Xem mẫu
- NGÔN NG BÁO CHÍ DƯ I GÓC NHÌN C A NGƯ I BIÊN T P (Ph n 2) Khi biên t p các bài vi t dành cho gi i c gi ông o, c n lưu ý c bi t t i các thu t ng và c u trúc v n dư c dùng trong m t ph m vi chuyên môn h p nào ó. Không ư c phép có o tư ng r ng, t t c m i ngư i s hi u ư c chúng. y th mà m t t p chí khoa h c thư ng th c c a thanh niên ã vi t: Ngày nay, m i h c sinh u bi t r ng hippotalamus ( não gi a ) - ó không ch là m t ph n c a b não mà còn là toà giám m c quan tr g nh t c a h th ng th n kinh trung ương. Vi c s d ng c u trúc r p khuôn " m i h c sinh u bi t " ây chưa h nh ã là xác áng - b i hoàn toàn không ph i m i h c sinh mà ch là nh ng ngư i ã t ng nghiên c u môn gi i ph u. Nhân ti n, t t c chúng ta u có m t th i h c dư i mái trư ng ph thông, nhưng li u có m y cái trong s nh ng gì không có quan h v i cu c s ng thư ng ngày c a chúng ta còn ng l i trong trí nh ? Mà ngay c c m t " toà giám m c quan tr ng nh t " trong b i c nh trên cũng hoàn toàn không úng ch . Như chúng ta th y, th m chí không ph i t t c nh ng ngư i theo o u bi t ư c v s khác nhau gi a các toà giám m c thu c các c p khác nhau - i v i h thì thái v i nhà th và i s ng c a nó âu cũng như nhau c . Và ch c gì h ã suy nghĩ r ng các toà giám m c là các a h t hành chính c a nhà th , và c p b c c a chúng ư c thi t l p theo nguyên t c làãnh th ch không ph i theo m c quan tr ng. Tru c Chúa, h nói, t t c u bình ng b t c toà giám m c nào.
- Ví d trên thêm m t l n n a kh ng nh r ng ngư i biên t p không ư c phép b qua nh ng t ít g p mà ôi khi tác gi " y " cho anh ta. N u có m s nghi ng , dù là nh nh t, c bi t là khi t y có c nghĩa en l n nghĩa bóng thì t t hơn h t là xem t i n ch ng quá tin tư ng vào s thông th o c a tác gi . Vi c s d ng thi u cân nh c các t có ngu n g c nư c ngoài ki u như " optimalnyi ", " universalnyi ", " anshlag " ã ư c nói trên, có th mang n không ít nh ng i u khó ch u bât ng . Sau ây là m t vài ví d ki u như v y: M t s tác gi s d ng t " alibi " v i ý nghĩa là s thanh minh, m c dù trong b n d ch t ti ng Latinh, t ó có ý nghĩa là " ch khác ". Trong lu t h ct ó ư c dùng nói r ng k b tình nghi không có m t ch x y ra t i ác, t c là " alibi " ư c ưa ra như là b ng ch ng v s ngo i ph m, ch không ph i v i tính ch t là s thanh minh. M t t báo rát áng kính b ng làm h t th y m i cc gi ng c nhiên b i c u trúc " autodefe b ngván trư t tuy t ", vì trong bài báo ó có k r ng m t gã xu n ng c do c n nghĩ ã t lên m t ng l a b ng nh ng chi c ván trư t tuy t v n có th dùng ư c. Th nhưng, b t c m t cu n t i n nào cũng cho th y r ng t " autodefe " trong b n d ch t ti ng B ào Nha là " hành ng tín ngư ng " mà th i Trung c có nghĩa là s tuyên b và ưa vào th c hi n b n án c a giáo h i - trong ó có s thiêu s ng trên giàn l a trư c công chúng nh ng k d giáo b k t án. Trong o n k t c a ph n này xin có thêm m t l i c nh báo quan tr ng v s d ng t ng . Ngôn ng và các quy lu t c a nó n m trong s v n ng và ti n tri n không ng ng. Vì v y nhi u cái trong s nh ng th mà m y năm trư c ây ư c coi là có tính ch t chuyên ngành h p ho c ch dùng trong ngôn ng nói, hi n gi ư c ch p nh n vô i u ki n trong các báo. Tương
