Nguồn gốc tư tưởng Trung Quán Luận của bồ tát Long Thọ

32 Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 2 - 2013 NGUåN GèC T¦ T¦ëNG TRUNG QU¸N LUËN CñA Bå T¸T LONG THä TrÇn V¨n Thμnh(*) ong Thä (Nagarjuna) sinh ra vμo kho¶ng thÕ kØ II – III t¹i Ên §é, khi biÖt lμ bé Kinh t¹ng B¸t Nh - mét bé Kinh cña PhËt gi¸o §¹i thõa, mμ Long x héi cã nh÷ng biÕn ®éng vÒ kinh tÕ, Thä ® chó thÝch, luËn gi¶i t− t−ëng chÝnh trÞ, t− t−ëng... Ngμi ® s¸ng t¸c “kh«ng” trong ®ã mét c¸ch hÖ thèng trªn Trung qu¸n LuËn lμ mét bé luËn quan träng nhÊt, víi triÕt lÝ TÝnh Kh«ng, víi biÖn chøng ph¸p phñ ®Þnh ®éc nhÊt v« nhÞ. Nguån gèc t− t−ëng §¹i thõa PhËt gi¸o ® cã tõ thêi §øc PhËt cßn t¹i thÕ. T− t−ëng §¹i thõa ban ®Çu b¾t nguån tõ phÝa Nam Ên §é, n¬i c¨n cø cña §¹i Chóng Bé. ë ®©y ® n¶y në ra t− t−ëng “B¸t Nh”, céi nguån cña t− t−ëng “Kh«ng”. NÕu nh− M Minh Bå T¸t lμ ng−êi tinh thÇn míi mÎ cña §¹i thõa, vμ còng nh− sau nμy «ng s¸ng t¸c thμnh c«ng Trung Qu¸n LuËn bÊt hñ. Tãm l¹i, vÒ mÆt t− t−ëng, Long Thä tiÕp thu t− t−ëng §¹i thõa cña c¸c nhμ t− t−ëng PhËt gi¸o ®i tr−íc, vμ víi trÝ tuÖ xuÊt s¾c “biÖn tμi nghÞ biÖn v« ng¹i”, vμ «ng ®−îc coi lμ mét trong nh÷ng triÕt gia ®Çu tiªn trong cuéc c¸ch t©n lÞch sö t− t−ëng PhËt gi¸o §¹i thõa. khëi x−íng ra t− t−ëng §¹i thõa th× 1. Kinh B¸t Nh - mét bé Kinh tèi cæ Long Thä ® cã c«ng hÖ thèng, chó thÝch, luËn gi¶i vμ hÖ thèng nh÷ng Kinh ®iÓn ® cã s½n trªn tinh thÇn §¹i thõa, tõ ®ã kh¼ng ®Þnh t− t−ëng §¹i thõa ® cã s½n trong Kinh ®iÓn gèc Nguyªn thñy nh−: §¹i PhÈm B¸t Nh gåm 25000 bμi tông tøc Phãng Quang B¸t Nh; TiÓu PhÈm B¸t Nh gåm 8000 bμi tông, tøc lμ Hμnh §¹o B¸t Nh, ®Ó hiÓu biÕt ®−îc ch− ph¸p ®Òu lμ kh«ng; Duy Ma Kinh còng chñ tr−¬ng t− t−ëng “kh«ng”(1). §iÓm chung trong Kinh ®iÓn lμ t− t−ëng vÒ b¶n thÓ Kh«ng, mμ Long Thä ® n¾m b¾t, thÓ hiÖn trong Trung Qu¸n LuËn. Cã thÓ nãi nguån gèc t− t−ëng cña Trung Qu¸n LuËn ë ngay trong hÖ thèng Kinh ®iÓn vèn cã cña PhËt gi¸o Nguyªn thñy. §Æc cña PhËt gi¸o §¹i thõa