Xem mẫu
- BÄÜ GIAÏO DUÛC VAÌ ÂAÌO TAÛO
TRÆÅÌNG ÂAÛI HOÜC TÁY NGUYÃN
*&*
Tãn âãö taìi:
NGHIÃN CÆÏU CAÏC CÅ SÅÍ KHOA HOÜC ÂÃØ
KINH DOANH RÆÌNG TRÄÖNG TÃÚCH
(Tectona grandis Linn.)
ÅÍ TÁY NGUYÃN
Maî säú: B96-30-TÂ-01
Cå quan chuí quaín: Bäü Giaïo Duûc & Âaìo Taûo.
Cå quan chuí trç: Træåìng Âaûi Hoüc Táy Nguyãn.
Chuí nhiãûm âãö taìi: TS. BAÍO HUY.
Caïc cäüng taïc viãn: KS. NGUYÃÙN VÀN HOÌA.
Th.S. NGUYÃÙN THË KIM LIÃN.
Buän Ma Thuäüt 1998
- 2
MUÛC LUÛC
1 ÂÀÛT VÁÚN ÂÃÖ ................................................................................................ 3
2 LËCH SÆÍ VÁÚN ÂÃÖ NGHIÃN CÆÏU ............................................................ 7
2.1 ÅÍ ngoaìi næåïc: ............................................................................................................... 7
2.2 ÅÍ trong næåïc: ............................................................................................................. 14
2.3 Thaío luáûn ................................................................................................................... 21
3 ÂÄÚI TÆÅÜNG NGHIÃN CÆÏU .................................................................... 23
3.1 Tãn, âàûc âiãøm hçnh thaïi thæûc váût cuía loaìi ngiãn cæïu .................................................. 23
3.2 Phán bäú vaì yãu cáöu sinh thaïi cuía cáy tãúch: ................................................................ 23
3.3 Âëa âiãøm nghiãn cæïu: ................................................................................................. 24
3.4 Hoaìn caính sinh thaïi caïc khu væûc nghiãn cæïu: ............................................................ 25
4 MUÛC TIÃU VAÌ GIÅÏI HAÛN CUÍA ÂÃÖ TAÌI: ............................................ 27
4.1 Muûc tiãu nghiãn cæïu................................................................................................... 27
4.2 Giåïi haûn cuía âãö taìi: .................................................................................................... 27
5 NÄÜI DUNG VAÌ PHÆÅNG PHAÏP NGHIÃN CÆÏU .................................. 28
5.1 Näüi dung nghiãn cæïu: ................................................................................................. 28
5.2 Phæång phaïp nghiãn cæïu: ........................................................................................... 28
6 KÃÚT QUÍA NGHIÃN CÆÏU VAÌ THAÍO LUÁÛN ......................................... 41
6.1 Kãút quaí nghiãn cæïu caïc loaìi sáu bãûnh haûi chuí yãúu trãn cáy tãúch ............................... 41
6.2 Âaïnh giaï âàûc âiãøm âáút vaì phán haûng âáút träöng tãúch .................................................. 62
6.3 Kãút quaí nghiãn cæïu sinh træåíng, saín læåüng, mä hçnh träöng tãúch. Mäúi quan hãû sinh
