyề ều ý ưở g Quy Côn Sơn chu trung tác, Loạn hậu đáo k á g ớ ủ ô g ư ó ơ Côn Sơn cảm tác, Khất nhân họa Côn Sơn ự ó ậ í k ả g đồ, Đề Trình xử sĩ Vân Oa đồ, Tống tăng 1428-1429 ô g ò bị u bị g Đạo Khiêm quy sơn… ờ ẹ ề Cô ơ gụ R y s u đó á ổ ớ ô g ư ờ ẹ ớ “ gườ ì u g đ guyễ r ư g ướ bỏ quố ủy” ờ ẹ ớ ỏ y sô g suố ượ í ủ ô g ầu ư s u đó k ô g đượ ạ ư ờ ẹ ớ í ồ ì g r g rá r g r ều Sau ờ ơ đượ ế r ú yđ đầy d ều g rầ đế 1439 guyễ dế k ắ k ả: r á qu ề ưu rí ở Cô ơ (C í b g sơ k áp ập Linh - ả Dươ g) g sự k á Qui lai tùng cúc bán tiêu nhiên. ô g đ duy õ ở ả ạ - Chí Linh có uyề ữu ướ k p ụ g é ô g rồ ờ ô g rở ạ g rầ ổ đ đầu ỉ ự g đ dẫ đế ả á C ươ g ý qu ư g đá p ả đợ đế ậ 1464 ô g ớ đượ C qu ị ứ ạ uyề gả á ô g đ uố g ếu ì kế ố p g ạ? rầ ắ sưu ầ d ả ơ C pgả p r ẫ ạ guyễ r (Loạn hậu đáo Côn Sơn cảm tác) ư ậy ừ p ươ g d qu p ươ g s é đườ g ạ ủ guyễ ừk đ k ỏ ú ừ ườ r ặ dù ó sự k ở đầu ố s g qu rở ề ù g ú đ ử g rậ 26
- Có ẹ ớ rừ g suố s ỡ p ụ? ự ơ ướ ề sự ố g ế đố ớ Cú đầu ơ đ bụ ỉ ự ươ g ì . r ều đạ ắ ì ẽ đó r g “Quốc g qu ớ qu ư y âm thi tập” ặ dù đ đứ g ừ đ ể ì b đế ủ ẩ sĩ guyễ r ẫ ắ đế ợ C qu ư dứ y đượ ẹ d d ợ ư ỗ r rở ớ ủ ô g: ế Mấy phen lần bước dặm thanh vân, B gờ đượ dướ g ú y, Đeo lợi làm chi luống nhọc thân. Để ú ướ k e y è gố đã Nhớ chúa lòng còn đơn một tấc, gủ? Âu thì tóc đã bạc mười phân. (Sau loạn đến Côn Sơn cảm tác)(1) (Bảo kính cảnh giới số 38)(2) k ự sự đượ rở ề ớ Cô uy ì sự r rở ư ế y ơ ề ơ ướ ề ú ủ ô g đ rở ớ guyễ r k ô g ều ừ ư ế ự ìô gđ d dụ g ủ sĩ k ế ô g ô gd ỉ u ữ g á g g y đó á đầy r k ổ ụ đượ d ợ ì ứ đầy r g để số g ù g ớ ỏ ô g rừ g suố ữ g ô gg : để ể á đạ ủ kẻ ẩ Dưới công danh đeo khổ nhục, ập ơ “Quốc âm thi tập” đượ Trong dại dột có phong lưu. sá g á ủ yếu r g ờ g guyễ (Ngôn chí số 2 r 396) r rí sĩ ở Cô ơ - ơ ớ ô g đ ể Bể học trường văn hằng nhặt bới, dừ g ủ bế b ơ ướ ũ g sự Đường danh lối lợi hiểm khôn tìm. ò gả ủ ữ g k á g áy bỏ g (Bảo kính cảnh giới số 23 r 446) ư ạ đ y ô g đ ký á ừ đó guyễ r đố ập g ữ gử gắ ều sự ế ì ớ á ì b đườ g ô g d u số g ẩ ứ d ễ đạ ẩ r đ đá ủ r g ì dậ Cô g d ì k ó k ứ đự g s ớ á ẩ sĩ rướ ũ g ư á ẩ sĩ ều ể guy b rắ đe bạ k ó sau ông. ườ g k ế gườ p ả uô uô 2. Ẩn là chối từ lợi danh ả gá r g k u số g ẩ dậ ì Lợi ậ danh ầ đầy ữ g u ú ỏ ề ầ : Trong danh có hư danh có thực danh ới Dưới công danh nhiều thác cả, ẩ sĩ ó u g ì k đ ự Trong ẩn dật có cơ mầu. đườ g ẩ đồ g g ĩ ớ ố ừ (Bảo kính cảnh giới số 32 r 449) ữ g ợ í ề ặ ậ bở đó ú ủ đị d ợ ừ gố r ế ớ đờ số g ậ k ô g ò ó ủ ó guyễ r ũ g ư ều sĩ ều ý g ĩ ữ Cò ề danh ớ b kỳ ẩ dậ k á d ợ ỉ ưá g y sĩ ì đ y uô đề k ế ổ ư sươ g re đầu g ỏ ư r rở d y dứ ớ qu rằ g g b ô: gườ r s r g ữ rờ đ p ả ó ô g Danh thơm một áng mây nổi, d sự g p để rạ g d ô g g Bạn cũ ba thu lá tàn. ó qu ươ g ầu ế á (Thuật hứng số 18 r 416) đều ố gắ g e k sử để g ỏ Phú quý treo sương ngọn cỏ, ó ơ đỗ đạ qu í ì để Công danh gửi kiến cành hòe. ự g uố k bả g ều ì để (Tự thán số 3 r 420) 27
- Mấy kẻ công danh nhàn lẵng đẵng, ỏ đó í ạ á á gườ ơ Mồ hoang cỏ lục thấy ai đâu? đứ g ơ ế ụ ì ậy (Tự thuật số 10 r 436) guyễ r đ k ô g ề đỏ ỏ b ủ ậ d ợ ư ế guyễ ứ đ ều gì ề ậ Ô g ì y sự r đ ì đượ ố gỏ ề ớ y ồ ạ sẵ ó ủ ó r g ự k ô g g ạ để ó ể d dưỡ g í ì ữ g đủ ò dư ừ : bả k í ế rướ ụ ụy Ngày tháng kê khoai những sản hằng, 3. Ẩn là đứng cao hơn thế tục Tường đào ngõ mận ngại thung thăng. ự á ập ì ố số g (Mạn thuật, số 1 r 403) r g ẩ sĩ guyễ r đ rả ò g ớ Quê cũ nhà ta thiếu của nào? k ô gg Cô ơ Cô ơ gô Rau trong nội, cá trong ao… ớ ủ ì ữ g á gởđ y Khách đến vườn còn hoa lác, đ g úp đượ ả u g Thơ nên cửa thấy nguyệt vào. du g rướ ụ ụy Bả guyễ r (Mạn thuật số 13 r 407) đ ý ứ đượ á r rõ ề Già chơi dầu có của no dùng, Chén rượu câu thơ ấy hứng nồng. cách, khí ế ả ủ ì để đứ g (Thuật hứng số 13 r 415) ơ ế ụ ì ề ó bằ g ắ Ẩ sĩ y ò ự g g sả u để ủ gườ rả đờ k ư d đ ỏ u ầu ậ ủ ì ờ k ô g ò p dẫ ớ ô g ữ r g ơ ế ề đ ều y ẳ đ u đó ò g “Quốc âm thi tập” gườ đ sẽ y ì í ướ ư g ì bó g ủ ả ủ ếp ậ đờ số g gườ ò ự ò u số g ậ dù r đạ bạ g ả dị ư g inh ườ g ậ k á rõ: ầ uô đượ ỏ í ự y đủ đầy Nước dưỡng cho thanh, trì thưởng nguyệt, guy ì á ò ập Đất cày ngõ ải, lảnh ương hoa. u số g sơ k Đ y ữ g u ơ (Ngôn chí số 3 r 396) ô g d ễ đạ ề đờ số g ậ ủ ì : Tả lòng thanh vị núc nác, Bữa ăn dầu có dưa muối, Vun đất ải lảnh mồng tơi. Áo mặc nài chi gấm là. (Ngôn chí số 9 r 398) (Ngôn chí số 3 r 396) Ác thỏ tựa thoi xem lặn mọc, Cơm ăn miễn có dầu xoa bạc, Cuốc cày là thú những chon chăn. Áo