VÒ niªn ®¹i cña v¨n b¶n, Kinh B¸t Nh lμ mét bé Kinh tËp hîp l©u dμi nhÊt, qua nhiÒu thÕ kØ, tõ thÕ kØ I tr CN tíi thÕ kØ III, vμ cßn tiÕp tôc vÒ sau. §©y chÝnh lμ bé Kinh §¹i thõa ®å sé xuÊt hiÖn sím nhÊt. Tªn bé Kinh lín ®Çy ®ñ lμ §¹i B¸t Nh Ba La MËt §a (Skrt: Maha- Prajna Paramita). TiÕng Ph¹n Prajna chuyÓn ©m H¸n-ViÖt lμ B¸t Nh, nghÜa lμ trÝ tuÖ, th«ng th¸i rèt r¸o, hoμn h¶o. Kinh B¸t Nh nhê ph¸t hiÖn cña Long Thä ® trë thμnh Kinh ®iÓn quan träng cña PhËt *. ThÝch Qu¶ng Hîp, chïa C¶m øng, B¾c Ninh. 1. ThÝch Thanh KiÓm. L−îc sö PhËt gi¸o Ên §é, Quª H−¬ng t¸i b¶n lÇn thø nhÊt, 1971, tr. 231-235. TrÇn V¨n Thµnh. Nguån gèc t− t−ëng Trung Qu¸n LuËn... 33 gi¸o §¹i thõa. Song tr−íc ®ã nã chØ ®−îc coi lμ v¨n häc lo¹i v¨n nghÖ. Kinh B¸t Nh tõ ®ã ®−îc coi lμ gi¸o ph¸p th«ng c¶ ba thõa (Thanh v¨n, Duyªn gi¸c, Bå t¸t) do chÝnh §øc PhËt tæ thuyÕt gi¶ng. Còng theo c¸c PhËt truyÒn th× Kinh B¸t Nh ®−îc §øc PhËt gi¶ng t¹i 16 héi kh¸c nhau nh−: gi¶ng t¹i nói Linh Thøu, thμnh V−¬ng X¸, PhËt, t¹i L©m Viªn K× §μ cña CÊp C« §éc, thuéc ThÊt La PhiÖt Thμnh, t¹i Ma Ni B¶o ®iÖn, cung Tha Hãa Tù T¹i, cuèi cïng PhËt gi¶ng t¹i hå B¹ch Lé thuéc tÞnh x¸ Tróc L©m PhËt gi¶ng héi 16. Toμn bé truyÒn thuyÕt nμy nh»m chøng minh r»ng Kinh B¸t Nh lμ bé Kinh nguyªn thñy nhÊt cña gi¸o lÝ §¹i thõa, vèn cã tõ thêi §øc PhËt tæ. Tuy nhiªn, trong thêi k× ®Çu bé Kinh nμy ch−a ®−îc chó träng, sau tíi kho¶ng 700 n¨m sau PhËt diÖt, kho¶ng cuèi thÕ kØ II - III, Long Thä lμ ng−êi ®Çu tiªn s−u tËp vμ hÖ thèng l¹i Kinh B¸t Nh. Néi dung t− t−ëng cña Kinh B¸t Nh tõ nguyªn thñy ® x¸c ®Þnh râ môc ®Ých gi¶i tho¸t, nh»m ®¹t tíi NiÕt Bμn lμ b»ng ®¹o ®øc, trÝ tuÖ vμ tu hμnh thiÒn ®Þnh mμ ®øc PhËt tæ ® v¹ch râ trong Tø DiÖu §Õ. Kimura Taiken cã nhËn ®Þnh r»ng: “B¸t Nh lμ bé Kinh tèi cæ vμ c¨n b¶n nhÊt trong c¸c Kinh §¹i thõa. T− t−ëng “kh«ng” trong Kinh B¸t Nh lμ kÕt luËn cña Duyªn sinh quan, trong Nguyªn thñy PhËt gi¸o, lμ mét tæng hîp cña c¸c t− t−ëng “kh«ng” ®èi víi bé ph¸i PhËt gi¸o mμ ® ®ång thêi ph¸t ®¹t. Nh©n sinh quan, thÕ giíi quan trong tÊt c¶ c¸c Kinh §¹i thõa ®Òu ®−îc x©y dùng trªn nÒn t¶ng B¸t Nh”(2). Do vËy, t− t−ëng B¸t Nh chÝnh lμ “s¶n phÈm ®Çu tiªn cña §¹i thõa, dï nãi theo thÓ ®éng hay thÓ tÜnh, nã ® trë thμnh c¬ së cña tÊt c¶ t− t−ëng §¹i thõa”(3). Hßa th−îng ThÝch TrÝ Thñ ® kh¼ng ®Þnh trong chuyªn kh¶o B¸t Nh T©m Kinh vÒ vai trß, vÞ trÝ ®Æc biÖt cña nã ®èi víi toμn bé t− t−ëng §¹i thõa: “…nãi ®Õn PhËt gi¸o §¹i thõa lμ nãi ®Õn B¸t Nh, v× kh«ng cã B¸t Nh th× kh«ng thÓ cã PhËt gi¸o §¹i thõa, B¸t Nh lμ ®Çu mèi, lμ m¹ch nguån ®Ó tõ ®ã c¸c trμo l−u §¹i thõa khëi dËy”(4). VÒ niªn ®¹i, hiÖn nay cßn cã ý kiÕn ch−a thèng nhÊt vÒ niªn ®¹i xuÊt hiÖn c¸c tËp B¸t Nh nμy. Tuy nhiªn, cã quan niÖm kh¸c cho r»ng, nh÷ng b¶n Kinh nμo cã dung l−îng lín nhÊt th× lμ nh÷ng Kinh nguyªn thñy cßn Kinh ng¾n lμ phÇn l−îc bít cña nh÷ng ng−êi vÒ sau nμy(5). Qua qu¸ tr×nh nghiªn cøu, hä cho r»ng, b¶n Kinh B¸t Nh xuÊt hiÖn sím nhÊt chÝnh lμ B¸t Thiªn Tông B¸t Nh (Astasahasrika prajnaparamita) hay cßn gäi lμ TiÓu phÈm B¸t Nh. B¶n Kinh nμy xuÊt hiÖn vμo kho¶ng thÕ kØ I trCN vμ “B¸t Nh-ba-la-mËt-®a ®−îc b¾t ®Çu tõ Ph−¬ng Nam, råi truyÒn sang Ph−¬ng T©y, l¹i tõ Ph−¬ng T©y truyÒn sang Ph−¬ng B¾c”(6). VÒ tÝnh chÝnh truyÒn cña v¨n b¶n, Kinh t¹ng B¸t Nh ®−îc tËp thμnh t−¬ng ®èi muén so víi Kinh t¹ng nguyªn thñy, kho¶ng 400 n¨m sau PhËt nhËp NiÕt Bμn. Tuy nhiªn, Kinh B¸t Nh vÉn ®¶m b¶o ®−îc néi dung gi¸o lÝ c¨n b¶n cña PhËt d¹y nh−: gi¸o lÝ Duyªn khëi, Tø ®Õ, ThËp 2. Kimura Taiken. Nguyªn thñy PhËt gi¸o t− t−ëng luËn, ThÝch Qu¶ng §é dÞch, Thµnh héi PhËt gi¸o Tp. Hå ChÝ Minh Ên hµnh, 1998, tr. 63. 3. Kimura Taiken. Nguyªn thñy PhËt gi¸o t− t−ëng luËn, S®d, tr.63. 4. ThÝch TrÝ Thñ dÞch. T©m Kinh B¸t Nh) Ba La MËt, PhæhiÒnTïngth−,Tp.HåChÝMinh,1996,tr.1. 5.§oµn V¨n An. “T− t−ëng triÕt häc trong Kinh Kim C−¬ng”, LuËn ¸n tiÕn sÜ, Häc viÖn Khoa häc xQ héi, Hµ Néi, 2011, tr. 39-40. 