træåíng, nàng suáút våïi caïc täø håüp sinh thaïi vaì biãûn phaïp kyî thuáût lám sinh trong âiãöu chãú
ræìng träöng tãúch ...................................................................................................................... 94
7 KÃÚT LUÁÛN VAÌ KIÃÚN NGHË .................................................................. 156
7.1 Kãút luáûn .................................................................................................................... 156
7.2 Kiãún nghë.................................................................................................................. 161
- 3
1 ÂÀÛT VÁÚN ÂÃÖ
Tãúch (Tectona grandis Linn) laì mäüt trong nhæîng loaìi cáy träöng ræìng näøi tiãúng
trãn thãú giåïi båíi nhiãöu âàûc træng æu viãût vaì giaï trë cuía noï, coï phán bäú tæû nhiãn åí bäún
næåïc Áún Âäü, Miãún Âiãûn, Thaïi Lan vaì Laìo. Cáy coù theå ñaït tôùi chieàu cao 50 m, ñöôøng
kính ôû ñoä cao 1,3 m tôùi 90 cm, ít caønh nhaùnh neân ñaõ ñöôïc gaây troàng phoå bieán ôû nhieàu
nöôùc treân theá giôùi. Goã Teách nheï, thôù goã mòn, maøu vaøng ñeïp hoaëc naâu nhaït, coù aùnh
phaûn quang, tyû troïng 0,65 - 0,74 (ôû ñoä aåm 15 %), deã phôi khoâ, heä soá co ruùt raát nhoû,
khoâng bò cong veânh, nöùt neû, chòu ñöôïc möa naéng, chòu ñöôïc nöôùc bieån, khoâng bò haø,
moái moït phaù hoaïi. Do ñoù, goã Teách ñöôïc söû duïng ñeå ñoùng caùc taøu thuyeàn ñi bieån, laøm
taø veït, baùng suùng, xaây döïng vaø saûn xuaát caùc ñoà gia duïng, gäù laìm cáöu phaì, xaì, laìm
khung luyãûn gang theïp, âiãu khàõc, näüi tháút, gheïp vaïn saìn ... tãúch laì loaûi gäù coï tênh âa
taïc duûng, ñaëc bieät laø goã laïng coù giaù trò xuaát khaåu cao. Taûi Cháu AÏ Thaïi Bçnh dæång,
nhiãöu næåïc âaî träöng thaình cäng vaì biãún vuìng naìy thaình thë træåìng truyãön thäúng gäù
Tãúch trãn thãú giåïi våïi saín læåüng trung bçnh 4 triãûu m3/nàm láúy tæì gäù coï âæåìng kênh 6
cm tråí lãn, Nguyãùn Ngoüc Lung (1993)[46]* .Cuìng våïi sæû phaït triãøn cuía cäng nghãû chãú
biãún gäù, Tãúch âæåüc boïc moíng âãø phuí låïp màût trang trê cuía âäö mäüc cao cáúp. Trong giai
âoaûn hiãûn nay, våïi nhiãöu chæång trçnh, dæû aïn träöng ræìng thaình nhæîng quáön thãø cáy laï
räüng, Tãúch âaî âæåüc nhiãöu quäúc gia, täø chæïc tæ nhán âàûc biãût quan tám.
Do táöm quan troüng ráút låïn cuía cáy Tãúch âäúi våïi ngaình träöng ræìng trong khu væûc
nãn âaî coï hai Häüi thaío quäúc tãú chuyãn âãö vãö Tãúch âæåüc täø chæïc, mäüt åí Quaíng Cháu-
Trung Quäúc, thaïng 3/1991, vaì mäüt åí Rangun-Mianma thaïng 5/1995, vaì maûng læåïi
quäúc tãú nghiãn cæïu vaì håüp taïc phaït triãøn cáy Tãúch (TEAKNET) âaî âæåüc thaình láûp
nhàòm muûc âêch khuyãún khêch trao âäøi thäng tin, kyî thuáût, váût liãûu giäúng...