- t , nh ng cái ngày hôm nay chưa ư c ch p nh n và b nh ng k theo ch nghĩa thu n nh t công kích k ch li t, có th ngày mai s i vào ngôn ng thư ng dùng c a các nhà báo m t cách v ng ch c. Nhà báo không ư c phép t t h u i v i nh ng bi n i như v y trong ngôn ng . Anh ta c n ph i luôn hoà nh p v i th i i, ph i c nhi u, ph i m r ng lư ng t s d ng tích c c c a mình, l t sâu hơn n a vào ý nghĩa c a nh ng t có v như khác thư ng nh t. 1. S tráo tr c a nh ng con s Các d ki n v ch s t thân nó còn có th hùng bi n hơn d ki n khác. Nhưng trong a s các tình hu ng thì chi m v trí hàng u v n là s c n thi t ph i di n gi i chúng - t nh ng phép tính s h c ơn gi n n nh ng l i gi i qua nhi u bư c như là th ng kê nh m bi u th tình tr ng c a n n kinh t hay m c s ng c a dân chúng. c gi ch ng khi nào l i dùng bút chì hay máy tính ki m tra l i nh ng con s , chính vì v y mà anh ta tin vào báo hơn trong b t kỳ trư ng h p nào khác. Bên c nh ó các d ki n v các ch s có th ng m " chơi x " anh mà ôi lúc anh ch ng th nào ng ư c. Dư i ây là thông báo có l n ư c ăng trong m t t báo c a th tr n nh c a M có tên là Eston. TĂNG GIÁ TH C PH M HAI PH N TRĂM TRONG HAI TU N Giá bán l c a các m t hàng th c ph m ã tăng t i 2% trong 2 tu n c a cu i tháng 11 - Văn phòng th ng kê Washington ã thông báo ngày hôm nay. Vi c kh o sát 50 lo i hàng th c ph m trong 7 thành ph ã cho th y: Ch s giá bán l cu i tháng 11 m c 215,7% so v i ch s trung bình c a c m y năm trư c là 213,7%. ây có m t s nh m l n sơ ng v s h c. Th mà nó l i t Washington n m i kỳ. Vì ó ngư i ta không th nào l i không bi t r ng
- ch ng l y âu ra cái s tăng trư ng t i 2%. M t phép tính ơn gi n nh t cho th y là s tăng giá không n 1%, vì 215, 7% ch nhi u hơn 213, 7% có 0, 936% mà thôi. Ngư i biên t p ã tính ra t i 2% và ưa chúng ra không ch trong câu u tiên c a Lead mà còn c Head - line, m c dù i u này không h ư c nói t i trong văn b n thông báo c a Văn phòng th ng kê Washington. Cu n sách giáo khoa v báo chí c a M , là nơi chúng tôi ã trích ra thí d này, nh n xét trong l i bình lu n c a mình như sau: Trong văn b n c a Văn phòng th ng kê " m i th u n c ", ch có anh chàng biên t p sau này b ng nh l i r ng anh ta c m th y h t s c b t ti n vì cái " l h ng " như v y. Ngày hôm sau, cu n sách ti p t c, là ch nh t và ngư i biên t p nhà. Sau khi nh n ư c t báo c a mình, anh ta nhìn th y là ngư i ng nghi p c a anh ta tr c ngày hôm ó ã ti p t c b n thông báo ư c ăng t hôm trư c b ng m t o n tin như sau: GIÁ C C A CHÚNG TA TĂNG ÍT HƠN CÁC THÀNH PH KHÁC Ngày hôm qua chúng tôi ã thông báo là theo tin t Văn phòng th ng kê Washington, giá c th c ph m trong các thành ph h kh o sát tăng t i 2% trong hai tu n cu i tháng 11. Th nhưng m t s thương gia Eston nói r ng ây, h không hoà nh p v i xu hư ng như v y. Theo h , giá c c a chúng ta ch tăng kho ng 1, 5% trong su t c tháng cu i cùng này. Trong l i bình lu n c a mình, cu n sách vi t r ng hai b n tin trên u là b ng ch ng minh ho cho thái khinh su t c a nh ng ngư i biên t p i v i các d ki n v ch s . M t ngư i thì kém v s h c, ngư i khác thì không bi t r ng con s 1, 5% là ch ng áng tin c y vì anh ta nh n ư c nó qua m y cú i n tho i v i vã vào bu i chi u th b y.