mặc âu chi cũ quản đen. (Trần tình số 2 r 408) (Bảo kính cảnh giới số 13 r 443) Đặ b guyễ r đ ể r Cơm ăn chẳng quản dưa muối, p g p ú r g ập ơ ề á ú u Áo mặc nào chi gấm thêu. ủ ẩ sĩ í ư uố g r uố g rượu (Thuật hứng số 22 r 418) g ơ dạ ơ u u á đá đ Đố ớ đờ số g ậ ủ ơ ờ… gườ ó ì ặ u ầu Cởi tục chè thường pha nước tuyết, qu r g ậy ẩ sĩ Cô ơ đ Tìm thanh trong vắt tịn chè mai. ó đế ó ớ u ầu ố g ả ó (Ngôn chí số 1 r 395) ể ự đủ đầy ủ ặ ó ẽ ỉ ầ Cày chống tuyết ngâm đòi cảnh, ồ ạ ề ặ ể á Đó á á để Cuốc chơi xuân khắp mọi đồi. ò ự số g ư ygó (Ngôn chí số 12 r 399) 28
- Ngày nhàn mở quyển xem Chu Dịch, ô rườ g k ô g g í ưở g g úp Đêm vắng tìm mai bạn Lão Bô. ẩ ì đ Để ì g uậ (Ngôn chí số 19 r 401) ủ ầu ế sá g á ủ ô g ú y ầ Say minh nguyệt, chè ba chén, đượ ì ậ ừk ô gg Cô sơ Thú thanh phong, lều một gian. ì ẽ đó Bắ gặp r g “Quốc âm thi tập” (Mạn thuật số 5 r 404) ì ượ g ủ uô ò Đạp áng mây, ôm bó củi, ù g ều ú ều ỗ Ngồi bên suối, gác cần câu. gườ đ ò u (Trần tình số 5 r 409) ướ g ò g ì r ớ ữ g ú u ư ậy ắ g g e y gườ ơ r g k ô g g Cô ơ đ bầu bạ ủ ì : ự sự ạ ập ì ố số g Núi láng giềng, chim bậu bạn, r ế í số g ỏ ớ ú ủ Mây khách khứa, nguyệt anh tam. ẩ dậ ữ g á g đó hi nhân (Thuật hứng số 19 r 417) đ ự sự đượ ả ư á b Lánh trần náu thú sơn lâm, r rở ề ứ g p ậ ị ủ Lá thông còn, tiếng trúc cầm. gườ uô rướ ố ủ ạ u (Thuật hứng số 25 r 419) s u ề u ủ ạí ều đ dịu đ Nước biếc non xanh thuyền gối bãi, Đó í á uyế p ụ để Đêm thanh nguyệt bạc khách lên lầu. đứ g ơ ụ ụy g ữ đượ cái tôi (Bảo kính cảnh giới số 26 r 447) uô k ế r g sá g ẳ g bợ ú Ẩ ò k ô gg bụ p ù d ợ ú đồ ư ẽ ự gườ ẩ sĩ 4. Ẩn là hòa mình vào thiên nhiên đó í g ếp ớ u số g ếu ô g ỉ ớ ẩ sĩ đố ớ ầu ế r g ơ ữ á ú g bắ gặp ì các thi gia thì thiên nhiên luôn luôn là môi ả ủ “bế ư r ” ì r g ơ rườ g í ưở g để rả ò g ì ữ ô ủ yếu ì ả ủ ớ gườ đạ ì đó ữ g ú ớ í Có ạ đ g ó g rả rỗ qu y k đ ề ưu ếp đ y ư g ườ g ạ ướ g ủ (3) quan ò đố ớ ẩ dậ ì g y ể í : k ì đườ g á u sẽ ì Ít nhiều tiêu sái lòng ngoài thế, ì k ô gg số g k ô g g ẩ Năng một ông này đẹp thú này. ủ r g ì ô g g y g úp (Ngôn chí số 10 r 399) g u ì đ rướ õ ụ n Rượu đối cầm đâm thơ một thủ, ứ đự g r g ó á bả guy Ta cùng bóng liễn nguyệt ba người. í k ế sạ ĩ (Tự