Cáy Tãúch âaî âæåüc âæa vaìo Viãût Nam tæì âáöu thãú kyí 20, ngaìy nay noï laì mäüt trong
nhæîng loaìi cáy phäø biãún trong cå cáúu cáy träöng ræìng åí næåïc ta. Tãúch tuy laì mäüt loaìi
cáy nháûp näüi, nhæng qua quaï trçnh khaío nghiãûm âaî chæïng toí cáy tãúch âàûc biãût thêch
håüp våïi âiãöu kiãûn sinh thaïi åí Viãût Nam. Tãúch âaî âæåüc träöng thæí åí Âäöng Nai, Säng Beï,
Táy Ninh, Âàõc Làõc, Haì Näüi, Sån La...nay coìn coï nhæîng cáy cao trãn 25 - 30m vaì
*
Säú thæï tæû taìi liãûu tham khaío
- 4
âæåìng kênh trãn dæåïi 1m. Khoaíng nàm 1960, mäüt diãûn têch trãn 200 ha ræìng tãúïch âaî
âæåüc träöng thaình cäng åí Âënh Quaïn, nay laì ræìng láúy haût giäúng. Riãng åí Âàklàk, Tãúch
âæåüc träöng vaìo nhæîng nàm 50, âãún nay âaî coï lám pháön gáön thaình thuûc (taûi Eakmat 45
tuäøi) vaì nhiãöu lám pháön trong giai âoaûn nuäi dæåîng (tuäøi dæåïi 20). Gáön âáy Tãúch âaî
tråí thaình mäüt loaìi cáy ráút quan troüng cuía Viãût Nam vç noï âaî chæïng toí khaí nàng thêch
nghi täút våïi nhæîng âiãöu kiãûn láûp âëa åí Viãût Nam vaì coï thãø âaïp æïng yãu cáöu vãö gäù cäng
nghiãûp. Âàûc biãût laì Tãúch träöng theo phæång thæïc näng lám kãút håüp âaî thaình cäng åí
tènh Âàk Làk cuîng nhæ åí Ja Va (Indonexia). Trong thåìi gian tåïi cáy Tãúch âæåüc xem laì
mäüt trong nhæîng loaìi cáy träöng ræìng cäng nghiãûp chuí yãúu cuía tènh Âàk Làk, våïi mäüt
dæû aïn träöng trãn 5.000ha âaî âæåüc phã duyãût vaì thæûc thi tæì nay âãún nàm 2.000.
Vaìo thaïng 12/1995, Häüi thaío quäúc gia vãö cáy Tãúch âæåüc täø chæïc taûi Âak Làk,
âáy laì häüi thaío âáöu tiãn vãö cáy Tãúch åí Viãût Nam, åí âáy âaî täøng håüp caïc nghiãn cæïu
thæûc nghiãûm vãö caïc màût: kyî thuáût giäúng, träöng ræìng Tãúch, saín læåüng, phán bäú sinh thaïi,
láûp âëa träöng Tãúch, tçnh hçnh träöng Tãúch åí Viãût Nam, thë træåìng gäù Tãúch...vaì âaî âæa ra
mäüt khuyãún nghë vãö phaït triãøn cáy Tãúch åí Viãût Nam.
Âãø phuûc vuû cho kinh doanh ræìng träöng, cho tåïi nay trãn thãú giåïi âaî coï hån 1000
cäng bäú vãö cáy Tãúch, nhæng âãø âàût cho âuïng vë trê cáy Tãúch trong nãön kinh tãú lám
nghiãûp næåïc ta, caïc váún âãö coìn cáön phaíi nghiãn cæïu laì : phán bäú, sinh thaïi, kyî thuáût
lám sinh, tàng træåíng vaì sæû phaït triãøn äøn âënh, bãön væîng.
ÅÍ næåïc ta noïi chung vaì taûi Táy Nguyãn, nhöõng nghieân cöùu veà Teách troàng ôû ñaây
coøn chöa nhieàu, môùi chæ coù nhöõng nghieân cöùu toång quaùt veà choïn ñaát troàng, quy phaïm
quy ñònh nhöõng yeâu caàu kyõ thuaät thu haùi haït gioáng, gieo öôm troàng röøng, chaêm soùc.
Caùc taøi lieäu theo doõi veà sinh tröôûng taûn maïn vaø chöa coù heä thoáng, bieän phaùp phoøng
tröø saâu beänh haïi chöa ñöôïc nghieân cöùu ñaày ñuû, bieán ñoåi ñaát döôùi röøng teách trong chu
kyø ñaàu chöa ñöôïc theo doõi kyõ löôõng. Nhöõng haïn cheá ñoù ñaõ laøm khoù khaên trong toå
chöùc kinh doanh röøng troàng teách, ñaëc bieät laø troàng röøng coâng nghieäp theo moät muïc
tieâu ñieàu cheá, baûo ñaûm röøng ñaït chaát löôïng, naêng suaát cao, coù hieäu quaû veà nhieàu maët
vaø phaùt trieån beàn vöõng.
