Xem mẫu
- NGUYÊN T C QU N LÝ V BÁO CHÍ 1. Khái ni n qu n lý nhà nư c v báo chí Theo quy nh c a Lu t Báo chí năm 1999 ( ã s a i, b sung), cơ quan qu n lý nhà nư c v báo chí g m: cơ quan qu n lý nhà nư c v báo chí trung ương (B Thông tin và truy n thông); các b , cơ quan ngang b ; cơ quan qu n lý nhà nư c v báo chí a phương (UBND t nh, thành ph tr c thu c trung ương) 1.1. Qu n lý nhà nư c v báo chí trung ương Th c hi n ch c năng, nhi m v , quy n h n ư c Lu t Báo chí quy nh, B Thông tin và truy n thông th c hi n ch c năng qu n lý nhà nư c v báo chí trên nhi u lĩnh v c, i n hình là các lĩnh v c sau: 1.1.1 Xây d ng và ch o th c hi n chi n lư c, quy ho ch, k ho ch và phát tri n s nghi p báo chí Th i gian qua, ho t ng này ư c B Thông tin và truy n thông th c hi n nghiêm túc, úng nh hư ng và s ch o c a lãnh o ng và Nhà nư c. Th c hi n ý ki n ch o c a B Chính tr và Th tư ng Chính ph , “B ã và ang ti p t c ti n hành rà soát ch c năng, nhi m v các cơ quan báo chí, xác nh nh ng n ph m ch ng chéo v tôn ch , m c ích, ch c năng, nhi m v , không phù h p quy ho ch ã ư c Th tư ng Chính ph phê duy t năm 1999; trình Th tư ng Chính ph ký ban hành “Chi n lư c phát tri n thông tin n năm 2010”... xây d ng quy ho ch h th ng báo chí in toàn qu c” (1). Tuy nhiên, vi c quy ho ch làm không u, liên t c. Thêm n a, công tác qu n lý nhà nư c v báo chí còn “thi u ch ng trong nh hư ng chi n lư c; ch y theo v vi c, lúng túng trong quy ho ch, s p x p” (2). Th c t ho t ng báo chí hi n nay v n t n t i hi n tư ng v a th a, v a 1
- thi u, nh t là tình tr ng có nhi u t báo trùng l p v n i dung và thi u ch n i dung m t s m ng tài không ư c c p n, nh t là m ng tài v các ngành khoa h c. Th a, thi u còn th hi n vi c báo ư c xu t b n, phát hành phân b không u, t p trung ch y u thành th , còn nông thôn, nh t là vùng sâu, vùng xa, vùng mi n núi, nhân dân có r t ít báo ho c không có báo c. “Nhi u cơ quan báo chí ch coi tr ng a bàn thành ph , th xã vì ó có th phát hành ư c nhi u, còn các a bàn khác không ư c quan tâm úng m c. Tình tr ng ó d n n m c hư ng th sách báo quá chênh l ch gi a thành ph , th xã và vùng nông thôn, mi n núi, vùng sâu, vùng xa. Hi n nay, 75% báo chí ch y u phát hành thành ph , th xã, vùng trung tâm, còn 25% báo chí phát hành vùng nông thôn” (3). 1.1.2 Xây d ng, ban hành và t ch c th c hi n các văn b n quy ph m pháp lu t v báo chí T năm 1999 n nay, B Thông tin và truy n thông ã ch trì, ph i h p xây d ng và trình Chính ph ký ban hành, t ban hành hơn 30 văn b n quy ph m pháp lu t trong lĩnh v c báo chí. Cùng v i Lu t Báo chí, các văn b n pháp lu t này bư c u ph c v có hi u qu công tác qu n lý báo chí. Tuy nhiên, v i s phát tri n như vũ bão c a công ngh thông tin và s thay i nhanh chóng c a i s ng thì nhìn chung, các văn b n quy ph m pháp lu t này còn thi u ng b , vi c s a i, b sung ch m ư c ti n hành. V i ch c năng là cơ quan qu n lý c p trung ương, B Thông tin và truy n thông chưa k p th i, ch ng trong vi c t ch c t p hu n tri n khai n i dung các văn b n pháp lu t cho cán b qu n lý c a các s ; xu t, ki n ngh , xây d ng văn b n liên quan n báo chí còn h n ch (4). 1.1.3 Thanh tra, ki m tra ho t ng báo chí Ho t ng thanh tra, ki m tra báo chí ang ngày càng i vào n n p. “T năm 1999 n nay, B ã ti p nh n và gi i quy t hơn 1.750 ơn thư khi u n i, t 2
- cáo, ph n ánh v nh ng thông tin không chính xác trên báo chí do các cá nhân, t ch c trong c nư c g i t i liên quan n g n 1.000 v vi c” (5). M t s nhà báo l i d ng uy tín ngh nghi p làm trái v i o c, trách nhi m c a ngư i làm báo, vi ph m Lu t Báo chí ã b x lý nghiêm b ng các hình th c: c nh cáo, t ch thu th nhà báo, phê bình, khi n trách. Nh ng ngư i ng u cơ quan báo chí có ngư i vi ph m, do buông l ng qu n lý cũng ph i ch u nh ng hình th c k lu t úng m c. Lưu chi u là m t khâu quan tr ng c a qu n lý nhà nư c v báo chí nh m th c hi n ch c năng ki m tra trư c khi cho lưu hành nhưng hi n nay, v n có m t s t p chí không th c hi n n p lưu chi u ho c lưu chi u không úng th i h n theo quy nh c a pháp lu t. i u ód n n vi c phát hi n ch m các vi ph m, gây không ít khó khăn cho quá trình x lý và l i h u qu ph c t p. Hơn n a, “kh i lư ng công vi c ph i x lý trong công tác qu n lý nhà nư c v báo chí ngày càng nhi u và ph c t p, trong khi ó, i ngũ cán b qu n lý còn thi u và y u, m t b ph n cán b chưa áp ng yêu c u c a công tác qu n lý trong tình hình m i” (6). 1.2. Qu n lý nhà nư c v báo chí các b , cơ quan ngang b Các b , cơ quan ngang b - v i vai trò là cơ quan ch qu n báo chí - ã có nhi u c g ng trong công tác ch o, qu n lý cơ quan báo chí thu c quy n trong vi c th c hi n phương hư ng, nhi m v , k ho ch ho t ng; ng th i t ch c b máy, xây d ng i ngũ cán b báo chí m b o các tiêu chu n v chính tr , nghi p v . Nhi u cơ quan ch qu n báo chí ã ch ng xây d ng quy ch qu n lý cơ quan báo chí thu c quy n, t o i u ki n cho cơ quan báo chí ho t ng úng quy nh, có s rành m ch, th ng nh t trong ch o, qu n lý và trong công tác ph i h p c a cơ quan báo chí v i các ơn v liên quan thu c B Thông tin và truy n thông. 3
- Tuy nhiên trên th c t , m i quan h gi a cơ quan ch qu n và cơ quan báo chí theo lu t nh chưa ư c th c hi n m t cách rõ ràng, rành m ch. Nhi u trư ng h p cơ quan ch qu n buông l ng vai trò, trách nhi m c a mình. M t s cơ quan ch qu n không kiên quy t sáp nh p nh ng t báo có tôn ch , m c ích trùng l p, ho c không ình ch nh ng cơ quan báo chí thi u các i u ki n m b o cho t báo ho t ng bình thư ng, gây khó khăn cho vi c quy ho ch h th ng báo chí c nư c… Tình tr ng buông l ng ch o, qu n lý c a m t s cơ quan ch qu n v n di n ra. Không ít t báo xa r i tôn ch m c ích, ch y theo m c ích thương m i, không ch p hành nghiêm túc s ch o, qu n lý c a c p trên. Báo thu c lĩnh v c này l i ưa tin v lĩnh v c khác, nhi u khi nh ng s ki n l n c a ngành mình, lĩnh v c mình l i ph n ánh r t m nh t, nhưng cơ quan ch qu n v n b qua ho c có nh c nh nhưng cơ quan báo chí không th c hi n thì cũng không x lý. Tiêu chu n, quy trình b nhi m cán b lãnh o báo chí c a nhi u cơ quan ch qu n th c hi n không ch t ch . Không ít cơ quan ch qu n phó m c cho cơ quan báo chí tuy n ch n phóng viên, c ng tác viên, thu nh n c nh ng ngư i không tư cách o c, chuyên môn vào làm báo. Có cơ quan ch qu n sau khi xin ra s ph ã khoán tr ng c v n i dung l n kinh phí. V n còn hi n tư ng cơ quan ch qu n b nhi m cán b lãnh o báo chí không ư c ào t o chuyên môn, nghi p v . M t s cơ quan ch qu n báo chí không th c hi n úng quy trình b nhi m, mi n nhi n cán b , không g i văn b n th a thu n t i cơ quan qu n lý nhà nư c. M t s cơ quan xin thành l p cơ quan báo chí khi chưa các i u ki n theo quy nh c a pháp lu t như: i u ki n v tr s , trang thi t b , ngu n tài chính, t ch c b máy, cán b ... M t s cơ quan báo chí ch p hành s ch o không nghiêm túc, thư ng xuyên vi ph m ho c có nh ng vi ph m nghiêm tr ng, B Thông tin và truy n thông ã nh c nh , phê bình nhi u l n nhưng cơ quan ch qu n không tích c c ch n ch nh, x lý k lu t; ho c x lý không nghiêm (7). 4
- 1.3. Qu n lý nhà nư c v báo chí a phương Trong th i gian qua, các S Thông tin và truy n thông ã chú tr ng th c hi n nhi m v qu n lý nhà nư c v báo chí a phương. Các S cũng chú tr ng công tác tham mưu cho T nh y, Thành y, UBND t nh, thành ph tr c thu c trung ương v quy ho ch báo chí; so n th o m i, c th hóa, hư ng d n vi c th c hi n các văn b n pháp quy v báo chí trên cơ s n i dung c a Lu t Báo chí và Ngh nh 51/2002/N -CP; th c hi n t t ch c năng qu n lý ho t ng c a các Văn phòng i di n và phóng viên thư ng trú c a báo chí trung ương và a phương khác trên a bàn… Tuy nhiên, công tác qu n lý báo chí a phương còn nh ng m t h n ch . Nhi u a phương chưa có b ph n, th m chí chưa có cán b chuyên trách qu n lý báo chí, xu t b n. Trong công tác qu n lý ho t ng phát thanh, truy n hình, Internet - lĩnh v c có tính c thù, òi h i ph i có ki n th c v công ngh , k thu t - trình , năng l c c a cán b qu n lý m ts a phương còn chưa áp ng ư c yêu c u; a s a phương chưa có kinh phí u tư trang thi t b áp ng yêu c u ngày càng a d ng và ph c t p c a công tác qu n lý. UBND và S Thông tin và truy n thông m t s t nh, thành ph chưa nh n th c h t vai trò, trách nhi m lãnh o, qu n lý các ài phát thanh, truy n hình thu c quy n qu n lý c a mình. M ts a phương, m c dù có nhi u cơ quan báo chí, nhưng cho n nay v n không có t ch c b máy ho c cán b chuyên trách giúp UBND th c hi n ch c năng qu n lý nhà nư c v báo chí. M t s a phương th c hi n vi c x lý vi ph m c a cơ quan báo chí không nghiêm, có nơi không th c hi n úng th m quy n (8). 2. Yêu c u và gi i pháp nâng cao hi u qu qu n lý nhà nư c v báo chí 2.1. Yêu c u qu n lý nhà nư c v báo chí 5