thán số 6 r 421) ặ g sẽ k ô g g đố ập ớ đờ số g Thong thả dầu ta ngoài thế giới, đươ g ờ guyễ r đ ự La ngàn non nước một thằng hề. k ô g g Cô ơ đ ể dừ g (Tự thán số 39 r 432) ơ ướ ư ú g ô đ đề ập ớ ở e đó guyễ r d ễ ả ủ yếu (4) phía trên. Cô ơ ù g rừ g ú ố qu ủ ì ớ ự khá xa kinh thành, có thông, có trúc, có núi nh đ ều r đ đá ở í ó suố ảy g y đ rở ô g y ư bè bạ ư 29
- ố ư r r kỷ ư Rắp tới đã chăng hay chốn tới, r g g đì ủ ì : ú Hầu đi lại chửa biết đường đi. bạ ú bạ y k á k ứ Tôi người hết tấc lòng trung hiếu, guy : Ai há liệu nơi thịnh suy. Núi láng giềng, chim bậu bạn, (Tự thán số 30 r 429) Mây khách khứa, nguyệt anh tam. Chim đến cây cao chim nghi đỗ, (Thuật hứng số 19 r 417) Quạt hay thu lạnh quạt sơ thu. Rùa nằm hạc lẩn nên bầy bạn, (Trần tình số 4 r 409) U ấp cùng ta làm cái con. uy ế bả u g ú (Ngôn chí số 20 r 402) nho nên r g ữ g ì uố g ư ậy Đàn cầm suối trong tai dội, ô g ầ ò g ự ủ: Còn một non xanh là cố nhân. Chỉn xã lui mà thủ phận, (Thuật ứ g số 15 r 416) Lại thu thân khác mặc thi thư. đ g ạ ô g ả (Mạn thuật số 12 r 407) gá ề sự áp ế ò Qu ữ g í dụ r đ y để y ư ì đượ ò ầ ữ gườ đ y đượ sự ự u số g ủ g đì ớ ủ guyễ r ề ẽ u ử ẳ là y e ở sẻ ù g ô g b r g số á sĩ ẩ dậ d b đắ í ì buồ u ế sự b k á g ạ ô g gườ đẩy du g y ứ đ ư ặ ĩ ễ k ô g ò ó ơ b áp ự ự ủ ô g ự ố đ ề ưở g ừ g ư dễ 5. Ẩn mà không ẩn k ó; k ả g á k ô g g g g rở ó ể y dườ g ư guyễ Cô ơ ưở g gầ ó đó r đ đạ ớ á đạ kẻ ẩ dườ g ư chín íd r g k ở Cô ơ rồ sự ế ờ u đ ư ướ ảy ư ư ò g ô g k ô g ô gu ạ ớ í ô ớ ô g g ì ầ gs u ủ sự d ướ ú ô g ũ g ẫ rạ g p ậ ủ ô g ù g ớ số á ố ặ ả ịu ơ u : á ứ d ễ đạ r g ó ể y Bát cơm xoa, nhờ ơn Xã Tắc, ẩ ẫ k á g Gian lều cỏ đội đức Đường Ngu. í k í ơ ướ ý ưở g u (Ngôn chí số 14 r 400) g u u d g u u ề Ơn tư là ấy yêu dường chúa, y ở ạ r ều í đượ guyễ r d ễ Lỗi thác vì nơi lụy bởi danh. đạ ả đ g: (Bảo kính cảnh giới số 31 r 449) Yên phận cũ chăng bằng phận khác, Ô g k ẳ g đị ì uô bề ô Cả lòng đi mặc nhủ lòng về. số g ở đ u ởđ u ũ g r đ ủ (Bảo kính cảnh giới số 14 r 443) vua: Gánh khôn đương quyền tướng phủ, Ngẫm ngọt sơn lâm liễn thị triều, Lui ngõ được đất Nho thần. Nào đâu là chẳng đất Đường Nghiêu. (Trần tình số 1 r 408) (Mạn thuật số 1 r 403) Ô g b ả á dù g dằ g uẩ Cơm áo khôn đền Nghiêu Thuấn trị, quẩ ũ g ư ữ g g suy p á Tóc tơ chưa báo mẹ cha sinh. đ á đố ớ ế sự ủ ì : (Thuật hứng số 20 r 417) 30
