Xem mẫu
- 1
- Nghiên Cứu Về Sự Phát Triển Con Người Đang cập nhật Chia sẻ ebook: https://downloadsach.com Follow us on Facebook: https://facebook.com/caphebuoitoi 2
- LỜI NHÀ XUẤT BẢN NGHIÊN CỨU VỀ SỰ PHÁT TRIỂN CON NGƯỜI là bộ sách dành cho sinh vien theo học các khóa trình khoa học về sự phát triển Tâm - sinh lý con người (cá nhân) trong xã hội hiện đại, qua đó cũng khẳng định chính con người tạo ra vận mệnh của chính mình. Với sự hiểu biết sâu rộng về các ngành khoa học xã hội và tự nhiên bao gồm Sinh học, Di truyền học, Tâm lý học, Dân tộc học, Xã hội học v.v... hai tác giả Robert V. Kail và John C. Cavanaugh (người Mỹ) đã khảo chứng những luận điểm của mình bằng những trắc nghiệm khoa học và sự so sánh đúng đắn. Trong sách, các tác giả trình bày sự hình thành, phát triển tâm - sinh lý con người (cá nhân) từ khi là thai nhi cho đến khi mất đi mà con người phải thử nghiệm, cùng với những thực tế gì sẽ tạo ra và thúc đẩy sự định hình tâm sinh lý đó (hoàn cảnh gia đình, môi trường xã hội - trường học, hội đàm, nơi làm việc - bệnh tật, môi trường tự nhiên v.v...), đồng thời nêu ra những phúc lợi xã hội nên và cần có để đảm bảo cho tâm sinh lý con người phát triển thành những nhân cách có lợi cho xã hội, cho nhân loại. Giáo trình này viết ra chủ yếu dùng để giảng dạy ở các trường Đại học Mỹ, đồng thời sự khảo sát của các tác giả không bao giờ toàn diện (một thực tế của khoa học nói chung) nên bạn đọc cần đối chiếu liên hệ với hoàn cảnh con người Việt Nam, xã hội Việt Nam. Đó cũng là điều cuối cùng chúng tôi muốn gửi tới bạn đọc khi đọc cuốn sách này. Xin trân trọng cảm ơn. Nhà xuất bản Văn hóa Thông Tin 3
- 4
- LỜI TỰA (của lần tái bản) "Dũng cảm đi đến nơi trước đây chưa hề có người đến" là câu nói quen thuộc đối với hàng triệu người hâm mộ Star Trek trên khắp thế giới. Khao khát tìm hiểu điều chưa biết để mở rộng thêm kiến thức và hiểu biết của chúng ta là một đặc điểm cơ bản của con người. Dũng cảm đi đến nơi chưa ai biết cũng là điều mà mỗi người trong chúng ta đang làm trong tiến trình phát triển của mình. Thật ra không ai trong chúng ta đã từng ở nơi mà chúng ta đang nhắm đến, mà thực sự là chúng ta đang tạo ra vận mệnh của chính mình. Cũng giống như tất cả thuyền trưởng tài giỏi điều khiển con tàu vũ trụ đều dựa vào ngân hàng dữ liệu máy tính và sổ tay hướng dẫn kỹ năng để giúp họ vượt qua dải ngân hà. Tác phẩm "Nghiên cứu sự phát triển con người" dùng trong việc mô tả các khía cạnh trong quá khứ của bạn và hướng bạn về tương lai. Nghiên cứu sự phát triển con người vừa là ngành khoa học phức tạp nhất và cũng quyến rũ nhất. Sách của chúng tôi giới thiệu cho bạn các vấn đề, các tác động và các kết quả làm cho chúng ta có hình hài như hiện nay. Nghiên cứu đương đại và lý thuyết về sự phát triển con người luôn nhấn mạnh đến tiếp cận gồm nhiều môn học cần thiết để mô tả và giải thích con người thay đổi ra sao qua thời gian. Ngoài ra sự đa dạng rất lớn của con người đòi hỏi phải đánh giá đúng sự khác biệt ở cá nhân trong tiến trình phát triển. Tác phẩm "Nghiên cứu sự phát triển con người" kết hợp cả hai, mục đích nhằm giải quyết ba mục tiêu cụ thể: - Cung cấp lời giải thích toàn diện và rất dễ đọc về sự phát triển suốt quãng đời của con người. - Cung cấp cơ sở lý thuyết và thực nghiệm giúp sinh viên trở thành những người giải thích thông tin phát triển có trình độ và phê phán. - Cung cấp sự phối hợp giữa nghiên cứu cơ bản và ứng dụng cũng như các chủ đề gây nhiều tranh cãi và xu hướng hiện nay, để chứng minh những liên kết giữa phòng thí nghiệm và đời sống với ngành khoa học năng động nghiên cứu con người. CÁCH SẮP XẾP A. Tiếp cận theo biến đổi niên đại. Cuộc tranh luận lớn giữa các tác giả và trợ giáo trong lãnh vực phát triển con người là liệu tiếp cận nghiên cứu từ một tiếp cận theo niên đại (tập trung vào chức năng hoạt động ở các giai đoạn cụ thể trong quãng đời chẳng hạn như tuổi ẵm ngửa, thời thanh niên và giữa tuổi trưởng thành), hoặc từ một tiếp cận theo chủ đề (bám sát khía cạnh phát triển cụ thể chẳng hạn như nhân cách trong suốt quãng đời). Cả hai tiếp cận đều có giá trị. Chúng tôi chọn tiếp cận biến đổi theo niên đại mà chúng tôi nghĩ kết hợp được các khía cạnh tốt nhất của cả hai. Cách sắp xếp chung của sách giáo khoa là theo niên đại: chúng tôi lần theo sự phát triển từ lúc thụ thai cho đến khi về già trong một trật tự theo chuỗi, dành ra nhiều chương cho các vấn đề theo chủ đề gắn liền với các vấn đề cụ thể trong suốt đời người (chẳng hạn như tuổi ẵm ngửa và đầu thời thơ ấu, tuổi thanh niên, đầu tuổi trưởng thành, 5
