Nguồn tin khoa học và công nghệ trong các công trình nghiên cứu khoa học tại trường đại học ở Việt Nam

NGU N TIN KHOA H C VÀ CÔNG NGH TRONG CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN
C U KHOA H C T I TRƯ NG
I H C VI T NAM
Ph m Ti n Toàn*
Phát tri n Khoa h c công ngh cùng v i phát tri n Giáo d c ào t o ư c coi là qu c sách
hàng u c a àng và Nhà nư c ta trong quá trình th c hi n công nghi p hóa, hi n i hóa t
nư c.
th c hi n ư c m c tiêu này, công tác tri n khai các ngu n thông tin khoa h c và công
ngh (KH&CN) sao cho hi u qu óng vai trò vô cùng quan tr ng r t nhi u lĩnh v c, ngành
ngh và các t ch c trong xã h i.
T i các trư ng i h c, bên c nh r t nhi u các nhi m v ph i th c hi n, có hai nhi m v c t
y u ó là ào t o i h c, sau i h c và nghiên c u khoa h c. Trong quá trình th c hi n hai
nhi m v c t y u trên, các trư ng i h c ã s n sinh và qu n lý m t lư ng thông tin KH&CN
l n, a d ng, phong phú tùy theo t ng chuyên ngành ào t o. N u ngu n tin KH&CN này ư c
s d ng m t cách hi u qu , nó s óng góp không nh cho s phát tri n c a ngu n tin KH&CN
Qu c gia nói riêng và cho s phát tri n kinh t , xã h i c a t nư c ta nói chung. Tuy nghiên, vi c
qu n lý và tri n khai các ngu n tin này v n ang còn g p ph i nhi u v n t n t i.
Hàng năm, t i các trư ng i h c, tùy thu c vào quy mô ào t o và chuyên ngành ào t o
c a m i trư ng, có hàng trăm nghìn công trình nghiên c u khoa h c l n, nh ư c th c hi n v i
nhi u c p
khác nhau. Vì th , ngu n tin khoa h c công ngh trong ch a ng trong các
tài
này là h t s c phong phú và a d ng v s lư ng cũng như ch t lư ng. Ta có th k
n các
ngu n thông tin KH&CN ư c sinh ra trong các trư ng i h c, các khoa ho c các b môn ào
t o v /liên quan n lĩnh v c khoa h c và công ngh như sau:
-

*

tài nghiên c u khoa h c c a sinh viên: Trong quá trình ào t o, bên c nh ho t ng h c
t p làm ch
o, nghiên c u khoa h c trong sinh viên ư c coi là m t trong nh ng n i
dung ho t ng h t s c quan tr ng c a các trư ng i h c. Ho t ng này ư c th c th c
hi n khá thư ng xuyên theo m i năm h c. N i dung thông tin khoa h c và công ngh ư c
ph n ánh
ây khá a d ng và phong phú, tùy thu c vào chuyên ngành ào t o c a m i
trư ng i h c và m i khoa, b môn trong trư ng. Dư i s hư ng d n c a gi ng viên, sinh
viên s th c hi n tài c a mình qua các c p tu n t : khoa, trư ng, b (ho c i h c Qu c
gia i v i m t s trư ng n m trong h th ng
i h c Qu c gia). Ho t ng nghiên c u
khoa h c này giúp cho sinh viên làm quen, hình thành, và rèn luy n k năng, kinh nghi m
l n ki n th c khoa h c c a công tác nghiên c u. Vì tính ch t ó, m c dù s lư ng
tài là
khá nhi u nhưng ch t lư ng c a các
tài chưa cao. Tuy nhiên, th c t t i khá nhi u
trư ng i h c v i s
u tư bài b n cho ho t ng nghiên c u khoa h c c a sinh viên ã

Gi ng viên Khoa Thông tin – Thư vi n trư ng HKHXH&NV, HQGHN.