- Li u các câu tr l i nh n ư c v i 50 m t hàng th c ph m là cơ s cho thông báo t Washington có trùng nhau? Li u cách tính s tăng giá có gi ng nhau? Và cu i cùng, i u quan tr ng nh t là n u con s 1, 5% là chính xác thì s tăng giá bán l Eston còn vư t quá s tăng giá các thành ph khác. Vì ó nó ch chi m có 0, 936% thôi ch không ph i là nh ng 2% như ngư i ta ã chuy n t b n tin n sang b n tin kia. Và ch vì nh ng ngư i biên t p không mu n " ào x i trong các con s ", mà c gi c a t báo th tr n ã nh n ư c thông tin không chính xác v m t v n quan tr ng iv ih . Nhi u khi nguyên nhân c a nh ng chuy n b c mình là thái thi u chú ý t i nh ng ch s b ngoài có v gi ng nhau. ó có th là nh ng ch s tính theo ph n trăm hay tính theo ơn v . V y nên c n có s chính xác tuy t i không xuyên t c ý nghĩa v thông tin c a chúng. M t sai sót như v y có th nghiêm tr ng t i m c nào chúng ta s th y rõ qua ví d sau: Có m t cái gì ó tăng t i 20% ơn v - ch ng h n như là t 10 n 30%. M t phép tính s h c cho th y là " cái gì ó " kh i u ã tăng lên không ph i 20% mà là g p 3 l n. Dư i ây là hai ví d n a cũng có s gi ng nhau v b ngoài c a các d ki n ch s : Trong c hai ví d này u nói v s tăng trư ng t i 200%: Năm ngoái, tr giá bán l bang tính theo ôla ã t t i 200% so v i m c c a 10 năm trư c. Trong 10 năm cu i này tr giá bán l bang tính theo ôla ã tăng t i 200%. Li u c gi có hi u úng v b n ch t s h c trong t ng thông báo nêu trên. Rõ ràng là không th t t c ; v y nên t t hơn h t là trong trư ng h p u nói r ng vi c buôn bán ã tăng g p ôi và trong trư ng h p sau tăng g p ba. Cách th c này dĩ nhiên là rõ ràng hơn so v i vi c tính ph n trăm.
- Nó giúp chúng ta d dàng v ch ra ư c s khác nhau trong nh ng ánh giá v vi c tr giá thương m i tăng 200%. Như v y nhi m v c a nhà báo là ph i tìm ra nh ng phương pháp ơn gi n nh t cho vi c gi i thích ý nghĩa c a nh ng d ki n v ch s . M t chuyên gia s hi u th c ch t c a v n dù nó có ư c di n t th nào i chăng n a, nhưng còn m t ngư i bình thư ng ch c s ch ng tho i mái gì n u ph i ng trư c " nh ng câu v s h c ". Và trong ph n k t xin có thêm m t ý nghĩ th c d ng n a. Trong m t s tài, các d ki n ch s là nh ng thành ph n không th thi u ư c trong n i dung chính c a chúng, ch ng h n như trong các bài bình lu n linh ho t và các bài báo phân tích v s phát tri n kinh t t nư c hay v các quan h kinh t i ngo i, r i trong các tin t c v th trư ng ch ng khoán thương m i, v. v. , cũng như trong các tin v n v thành t u th thao. Th nhưng trong các dòng tin chung thư ng ngày thì các d ki n v ch s , th t kỳ l , l i có t tr ng khá khiêm t n. Trong b t c trư ng h p nào cũng c n ph i lưu ý c t i vi c m t ngư i " quen c m c trung bình " s ti p thu các " li u " d ki n như v y ra sao. Các chuyên gia ã tính toán r ng anh ta có th ngay trong