6. Kimura Taiken. §¹i thõa PhËt gi¸o t− t−ëng luËn, ThÝch Qu¶ng §é dÞch, Thµnh héi PhËt gi¸o Tp. Hå ChÝ Minh Ên hµnh, 1998, tr. 57. 33 34 nhÞ nh©n duyªn, B¸t chÝnh ®¹o, Tø niÖm xø, Ngò uÈn... Bëi thÕ, c¸c nhμ §¹i thõa sau nμy ®Òu coi Kinh T¹ng B¸t Nh lμ nh÷ng Kinh v¨n chÝnh truyÒn cña PhËt vμ ®−îc c¸c ®Ö tö, luËn s− triÓn khai réng ri theo nhu cÇu ph¸t triÓn cña PhËt gi¸o mçi giai ®o¹n cô thÓ(7). Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 2 - 2013 l¹i h¬n trong mét bμi Kinh lμ "Ma Ha B¸t Nh Ba La MËt §a T©m Kinh, gäi t¾t lμ T©m Kinh, gåm 260 ch÷. H¬n n÷a, PhËt cßn d¹y: “Ta kh«ng nãi mét ch÷”(10). T− t−ëng cèt lâi cña Kinh B¸t Nh lμ bμn vÒ b¶n thÓ “Kh«ng cña v¹n ph¸p”. HiÓu ®−îc ch÷ “Kh«ng” nμy lμ hiÓu ®−îc Theo §¹i TrÝ §é LuËn (Maha toμn bé hÖ thèng Kinh B¸t Nh. Träng prajnaparamita sastra), lμ mét t¸c phÈm luËn gi¶i quan träng vÒ t− t−ëng B¸t Nh, khi nªu lªn nghi vÊn: “v× nguyªn nh©n g× mμ PhËt thuyÕt Kinh §¹i B¸t Nh”. §¹i s− Long Thä ®−a ra nhiÒu lÝ do ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nμy: “v× muèn gi¶ng ®Çy ®ñ c¸c h¹nh Bå t¸t, v× muèn ph¸ vì nh÷ng quan niÖm cùc ®oan trong t©m thøc ®Ö tö vμ ®−a hä vμo trung ®¹o nªn PhËt thuyÕt Kinh §¹i B¸t Nh-Ba-La-mËt(8). Hay v× “… muèn dïng c¸ch kh¸c ®Ó nãi vÒ Tø niÖm xø, vÒ Ngò uÈn, nªn PhËt thuyÕt Kinh §¹i B¸t Nh Ba-la-mËt-®a”(9). V× thÕ, ngay tõ thÕ kØ II, luËn s− Long Thä x¸c nhËn Kinh t¹ng B¸t Nh chÝnh lμ “dïng kiÓu kh¸c” ®Ó lÝ gi¶i vÒ gi¸o lÝ nguyªn thñy. §ã lμ lÝ do mμ c¸c nhμ §¹i thõa sau nμy ®Òu thèng nhÊt kh¼ng ®Þnh tÝnh chÝnh truyÒn cña Kinh t¹ng B¸t Nh còng nh− mét sè Kinh ®iÓn kh¸c cña §¹i thõa. Tãm l¹i, trong c¸c Kinh ®iÓn §¹i thõa, th× Kinh B¸t Nh ®−îc h×nh thμnh sím nhÊt vμ lμm nÒn t¶ng t− t−ëng cho sù ph¸t triÓn toμn bé c¸c nh¸nh ph¸i §¹i thõa vÒ sau. 2. Cèt lâi t− t−ëng cña B¸t Nh ®−îc Long Thä ph¸t triÓn trong Trung Qu¸n LuËn Hßa th−îng ThÝch ThiÖn Hoa cã nhËn xÐt r»ng: “PhËt nãi Kinh §¹i B¸t Nh, t¹i 4 chç, 16 héi, chÐp ®Õn 600 quyÓn míi hÕt (NhÞ thËp nhÞ niªn B¸t Nh ®μm). Kinh Kim Cang B¸t Nh Ba La MËt, gäi