- Ho t ng báo chí c a nư c ta trong i u ki n hi n nay ch u các tác ng: nhu c u thông tin và ư c thông tin; s phát tri n nhanh v k thu t và công ngh truy n thông; n n kinh t theo cơ ch th trư ng... Nh ng tác ng trên t ra m t s yêu c u i v i qu n lý nhà nư c v báo chí như sau: - Qu n lý nhà nư c v báo chí ph i b o m quy n t do ngôn lu n, t do báo chí, có quy n ư c thông tin c a công dân theo quy nh t i i u 69 c a Hi n pháp năm 1992 và các văn b n lu t có liên quan, nâng cao trách nhi m xã h i c a báo chí, áp ng nhu c u thông tin c a xã h i t t hơn. - Qu n lý v báo chí ph i ư c t dư i s lãnh oc a ng C ng s n Vi t Nam, qu n lý c a nhà nư c và trong khuôn kh c a pháp lu t. - Phát tri n báo chí ph i i ôi v i qu n lý ch t ch , có hi u qu toàn b h th ng báo chí cũng như t ng cơ quan báo chí. Th i kỳ m i t ra nh ng yêu c u m i c a ho t ng báo chí. Tuy nhiên, trư c tác ng c a cơ ch th trư ng, m i ho t ng c a báo chí luôn i m t v i nguy cơ t phát. Do v y, lãnh o, qu n lý báo chí ph i c bi t quan tâm n nh ng c i m c a tình hình m i, phòng ng a và h n ch tiêu c c. Bên c nh ó, cũng c n phòng khuynh hư ng nhân danh s lãnh o, qu n lý bóp ngh t s c năng ng, sáng t o c a các cơ quan cũng như cá nhân nhà báo. Qu n lý ch t ch chính là i u ki n b o m cho báo chí phát tri n úng quy ho ch, phù h p quy mô, s lư ng, tránh lãng phí. Nhưng báo chí là m t b ph n thu c lĩnh v c sáng t o văn hoá, tinh th n, r t c n nh ng kho ng tr ng riêng như V.I.Lênin ã t ng nh n m nh. Do v y, qu n lý báo chí òi h i ph i v a m m d o, v a nguyên t c m i có th t hi u qu mong mu n. - Qu n lý nhà nư c v báo chí ph i b t k p trình phát tri n cao c a phương ti n k thu t, công ngh truy n thông hi n i. B n thân s qu n lý ph i ch a ng hàm lư ng công ngh cao và i ngũ cán b qu n lý ph i hi u và s d ng ư c. i u này kéo theo vi c các văn b n quy ph m pháp lu t ư c ban 6
- hành có khuôn kh pháp lý phù h p v i nhi u yêu c u, trong ó có yêu c u v k thu t, công ngh truy n thông. - Qu n lý nhà nư c và pháp lu t v báo chí ph i phù h p v i cơ ch v n hành trong i u ki n kinh t th trư ng. Pháp lu t ph i i u ch nh k p th i nh ng tác ng c a th trư ng, quy lu t cung c u. Báo chí áp ng ư c nhu c u, th hi u c a qu n chúng nhưng i u ó không ư c d n n khuynh hư ng thương m i hóa m t cách tràn lan và s lũng o n c a ng ti n i v i báo chí. Nhu c u thông tin và ư c thông tin c n có s giao lưu qu c t . S giao lưu này ngày càng m r ng, nh t là khi Vi t Nam ã chính th c tr thành thành viên WTO. Pháp lu t v báo chí ph i phù h p v i các chu n m c và cam k t mà Vi t Nam ký k t ho c tham gia. 2.2. Các gi i pháp nâng cao hi u qu qu n lý nhà nư c v báo chí góp ph n kh c ph c s y u kém v m t qu n lý nhà nư c trong lĩnh v c báo chí, chúng tôi xin nêu lên m t s gi i pháp sau: 2.2.1 Xây d ng quy ho ch phát tri n báo chí phù h p Phương châm ch o quan tr ng c a ng và Nhà nư c ta i v i ho t ng báo chí là “phát tri n i ôi v i qu n lý t t”. S phát tri n này không ch ơn thu n là tăng v m t s lư ng mà còn bao g m c m r ng quy mô, ph m vi tác ng và nâng cao ch t lư ng thông tin. Vi c ti p t c m r ng quy mô c a báo chí trong ph m vi toàn xã h i là m t yêu c u t t y u. Xã h i luôn phát tri n, dân trí ngày càng cao, nhu c u thông tin, giao ti p tăng lên. Chính th c ti n xã h i òi h i m r ng quy mô thông tin c a t ng cơ quan báo chí cũng như s ra i c a nh ng t báo, b n tin, t p chí, chương trình phát thanh, truy n hình m i. Tuy nhiên, vi c m r ng quy mô này ph i phù h p v i quy ho ch, chi n lư c phát tri n báo chí, tránh tình tr ng ch ng chéo, vay mư n n i dung bài v ... 7