lúc c, ch ng c n xem l i, hi u ư c và nh ư c thư ng không nhi u hơn 7 ch s , mà ph i là nh ng ch s không ph c t p l m - ch ng h n như trong cái b ng li t kê hàng hoá dài d ng d c, anh ta ã " l c " ư c cho mình giá c c a b y lo i hàng hoá mà anh ta th y thú v nh t vì nh ng lý do nào ó. Vi c c và vi c ghi nh s tr nên dàng hơn nh u n u các ch s ư c ưa ra là tròn trăm. L ương nhiên là không ph i t t c các tiêu chu n nói trên u có th ư c áp d ng m c như nhau trong các tình hu ng khác nhau. iv i nhà báo, cái quan tr ng nh t trong s chúng là nh c nh v s c n thi t ph i
- suy ng m k càng trư c s d i dào các ch s trong m t b n tin bình thư ng. Còn chính s linh ho t s ph i t ra hi u qu hơn b t c quy t c nào trong vi c g i ý cho anh ta cái quy t nh kh quan nh t, nh m b o m cho các văn b n " tráo tr " có th c ư c m t cách d dàng. 2. Các d ng rút ng n khác nhau V trí trên các trang báo luôn luôn là " vũ ài u tranh " gi a các b ph n biên t p chu n b tài li u v các tài khác nhau, và th m chí gi a các thành viên c a m i b ph n nh m òi ưu tiên cho tin này hay tin khác. Bên c nh ó thì qu ng cáo mà ngư i ta có y cơ s g i Là " bà vú em " c a m i t báo, cũng có kỳ v ng giành m t ch " h p pháp " cho mình. Cu c u tranh vì " không gian sinh t n " b t u t trên bàn làm vi c c a nh ng ngư i biên t p, nhưng k t c c nó ch ư c quy t nh vào phút cu i cùng, ngay trư c khi khoá s m t s báo thu ng kỳ và g i nó vào nhà in. ó, ch có m t s các trư ng h p ngo i l ngư i ta m i dùng máy ưa vào ch d tr m t cái gì ó c c kỳ quan tr ng - m i t báo luôn nh n ngư i c nh tranh v i mình là k cũng ch ng h ng g t trư c nh ng vi c như th . Trên ch ng ư ng t tác gi n c gi , v i b t c tài li u nào cũng có th x y ra nh ng bi n i a d ng nh t. Trong m t s báo ã g n như hoàn thành, ngư i ta có th chuy n d ch nó t trang u t i m t ch ã không quan tr ng b ng, l i còn ch t ch i n a. Th là tài li u b t u b lư c b h t dòng này n dòng khác, h t o n này n o n khác, và ôi lúc nó ch còn l i m i o n Lead. Có nghĩa là thông tin c a m t hãng nào ó ch ng h n, có th tuỳ theo hoàn c nh mà ư c ăng t i trên các báo nh ng ki u khác nhau v kích thư c - t m y dòng cho n m y c t. Vi c dưa tài li u n kích thư c c n thi t phù h p v i t m quan tr ng c a nó hay v i v trí ư c giành cho nó là m t công vi c không ơn gi n. Trong
- các bài báo khác nhau ã hình thành nh ng thu t ng khác nhau nh m nh nghĩa lo i công vi c này. Ch ng h n, t " New York Time " ngư i ta ã ch p thu n nh ng thu t ng như sau. " Trimming " - d ch t nguyên b n ti ng Anh là " c t, xén, lư c b t " - có nghĩa là s rút ng n tài li u mà không làm t n h i n ý nghĩa c a nó, ư c th c hi n ch y u b ng cách lư c b nh ng t không c n thi t và ơn gi n hoá nh ng câu dài dòng. " Ninh nh " hay " un sôi k " di n t s s a i tri t hơn