-

-

-

thu ư c không ít nh ng công trình tài m i v khoa h c và công ngh , có tính ng d ng
và tri n khai cao trong th c t , ây th c s là m t trong s nh ng ngu n tin KH&CN có
giá tr , c n ư c quan tâm và u tư úng m c c a nhà trư ng.
Khóa lu n,
án, lu n văn t t nghi p, lu n án: ây là nh ng công trình nghiên c u c a
sinh viên, h c viên cao h c, nghiên c u sinh và ư c b o v trư c khi h t t nghi p. Các
công trình này thư ng ư c th c hi n m t cách nghiêm túc và bài b n trên cơ s k năng
và ki n th c nghiên c u khoa h c ã ư c rèn luy n và tích lũy trong quá trình h c t p c a
tác gi (tùy thu c vào t ng c p ào t o: c nhân, th c sĩ hay tiên sĩ) cùng v i s hư ng d n
sát sao c a nh ng gi ng viên có kinh nghi m trong và ngoài trư ng i h c. Các công trình
này ư c ánh giá có hàm lư ng ch t xám cao, n i dung a d ng phong phú và có th coi
ây là m t trong nh ng ngu n tin KH&CN có ch t lư ng cao trong các trư ng i h c.
tài nghiên c u khoa h c c a gi ng viên: Trong môi trư ng i h c, n u như hai nhi m
v cơ b n c a sinh viên là h c t p và nghiên c u khoa h c thì hai nhi m v cơ b n c a
gi ng viên là gi ng d y và làm nghiên c u. Thông thư ng, gi ng viên trong các trư ng i
h c c n ph i th c hi n th t các c p công trình nghiên c u khoa h c như sau: c p trư ng,
c p b (c p i h c Qu c gia i v i m t s trư ng n m trong h th ng i h c Qu c gia)
và sau cùng là c p c bi t/tr ng i m. Theo tu n t , các c p trên không ch th hi n s
trư ng thành trong nghiên c u khoa h c c a ch trì
tài và m c
chuyên sâu v n i
dung
tài ph n ánh, mà còn còn m r ng v quy mô kinh phí u tư cũng như c p qu n
lý c a tài. Cơ b n, các tài trên u ư c th c hi n khá bài b n và công phu, n i dung
c a tài i sâu tìm hi u nh ng v n
m i và ư c tác gi
u tư nhiêu th i gian và công
s c trong quá trình th c hi n. Sau khi
tài ư c hoàn thành, ch trì
tài ph i b o v
trư c H i ng ánh giá và nghi m thu
tài, trên cơ s ó,
tài s ư c H i ng ánh
giá v i các m c: t t, khá, t yêu c u và không t yêu c u. V i nh ng
tài ư c ánh
giá t khá tr lên, thì có th coi ó là nh ng ngu n tin KH&CN c n ư c xem xét v ý
nghĩa và kh năng ng d ng th c t c a nó.
ng th i ây cũng là m t trong nh ng ngu n
tin KH&CN quý giá c n ư c qu n lý và khai thác tri t c a các trư ng i h c.
H i th o khoa h c: ư c t ch c như m t trong nh ng ho t ng chuyên môn thư ng
xuyên trong nhà trư ng. Hàng năm, có r t nhi u các h i th o khoa h c l n, nh v i quy
mô, ph m vi và n i dung khác nhau di n ra trong ho t ng c a trư ng i h c. Thông
thư ng, s n ph m c a h i th o là t p h p các bài vi t thành K y u khoa h c c a nh ng
chuyên gia, bên c nh ó, h i th o còn ti p nh n và t ng k t ý ki n c a các chuyên gia, các
thành viên tham d h i th o, nh ng ý ki n này th hi n tri th c, kinh nghi m và trình
chuyên môn c a h và thư ng ch a ng hàm lư ng ch t xám khá cao. Chính vì th , ây
cũng ư c coi là m t trong s nh ng ngu n tin Khoa h c và Công ngh quý, có giá tr c n
ư c qu n lý bài b n và có t ch c trong các trư ng i h c.