- Bốn dân nghiệp có cao cùng thấp, R g ớ ừ nhàn guyễ r ạ r Đều hết làm tôi thánh thượng hoàng. ữ g kế ợp k á đ dạ g: (Tức sự số 4 r 438) Tham nhàn lánh đến giang san, ừ đó guyễ r uô ể sự Ngày vắng xem chơi khách một an (yên). r rở d y dứ ì ư đượ gì để (Ngôn chí số 16 r 400) đề ơ u ; ô g ỉ ò á k ẳ g đị Người tham phú quý người hằng trọng, ò g ru g ếu ủ ì k ô g b gờ Ta được thanh nhàn ta sá yêu. p ạ: (Mạn thuật số 2 r 403) Nợ quân thân chưa báo được, Thân nhàn đến chốn dầu tự tại, Hài hoa còn bợn dặm thanh vân. Xuân muộn nào hoa chẳng rụng rơi. (Ngôn chí số 11 r 399) (Thuật hứng số 14 r 415) Bui một quân thân ơn cực nặng, Có ớ 16 ầ ô g ắ ớ ừ dưỡng và Tơ hào chửa báo hãy còn âu. đ ều y đượ ạ ở (Mạn thuật số 8 r 405) dưỡng thân và dưỡng tính Quả ớ á Bui một tấc lòng ưu ái cũ, guyễ r ý ứ ề sự d dưỡ g Đêm ngày cuồn cuộn nước triều đông. bả k í ế rướ ụ ụy (Thuật hứng số 5 r 412) uô đề ô g qu : Bui có một niềm trung hiếu cũ, Chơi nước chơi non đeo tích cũ, Chẳng nằm thức dậy nẻo ba canh. Qua ngày qua tháng dưỡng thân nhàn. (Bảo kính cảnh giới số 31 r 449) (Thuật hứng số 1 r 411) ỗ ò g y sự y ẳ dễ ểu ì Non nước cùng ta đã có duyên, s guyễ r ạ rờ Cô ơ Được nhàn sá dưỡng tính tự nhiên. ầ ữ đ ĩ ễ k ô g ò ó ơ (Tự thán số 4 r 420) để rở ề Cô ơ đ B ạ đó để ể ý guy ề đ ể dừ g ơ ướ ủ g ỉ á u k ỏ í sự r g “Quốc 6. Và hệ thống ngôn ngữ ẩn âm thi tập” guyễ r sử dụ g 7 ầ đ g ố g gô gữ ẩ ủ guyễ ừ lánh đ g y đượ u ả e r r p g p ú ớ ều ì ứ b ướ g: lánh khỏi (đ u đó); lánh đến (đ u d ễ đạ k á u ề ặ ừ gữ ô g sử đó) lánh để được (cái gì đó) Cụ ể ư: dụ g á ừ đặ rư g ủ gườ ẩ dậ Lánh khỏi: á g p g rầ (Mạn thuật số 7 nhàn, ẩn/ ẩn dật và dưỡng. r g đó ừ r 405) đ p õ ụ (Thuật hứng số 9 nhàn đượ sử dụ g ều ơ ả ớ tr.413); Lánh đến: giang san (Ngôn chí số k ư ề Cô ơ ì 16 r 400) đ ề (Bảo kính cảnh giới, ữ g g yp ú ế ó uô rở số 32 r 449); Lánh để được: ú sơ ỗ g gó g; ò k đ ề ưu (Thuật hứng số 25 r 419) ú ầu (Bảo trí ì á để á g ả ạ sự đố kính cảnh giới số 27 r 447) ập g ữ b d ợ p ù ớ (Ngôn chí số 1 r 395)… b sự ự d í í đượ ả Ở đ y guyễ r đ ạ r số ơ ư á ề ồ ả sá ả ơ kế ợp k á s đ g ủ đ g lánh. ữ á ơ ữ ô ú g ô y Qu đ y ú g y đượ ý uố dứ bỏ guyễ r sử dụ g ổ g g 55 ừ ố qu rườ g đ k ỏ ơ ụ ụy y để nhàn 9 ừ ẩn/ẩn dật 16 ừ dưỡng. tìm đế k ô gg k á ở đó 31