- Hi n nay, chúng ta ã có Chi n lư c phát tri n thông tin n năm 2010. Tuy nhiên, ho t ng báo chí trong s nghi p công nghi p hoá, hi n i hoá, trong quá trình h i nh p qu c t ngày càng sâu r ng và nh t là s bùng n c a thông tin toàn c u... ang t ra nh ng yêu c u m i v quy ho ch báo chí; òi h i chúng ta ph i xây d ng chi n lư c phát tri n thông tin lâu dài cho t nư c. Chi n lư c này ph i là m t b ph n quan tr ng trong chi n lư c phát tri n kinh t - xã h i c a qu c gia. Chi n lư c thông tin ph i ánh giá ư c th c tr ng thông tin nư c ta, ưa ra ư c các quan i m ch o phát tri n thông tin và m c tiêu phát tri n thông tin n năm 2020 và nh ng năm ti p theo, các gi i pháp ch y u th c hi n m c tiêu ó. 2.2.2 Hoàn thi n h th ng pháp lu t v báo chí Ch t lư ng, hi u qu qu n lý xã h i c a Nhà nư c pháp quy n xã h i ch nghĩa ph thu c r t nhi u vào m c hoàn thi n c a h th ng pháp lu t. Vì v y, yêu c u v m t h th ng văn b n quy ph m pháp lu t ng b trong lĩnh v c báo chí là h t s c c n thi t. Chúng ta c n th u su t quan i m: i u ch nh ho t ng báo chí thông qua nh hư ng c a ng và h th ng pháp lu t c a Nhà nư c, v a b o m s ch t ch trong quy nh, ch tài, v a b o m s thông thoáng cho nhà báo và các cơ quan báo chí phát huy tính năng ng, sáng t o. Qua 19 năm thi hành Lu t Báo chí, m t s i u quy nh c a Lu t như quy nh v các lo i hình báo chí, qu ng cáo trên báo chí, lưu chi u, c i chính trên báo chí, tài chính báo chí... n nay ã không còn phù h p. Vì v y, pháp lu t báo chí c n ư cs a i, b sung cho phù h p v i th c ti n. Vi c xây d ng và hoàn thi n h th ng pháp lu t báo chí c n hư ng vào các n i dung sau: Th nh t, c th hoá, chi ti t hoá các i u kho n quy nh. Th hai, xác nh rõ trách nhi m c a các ch th tham gia ho t ng báo chí. Th ba, rà soát, b sung nh ng v n m i do 8
- th c ti n và s phát tri n c a báo chí t ra. Th tư, b o m quy n t do báo chí c a công dân. 2.2.3 Hoàn thi n ch chính sách và u tư thích h p i v i lĩnh v c báo chí Ch , chính sách i v i lĩnh v c báo chí trong i u ki n phát tri n kinh t th trư ng là m t v n l n c n ư c xem xét, gi i quy t c v lý lu n và th c ti n. Th i gian qua, chúng ta ã có nh ng bư c chuy n bi n nh t nh trong vi c th c hi n ch chính sách m m d o i v i báo chí. T ng biên t p ư c t ch u trách nhi m xây d ng giá báo phù h p v i giá th trư ng, s c tiêu th và yêu c u ph c v nhi m v chính tr ; các cơ quan báo chí ch ng tr nhu n bút phù h p v i yêu c u nâng cao ch t lư ng, ng viên tác gi trong khuôn kh qu nhu n bút quy nh; khuy n khích m i năng l c phát hành báo chí, k c phát hành ra nư c ngoài; cơ quan báo chí ch ng kêu g i các hình th c qu ng cáo và tài tr báo theo lu t nh... Tuy nhiên, các ch , chính sách i v i báo chí v n còn l c h u, chưa theo k p s phát tri n ho t ng báo chí. Do v y, c n kh n trương rà soát b sung, s a i m t s chính sách, ch báo chí như: lương báo chí, thu , nhu n bút, chính sách tài tr , giá, qu ng cáo. Nhà nư c cũng c n có k ho ch kh o sát, nghiên c u các hình th c ho t ng kinh doanh c a các cơ quan báo chí l n có chính sách khuy n khích các hình th c kinh doanh phù h p, t o ngu n thu, tăng cư ng cơ s v t ch t ng th i th c hi n úng nghĩa v v i Nhà nư c. Hi n nay, Nhà nư c v n u tư khá l n cho báo chí v i cơ c u ngân sách g m: ngân sách nhà nư c cho phát thanh, truy n hình, báo in, báo i n t . Trong ó, ph n u tư cho phát thanh, truy n hình là l n nh t do các phương ti n trang thi t b ban ur t t ti n. Trong tương lai, ph n u tư cho báo i n t cũng òi h i lư ng ngân sách khá l n. Th c t , a s các báo, ài u ho t ng d a vào ngân sách. Nhà nư c v n nên c p ngân sách nhưng c n tính toán rõ các tiêu chí: m c tr c p, i tư ng, th i gian, tr c p không hoàn l i ho c cho vay ban uv i 9