Chưa có s li u th ng kê chính th c v ch t lư ng c a các công trình trên, tuy nhiên, h u h t
các công trình u có s hư ng d n, giám sát ho c th c hi n b i các gi ng viên – v n có ki n
th c chuyên môn sâu và có kinh nghi m trong lĩnh v c nghiên c u khoa h c. Vì th , xét m t cách
t ng quan, các tài u có ch t lư ng nh t nh. Song, m t th c t khá áng bu n ang di n ra
trên hai phương di n. Th nh t, i v i m t s cá nhân hay nhóm ngư i ch trì
tài, ng cơ
th c hi n tài nghiên c u không xu t phát t tâm huy t khoa h c mà ơn gi n ch vì i phó v i
nhi m v
ra, i u này d n t i các
tài ư c th c hi n m t cách thi u trách nhi m và thư ng
không g n li n v i th c t . H qu c a s ra i nh ng
tài như th là s nh hư ng nghiêm
tr ng n uy tín ch t lư ng công trình nghiên c u, m t khác, nó tiêu t n m t kho n kinh phí
không nh cho su t quá trình th c hi n. i u này d n n các công trình dư th a v m t s lư ng,
nhưng không m b o v ch t lư ng. Th hai, do công tác qu n lý
tài không ư c t t, nên
nhi u tài b c t vào kho lưu tr ngay sau khi hoàn thành và ư c nghi m thu, m c dù ó có th
là nh ng tài có ch t lư ng và mang tính th c ti n cao.
V n
l n ti p theo là vi c tri n khai các
tài, công trình nghiên c u khoa h c chưa ư c
quan tâm m t cách úng m c. Có r t nhi u
tài, công trình mang hàm lư ng ch t xám cao, có
kh năng ng d ng t t trong th c t . Tuy nhiên, các tài này l i không ư c lưu tr m t cách có
t ch c, có h th ng sao cho có th ph c v cho vi c tìm ki m và khai thác m t cách t t nh t.
Th c tr ng này khi n cho nh ng cá nhân, t ch c có nhu c u s d ng
tài g p khó khăn ho c
không th tìm ư c công trình,
tài khoa h c mà mình c n. M t khác, công tác tuyên truy n
qu ng bá thông tin v các công trình,
tài nghiên c u khoa h c còn chưa ư c chú tr ng, th m
chí, i v i nhi u trư ng, công tác này chưa bao gi ư c tri n khai! i u này d n n m t th c
t , ó là các
tài, công trình nghiên c u khoa h c có ch t lư ng và nh ng cá nhân, t ch c có
nhu c u s d ng không tìm n ư c v i nhau.
M t trong nh ng v n
t n t i khác không kém ph n quan tr ng, ó là kinh phí ư c c p
cho m i
tài, công trình nghiên c u khoa h c. Hàng năm, tuy các trư ng i h c có dành m t
lư ng kinh phí khá l n cho ho t ng nghiên c u khoa h c c a trư ng nhưng dư ng như s kinh
phí ó v n chưa th áp ng ư c m t cách y
các yêu c u c n thi t i v i vi c th c hi n
tài nghiên c u khoa h c m t cách nghiêm túc. B i v y, v i khá nhi u tài, kinh phí còn b coi là
rào c n áng k trong quá trình th c hi n.

M t s gi i pháp nh m nâng cao hi u qu c a vi c qu n lý và tri n khai ngu n tin
KH&CN t i các trư ng i h c:
1. Khuy n khích các

tài có n i dung m i, có tính th c t cao

Ho t ng nghiên c u khoa h c trong các trư ng i h c ã nh n ư c quan tâm c a lãnh
o nhà trư ng, và ang tri n khai khá u n . Tuy nhiên
ch t lư ng c a các
tài khoa h c
ư c nâng cao và th c s áp ng ư c nhu c u c a xã h i, các trư ng i h c c n có s hư ng
d n, nh hư ng, và giám sát trong trong su t quá trình th c hi n
tài
mb o
tài nghiên
c u khoa h c nghiên c u v các v n
m i m và mang tính th c ti n cao. N i dung c a các
tài c n ph i d a trên th c t nhu c u xã h i, c a ngành hay c a lĩnh v c mà
tài hư ng t i. Sao
cho m i
tài sau khi nghi m thu, s ư c ng d ng và tri n khai tương x ng v i các n i dung
mà nó
c p n. Bên c nh ó, c n có chính sách và các ch
thích h p i v i ch trì c a các
tài này, ây s là ng l c cho
tài ư c phát tri n và hoàn thi n hơn, m t khác, ây cũng là
s c vũ ng viên cho ho t ng nghiên c u khoa h c trong nhà trư ng.
2. Công tác phân lo i và l a ch n
hi n ra các
tài có ch t lư ng

tài c n ph i ư c th c hi n nghiêm túc nh m phát
ưa vào ng d ng tri n khai.

iv im i
tài, dù c p
nào (trư ng, b , c bi t), ư c th c hi n b i ai (sinh viên,
h c viên ho c giáo viên) u c n ph i ư c H i ng ánh giá và nghi m thu xem xét m t cách
nghiêm túc trư c khi nghi m thu. Trong quá trình này, n i dung và ch t lư ng c a tài c n ư c
ánh giá d a trên hai tiêu chí cơ b n, ó là n i dung hay lĩnh v c
tài ph n ánh và ch t lư ng
ng d ng tri n khai trong th c t . N u như xét th y tài nghiên c u khoa h c áp ng ư c hai
tiêu chí trên, nhà trư ng c n có s
u tư x ng áng
tài ư c tri n khai trong th i gian s m
nh t.
3. Ph i h p g n k t ch t ch trong vi c qu n lý và tri n khai các công trình,
trư ng i h c và các cơ quan, t ch c có nhu c u.