t¾t lμ Kinh Kim C−¬ng lμ tãm t¾t c« ®äng nhÊt toμn bé Kinh §¹i t¹ng B¸t Nh. Rót gän t©m cña Kinh B¸t Nh Ba La MËt lμ dïng trÝ B¸t Nh, ph¸ trõ rèt r¸o (Ba la mËt) c¸c v« minh väng chÊp: ng, ph¸p hay bèn t−íng" (Ng, Nh©n, Chóng sinh vμ Thä gi¶), ®Ó v−ît ngoμi mäi ®èi ®i nhÞ nguyªn. Dùa trªn t− t−ëng TÝnh kh«ng nμy trong Kinh B¸t Nh mμ Long Thä ® triÓn khai ph¸t triÓn thμnh t− t−ëng “Trung §¹o” xuyªn suèt trong t¸c phÈm Trung Qu¸n LuËn. Môc ®Ých cña Trung Qu¸n LuËn lμ nh»m ph¸ hai thø chÊp c¨n b¶n cña PhËt gi¸o TiÓu thõa, vμ kh¶ n¨ng chuyÓn biÕn c¸i gi¸ trÞ c¨n b¶n cña nh©n sinh, vμ ®−a nh©n sinh tíi chç v−ît h¼n sù ®èi lËp nhÞ ph©n vÒ khæ - vui, giÇu - nghÌo, mª - ngé, hay thiÖn - ¸c(11). T− t−ëng “ch©n kh«ng diÖu h÷u” cña Kinh B¸t Nh chÝnh lμ cèt lâi c¬ b¶n cña t− t−ëng §¹i thõa PhËt gi¸o, mμ Trung Qu¸n LuËn cña Long Thä ® kÕ thõa ph¸t triÓn. 3. Giíi thiÖu chung vÒ Trung Qu¸n LuËn 7. §oµn V¨n An. T− t−ëng triÕt häc trong Kinh Kim C−¬ng, LuËn ¸n tiÕn sÜ, Häc viÖn Khoa häc xQ héi, Hµ Néi, 2011, tr. 39-40. 8. ThÝch ThiÖn Siªu. LuËn thµnh Duy thøc. Nxb. PhËt häc ViÖn Quèc tÕ, 1997, tr.21. 9. ThÝch ThiÖn Siªu. LuËn thµnh Duy thøc. Nxb. PhËt häc ViÖn Quèc tÕ, 1997, tr. 21. 10. ThÝch ThiÖn Hoa. PhËt häc phæ th«ng, Thµnh héi PhËt gi¸o Tp. Hå ChÝ Minh Ên hµnh, 2008, tr. 557. 11. ThÝch H¹nh B×nh. TriÕt häc cã vµ kh«ng, Nxb. Ph−¬ng §«ng, Hµ Néi, 2007. 34 TrÇn V¨n Thµnh. Nguån gèc t− t−ëng Trung Qu¸n LuËn... 35 DÇn theo thêi gian 300, 400 n¨m sau PhËt nhËp NiÕt Bμn, c¸c bé ph¸i cø tiÕp tôc ra ®êi vμ con sè ® lªn ®Õn 20. Mçi mét häc ph¸i chñ tr−¬ng theo mét ®−êng lèi nhËn thøc kh¸c nhau. Vμo kho¶ng thÕ kØ I, II, c¸c quan niÖm vÒ §¹i thõa cã tõ thêi k× Bé ph¸i dÇn ®Þnh h×nh vμ PhËt gi¸o §¹i thõa xuÊt hiÖn nh− mét khuynh h−íng t− t−ëng tù do cña PhËt gi¸o lóc ®ã. Song, nh÷ng t− t−ëng, nhËn thøc sai lÇm, xuyªn t¹c lêi vμ ý PhËt còng kh«ng Ýt. §øng tr−íc t×nh c¶nh hçn lo¹n cña t− trong ba Kinh ®iÓn nÒn t¶ng cña ph¸i Tam LuËn t«ng ë Trung Quèc(12). ChÝnh