- giữa tuổi trưởng thành và về già). Nhưng vì tính liên tục phát triển của các chủ đề chẳng hạn như sự phát triển xã hội và nhận thức đã đánh mất những sự phân chia giai đoạn theo độ tuổi nhân tạo một cách tỉ mỉ, chúng tôi dành một số chương để lần theo sự phát triển của chúng qua các phân đoạn lớn hơn của đời người. Những chương này cung cấp một mô tả súc tích hơn nhiều về những thay đổi phát triển quan trọng, nhấn mạnh rằng sự phát triển không dễ chia thành "các lớp", và cung cấp cho sinh viên lời giải thích dễ hiểu hơn về lý thuyết phát triển. Phạm vi đề cập cân xứng của toàn bộ đời người. Sự khác biệt chính giữa tác phẩm "Nghiên cứu sự phát triển con người" (tái bản) và các sách giáo khoa tương tự ở chỗ quyển sách này cung cấp một mô tả phong phú hơn và đầy đủ hơn về sự phát triển ở người lớn và tuổi già. Tiếp theo sau chương giới thiệu, 14 chương còn lại được chia đều giữa các chương nói về thời thơ ấu và tuổi thanh niên với các chương đề cập tuổi trưởng thành và tuổi già. Cách xử lý đồng đều này phản ánh sự nổi bật nhanh chóng trong sự phát triển ở người lớn và tuổi già như thể là điều chủ yếu trong ngành khoa học nghiên cứu sự phát triển con người, và nhận thức rằng hầu hết khoảng 3/4 trong đời sống của con người diễn ra ở quá tuổi thanh niên. Như một phản ánh của tiếp cận biến đổi theo niên đại của chúng tôi, tác phẩm "Nghiên cứu sự phát triển con người" (tái bản) được chia thành bốn phần chính. Sau phần giới thiệu về ngành khoa học nghiên cứu sự phát triển con người (Chương 1), Phần Một đề cập cơ sở Sinh học của đời sống (Chương 2) và sự phát triển trong tuổi ẵm ngửa và đầu thời thơ ấu (Chương 3 - 5). Phần Hai tập trung đề cập đến sự phát triển ở giữa thời thơ ấu và tuổi thanh niên (Chương 6 - 8). Phần Ba (Chương 9 - 12) tập trung đề cập đến đoạn đầu và giữa của tuổi trưởng thành. Phần Bốn khảo sát cuối tuổi trưởng thành (Chương 13 và 14), và kết thúc bằng sự khảo sát lúc hấp hối và mất đi người thân (Chương 15). NỘI DUNG VÀ TIẾP CẬN Nhấn mạnh Tâm sinh học xã hội. Cuốn sách giáo khoa này của chúng tôi cung cấp một cách bao quát, có cập nhật về nghiên cứu và lý thuyết từ lúc thụ thai cho đến tuổi già và cái chết. Chúng tôi dứt khoát chấp nhận khuôn khổ Tâm sinh học xã hội làm chủ đề quán xuyến, mô tả thật chi tiết trong Chương 1, rồi sau đó kết hợp trong suốt cuốn sách - thường kết hợp với các thuyết về phát triển khác. Phong cách thu hút cá nhân. Trong một số trường hợp, chúng tôi truyền đạt sự quan tâm của chúng tôi về các vấn đề được đề cập như những minh họa sự phát triển con người mà bản thân nó đóng vai trò như thế nào trong đời sống con người. Chẳng hạn, Rob Kail cung cấp một số kinh nghiệm phát triển của con ông, và John Cavanaugh chia sẻ kinh nghiệm sai lầm trong hôn nhân của ông và vợ. Ngoài ra, mỗi tiết chính trong chương đều mở đầu bằng một minh họa ngắn, giúp nhân cách hóa một khái niệm sắp đề cập. Các minh họa phong phú khác được kết hợp trong suốt phần tường thuật trong sách này, được trình bày trong đặc điểm người thật có trong từng chương. Sau cùng, chúng tôi khuyến khích sinh viên tìm các minh chứng về vấn đề phát triển ngoài đời thực trong phần Tự tìm hiểu. Nhấn mạnh đến tính chất toàn bộ. Trong phần nội dung, trong các minh chứng 6
- nhân cách hóa được sử dụng, và trong chương trình chụp ảnh, chúng tôi nhấn mạnh đến tính đa dạng - ở Mỹ và khắp thế giới - về tính tộc người, giới tính, chủng tộc, độ tuổi, khả năng và định hướng tình dục. Thay đổi trong lần tái bản. Ngoài việc cập nhật vài trăm lời trích dẫn, tham khảo mới cho đến các công việc từ bốn năm trước, chúng tôi đã có nhiều thay đổi đáng kể trong từng chương. Đáng chú ý là những bổ sung cụ thể như sau: - Bổ sung thêm trọn một phần mới vào cuối Chương 3 Nhận thức về cái tôi, với nội dung đề cập nguồn gốc khái niệm về cái tôi và "lý thuyết trí tuệ" của trẻ em. - Bổ sung thêm một phần mới quan trọng vào Chương 5 Xuất hiện cảm xúc, đề cập cảm xúc cơ bản và phức tạp ở trẻ tuổi ẵm ngửa và trẻ nhỏ, bao gồm một phần phụ về nhận thức và sử dụng cảm xúc của người khác. - Trong Chương 7, toàn bộ một phần mới được bổ sung vào phần Tìm hiểu người khác, bao gồm phần mô tả trẻ em và tìm hiểu người khác, và nghiên cứu thành kiến ở trẻ. - Phần viết về Tình bạn trong Chương 10 đã được mở rộng, với một phần phụ mới về ý nghĩa tình bạn, và dữ liệu mới về các chủ đề trong tình bạn ở người lớn. - Trong Chương 13, nghiên cứu mới có ý nghĩa về khái niệm trí nhớ hoạt động ở người già được thêm vào thành một phần phụ mới. - Bổ sung thêm một phần mới vấn đề chính sách công và người già trong Chương 14, với các phần phụ mới trong mục Cảnh quan chính trị, Hoạt động chính trị, An sinh xã hội và Chăm sóc y tế. Nhằm cung cấp một hướng dẫn cải tiến mở rộng trong lần tái bản, chúng tôi tiếp tục liệt kê những thay đổi chính bằng