tài gi a

C n ph i có s ph i h p ch t ch gi a trư ng i h c và các cơ quan, ơn v bên ngoài
trư ng trong vi c h p tác qu n lý và tri n khai các công trình
tài nghiên c u khoa h c. ây
v a là s ph i h p mang tính t t y u trong ti n trình phát tri n c a xã h i, ng th i cũng v a là
tính t t y u cho s g p nhau c a cung và c u trong vi c nghiên c u, ng d ng, tri n khai các công
trình nghiên c u khoa h c. S ph i h p gi a nhà trư ng và các i tác ư c th c hi n d a trên
các trách nhi m cơ b n sau:
V phía các trư ng i h c, trên cơ s các tài, công trình nghiên c u ã ư c nghi m thu,
x lý, phân lo i và t ch c có h th ng, s có trách nhi m tìm ki m và gi i thi u n các cá nhân,
cơ quan hay t ch c có nhu c u s d ng và tri n khai
tài. Công vi c này c n ph i ư c th c
hi n m t cách khá bài b n qua các công vi c qu ng bá, tuyên truy n, marketing, … Hi u m t cách
ơn gi n hơn, trong trư ng h p này, trư ng i h c óng vai trò như m t doanh nghi p v i s n
ph m hàng hóa c a mình là các công trình,
tài nghiên c u khoa h c ã ư c nghi m thu.
cho các s n ph m hàng hóa c a h có th sinh ra l i nhu n và kh ng nh giá tr ích th c c a nó
trong th c t , h c n ph i làm các công o n c n thi t
ưa thông tin v hàng hóa, s n ph m c a
mình n v i nh ng i tư ng khách hàng có nhu c u.

V phía các cơ quan, t ch c, doanh nghi p có nhu c u s d ng k t qu c a các
tài, các
công trình nghiên c u khoa h c th c s có giá tr , h c n ph i ch
ng liên h , tìm ki m và có
th “ t hàng” trư c i v i các trư ng i h c. ây là m t trong nh ng kênh c n thi t giúp cho
h có th nhanh chóng n m b t và s h u thông tin khoa h c và công ngh , i u này s giúp cho
h nhanh chóng chi m lĩnh th trư ng hay lĩnh v a mà h mong mu n trên cơ s s d ng, tri n
khai các công trình khoa h c công ngh t các tài, công trình khoa h c mà h ã “ t hàng”.
4. Xây d ng d ch v cung c p thông tin khoa h c và công ngh .
V i ngu n tin khoa h c công ngh ph n ánh chuyên môn c thù c a m i trư ng, ư c s n
sinh ra qua các ho t ng nghiên c u khoa h c, các trư ng i h c có th xây d ng m t h th ng
d ch v cung c p thông tin KH&CN cho các i tư ng cá nhân, t ch c có nhu c u. Công vi c
này s thích h p hơn c n u nó ư c th c hi n v i s k t h p gi a Phòng nghiên c u khoa h c và
Trung tâm Thông tin – Thư vi n c a trư ng. Các d ch v này c n ư c tri n khai m t cách a
d ng v i nhi u hình th c cung c p thông tin khoa h c và công ngh khác nhau, cung c p cho
nh ng i tư ng có nhu c u nhi u s l a ch n d a trên vi c kh o sát và tìm hi u nhu c u c a các
i tư ng này.
Ngoài kho n l i nhu n thu không nh ư c hàng năm thông qua vi c cung c p, bán các
thông tin khoa h c công ngh mà nhà trư ng có ư c, ây còn ư c coi là cơ h i c n thi t i v i
các tài, công trình nghiên c u
ư c tri n khai trong th c t
i s ng xã h i.
Các gi i pháp ư c
xu t
ây c n ph i có ư c s nhìn nh n nghiêm túc, k p th i và
úng n c a ban giám hi u các trư ng i h c, sau ó, ban giám hi u c n ưa ra phương hư ng,
chi n lư c và k ho ch c th cho vi c tri n khai. Nh ng n i dung này s ư c ch
o sâu sát t i
t ng phòng ban liên quan n vi c th c hi n công vi c này, tiêu bi u như Trung tâm Thông tin –
Thư vi n, Phòng qu n lý nghiên c u khoa h c, Các phòng tư li u c a các Khoa và các ơn v
khác tr c thu c trư ng./.
TÀI LI U THAM KH O
1. Cao Minh Ki m. Ngu n tin c a Trung tâm Thông tin KH&CN Qu c gia ph c v nghiên c u và
ào t o/Báo cáo trình bày t i H i ngh M ng nghiên c u và ào t o Vi t Nam (VinaREN) l n
th IV, t ch c t i Hà N i, tháng 3/2009.
2. T Bá Hưng, Cao Minh Ki m và Nguy n Ti n
c. Ho t ng thông tin khoa h c và công
ngh Vi t Nam: hi n tr ng và nh hư ng phát tri n. H.:Thông tin tư li u, 2005, S 4.
3. Tr n Th Quý. Thông tin h c nâng cao/T p bài gi ng. H.: HKHXH & NV, 2007.- 106 tr.
4. Website:
i. http://www.vinaren.vn/
ii. http://www.khoahoc.com.vn/
iii. http://www.most.gov.vn/
iv. http://www.vocw.edu.vn/
v. http://www.vpct.gov.vn/