c a ngư i biên t p, th hi n vi c rút ng n m t cách áng k tài li u b ng cách b h t các chi ti t c th . " C t ng n " hay " ch t b t " có nghĩa là c t b h n c nh ng o n văn mà n u thi u chúng thì c t lõi c a tài li u cũng không b nh hư ng gì nghiêm tr ng. Vi c rút ng n tài li u ki u như v y ương nhiên không ph i là m c ích cu i cùng. Nó c n thi t ho c là cho vi c c i ti n phong cách di n t như chúng tôi ã nói khá c th trên, ho c là cho vi c ti t ki m di n tích trên t báo. Vì v y nên ngư i biên t p ph i h t s c th n tr ng i v i b t c ki u rút ng n nào, không làm m t cái ý nghĩa mà vì nó ngư i ta ăng t i m t thông tin này hay m t thông tin khác. Các yêu c u i v i nh ng sinh viên năm cu i và sinh viên ã t t nghi p cũng gi ng như là các yêu c u i v i nh ng sinh viên còn l i, ch tr m t i u là h ph i không l n hơn 27 tu i tính n mùng m t tháng b y năm nay. Vi c c thông báo trên m t cách k càng s cho th y là ó không th nào l i " thu nh " ư c m t câu nào ó hay lư c b nó hoàn toàn, và ngư i biên t p rõ ràng ang ng trư c ba kh năng như sau: - Không ưa tài li u này ra n a n u trong t báo không còn ch cho nó, và ành i n s sau v y.
- - Trong trư ng h p b t c dĩ, ch ưa ra hai câu u và b t t c ph n còn l i, m c dù các ph n này có nhi u chi ti t quan tr ng iv i c gi . - T t hơn h t là công b toàn b tài li u - tìm cho nó m t ch thích h p b ng cách b t i m t thông tin " v t vãnh " không quan tr ng nào ó. Trong thông báo ó t t c các câu u bình ng v m t ý nghĩa. Nhưng cũng có nh ng trư ng h p mà tác gi ưa ra m t s li t kê nào ó r i ts th t cho các o n văn, song anh ta làm vi c này ch ơn thu n là t o i u ki n thu n l i cho công vi c c a mình vì ã t p h p l i ư c t t c các chi ti t ph . Dư i ây là m t bài phóng s i n hình v m t cu c h p c a U ban Trư ng h c m t th tr n nh M . U ban Trư ng h c liên hi p c a hai trư ng chúng tôi ã thông qua nh ng ngh quy t quan tr ng i v i các giáo viên làm vi c ó - ã bi u quy t ng h vi c tăng 5% lương cho các giáo viên trư ng Eston nhưng l i trì hoãn ngh quy t v vi c tăng lương cho các giáo viên trư ng Francun. Còn các v n ang ư c th o lu n khác, U ban ã có quy t nh như sau: - C thư ký U ban v i tư cách là ngư i i di n c a mình làm i bi u t i d h i ngh c a các trư ng h c trong a h t, là nơi s xem xét các nhu c u c a t t c m i trư ng, và s ài th cho anh ta toàn b chi phí v chuy n i này. - Các giám c c a các trư ng ph i có b n ph n b o m an toàn cho h c sinh khi h i qua ngã tư. - Thông qua b n thanh toán v các chi phí hi n th i c a U ban trong m c ( nêu s lư ng ) ôla. Trong t báo c a thành ph , m i i m trên có l x ng áng không ch ư c nh c t i m t cách v n t t mà còn ư c bàn lu n m t cách nghiêm túc và c th , vì nh ng v n mà chúng tôi nêu lên r t thú v i v i các c