- lãi su t th p... báo chí ho t ng úng pháp lu t, úng nh hư ng, có hi u qu . Tăng cư ng u tư cho các báo a phương vùng sâu, khó khăn; có chính sách tăng cư ng xu t b n và phát sóng thêm các ài b ng th ti ng c a các dân t c thi u s ch trương, chính sách c a ng và Nhà nư c n ư cv i ng bào các dân t c. T u chung l i, Nhà nư c c n có chính sách tài chính qu c gia, huy ng ư c các ngu n l c tài chính ph c v cho ho t ng phát tri n thông tin; có chính sách và u tư thích h p i v i ho t ng báo chí, u tư , úng tr ng i m i v i nh ng cơ quan báo chí x ng t m, c n thi t. Ho t ng báo chí là m t ngh v t v và nguy hi m. Quy t nh ch t lư ng n i dung c a m t t báo là t ng biên t p và các nhà báo, vì v y, Nhà nư c cũng ph i tính n chính sách, ch h p lý i v i nhà báo. Chính sách ưu ãi ph i b o m các i u ki n và phương ti n các nhà báo hi u bi t v ch trương, chính sách, ti p c n v i th c ti n; t o i u ki n cho các nhà báo ho t ng hi u qu , phát huy tư duy c l p, sáng t o trong quá trình vi t báo; cao trách nhi m chính tr - xã h i; có ch ãi ng c bi t i v i nh ng nhà báo tài năng, có c ng hi n xu t s c cho t nư c. 2.2.4 Tăng cư ng h p tác qu c t trong lĩnh v c qu n lý nhà nư c v báo chí M i qu c gia có i u ki n kinh t , chính tr , văn hoá, xã h i khác nhau nên có s khác nhau trong ho t ng và t ch c th c hi n qu n lý nhà nư c v báo chí. Tuy nhiên, trong xu th h i nh p toàn c u, ho t ng báo chí c n ph i áp ng yêu c u thu h p s khác bi t v công ngh , trình nghi p v .... v i các nư c trong khu v c và th gi i. S h p tác qu c t v qu n lý báo chí ph i b o m v a phát tri n quan h , nhanh chóng h i nh p v a b o m ch quy n, c l p dân t c, bình ng, các bên cùng có l i. Trư c h t, c n t ch c th c hi n t t các văn b n qu c t quan tr ng có liên quan như: Công ư c toàn c u v Lu t b n quy n, Công ư c Brussels v phân ph i các tín hi u mang chương trình truy n qua v tinh, Công 10
- ư c Berne v b o h các tác ph m văn h c và ngh thu t... Ch ng xây d ng các k ho ch kh o sát kinh nghi m qu n lý báo chí m t s nư c trên th gi i; tham d các h i ngh qu c t liên quan n báo chí như: Di n àn xã h i thông tin, Di n àn Liên hi p qu c v qu n lý Internet, các h i ngh B trư ng Thông tin các nư c ASEAN; tham gia các ho t ng ch ng kh ng b , ch ng t n n xã h i, xoá ói gi m nghèo, vì môi trư ng s ng, vì hoà bình và tr c ti p tham gia vào các t ch c báo chí khu v c và qu c t vì các m c ích trên. 2.2.5 Nâng cao ch t lư ng và hi u qu b máy qu n lý Th nh t, c n xây d ng các quy nh c th , rõ ràng nh m i u ch nh t t hơn ch c năng, nhi m v , cơ ch ph i h p gi a B Thông tin và truy n thông v i các b , ngành có liên quan. Th hai, a phương, c n xây d ng các quy nh m i và c th hơn t ch c l i b máy qu n lý nhà nư c cũng như nâng cao vai trò c a các S Thông tin và truy n thông. Th ba, tri n khai áp d ng phương ti n k thu t và công ngh qu n lý hi n i vào h th ng qu n lý nhà nư c v báo chí. V i m t i ngũ cán b , nhân viên thi u, trình có h n, u vi c nhi u thì y nhanh vi c áp d ng công ngh thông tin, phương pháp qu n lý hi n i vào h th ng qu n lý báo chí là vi c làm c p thi t. i u ó v a tinh gi n ư c biên ch theo ch trương chung c a ng, Nhà nư c, v a quán xuy n công vi c m t cách có hi u qu . Ngoài ra, v cán b qu n lý báo chí, pháp lu t c n quy nh h th ng tiêu chu n ch c danh, tiêu chu n nghi p v phù h p v i th c ti n, b o m công tác chuyên môn c a t ng i tư ng. Cán b qu n lý báo chí ph i có tri th c báo chí, tri th c v khoa h c công ngh thông tin và qu n lý, tri th c pháp lu t. C n có nh ng quy nh c th v tuy n d ng cán b , s p x p và b trí cán b . Có m t tình tr ng tuy không ph bi n nhưng cũng c n lưu ý là các cơ quan c p y và t ch c 11
- c p t nh coi ngành nào cũng gi ng ngành nào, “ ã là t nh y viên thì làm gì cũng ư c”. Do v y, nhi u ngư i làm trái ngh v n ph i nh n vì “t ch c phân công”. Cu i cùng, Nhà nư c c n có chính sách ào t o và ào t o l i nh ng ngư i qu n lý báo chí theo k p t c phát tri n chung c a xã h i và không t t h u quá xa so v i các nư c trong khu v c và trên th gi i. 2.2.6 Hoàn thi n cơ ch qu n lý Hi n nay, vi c t ch c th c thi pháp lu t báo chí c a các cơ quan nhà nư c v n còn ch ng chéo, chưa có s th ng nh t. Vì v y, c n b sung các quy nh nh m c i ti n phương th c, l l i làm vi c, cơ ch ph i h p th ng nh t gi a các cơ quan qu n lý nhà nư c v báo chí. C th : xác nh rõ các nguyên t c làm vi c và quy ch ph i h p trong s v n hành c