- k ô g ò p ả bậ bịu ớ u đờ r 432) “ngoài thế” (Bảo kính cảnh giới số ó ể số g u ù g ớ ố 28 r 448) ả ò g ì ũ g “lòng uyề sô g suố ượ ạ ì ữ g ngoài thế” (Ngôn chí số 10 r 398) ũ g ơ y ớ ó “thú mầu” ó ề u đượ “tiêu sái” (g ả p ó g ữ g ẩ ứ ) sướ g b ậ r g qu ủ ô g ó (Mạn thuật số 2 r 403; Tự thán số 8 r g sĩ ẩ dậ ó u g Lánh ở r 422; số 27 r 428) đượ “vô sự” (Bảo đ y ự ũ g trốn, là lánh đục tìm kính cảnh giới số 49 r 455) “khỏi lòng trong á bắ bu ứ k ô g p ả phàm tục” (Bảo kính cảnh giới số 60 ủ đị g y ừ đầu Đó í d tr.458)... Đó ữ g íd guyễ r guyễ r đ dù g ừ lánh ( ạ á ó đế 05 ầ ô g ó đế ề ( rở ề ẩ ạ u) ô g ườ g s u u ơ ó dậ ) ủ ì : đầu “xin về” (Bảo dù g đ g ừ lánh b ơ sẽ ở r kính cảnh giới, số 28 r 448 số 42 k ô g g số g r g đặ rư g ủ r 452); ếp e “được về” (Bảo kính ù g ớ ữ g ú u : cảnh giới số 16 r 444) s u đó ô g “tìm Lánh trần náu thú sơn lâm, về” (Bảo kính cảnh giới số 31 r 449) Lá thông còn tiếng trúc cầm. uố ù g “về nghỉ” (Mạn thuật số 13 Sách cũ ngày tìm người hữu đạo, r 407) M ầ ữ r g ữ g b ểu Trì thanh đêm quyến nguyệt vô tâm... gô gữ ú g ô ếp ụ ứ g ở (Thuật hứng số 25 r 419) guyễ r sự ự ẽ u ử ô Cù g rườ g g ĩ ớ lánh là lui và ù g r rở náu Có đế 05 ầ ô g sử dụ g đ g ừ u g r guyễ r ò sử dụ g á ớ g ĩ : lui ề ẩ dậ (Ngôn chí số 12 đ ể ố đ ể í gắ ớ á ẩ sĩ tr.399), lui “ ủ p ậ ” (Mạn thuật số k ô g g ẩ ủ ru g ư: ứ D 12), lui để đượ “đ ầ ” (Trần tình, ủ ữ g g Qu g Đ số 1 r 408) lui “ ặ p ậ ự ” lui ề ổ gM ; ồ y B ạ “ ễ p ậ ” Cò náu để nương náu, ú Xu Đ ử g Dươ g nương thân, trốn mình và giấu mình ớ Kham hạ Nghiêm Quang từ chẳng đến, g ĩ y r g “Quốc âm thi tập” náu Đồng Giang được nấn một đài câu. u 03 ầ : 02 ầ đ ập để ạ r kế (Bảo kính cảnh giới số 26 r 447) ợp “náu thú sơn lâm” (Thuật hứng số 25 Đài Tử Lăng cao thu mát, r 419) “náu về quê cũ” (Mạn thuật số Bè Trương Khiên nhẹ khách sang. 11 r 406); 01 ầ kế ợp ớ ươ g để ạ (Ngôn chí số 8 r 398) r kế ợp nương náu: “Nương náu qua Non Phú Xuân cao, nước Vị Thanh, ngày chẳng lọ nhiều” (Tự