v× ®Ó thùc hμnh qu¸n t−ëng nªn mÆc dï nhan ®Ò cña ngμi Long Thä lμ Trung LuËn hay Trung §¹o LuËn, nh−ng vÒ sau, c¸c ®¹i s− Trung Quèc (nhÊt lμ Tam LuËn t«ng) l¹i thªm vμo ch÷ Qu¸n thμnh Trung Qu¸n LuËn. §iÒu nμy còng hîp lÝ v× mçi phÈm theo b¶n dÞch cña C−u Ma La ThËp ®Òu b¾t ®Çu b»ng ch÷ Qu¸n hay Ph¸(13). t−ëng giíi PhËt häc Ên §é ®−¬ng Nh÷ng b¶n dÞch vÒ Trung Qu¸n LuËn thêi, Bå t¸t Long Thä b¾t ®Çu tr−íc t¸c th× rÊt nhiÒu, mçi thêi cã nh÷ng dÞch gi¶ bé Trung Qu¸n LuËn b»ng ph−¬ng ph¸p kh¸c nhau: B¶n dÞch H¸n v¨n Trung phñ ®Þnh biÖn chøng nh»m thèng nhÊt gi¸o lÝ PhËt gi¸o trªn t− t−ëng §¹i thõa Qu¸n LuËn cña C−u Ma La ThËp ®Õn nay vÉn ®−îc giíi PhËt häc coi lμ v¨n b¶n tr−íc c¸c lÝ luËn b¶o thñ cè chÊp vμ chuÈn mÉu mùc nhÊt. B¶n dÞch nμy liªn ngo¹i ®¹o tμ gi¸o. §ãng gãp cña Trung tôc ®−îc dÞch tiÕp sang c¸c thø tiÕng Qu¸n LuËn lμ ®¸p øng ®ßi hái vÒ t− kh¸c trong qu¸ tr×nh tryÒn b¸ vμ ph¸t t−ëng triÕt häc cña PhËt gi¸o trong mét thêi k× ph¸t triÓn míi vÒ chÊt. 3.1. Giíi thiÖu vÒ v¨n b¶n, dÞch b¶n cña triÓn PhËt gi¸o §¹i thõa nãi chung vμ ThiÒn t«ng Trung Quèc nãi riªng. Bªn c¹nh b¶n dÞch, cßn cã c¸c b¶n chó gi¶i Trung Qu¸n LuËn kh¸c nh−: Ngμi V« Tr−íc (Asvagosha) T¸c phÈm gèc cña bé luËn nμy nguyªn v¨n b»ng tiÕng Sanskrit ®−îc so¹n t¹i Ên §é. Còng gièng t×nh tr¹ng c¸c Kinh ®iÓn, nhiÒu luËn ®iÓn cã liªn quan ®Õn PhËt gi¸o §¹i Thõa hÇu hÕt ® bÞ thÊt l¹c do qu¸ tr×nh tranh chÊp gi÷a c¸c ®¹o víi PhËt gi¸o, nh»m h¹ gôc nhau vÒ mÆt t− t−ëng gi¸o lÝ, c¸ch sinh ho¹t tu tËp h»ng ngμy... Nh÷ng b¶n dÞch sang Trung ng÷, NhËt ng÷ vμ T©y T¹ng ng÷, hiÖn vÉn cßn ®−îc l−u gi÷ kh¸ tèt ® gãp phÇn b¶o tån mét c¸ch hiÖu qu¶ nhiÒu Kinh ®iÓn cña PhËt gi¸o Ên §é. Trung Qu¸n LuËn ®−îc coi lμ nÒn t¶ng cña tr−êng ph¸i Trung Qu¸n ë Ên §é, ®Õn thÕ kØ V ® ®−îc truyÒn sang Trung Quèc vμ ®−îc dÞch sang H¸n ng÷ ®Ó truyÒn b¸ vμ phæ cËp, råi ®−îc coi lμ mét chó gi¶i vμ Cï §μm B¸t Nh L−u Chi (Gautama- Prajnaruci) dÞch víi tùa ®Ò “ThuËn Trung LuËn NhËp §¹i B¸t