chương sách. Chương 1: Nghiên cứu sự phát triển con người - Phần Cách sử dụng quyển sách này được đưa từ cuối chương lên đầu chương. - Xem lại toàn bộ và mở rộng phần Nghiên cứu phát triển, nhấn mạnh các bước thực tế do các nhà nghiên cứu tiến hành cũng là cơ sở định dạng đặc điểm nghiên cứu nổi bật trong lần tái bản, cung cấp một cái nhìn thực tế hơn trong một loạt các quyết định của các nhà nghiên cứu. - Xem lại toàn bộ phần Erikson, thuyết Tập quen và Piaget để dễ hiểu hơn. - Tiết Tiến hành nghiên cứu về mặt đạo đức được xem lại và mở rộng, nhấn mạnh vào hướng dẫn quan trọng được các tổ chức nghiên cứu chuyên nghiệp sử dụng. - Tất cả các phần tiểu dẫn mới được bổ sung vào để mở đầu từng tiết trong chương này, cung cấp cho bạn đọc một kịch bản có thể tiếp cận để giúp bạn đọc tìm hiểu tư liệu tiếp theo sau. Chương 2: Cơ sở Sinh học - Phần mở đầu viết về Di truyền học được sắp xếp lại và cập nhật. - Bổ sung hai hình ảnh mới vào phần Từ thụ thai đến lúc sinh - mô tả đầu tiên bằng 7
- hình ảnh các giai đoạn thụ tinh ban đầu, sự phát triển hợp tử và cấy vào thành tử cung, hình ảnh thứ hai cung cấp một cái nhìn chi tiết về môi trường phát triển của phôi. - Nội dung hội chứng chất cồn trong thai, dẫn chứng nghiên cứu gần đây về hậu quả sinh quái thai khi uống rượu. - Tiết Tiếp cận sự sinh đẻ được xem lại để cung cấp chi tiết hơn về các loại sinh đẻ và thông tin về việc sinh con tại nhà. - Bổ sung phần phụ mới về Tỉ lệ tử vong ở trẻ em, nêu rõ do không đi khám thai định kỳ là nguyên nhân chính giải thích tại sao tỉ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh ở Mỹ tương đối cao hơn các nước công nghiệp hóa khác. - Tiết đẻ và sổ nhau kết thúc chương, nội dung phần Trẻ sơ sinh đổi thành phần mở đầu trong Chương 3. Chương 3: Công cụ tìm hiểu thế giới - Chương mở đầu bằng nội dung Trẻ sơ sinh, từ Chương 2 chuyển sang. - Bổ sung toàn bộ một phần mới quan trọng về nhận thức cái "Tôi", bao gồm nội dung nói về sự phát triển nhận biết cái "Tôi", thuyết Trí tuệ và khái niệm về cái "Tôi". - Mục mới đặc điểm người thật "Thấy là tin... " đối với trẻ ba tuổi, tập trung đề cập trẻ trước tuổi đến trường nhận thức hành vi của người khác bằng cách nào đôi lúc bị suy nghĩ nhầm lẫn định hướng. - Bổ sung phần phụ mới về Hội chứng đột tử ở trẻ em (SIDS), với lời khuyên phụ huynh và người chăm sóc giảm bớt các yếu tố rủi ro từ môi trường. Chương 4: Sự xuất hiện tư duy và ngôn ngữ - Giới thiệu tiết về thuyết của Piaget (Nguyên tắc phát triển nhận thức cơ bản) được sửa lại, và phần phụ nói về Đánh giá thuyết Piaget bao gồm một số ý kiến xem xét lại tích cực về lý thuyết của ông thay vì chỉ trích. - Tiết "Nghiên cứu nổi bật" nói về các bà mẹ làm gì trong các nền văn hóa khác nhau bắc giàn cho việc tập quen của con trẻ? - Tiết Tự tìm hiểu mới về "Suy nghĩ tiền hoạt động trong hành động", khuyến khích bạn đọc tiến hành thí nghiệm bảo toàn Piaget ở trẻ 3 - 4 tuổi. - Thêm bảng tóm tắt mới vào thể hiện các cột mốc thủ đắc ngôn ngữ. Chương 5: Gia nhập thế giới xã hội - Thêm vào trọn một tiết mới về "Xuất hiện cảm xúc", bao gồm cảm xúc cơ bản và phức tạp. - Tiết "Nghiên cứu nổi bật" mới về lòng vị tha, tựa đề "Trẻ thấu cảm có nhiều khả năng giúp đỡ hay không?" - Viết lại phần ảnh hưởng của chăm sóc ban ngày, nhấn mạnh chứng cứ trong "Nghiên cứu chăm sóc trẻ ban đầu NICHD". 8
- - Sắp xếp lại "Niềm vui khi chơi đùa", thêm vào phần phụ mới về ảnh hưởng của bố mẹ đối với sự chơi đùa của trẻ. - Nội dung mới mô tả sự khác biệt độ tuổi và văn hóa. - Thông tin cập nhật về dữ liệu thống kê để nhận dạng việc chăm sóc ban ngày. - Tiết phụ "Phân loại giới tính" (trước đây là Phân loại phái) bao gồm nội dung mới về ảnh hưởng của bạn cùng tuổi, bổ sung nội dung mới vào Nhận dạng giới tính. Chương 6: Tuổi đến trường - Sắp xếp lại nội dung về trường học, với hai tiết chính lấy từ lần xuất bản đầu tiên (Trường học hiệu quả và giáo viên dạy tốt, và phân loại trường học ở Mỹ) kết hợp thành một phần tựa đề "Học tập trong nhà trường", và được sắp xếp lại, tập trung vào những đặc điểm xác định trường học hiệu quả và đặc điểm xác định giáo viên dạy tốt. - Tiết "Tranh luận hiện nay về Máy vi tính trong lớp học", dựa vào tiết phụ trong lần xuất bản đầu tiên, mô tả cơ hội được máy tính hỗ trợ cũng như đề cập những quan ngại về ảnh hưởng tiêu cực đối với sinh viên. - Nội dung cập nhật, được xem lại trong các tiết viết về giám sát, thuyết đa trí năng của Gardner, ảnh hưởng di truyền và môi trường đối với trí năng, và giảm thiểu trí năng. Chương 7: Mở rộng chân trời xã hội - Bổ sung tiết mới quan trọng về "Tìm hiểu người khác", bao gồm công trình mô tả của trẻ em và tìm hiểu người khác, và nghiên cứu thành kiến ở