a b máy qu n lý nhà nư c v báo chí; nh rõ th m quy n và trách nhi m gi a cơ quan qu n lý nhà nư c, cơ quan ch o, cơ quan ch qu n, ngư i ng u cơ quan báo chí. Trư c m t là quy ch làm vi c rõ ràng, c th gi a B Thông tin và truy n thông v i các ban ngành h u quan liên quan n qu n lý nhà nư c v báo chí, gi a cơ quan qu n lý nhà nư c trung ương và a phương, cơ quan qu n lý và cơ quan ch qu n. Cơ ch này ph i b o ms i u hành th ng nh t, có kh năng gi i quy t nhanh và d t i m các v vi c, ng th i ki m soát ư c liên t c ho t ng báo chí, tránh hi n tư ng ánh tr ng b dùi, d làm khó b , ùn y công vi c cho nhau, trách nhi m không rõ ràng. 2.2.7 y m nh vi c tuyên truy n, ph bi n pháp lu t báo chí Vi c tuyên truy n ph bi n pháp lu t báo chí các ch th tuân th , th c hi n là m t v n quan tr ng. “Trong gi i phóng viên, biên t p viên, th m chí c lãnh o m t s cơ quan báo chí v n còn hi n tư ng chưa n m v ng n i dung ho c nh n th c chưa y v Lu t Báo chí” (9). Vì v y, B Thông tin và truy n thông, H i Nhà báo và c bi t là các cơ quan báo chí c n có k ho ch t p hu n 12
- thư ng xuyên Lu t Báo chí và các văn b n quy ph m pháp lu t m i v báo chí; c n tuyên truy n, ph bi n pháp lu t t khi so n th o văn b n l y ý ki n r ng rãi các i tư ng liên quan. 2.2.8 Tăng cư ng thanh tra, ki m tra ây là nhi m v quan tr ng c a qu n lý nhà nư c v báo chí vì báo chí có quan h tr c ti p t i chính tr . Báo chí không nh ng ph n ánh dư lu n mà còn t o ra và hư ng d n dư lu n. Vì v y, ho t ng này c n di n ra thư ng xuyên, nhanh nh y k p th i ngăn ch n, x lý nh ng vi ph m pháp lu t v báo chí. 1) B Thông tin và truy n thông, Báo cáo t ng k t 8 năm thi hành Lu t báo chí; Lu t s a i, b sung m t s i u c a Lu t Báo chí, Hà N i, tháng 12/2007, tr. 11. (2) Quý Doãn, Ho t ng báo chí, xu t b n và công tác qu n lý nhà nư c v báo chí, xu t b n hi n nay trên http://www.tapchicongsan.org.vn/details.asp?Object=18535628&News_id=10642 346. (3) Quý Doãn, Ho t ng báo chí, xu t b n và công tác qu n lý nhà nư c v báo chí, xu t b n hi n nay trên http://www.tapchicongsan.org.vn/details.asp?Object=18535628&News_id=10642 346. (4) B Thông tin và truy n thông, Báo cáo t ng k t 8 năm thi hành Lu t báo chí; Lu t s a i, b sung m t s i u c a Lu t Báo chí, Hà N i, tháng 12/2007, tr. 15-16. 13
- (5) B Thông tin và truy n thông, Báo cáo t ng k t 8 năm thi hành Lu t báo chí; Lu t s a i, b sung m t s i u c a Lu t Báo chí, Hà N i, tháng 12/2007, tr. 14. (6) B Thông tin và truy n thông, Báo cáo t ng k t 8 năm thi hành Lu t báo chí; Lu t s a i, b sung m t s i u c a Lu t Báo chí, Hà N i, tháng 12/2007, tr. 15-16. (7) B Thông tin và truy n thông, Báo cáo t ng k t 8 năm thi hành Lu t Báo chí, Lu t s a i, b sung m t s i u c a Lu t Báo chí, Hà N i, tháng 12/2007, tr. 16-18. (8) B Thông tin và truy n thông, Báo cáo t ng k t 8 năm thi hành Lu t Báo chí, Lu t s a i, b sung m t s i u c a Lu t Báo chí, Hà N i, tháng 12/2007, tr. 18-20. (9) B Thông tin và truy n thông, Báo cáo t ng k t 8 năm thi hành Lu t Báo chí, Lu t s a i, b sung m t s i u c a Lu t Báo chí, Hà N i, tháng 12/2007, tr. 4. Th trư ng QUÝ DOÃN: Báo chí nư c ta 2 năm qua phát tri n r t nhanh, n tháng 5-2009, trên lĩnh v c báo chí in, c nư c có 687 cơ quan báo chí v i 896 n ph m, trong ó kh i cơ quan báo chí Trung ương có m t hãng thông t n qu c gia, 77 báo, 416 t p chí, 105 n ph m ph ; kh i báo chí a phương có 103 báo, 101 t p chí, 104 n ph m ph . C nư c có 21 báo i n t , 160 trang tin i n t t ng h p mang tính báo chí c a các cơ quan báo chí in và hàng ngàn trang tin i n t có n i dung thông tin c a các cơ quan ng, Nhà nư c và Chính ph , các oàn th , h i, hi p h i và các doanh nghi p. Hi n c nư c có trên 16.000 nhà báo ư c c p th hành ngh . Trong ó, nhi u phóng viên, biên t p viên và lãnh o nhi u cơ quan báo chí ư c ào t o v 14