Nh Ba La MËt S¬ ThÈm Ph¸p M«n” gåm 2 quyÓn; C−u Ma La ThËp (®êi HËu/Diªu TÇn) dÞch sang H¸n, ®−îc coi lμ v¨n b¶n mÉu mùc nhÊt ®Õn nay; Trung Qu¸n ThÝch LuËn do An TuÖ chó gi¶i, Duy TÞch ®êi Tèng dÞch ra H¸n v¨n, lÊy tùa lμ §¹i thõa Trung Qu¸n ThÝch LuËn, gåm cã 9 quyÓn; B¸t Nh §¨ng LuËn ThÝch cña Thanh BiÖn chó gi¶i, Ba La Ph¶ MËt §a La dÞch ra H¸n v¨n víi lêi b¹t cã tªn B¸t Nh §¨ng LuËn ThÝch, gåm 15 quyÓn. 12. Hoµng ThÞ Th¬. LÞch sö t− t−ëng ThiÒn tõ Vª§a Ên §é tíi ThiÒn t«ng Trung Quèc, Nxb.Khoa häc xQ héi, Hµ Néi, 2005, tr. 150. 13. David J, Kalupahana dÞch vµ chó dÞch. Mulamadhyamakakatika Of Nagajuna, Delhi, 1996. 35 36 Nghiªn cøu T«n gi¸o. Sè 2 - 2013 HiÖn nay cã mét sè b¶n dÞch Trung t−ëng triÕt häc cña Long Thä. Song nÕu Qu¸n LuËn sang TiÕng ViÖt nh− lμ: B¶n nh×n kh¸i qu¸t toμn bé, Trung Qu¸n dÞch ViÖt ng÷ Trung Qu¸n LuËn cña Hßa th−îng ThÝch T©m ThiÖn, tõ “b¶n H¸n dÞch cña Tam t¹ng Ph¸p s− C−u Ma La ThËp”, cã dÉn chøng nguyªn v¨n b¶n gèc LuËn lμ mét bé luËn cã tÝnh kh¸i qu¸t cao, tr×nh bμy mét c¸ch hÖ thèng khóc chiÕt c¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n cña PhËt gi¸o §¹i thõa: Nguyªn lÝ TÝnh Kh«ng (Sunyata), b»ng tiÕng Ph¹n cña t¸c phÈm Trung ph−¬ng ph¸p Trung ®¹o, Duyªn khëi Qu¸n LuËn cña Long Thä Bå t¸t, cã kÌm theo b¶n dÞch cña C−u Ma La ThËp dÞch sang H¸n v¨n, vμ do Thanh BiÖn chó gi¶i. B¶n DÞch vμ gi¶i cña Ch¸nh TÊn TuÖ vÒ Trung Qu¸n LuËn vμo n¨m 2001, Nxb T«n Gi¸o. B¶n dÞch vμ gi¶ng cña ThÝch Thanh Tõ vÒ Trung Qu¸n LuËn vμo n¨m 2008, Nxb T«n gi¸o. Ngoμi ra cßn cã nhiÒu b¶n dÞch vμ chó gi¶i kh¸c cña nhiÒu dÞch gi¶ vμ PhËt häc ë Ph−¬ng §«ng còng nh− Ph−¬ng T©y(14). Nh×n chung trong sè b¶n dÞch trªn, b¶n dÞch ® lÊy ®−îc c¸c ý cho mäi ng−êi dÔ hiÓu, bÊt chÊp dμi hay ng¾n, môc ®Ých lμ c©u có ®êi th−êng dÔ hiÓu. VÝ dô nh− theo kÖ ch÷ H¸n lμ 4 c©u n¨m ch÷, nh−ng khi dÞch sang nghÜa tiÕng ViÖt th× l¹i nhiÒu ch÷ h¬n: “BÊt sinh diÖc bÊt diÖt” dÞch lμ: “TÊt c¶ ph¸p vèn kh«ng sinh còng kh«ng diÖt”(15). 