trẻ. - Bổ sung nội dung lý thuyết ban đầu của Harry Stack Sullivan về việc tình bạn giữa cá nhân với nhau tiếp theo sau một chuỗi giống như giai đoạn ra sao. - Tiết "Nghiên cứu nổi bật" về các hậu quả lâu dài của được ưa thích và bị hất hủi. - Tiết "Người thật việc thật" Kể tôi nghe về cô gái bạn thích nhất được thêm vào tiết mới Tìm hiểu người khác. Tiết này so sánh suy nghĩ của cùng một bé gái ở 3 độ tuổi (7, 10 và 16) theo nghĩa cô nhận thấy mình là cô bé dễ mến nhất và lý do tại sao. - Sắp xếp lại nội dung ngược đãi trẻ. Chương 8: Nghi thức chuyển sang tuổi mới lớn - Chứng cuồng thực được đề cập cùng với chứng biếng ăn trong tiết phụ Rối loạn ăn uống. - Tiết mới "Nghiên cứu nổi bật" tập trung vào Nhận dạng ở trẻ em làm con nuôi giữa các chủng tộc. - Tiết phụ "Định hướng tình dục" bao gồm thông tin mới về một số thử thách đặc biệt mà nam đồng tính và nữ đồng tính thường gặp. - Tiết "Tự tìm hiểu mới" nói về nhận biết nhiều hơn về tấn công tình dục trong khu trường sở. - Nội dung "Nguyên nhân phạm pháp" được sắp xếp lại hoàn toàn, nhấn mạnh sự 9
- phân biệt giữa hành vi phản xã hội trong quá trình sống và hạn chế tuổi thanh niên. - Tiết "Tranh luận hiện nay" nêu bật vấn đề khi trẻ phạm trọng tội có bị xét xử như người lớn hay không? Chương 9: Trở thành người lớn - Tiết "Tranh luận hiện nay" về tình trạng chè chén say sưa trong trường đại học, bao gồm một số chiến lược cơ bản nhằm cố giải quyết hiện tượng nguy hiểm, phổ biến này. - Trong tiết "Điều gì diễn ra đối với trí năng ở tuổi trưởng thành?" Với thảo luận rõ ràng hơn bao gồm tính chất giả thuyết của khả năng trí tuệ sơ cấp và thứ cấp. Chương 10: Mối quan hệ trong tuổi trưởng thành - Tiết "Tình bạn được mở rộng đáng kể", với tiết mới viết về ý nghĩa tình bạn và nội dung mới về chủ đề tình bạn ở người lớn. - Tiết phụ về "Sống độc thân và Chung sống như vợ chồng" được xem lại rất nhiều, nội dung Chung sống như vợ chồng được cập nhật bao gồm sự liên kết dễ vỡ hơn giữa nó và tính bất ổn trong hôn nhân. - Tiết "Hôn nhân" bao gồm thảo luận dữ liệu phức tạp liên quan đến ảnh hưởng thỏa mãn hôn nhân khi sinh con, bệnh tật, giao tiếp và nhu cầu việc làm - gia đình. - Nghiên cứu bổ sung về kết quả thành công của hầu hết con cái có bố mẹ là nam đồng tính và nữ đồng tính. - Tiết phụ "Chọn bạn" bao gồm nội dung về kết bạn phù hợp, thuyết kích thích - giá trị - vai trò và sự gắn bó trong tuổi trưởng thành. - Tiết "Tranh luận hiện nay" Hôn nhân giao kèo, một tùy chọn mới ở Louisiana nhằm mục đích ràng buộc các đôi vợ chồng chung sống với nhau. - Thảo luận chuyện không sinh con bao gồm sự khác biệt giữa nguyên nhân tự nguyện và không tự nguyện. Chương 11: Làm việc và giải trí - Tiết "Người thật việc thật" về việc đổi nghề để tìm công việc vừa ý. - Chứng cứ nghiên cứu mới cụ thể được bổ sung vào tiết "Bạn có thể ngạc nhiên" về các đôi vợ chồng cả hai đều đi làm giải quyết sự phân chia lao động và mâu thuẫn giữa công việc và gia đình ra sao? - Tiết "Định kiến và đối xử phân biệt" được xem lại và cập nhật, nhiều dữ liệu và biểu đồ mới về sự chênh lệch mức lương giữa hai phái và các vấn đề phát triển liên quan. - Thảo luận nghiên cứu mới về quấy rối tình dục và hậu quả, thảo luận quấy rối tình dục trong khu trường sở. - Tiết "Làm việc và gia đình" được xem lại nhiều, với tiết phụ "Tình huống khó xử" về chăm sóc trẻ còn lệ thuộc tập trung vào việc chăm sóc trẻ còn phải sống lệ thuộc và bố mẹ già, phần phụ mới về phản ứng của nhà tuyển dụng đối với việc chăm sóc con còn sống lệ 10
- thuộc, tập trung vào tác động đối với nhân viên chăm sóc con còn sống lệ thuộc, sắp xếp lại tiết "Đa vai trò và mâu thuẫn vai trò", nghiên cứu nhiều hơn về tác động mâu thuẫn công việc - gia đình. - Tính chất giãn đoạn của phụ nữ khi tham gia lực lượng lao động được khảo sát. Chương 12: Trải qua tuổi trung niên - Biên soạn lại phần viết về bệnh loãng xương. - Chứng cứ mới liên quan liệu pháp thay thế nội tiết tố và kích tố động dục kết hợp thành tiết "Tắc dục và thời kỳ mãn kinh". - Cách giải quyết bổ sung trong tiết "Trí năng thực tế". - Tiết "Nhân cách" được xem lại, sắp xếp lại, bổ sung phần phụ mới về "Định nghĩa người ở tuổi sinh sản?" - Tiết phụ "Thuyết chuyển tiếp đời sống và khủng hoảng tuổi trung niên" được tập trung thành quá trình chuyển tiếp, và kết hợp nghiên cứu mới, thêm vào tiết "Tính phục hồi bản ngã" và được bổ sung thành từ khóa trong phần nội dung sửa chữa. - Đề cập đến phụ nữ trong tư cách người chăm sóc trẻ, lưu ý sự khác biệt dân tộc và trích dẫn, mô tả một số chứng cứ nghiên cứu gần đây. - Nội dung "Cách làm ông" được viết lại. Chương 13: Bối cảnh riêng của tuổi già - Trong tiết "Nhân khẩu học tuổi già", có biểu đồ mới