- gi là th y, cô giáo và ph huynh các em h c sinh. Nhưng n u ngư i biên t p vì s ti t ki m ch mà ph i rút ng n bài thì vi c chia nó thành các câu c ánh s th t s ch g khi n cho anh ta ph i phi n lòng. Vì không có câu nào trong s chúng l i là s phát tri n hay b sung c a câu khác. V y nên ngư i biên t p hoàn toàn tho i mái trong vi c ti n hành b t c cu c " gi i ph u " nào i v i b n thông báo. Các ki u rút ng n c n thi t không ch cho bài vi t có kích thư c như ý, mà chúng ư c th c hi n còn vì c gi n a: Khi m t báo ra, anh ta s ch n nh ng thông báo ng n g u tiên, còn các bài báo dài thì anh ta ch c lúc có nhi u th i gian r i. Vi c s d ng ki u rút ng n nào l i ph thu c vào tính ch t c a bài vi t. N u nó ư c vi t theo các quy t c c a " hìnhtháp quay ngư c " thì ngư i biên t p ch ng g p ph i khó khăn nào c bi t: có th " c t b " h n c nh ng o n văn. Th nhưng thư ng hơn c là ngư i biên t p ph i lưu ý t i t ng câu văn, th m chí t i t ng t , có nghĩa là anh ta c n " c t xén " hay " ninh nh " m t tác ph m báo chí quá dài, nh t là n u s dài dòng hoàn toàn không c n thi t cho vi c di n gi i th c ch t c a v n .V i u này, " Cu n sách v phong cách " c a t báo n có tên là " Patriot " ưa ra m t l i khuyên khá hay - ng b qua nh ng câu ki u như: Còn i v i cu c th o lu n di n ra trong cu c h p chi u hôm qua v tình hu ng ư c hình thành trong tình hình hi n t i, thì t m th i xét t góc th c t , nó ch có tính ch t tiêu c c. Ch c n vi t m t cách h t s c ơn gi n như sau cũng ã là hoàn toàn y : " Cu c th o lu n ngày hôm qua là vô k t qu ". Ch có m y t thay th cho m y ch c t , th mà c t lõi v n ư c gi nguyên v n. c gi ph i au u, còn t báo thì ti t ki m ư c m y dòng quý giá. Nh ng ki u
- khoa trương như v y thư ng xu t hi n dư i ngòi bút c a nh ng tác gi " ch y theo dòng ", v i hy v ng là bài vi t càng dài thì nhu n bút càng l n. Nói úng ra thì theo ý ki n chung là ngư i ta ang ch i vi c xây d ng chu ng bò m i s hoàn thành vào khi mà h i ch s m i lúc m t ti n g n hơn n ngày khai trương c a mình vào u thu. Dư i ây là m t trong nh ng cách có th mà ngư i biên t p ã dùng ch a câu trên. Trong ó anh ta không ch rút ng n nó mà còn làm sáng t hơn ý nghĩa c a nó: Chu ng bò m i, như ngư i ta ch i, s ph i ư c xây d ng xong trư c ngày khai trương h i ch vào u thu. N u t p h p t t c các ch ti t ki m ư c nh lư c b nh ng t th a, thì nhi u khi trong m t s báo có th tìm ư c s dòng ưa ra thêm m t thông báo nào ó - dù cho ó ch là m t m u tin nho nh . Kho ch a ã cháy tr i trong v C kho ã cháy tr i. ho ho n và b hu ho i hoàn toàn b i ng n l a b o tàn. Cu c h p ư c t ch c Cu c h p ã th o lu n v n v ... v i m c ích th o lu n v n v ... Anh ta ã t ra ít l i và nói v i ý r ng... Anh ta nói r ng... ó là ngư i mà t t c m i ngư i Tên anh ta là... ( Ngư i ta g i anh u bi t n tên. ta là...)