thán số 35 Mây quen nguyệt khách vô tình. r 431) Cả 03 ầ sử dụ g ừ náu guyễ (Thuật hứng số 20 r 417) r đều uố ướ g đế k ô gg M số y ũ g đượ đặ ù r g sá g á ũ g ư r g u guyễ r ắ đế r g đó ú đượ số g ủ sĩ ẩ dậ : quê cũ - không gian ắ đế ư b ểu ượ g đẹp đẽ ủ ô d sơ - k ô g g ũ rũ k í ế ẩ sĩ: (k ô g g Cô ơ ) g r ô g ũ g Hẹn này nỡ phụ ba đường cúc, ều ầ k ẳ g đị k ô g ỉ Tiếc ấy vì hay một chữ đinh. ủ ì “ngoài thế giới” (Tự thán số 39 (Tự thán số 37 r 431) 32
- Lan còn chín khúc, cúc ba đường, r dò g ảy ủ ạ ơ rữ ì ẩ Quê cũ chẳng về nỡ để hoang. dậ ru g đạ (Tự thuật số 6 r 435) Chú thích: ì u g ố g gô gữ ẩ ủ 1. Nguyễn Trãi toàn tập Đ Duy A sưu ầ guyễ r p g p ú ớ ều ì b dị gớ u b ứ d ễ đạ đ đá ớ á ẩ sĩ 1976 r 279 rướ s u ó ể ó guyễ r 2. Nguyễn Trãi toàn tập đ dẫ r 451 rí đ ó ữ g đó g góp u sắ ơ ô guyễ r r g b ế ừ đ y sự p g p ú ủ gô gữ ẩ r đều y ừ sá y ỉ ú số r g để p ươ g d gô gữ ó u g gô theo dõi. gữ ẩ ó r g “Quốc âm thi tập” ủ 3. X e b ế ủ ú g ô: “ ậ guyễ r đỉ í gườ ượ d ạ ì á gả ả r g ru g đạ ” Tạp chí Thông tin Khoa qu đượ học xã hội số 11/2014 r 11-18. 7. Kết luận 4. X e b ế ủ ú g ô: “ ạ “Quốc âm thi tập” ập ơ ữ ô ì á gả ẩ dậ r g g u g á rị r ả p ươ g d ru g đạ ” Nghiên cứu văn học số du g g uậ r g ập ơ guyễ 10/2013, tr.43-58. r đ ể ô g á ì ứ TÀI LIỆU THAM KHẢO d ễ đạ ẩ ủ ì Đ ể đ đá 1. rầ Đì ượu (1998) Nho giáo và văn học r g ư á ẩ ủ guyễ r í Việt Nam trung cận đại b á dụ . ẩ k ô gẩ ẩ k ô gp ả ỉở ỗ 2. guyễ ữu ơ uyể gớ u ó qu ớ ế u y k ô g (2003), Nguyễn Trãi về tác gia và tác phẩm, í á á ể sự qu y á bả ầ ứ4 b á dụ ư ế Ở đườ g ướ g hành hay 3. Lã Nhâm Thìn (1997), Thơ Nôm Đường luật, tàng, xuất hay xử ì guyễ r đều đ b á dụ đế ậ ù g ủ ả ú để ạ 4. (2013) “ ạ ì á gả ữ g ĩ ả r g ế g ơ ủ ẩ dậ r g ru g đạ ” ạp í Nghiên cứu văn học, (10), tr.43-58. ì r đườ g đạ ô g đ 5. (2013) Tác giả nhà nho ẩn dật áy ế ì r ẻ ề Cô ơ ô g và văn học trung đại Việt Nam uy k ả ũ gđ p ôdễ ố đ r gk ế o b ều ẩ sĩ s u ô g k ô g k ỏ gạ 6. rầ g ươ g (1997) Văn học Việt Nam á p ụ Đó í ả ữ g dòng riêng giữa nguồn chung b á dụ đó g góp đá g g ậ ủ ơ guyễ Ngày nhận bài: 03/9/2016 Biên tập xong: 15/10/2016 Duy đ g: 20/10/2016 33
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học