của Cục thông kê Mỹ gần đây đưa ra dự đoán sẽ tăng dân số người Mỹ cao tuổi cho đến giữa thế kỷ 21, phân tích theo từng nhóm dân tộc. - Tiết "Tranh luận hiện nay", xử lý thông tin trong đời sống thường nhật: lái xe lớn tuổi, bao gồm ý nghĩa quan trọng trong đánh giá Tầm nhìn hữu dụng của lái xe lớn tuổi. - Tiết phụ mới bổ sung vào Trí nhớ hoạt động, viện dẫn nghiên cứu gần đây. - Tiết Trí nhớ được xem lại và cập nhật, có nhiều minh họa mới và bổ sung bảng hỗ trợ trí nhớ ẩn bên trong và ẩn bên ngoài. - Bổ sung tiết phụ mới Tính sáng tạo, với một biểu đồ mới thể hiện những năm sáng tạo đỉnh cao trong một số môn học, và dựa vào công trình nghiên cứu gần đây. - Bổ sung nội dung mới về bệnh Alzheimer, bao gồm sự liên kết với mức kích tố động dục, nghiên cứu di truyền học gần đây, tràn dịch não áp lực bình thường như một điều kiện được chẩn đoán khác với bệnh Alzheimer và sự khác biệt trong quá trình và chẩn đoán sự mất trí do mạch và bệnh Alzheimer. Chương 14: Khía cạnh xã hội của tuổi già - Khái niệm hỗ trợ tinh thần được bổ sung vào phần tôn giáo. - Khái niệm bổ sung "giòn" và "vết nhơ" trong khi về hưu, với dữ liệu mới được bao gồm trong việc điều chỉnh trong thời gian nghỉ hưu. 11
- - Tiết Sự khác biệt trong lúc nghỉ hưu giữa hai phái được biên soạn lại. - Khái niệm tính chọn lọc cảm xúc xã hội được bổ sung vào phần phụ Tình bạn. - Bổ sung phần vấn đề chính sách công và người cao tuổi, với 4 tiết phụ về Cảnh quan chính trị, Hoạt động chính trị, An sinh xã hội và Chăm sóc y tế. - Bổ sung thảo luận lời nói ra vẻ kẻ cả và hiện tượng ấu nhi hóa được bổ sung vào nội dung nhà dưỡng lão và thông tin mới được cung cấp để chọn nhà dưỡng lão. Chương 15: Hấp hối và sự mất đi người thân - Tiết phụ "Cái chết không đau", được xem lại bao gồm phán quyết của Tòa án tối cao Mỹ và luật Cái chết với chân giá trị Oregon, và mô tả lệnh "Không hồi sức". - Tiết "Tranh luận hiện nay", được xem lại để tập trung vào tự tử có sự hỗ trợ của thầy thuốc. - Bổ sung nhiều nội dung về kinh nghiệm với cái chết ở tuổi thanh niên. - Thuyết Quyến luyến như một khuôn khổ tìm hiểu sự đau buồn. - Tiết phụ mới về Sợ chết được bao gồm trong tiết "Quá trình hấp hối". - Tiếp cận hấp hối được bổ sung như một biện pháp thay thế cho Kbler-Ross. - Tiết "Tự tìm hiểu mới về Đám tang", khuyến khích sinh viên tham quan nhà tang lễ để tìm hiểu về tùy chọn và chi phí khác nhau. - Tiết nói về sự đau buồn được xem lại để nhấn mạnh quá trình hơn là Thuyết Đau buồn theo giai đoạn, chi tiết bổ sung được bao gồm trong đau buồn dự đoán. ĐIỂM ĐẶC BIỆT Sáu điểm đặc biệt là lý do rất quan trọng giải thích tại sao cuốn sách giáo khoa này độc đáo. Những đặc điểm này được đan quyện thành thể văn tường thuật trong mỗi tiết đều có biểu tượng dễ hiểu. 6 điểm này bao gồm: 1. Nghiên cứu nổi bật 2. Bạn có thể ngạc nhiên 3. Tranh luận hiện nay 4. Tự tìm hiểu 5. Người thật việc thật 6. Tác động hiện hành Những điểm này được mô tả trong tiết Cách sử dụng quyển sách này trong Chương 1, vào mỗi điểm xuất hiện gần như trong từng chương sau đó. Trong lần tái bản, mỗi điểm Nghiên cứu nổi bật được định dạng lại để nhấn mạnh phương pháp luận được sử dụng trong tất cả nghiên cứu phát triển. Mỗi Nghiên cứu nổi bật có cùng định dạng giúp bạn đọc thấy rõ vấn đề chính cần xem xét để đánh giá từng công 12
- trình nghiên cứu phát triển. - Ai là nhà điều tra và mục đích nghiên cứu là gì? - Nhà điều tra đánh giá chủ đề quan tâm ra sao? - Ai tham gia nghiên cứu? - Thiết kế nghiên cứu là gì? - Có sự quan tâm đạo đức trong nghiên cứu không? - Kết quả ra sao? - Nhà điều tra có kết luận gì? Trong lần tái bản mới này, có sự nổi bật khác nằm ở phần lề sách kế bên mỗi phần Tranh luận hiện nay, bạn sẽ nhìn thấy biểu tượng InfoTrac College Edition® và lời gợi ý ngắn gọn, với mục từ khóa đề nghị. Chẳng hạn, trong Chương 2, Tranh luận hiện nay là Thụ thai trong thế kỷ 21, từ khóa là "thụ tinh trong ống nghiệm". Đối với sinh viên được giáo sư đề nghị chọn sách giáo khoa này cùng với InfoTrac, thì sinh viên sẽ nhận được phiếu đăng ký trong 4 tháng truy cập thư viện trực tuyến này với hàng trăm tạp chí chuyên ngành, và có thể tiếp cận các bài báo hiện hành (chứ không phải tham khảo bài báo hữu ích) liên quan đến chủ đề (chẳng hạn thụ tinh trong ống nghiệm) trong Tranh luận hiện nay. Điều này tạo ra một cơ hội đặc biệt để tìm cơ sở dữ liệu cần thiết qua tạp chí chuyên ngành của InfoTrac để tìm bài viết mới nhất. Nhiều điểm đặc biệt được cập nhật và được xem lại trong lần tái bản thứ 2, thay thế hoặc bổ sung rất nhiều. Điểm mới trong lần tái bản này: - Trong Chương 3, tiết Người thật việc thật "Thấy là tin... " đối với trẻ ba tuổi. - Trong Chương 4, tiết Nghiên cứu