3.2. Kh¸i l−îc néi dung vμ kÕt cÊu cña Trung Qu¸n LuËn VÒ néi dung Trung Qu¸n LuËn, mçi còng chØ lμ mét trong “ch©n nh− diÖu h÷u” hay “trung ®¹o”. Còng nh− nhiÒu nhËn ®Þnh cña c¸c nhμ nghiªn cøu cho r»ng: “Bå T¸t Long Thä dùa trªn t− t−ëng Kinh Kim c−¬ng B¸t Nh s¸ng t¸c bé Trung Qu¸n LuËn, ®−a ra häc thuyÕt Ch©n Kh«ng (Sunya), mét t− t−ëng luËn lÝ míi mÎ, chÆt chÏ, tinh vi, lμm x¸o ®éng häc lÝ truyÒn thèng t«n gi¸o Ên §é thêi bÊt giê. C¸c triÕt gia, häc gi¶ Ph−¬ng T©y ngμy nay còng kh©m phôc, t¸n d−¬ng ph−¬ng ph¸p lÝ luËn cña Bå T¸t Nagajuna cã mét kh«ng hai”(16). Tuy vËy, ®iÓm gÆp nhau cña kÕt qu¶ nghiªn cøu nghiªm tóc Trung Qu¸n LuËn lμ ®Òu lÜnh héi ®−îc t− t−ëng “nhÊt thiÕt ph¸p kh«ng” cña Long Thä thÓ hiÖn nhÊt qu¸n qua tÊt c¶ c¸c ch−¬ng, c¸c quyÓn(17). VÒ kÕt cÊu Trung Qu¸n LuËn: Theo ThÝch T©m ThiÖn ® chia kÕt cÊu Trung Qu¸n LuËn gåm cã 4 quyÓn, thμnh 27 phÈm, víi 446 bμi tông. Mçi bμi tông gåm 4 c©u, mçi c©u cã n¨m ch÷, tæng ch−¬ng ®Òu cã nh÷ng néi dung riªng céng gåm 1784 c©u, t−¬ng ®−¬ng 8920 biÖt víi môc ®Ých chÝnh lμ lÝ gi¶i cho ch÷(18). C¸ch chia nμy kh¸ chi tiÕt, râ rμng ®−îc t− t−ëng chÝnh cña PhËt vÒ c¸c ph¸p ®Òu do nh©n duyªn Hßa hîp mμ thμnh, thùc t−íng cña chóng lμ TÝnh Kh«ng; Môc ®Ých lμ nh»m ®Ó “ph¸” sai lÇm cña c¶ TiÓu thõa còng nh− cña §¹i thõa, trong tiÕn tr×nh dùng x©y kiÕn gi¶i míi, còng nh− “ph¸” chÊp ®Ó phôc h−ng chÝnh ph¸p. 27 ch−¬ng ®ã cã thÓ chia thμnh nhiÒu c¸ch kh¸c nhau còng lμ biÖn ph¸p ®Ó nghiªn cøu thÊu ®¸o h¬n t− 14. Hoµng ThÞ Th¬. LÞch sö t− t−ëng ThiÒn tõ Vª §a Ên §é tíi ThiÒn t«ng Trung Quèc, Nxb.Khoa häc xQ héi, Hµ Néi, 2005, tr. 150. 15. ThÝch T©m ThiÖn. LÞch sö t− t−ëng vµ triÕt häc TÝnh Kh«ng,Nxb.Tp.HåChÝMinh,1999,tr.130. 16. ThÝch Qu¶ng Liªn dÞch vµ gi¶i. Trung Qu¸n LuËn, Nxb. T«n Gi¸o, 2007, tr. 2-3. 17. ThÝch T©m ThiÖn. LÞch sö t− t−ëng vµ triÕt häc TÝnh Kh«ng,Nxb.Tp.HåChÝMinh,1999,tr.130. 18. ThÝch T©m ThiÖn. LÞch sö t− t−ëng vµ triÕt häc TÝnh Kh«ng,S®d,tr.130. 36 ... - tailieumienphi.vn