- Có áng nói t i nh ng hi u ính sơ ng như v y không? T t nhiên là áng. Ch như th ngư i biên t p m i rèn luy n ư c thái phê phán chín i v i nh ng tài li u, mà ó, thông tin c th c n thi t cho c gi ph i ch t v t m i ch c th ng ư c " sương mù " c a các lý lu n chung chung hay cái l i nói dài dòng. Nhưng trong m i trư ng h p như v y, ngư i biên t p c n ph i h t s c th n tr ng. Nói m t cách hình nh là trong tay anh ta ph i có con dao m ch không ph i là chi c rìu. Ngư i biên t p thư ng nh n ư c các tài li u v tin t c mà t báo c a anh ta r t mu n ăng nhưng chúng l i không h p v phong cách di n t hay v cách th c - ch ng h n như m t tài li u chính th c quan tr ng hay m t bài báo áng ư c lưu ý t m t t p chí l n. Không th áp d ng i v i chúng s rút ng n m t cách ơn gi n hay nh ng cách th c biên t p khác. Vì v y nên bu c ph i tìm n s tu s a m t cách tri t hơn là Digest hay Rewrite. Digest - ó m t là thu t ng báo chí l y tên g i t m t t ti ng Anh có nghĩa khá r ng. M t trong các ý nghĩa c a t nàycó th d ch g n sát như sau: " Ninh nh tiêu hoá d và t t ". Vi c digest hoá có nghĩa là trình bày m t cách cô ng n i dung c a tài li u v i s nh n m nh các ý tư ng, s ki n và lu n ch ng ch o, lư c b t t c nh ng cái gì là th y u, c t b nh ng s dài dòng vô b và rút ng n n kích c c n thi t, mô ph ng l i phong cách c a nó c v c u trúc, c v ngôn ng nó phù h p v i hoàn c nh mà mình mong mu n. Vi c digest hoá c n ph i có m t quan i m nh t nh mà theo nó, ngư i ta trình bày tài li u nh n ư c. Th nhưng ch ư c phép ưa ra nh ng l i bình lu n h t s c cân nh c, mà cũng ch ư c nh m m c ích là nh n m nh nh ng thành t quan tr ng và và thú v nh t c a n i dung. Nói cách khác,
- digest có th nh nghĩa như là s k l i tài li u áng lưu ý m t cách sinh ng và ng n g n. Rewrite - ó là m t thu t ng báo chí tương ng v i digest v m t ý nghĩa. Trong b n d ch chính xác t nguyên b n ti ng Anh nó có nghĩa là " vi t l i, làm l i, tu s a l i ". Khác v i digest, rewrite còn có ng ý là nguyên b n quá dàn tr i ho c ch ơn gi n là kém và c n ph i tu ch nh l i nó b ng cách ưa nó t i m t tr ng thái c n thi t c v n i dung, c v phong cách và c v kích thư c. Th nhưng b ng phương pháp rewrite ngư i ta còn t o nên c nh ng tài li u có tính khái quát khác nhau - ch ng h n như trong trư ng h p mà Ban biên t p nh n ư c t các ngu n khác nhau nhi u b n thông báo v cùng m t tài. Nh ng tài li u ó thư ng hay có kèm theo nh ng ý ki n bình lu n ng n trong quá trình trình bày. Nh ng thành t làm nhi m v phân tích này trong rewrite thư ng nhi u hơn là trong digest, song lúc nào chúng cũng c n ph i ư c cân nh c k . Và s th t thì cũng có nh ng bài t ng k t ư c nh hư ng m t cách không gi u gi m vào m t " tài cho s n " nào ó. Trong th c t hàng ngày c a báo chí phương Tây, digest và rewrite ư c s d ng trong các tình hu ng a d ng nh t, nhưng v nh ng cái i n hình nh t, chúng tôi s bàn t i sau. Còn trong ph n k t c a chương này là nh ng l i khuyên th c d ng ư c l y t m t cu n giáo trình th c hành v biên t p: 1, Không ư c v i vã rút ng n tài li u, hãy c k toàn b văn b n trư c khi c m kéo và h dán. 2, Hãy rút ng n th nào v n gi ư c t t c nh ng s ki n quan tr ng nh t và s lư ng t i thi u các chi ti t c n thi t mà có kh năng gi i áp cho các câu h i quan tr ng hay thú v hơn c iv i c gi .
- 3, C g ng gi âm i u chung c a tài li u, màu s c c a nó cũng như các c i m khác c a phong cách di n t: Ch c t tóc cho các tác gi ch b ng m t cái lư c. 4, c l i c n th n bài vi t d ng ã hoàn t t. Hãy xem l i nh ng gì ã b lo i b , vì s rút ng n nhi u khi s n sinh ra nh ng v n m i, ôi lúc không lư ng trư c ư c. 5, Hãy quan tâm t i o n văn hay cu i cùng. N u không có nó thì hãy t vi t. C n luôn theo dõi ch t ch nó không b c t i vì nh ng lý do nào ó.
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học