nổi bật mới. Các bà mẹ làm gì trong các nền văn hóa khác nhau bắc giàn cho việc tập quen của con trẻ? Và phần Tự tìm hiểu mới Suy nghĩ tiền hoạt động trong hành động. - Trong Chương 5, tiết Nghiên cứu nổi bật mới Trẻ thấu cảm có nhiều khả năng giúp đỡ hay không? - Trong Chương 6, tiết Tranh luận hiện nay mới Máy vi tính trong lớp học. - Trong Chương 7, tiết Nghiên cứu nổi bật mới Hậu quả lâu dài của được ưa thích và bị hất hủi và phần Người thật việc thật mới tựa đề Kể tôi nghe về cô gái bạn thích nhất. - Trong Chương 8, tiết Nghiên cứu nổi bật mới Nhận dạng ở trẻ em làm con nuôi giữa các chủng tộc, phần Tự tìm hiểu mới Nhận biết nhiều hơn về tấn công tình dục trong khu trường sở và phần Tranh luận hiện nay mới Khi trẻ phạm trọng tội có bị xét xử như người lớn hay không? - Trong Chương 9, tiết Tranh luận hiện nay mới Tình trạng chè chén say sưa trong trường đại học - Trong Chương 10, tiết Tranh luận hiện nay mới "Hôn nhân giao kèo", cách ràng buộc vợ chồng chung sống? 13
- - Trong Chương 11, tiết Người thật việc thật mới Đổi nghề để tìm công việc vừa ý. - Trong Chương 13, tiết Tranh luận hiện nay mới Xử lý thông tin trong đời sống thường nhật: lái xe lớn tuổi - Trong Chương 15, tiết Tự tìm hiểu mới về Đám tang. ĐIỂM MỚI TRONG LẦN TÁI BẢN THỨ HAI Trong lần tái bản này, chúng tôi bổ sung 2 điểm mới, cả hai dùng để minh họa các chủ đề quan trọng. Thứ nhất, Cận cảnh, mở đầu mỗi phần trong số bốn tiết chính của giáo trình bằng một tiểu luận ảnh chụp ngắn về sự phát triển của một cá nhân cụ thể rằng dải độ tuổi được đề cập trong phần ấy. Chẳng hạn, phi hành gia trở thành thượng nghị sĩ trở thành phi hành gia John Glenn được đề cập trong phần Cận cảnh mở đầu tiết Bốn. Trong khi cá nhân rất nổi tiếng và phi thường được nêu ra thì sự thành công của họ trong các giai đoạn đời sống khác nhau là minh họa cho sự phát triển con người suốt một đời. Điểm mới thứ 2 trong lần tái bản này là kết thúc mỗi tiết trong số bốn tiết chính trong sách giáo khoa: Điểm qua sự phát triển: Tóm tắt bằng hình ảnh. Những mở rộng bằng hình ảnh này tóm tắt các tác động Sinh học, Tâm lý học và văn hóa xã hội góp phần phát triển qua niên đại được đề cập trong phần ấy. Bằng việc mô tả thật súc tích kết quả của những tác động này, rồi sau đó sử dụng hình ảnh tiêu biểu trong các chương vừa đề cập, Điểm qua sự phát triển củng cố các chủ đề phát triển Tâm sinh học xã hội chính trong mỗi phần thông qua gợi ý bằng hình ảnh. ĐẶC ĐIỂM SƯ PHẠM Trong số các khía cạnh quan trọng nhất của sách "Nghiên cứu về sự phát triển con người": Suốt cả quãng đời, (tái bản) là sự kết hợp đặc biệt các đặc điểm sư phạm, được thiết kế để giúp sinh viên tối đa hóa hiểu biết của mình. * Kết hợp hình ảnh, nghệ thuật, đặc điểm, và từ khóa. Một trong điều đầu tiên bạn nhận thấy trong khi dàn trang là hình ảnh, bảng biểu và con số không có thuyết minh, nhưng được mô tả trực tiếp trong giáo trình. Tương tự, sáu đặc điểm vừa mô tả, thường được đặt riêng trong khung trong sách giáo khoa khác (khung sinh viên thường bỏ sót không đọc!) và được kết hợp trực tiếp vào trong thể văn tường thuật. Tiếp tục chủ đề tích hợp này, định nghĩa từ khóa được cung cấp trong bối cảnh tường thuật trong chương. Từ khóa được in bằng mực đỏ (điểm mới trong lần tái bản này) và các câu định nghĩa được in nghiêng. Sự tích hợp này có nghĩa là giúp sinh viên luôn tập trung, cung cấp sự trình bày phát triển con người trong suốt cuộc đời. * Tính sư phạm trong từng tiết. Mỗi tiết quan trọng (mỗi Chương có 4 hoặc 5) được biên soạn kỹ lưỡng: mở đầu bằng một tập hợp mục tiêu nghiên cứu, minh họa, và tóm tắt nội dung trong tiết ấy, thông thường bao gồm một hay nhiều vấn đề cần suy nghĩ ngoài lề sách (điểm mới trong lần tái bản này), và kết thúc bằng một loạt câu hỏi gọi là Tự kiểm tra củng cố các yếu tố quan trọng của tiết. * Tính sư phạm trong từng chương. Mỗi chương bắt dầu bằng bảng nội dung và phần Giới thiệu vắn tắt. Tiết Kết hợp tất cả lại với nhau tiếp theo sau tiết sau cùng của chương để nối kết các chủ đề chính trong chương lại với nhau (thường ám chỉ cá nhân được 14