- chuyên môn, nghi p v c trong nư c và nư c ngoài, góp ph n ưa n n báo chí cách m ng nư c ta ngày càng ti p c n v i nh ng chu n m c c a m t n n báo chí chuyên nghi p và hi n i. * Nghĩa là các ho t ng báo chí trong 2 năm qua ư c ánh giá u theo hư ng tích c c, thưa Th trư ng? * Không h n th , v n còn m t s t báo trong 2 năm qua còn thi u sót, khuy t i m. Tình tr ng m t s báo thông tin sai s th t, thi u chính xác, thi u nh y c m chính tr , n i dung xa r i tôn ch m c ích v n còn, th m chí có nơi, có lúc nghiêm tr ng. Tình tr ng nhà báo vi ph m o c ngh nghi p, pháp lu t và b x lý hình s v n di n ra… * Xin Th trư ng cho bi t nh ng t n t i ch y u trong công tác QLNN v báo chí th i gian qua? * H th ng pháp lu t v báo chí chưa áp ng yêu c u th c ti n; th m quy n QLNN v b n quy n và qu ng cáo trên báo chí ã ư c quy nh c th nhưng còn vư ng m c liên quan th m quy n mà Chính ph giao cho B Văn hóa- Th thao và Du l ch. Trình nh n th c, hi u bi t v Lu t Báo chí cũng như các văn b n còn h n ch . Công tác x lý vi ph m bư c u ã phát sinh s thi u th ng nh t, ch ng chéo do có s phân tách th m quy n qu n lý gi a lĩnh v c báo chí in và lĩnh v c phát thanh-truy n hình và thông tin i n t ; s ph i h p gi a m t s s TT-TT v i các cơ quan ch qu n báo chí, cơ quan báo chí và các cơ quan ch c năng khác a phương còn chưa ch t ch ... Suy gi m kinh t th gi i ã tác ng tr c ti p n ho t ng báo chí, như: ho t ng qu ng cáo và qu ng bá gi m sút khi n m t s cơ quan báo ph i i u ch nh k ho ch ho t ng, có 4 cơ quan báo chí ph i xin d ng ho t ng, 5 cơ quan xin gi m kỳ phát hành, 6 cơ quan báo chí xin gi m s trang. Lư ng phát 15
- hành c a nhi u n ph m báo chí in, trong ó có nh ng t nh t báo ã gi m kỳ phát hành t i 40%... * Công tác QLNN v báo chí c a B TT-TT th i gian t i như th nào, thưa Th trư ng? * B TT-TT ang ti n hành xây d ng án quy ho ch báo chí in n năm 2020, d trình Th tư ng Chính ph trong năm 2009. Cũng trong th i gian này, b ng th i xây d ng quy ho ch phát thanh-truy n hình và quy ho ch báo i n t trình Chính ph phê duy t. Có 2 v n quan tr ng t ra làm tr ng tâm. Th nh t, QLNN v báo chí Trung ương, g m các v n như: xây d ng và ch o th c hi n chi n lư c, quy ho ch, k ho ch phát tri n s nghi p báo chí; t ch c th c hi n các văn b n quy ph m pháp lu t v báo chí; xây d ng ch , chính sách v báo chí; t ch c thông tin cho báo chí; qu n lý báo chí; ào t o, b i dư ng nâng cao trình chính tr , nghi p v , o c ngh nghi p cho i ngũ cán b báo chí… Th hai, QLNN v báo chí a phương theo quy nh t i Lu t Báo chí và Ngh nh 51/CP trên quan i m t o cơ ch , chính sách, không kìm hãm phát tri n, không th qu n n âu cho phát tri n n ó. Mà l y m c tiêu phát tri n làm m c tiêu qu n lý. * Bao gi lu t báo chí m i s thay th lu t báo chí hi n hành, thưa Th trư ng? * T i nay, d th o Lu t Báo chí (s a i) l n th 12 ã ư c xây d ng xong. Tuy nhiên, th c hi n ý ki n ch o c a Th tư ng Chính ph và ý ki n c a các thành viên Ban Cán s ng Chính ph , B TT-TT nh n th y, thay vì xây d ng Lu t Báo chí (s a i) c n xây d ng lu t báo chí m i thay th lu t báo chí hi n hành nh m m b o yêu c u c a công tác qu n lý và phát tri n báo chí trong tình hình m i. D ki n lu t báo chí m i s ư c thông qua t i kỳ h p th 8 Qu c h i khóa XII (tháng 10-2010). 16
- CHƯƠNG V QU N LÝ NHÀ NƯ C V BÁO CHÍ i u 17. Qu n lý Nhà nư c v báo chí Qu n lý Nhà nư c v báo chí bao g m : 1- Xây d ng pháp lu t, quy ho ch, k ho ch, chính sách phát tri n s nghi p báo chí, chính sách tài tr báo chí, chính sách i v i nhà báo ; 2- Ban hành quy ch ho t ng báo chí, c p gi y phép ho t ng báo chí ; 3- Hư ng d n, ki m tra vi c th c hi n phương hư ng, nhi m v báo chí và các quy nh pháp lu t v báo chí ; x lý các vi ph m theo quy nh c a pháp lu t. Trong ph m vi nhi m v , quy n h n c a mình, H i ng b trư ng th c hi n quy n qu n lý Nhà nư c v báo chí trong c nư c, U ban nhân dân t nh, thành ph tr c thu c trung ương và c p tương ương th c hi n quy n qu n lý Nhà nư c v báo chí a phương theo s phân c p do H i ng b trư ng quy nh. i u 18. i u ki n ho t ng c a báo chí T ch c mu n thành l p cơ quan báo chí ph i có các i u ki n sau ây : 1- Có ngư i tiêu chu n ng u cơ quan báo chí theo quy nh t i i u 13 c a Lu t này ; 2- Xác nh rõ tên g i, tôn ch , m c ích, i tư ng ph c v , ph m vi phát hành ch y u, công su t, th i gian, t n s , ph m vi to sóng và ngôn ng th hi n c a cơ quan báo chí ; 17