- mô tả trong phần minh họa), và bao gồm Tóm tắt chi tiết (chia theo tiết), tiếp theo sau là liệt kê Từ khóa, và Nếu bạn muốn tìm hiểu chi tiết. Đối với lần tái bản thứ hai, chúng tôi mở rộng Nếu bạn muốn tìm hiểu chi tiết để bao gồm InfoTrac College Edition (thư viện đại học trực tuyến), một loạt Trang Web liên quan với nội dung của chương, được xem là tài nguyên bổ sung cho Trang web trung tâm nghiên cứu tâm lý học Wadsworth. Tóm lại chúng tôi nghĩ rằng hệ thống sư phạm tích hợp của mình sẽ cung cấp cho sinh viên có được tất cả công cụ cần thiết để hiểu được tài liệu và thành công trong các kỳ thi. TÀI LIỆU BỔ SUNG Một dải rộng tài liệu bổ sung hiện có sẵn để dùng kèm với sách giáo khoa này: Đối với Trợ giảng: - Sổ tay dành cho trợ giảng, sổ tay dành cho trợ giảng trong lần tái bản do Jessica Miller, Đại học bang Mesa biên soạn, rất nhiều tư liệu bao gồm Mục tiêu hướng dẫn và chiến lược giảng dạy, Phác họa chương, Mục tiêu nghiên cứu, Công cụ mở rộng bài giảng, Hoạt động trong lớp, Câu hỏi khuyến khích suy nghĩ có phê phán, Hoạt động trang web, Kết hợp với InfoTrac College Edition và Phương tiện Video. Sổ tay dành cho trợ giảng cũng bao gồm hướng dẫn chuyển tiếp nhằm giúp trợ giảng dễ chuyển từ một giáo trình quan trọng sang dùng sách giáo khoa tái bản lần thứ hai của chúng tôi. - Sổ tay điện tử dành cho trợ giảng. Sổ tay dành cho trợ giảng đang có sẵn (phiên bản Windows® và Macintosh®) bằng mã ASCII. - Transparency Acetates. Khoảng 100 minh họa khái niệm đầy màu sắc được trình bày trong sách giáo khoa thuyết phục nhiều trợ giảng chấp nhận giáo khoa tái bản lần thứ hai. - Electronic Transparencies. Một đĩa CD- ROM cung cấp trọn bộ kính ảnh phim đèn chiếu bằng màu cũng như có sẵn bản kính dương Acrobat. - Hạng mục trắc nghiệm. Bradley Caskey và Richard Seefeldt, cả hình ảnh đều dạy ở Đại học Wisconsin-River Falls, đã soạn thảo ngân hàng dữ liệu cho lần tái bản. 120 câu hỏi có nhiều lời đáp có trong mỗi Chương, và mỗi câu được nhận biết bằng mục tiêu nghiên cứu, tham khảo số trang, phân loại (khái niệm, thực tế và ứng dụng), và mức độ khó. 10 hạng mục nhiều câu trả lời bổ sung được cung cấp và được nhận biết như những hạng mục có trong trang Web sách giáo khoa, trong đó sinh viên tham dự câu đố tương tác với thông tin phản hồi ngay lập tức. - Công cụ trắc nghiệm học tập đẳng cấp thế giới Thomson. Hiện có sẵn cho cả hai Windows® và Macintosh®, Công cụ trắc nghiệm học tập đẳng cấp thế giới Thomson cung cấp một tập hợp hoàn chỉnh sự sáng tạo trắc nghiệm, phân phối cũng như công cụ quản lý lớp học bao gồm Trắc nghiệm đẳng cấp thế giới, Trắc nghiệm trực tuyến và phần mềm Quản lý đẳng cấp thế giới. Công cụ trắc nghiệm học tập đẳng cấp thế giới cho phép giáo sư soạn thảo trắc nghiệm dưới dạng in, đĩa mềm, đĩa cứng, LAN, hoặc Internet. - InfoTracCollege Edition. Trợ giảng chấp nhận sách giáo khoa tái bản lần thứ hai này (cũng như sinh viên) sẽ tiếp cận cơ sở dữ liệu trực tuyến này với đầy đủ các bài khóa trích 15
- từ 900 ấn phẩm nổi tiếng. Đối với sinh viên: - Hướng dẫn nghiên cứu. Dea DeWolff thuộc Đại học Purdue và Terri Combs thuộc Đại học Indiana - Đại học Purdue, Indianapolis, đã xem lại Hướng dẫn nghiên cứu dùng kèm với sách giáo khoa tái bản lần thứ hai này. Hướng dẫn nghiên cứu cung cấp phác họa chi tiết trong chương, mục tiêu nghiên cứu, từ khóa, câu hỏi đúng/sai, câu hỏi có nhiều lời đáp, câu hỏi tiểu luận, và câu trả lời tra khảo chéo số trang tương ứng trong giáo trình. - Hướng dẫn nghiên cứu điện tử. Câu hỏi và trả lời trong hình thức tương tác được cung cấp trong Hướng dẫn nghiên cứu điện tử có sẵn ở dạng Windows và Macintosh. - InfoTracCollege Edition. Sinh viên được trợ giảng yêu cầu sử dụng Sự phát triển con người: Suốt cả quãng đời, (tái bản) kèm theo InfoTrac College Edition có thể tiếp cận cơ sở dữ liệu trực tuyến 24/24. Cung cấp đầy đủ các bài khóa trích từ hơn 900 tạp chí chuyên ngành, InfoTrac College Edition - cung cấp nguồn có uy tín, được cập nhật hằng ngày. Những người đã xem lại trong lần xuất bản đầu tiên Polly Applefield: Đại học North Carolina ở Wilmington Daniel R. Bellack: Cao đẳng kỹ thuật Trident David Bishop: Cao đẳng Luther Lanthan Camblin, Jr.: Đại học Cincinnati Kenneth Elliott: Đại học Maine ở Augusta Martha Ellis: Cao đẳng cộng đồng hạt Collin Linda Flickinger: Cao đẳng cộng đồng hạt St. Clair Steve Fulks: Đại học Tennessee Rebecca Glover: Đại học North Texas J. A. Greaves: Cao đẳng cộng đồng bang Jefferson Patricia Guth: Cao đẳng cộng đồng hạt Westmoreland Phyllis Heath: Đại học trung tâm Michigan Myra Heinrich: Cao đẳng bang Mesa Sandra Hellyer: Đại học Indiana - Đại học Purdue ở Indianapolis Shirley-Anne Hensch: Đại học trung tâm Wisconsin Thomas Hess: Đại học bang North Carolina Kathleen Hurlburt: Đại học Massachusetts-Lowell Heidi Inderbitzen: Đại học Nebraska Ở Lincoln Sanford Lopater: Đại học Christopher Newport 16
- Bill Meredith: Đại học Nebraska Ở Omaha Maribeth Palmer-King: Cao đẳng cộng đồng Broome Harve Rawson: Cao đẳng Franklin Virginia Wyly: Đại học bang New York Cao đẳng Ở Buffalo Những người đã xem lại trong lần tái bản thứ hai: Gary L. Alien: Đại học South Carolina Ann MB Austin: Đại học bang Utah David Bishop: Cao đẳng Luther Elizabeth M. Blunk: Đại học Tây Nam bang Texas Josette Bonewitz: Đại học Vincennes Lanthan D. Camblin, Jr.: Đại học Cincinnati Shelley M. Drazen: SUNY, Binghampton Kenneth Elliott: Đại học Maine, Augusta Nolen Embry: Cao đẳng cộng đồng Lexington James J. Garbarino: Đại học Cornell Catherine Hackett Renner: Đại học Tây Chester Sandra Hellyer: Đại học Indiana - Đại học Purdue ở Indianapolis John Klein: Cao đẳng bang Castleton Wendy Kliewer: Đại học khối thịnh vượng chung Virginia Nancy Macdonald: Đại học South Carolina, Sumter Lisa McGuire: Cao đẳng Allegheny Martin D. Murphy: Đại học Akron John Pfister: Cao đẳng Dartmouth Bradford Pillow: Đại học Bắc Illinois Gary Popoli: Cao đẳng cộng đồng Hartford Robert Poresky: Đại học bang Kansas Joseph M. Price: Đại học bang San Diego Rosemary Rosser: Đại học Arizona Timothy O. Shearon: Cao đẳng Albertson ở Idaho Marcia Somer: Đại học Hawaii - Cao đẳng cộng đồng Kapiolani 17
- Nanci Stewart Woods: Đại học bang Austin Peay Anne Watson: Đại học Tây Virginia Fred A. Wilson: Đại học bang Appalache Karen Yanowitz: Đại học bang Arkansas Christine Ziegler: Đại học bang Kennesaw GIỚI THIỆU VỀ TÁC GIẢ ROBERT V. KAIL Robert V. Kail là giáo sư Tâm lý học ở Đại học Maryland, College Park. Ông học cao học ở Đại học Ohio Wesleyan và lấy bằng Tiến sĩ triết học ở Đại học Michigan. Kail hiện nay là phó biên tập "Tờ báo tâm lý học trẻ em thực nghiệm" và đồng chủ biên tập tạp chí "Tiến bộ trong phát triển và hành vi trẻ em". Ông nhận được Giải thưởng dành cho nhà khoa học trẻ McCandless của Hiệp hội tâm lý Mỹ quốc, được Đại học Wesleyan Ohio tặng danh hiệu Sesquicentennial Alum-nus và là thành viên Hiệp hội Tâm lý học Mỹ quốc. Kail cũng viết sách "Sự phát triển trí nhớ ở trẻ em" và "Trẻ em và sự phát triển của trẻ em". Quan tâm nghiên cứu của ông là lĩnh vực phát triển nhận thức trong thời thơ ấu và tuổi thanh niên. Ngoài giờ làm việc ra, ông thích du lịch bằng máy bay, giải toán, làm huấn luyện viên đội bóng chày cho con gái và theo dõi con trai đã trưởng thành trong ngành kịch nghệ. JOHN C. CAVANAUGH John C. Cavanaugh là hiệu trưởng kiêm hiệu phó phụ trách vấn đề học thuật, cũng như là giáo sư tâm lý học ở Đại học North Carolina ở Wilmington. Ông nhận được bằng cao học ở Đại học Delaware, và bằng tiến sĩ triết học ở Đại học Notre Dame. Cavanaugh là thành viên Hiệp hội Tâm lý học Mỹ, Tổ chức tâm lý học Mỹ và Hội lão khoa Mỹ. Ông là thành viên trong Hội đồng giáo dục Mỹ, từng làm Chủ tịch Phân ban phát triển người lớn và người cao tuổi (Phân ban 20) của APA. Cavanaugh cũng viết sách "Sự phát triển người lớn và người cao tuổi". Quan tâm nghiên cứu của ông trong ngành nghiên cứu lão khoa về chăm sóc gia đình cũng như vai trò suy nghĩ trong thực hiện nhận thức của người cao tuổi. Ông thường du lịch, làm thơ, trong khi ăn sô-cô-la ngẫm nghĩ khả năng quản lý của James T. Kirk, Jean-Luc Picard, Kathryn Janeway, và Benjamin Sisko. Phần mở đầu. Phần 1. SỰ PHÁT TRIỂN TRƯỚC KHI SINH, THỜI ẴM NGỬA VÀ ĐẦU TUỔI THƠ ẤU Phần 2. ĐỘ TUỔI ĐẾN TRƯỜNG VÀ THỜI THANH NIÊN Phần 3. ĐẦU VÀ GIỮA TUỔI TRƯỞNG THÀNH Phần 4. VỀ GIÀ TỪ VỰNG 18
- Phần mở đầu. NGHIÊN CỨU VỀ SỰ PHÁT TRIỂN CON NGƯỜI Chương 1. NGHIÊN CỨU VỀ SỰ PHÁT TRIỂN CON NGƯỜI Chương 1. NGHIÊN CỨU VỀ SỰ PHÁT TRIỂN CON NGƯỜI NGHIÊN CỨU VỀ SỰ PHÁT TRIỂN CON NGƯỜI 19
- Phần mở đầu. I/ Cách sử dụng quyển sách này - Công cụ hỗ trợ học tập và nghiên cứu - Thuật ngữ chuyên ngành - Cách sắp xếp II/ Suy nghĩ về sự phát triển - Các vấn đề thường gặp trong sự phát triển con người - Các tác động cơ bản trong sự phát triển con người: Khuôn khổ Tâm sinh học xã hội III/ Thuyết phát triển - Thuyết tâm lý động học - Thuyết tập quen - Thuyết phát triển nhận thức - Tiếp cận Sinh thái học và các hệ thống - Thuyết cuộc đời và chu kỳ đời sống - Bức tranh toàn cảnh IV/ Tiến hành nghiên cứu phát triển - Đánh giá nghiên cứu phát triển con người - Các thiết kế chung cho nghiên cứu - Các thiết kế cho nghiên cứu sự phát triển - Hướng dẫn nghiên cứu hợp đạo đức - Thông báo các kết quả nghiên cứu Tóm tắt Từ khóa Nếu bạn muốn tìm hiểu chi tiết Bạn sắp bắt đầu cuộc hành trình đầy thú vị. Trong quá trình này, bạn sẽ có dịp hỏi một số câu cơ bản nhất: đời sống bắt đầu như thế nào? Bạn xuất phát từ đơn bào ra sao, cho đến khi thành người lớn phát triển đầy đủ như hôm nay bằng cách nào? Bạn sẽ đi hết cuộc đời có giống hay khác với bây giờ? Bạn tác động đến đời sống của người khác ra sao? Họ có ảnh hưởng gì đối với bạn? Các vai trò khác nhau trong suốt cuộc đời bạn — trẻ em, vị thành niên, kết bạn, bạn đời, bố mẹ, lao động, ông bà - định hình sự phát triển của bạn ra sao? Chúng ta đối phó với cái chết của chính mình và của người khác ra sao? 20
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học