- 3- Có tr s chính và có các i u ki n c n thi t khác b o m cho ho t ng c a cơ quan báo chí. i u 19. C p gi y phép ho t ng báo chí Cơ quan báo chí ph i có gi y phép do cơ quan qu n lý Nhà nư c v báo chí c p m i ư c ho t ng. Trong trư ng h p không c p gi y phép thì ch m nh t là ba mươi ngày, k t ngày nh n ư c ơn xin phép, cơ quan qu n lý Nhà nư c v báo chí ph i tr l i, nói rõ lý do. T ch c b t ch i c p gi y phép có quy n khi u n i v i Ch t ch H i ng b trư ng. i u 20. Hi u l c c a gi y phép Cơ quan báo chí ph i th c hi n úng nh ng i u ghi trong gi y phép ; n u mu n thay i tên g i, tôn ch , m c ích, i tư ng ph c v , ngôn ng th hi n, ph m vi phát hành ch y u, kỳ h n xu t b n thì ph i xin phép l i. Vi c xác nh, thay i công su t, th i gian, t n s , ph m vi to sóng ph i ư c phép c a cơ quan qu n lý Nhà nư c v t n s vô tuy n i n. Không ư c chuy n như ng gi y phép ho t ng báo chí cho cơ quan, t ch c khác. i u 21 . Xu t b n n ph m báo chí khác, phát sóng chương trình c bi t, chương trình ph Cơ quan báo chí, t ch c khác mu n xu t b n c san, s ph ; ài phát thanh, ài truy n hình mu n phát sóng chương trình c bi t, chương trình ph khác v i tôn ch , m c ích, ngôn ng th hi n ghi trong gi y phép thì ph i xin phép cơ quan qu n lý Nhà nư c v báo chí. i u 22. In báo chí, phát sóng chương trình phát thanh, truy n hình 18
- Cơ s in có trách nhi m th c hi n h p ng, b o m th i gian phát hành c a báo chí ; không ư c in báo chí không có gi y phép, không ư c in l i tác ph m báo chí ã có l nh c m lưu hành c a cơ quan qu n lý Nhà nư c v báo chí. Cơ s k thu t phát sóng cho ài phát thanh, ài truy n hình có trách nhi m b o m ph m vi to sóng quy nh. ài phát thanh, ài truy n hình, cơ s th c hi n chương trình nghe - nhìn th i s không ư c phát n i dung tác ph m báo chí ã có l nh c m lưu hành ho c t ch thu. i u 23. Lưu chi u Báo chí in ph i n p lưu chi u trư c khi phát hành ; báo nói, báo hình ph i lưu gi b n th o, phim nh a, băng, ĩa, ghi âm, ghi hình theo quy nh c a H i ng b trư ng. i u 24. Phát hành báo chí Cơ quan báo chí ư c t ch c phát hành ho c u thác cho t ch c, cá nhân có ăng ký phát hành. Không ai ư c c n tr vi c phát hành báo chí t i ngư i c, n u không có l nh c m lưu hành. Không m t t ch c, cá nhân nào ư c lưu hành n ph m báo chí không có gi y phép xu t b n ho c ã có l nh c m. i u 25. Qu ng cáo 19
- Báo chí ư c ăng, phát sóng qu ng cáo và thu ti n qu ng cáo. N i dung qu ng cáo ph i tách bi t v i n i dung tuyên truy n và không ư c vi ph m quy nh t i i u 10 c a Lu t này. i u 26. H p báo T ch c, công dân mu n h p báo ph i báo trư c cho cơ quan qu n lý Nhà nư c v báo chí. Nghiêm c m h p báo có n i dung vi ph m quy nh t i i u 10 c a Lu t này. 1. Nguyên t c ng lãnh o báo chí Trong th i kỳ t nư c ang có chi n tranh, n n kinh t l c h u do cơ ch quan liêu bao c p nên vi c qu n lý xã h i nói chung ch y u d a trên các Ngh quy t, Ch th c a ng ch chưa xây d ng m t Nhà nư c pháp quy n qu n lý xã h i b ng pháp lu t. Công cu c i m i do ng ta lãnh o ã tr i qua m t ch ng ư ng y th thách, cam go nhưng cũng y sáng t o, mang l i nh ng chuy n bi n toàn di n v kinh t và xã h i. ng ta ã xác nh: báo chí v a là ti ng nói c a ng, c a Nhà nư c, c a các oàn th , v a là di n àn c a nhân dân - qua ó n i k t Nhà nư c v i qu n chúng, là c u n i gi a ng v i nhân dân. Chúng ta ã bi t lãnh o là ra ch trương, ư ng l i và t ch c ng viên th c hi n, còn qu n lý là t ch c và i u khi n các ho t ng theo nh ng yêu c u nh t nh. Theo ó lãnh o báo chí là s nh hư ng v thông tin, v ch ra ư ng l i, chi n lư c thông tin; qu n lý báo chí là vi c s p x p, quy ho ch h th ng báo chí và t ch c ki m tra giám sát các ho t ng báo chí b ng pháp lu t. Có th l y ví d : ngay t u th p k 90 c a th k XX, ng ta ã s m nhìn th y nh ng bi u hi n l ch l c c a báo chí trong th i kỳ u c a công cu c i m i. Phân tích, ánh giá tình hình này, Ch th 63/CT-TW (ngày 25/7/1990) c a Ban Bí thư Trung ương ng ã phê phán: “M t s cơ quan báo, t p chí, nhà 20
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học