Trong vieäc thöïc hieän thöïc hieän chuû tröông troàng 5 trieäu ha röøng, caây teách ñoùng
moät vai troø quan troïng trong cô caáu caây troàng röøng saûn xuaát cuõng nhö phoøng hoä (ôû
- 5
nôi ít xung yeáu, hoaëc theo caùc moâ hình hoãn giao, noâng laâm keát hôïp) ôû caùc tænh Taây
Nguyeân, do vaäy ñeå ñaùp öùng vieäc phaùt trieån caây teách moät caùch oån ñònh, beàn vöõng,
naêng suaát cao ñeå cung caáp nguyeân lieäu cho coâng nghieäp cheá bieán khi maø khaû naêng
khai thaùc tröôùc maét cuûa caùc khu röøng töï nhieân ñang haïn cheá, caàn coù nghieân cöùu caùc
cô sôû khoa hoïc ñeå xaùc laäp giaûi phaùp kyõ thuaät laâm sinh, phuïc vuï xaây döïng quy trình kyõ
thuaät xaây döïng röøng, quaûn lyù baûo veä röøng, nuoâi döôõng röøng, caûi thieän ñoä phì ñaát laø
heát söùc caàn thieát, ñoàng thôøi tieán ñeán caáp chöùng chæ röøng theo chuû tröông cuûa Boä Noâng
nghieäp & PTNT trong kinh doanh caùc khu röøng troàng theo muïc tieâu saûn xuaát.
Vôùi nhu caàu kinh teá xaõ hoäi ñoù vaø ñònh höôùng aùp duïng vaøo thöïc tieãn xaây döïng
röøng ôû Taây Nguyeân, ñeà taøi caáp Boä (Boä Giaùo Duïc vaø Ñaøo Taïo chuû quaûn, tröôøng Ñaïi
Hoïc Taây Nguyeân chuû trì) ñöôïc pheùp trieãn khai nghieân cöùu trong 2 naêm töø 1996 ñeán
1998, vôùi teân ñeà taøi:
“ Nghieân cöùu caùc cô sôû khoa hoïc ñeå kinh doanh röøng troàng teách (Tectona
grandis Linn) ôû Taây Nguyeân”
Maõ soá: B96-30-TÑ-01
Nhoïm thæûc hiãûn âãö taìi gäöm coï:
• TS. Baío Huy: Chuí trç âãö taìi vaì thæûc hiãûn caïc näüi dung:
+ Nghiãn cæïu sinh træåíng, saín læåüng, mä hçnh träöng tãúch, mäúi quan hãû sinh
træåíng nàng suáút våïi caïc täø håüp sinh thaïi, biãûn phaïp kyî thuáût lám sinh trong
âiãöu chãú ræìng tãúch.
+ Âaïnh giaï hiãûu quaí kinh tãú caïc mä hçnh träöng tãúch theo caïc muûc tiãu âiãöu
chãú.
• GVC. KS. Nguyãùn Vàn Hoìa: Nghiãn cæïu näüi dung :Âaïnh giaï âàûc âiãøm âáút
träöng tãúch vaì goïp pháön phán haûng âáút träöng tãúch.
• GVC. Th.S. Nguyãùn Thë Kim Liãn: Nghiãn cæïu caïc loaìi sáu bãûnh haûi chuí
yãúu trãn cáy tãúch.
Ngoaìi ra coìn coï sæû tham gia nghiãn cæïu cuía:
- 6
• Th.S. Lã Âçnh Nam, GVC. Th.S. Voî Vàn Thanh, Th.S. Ngä Âàng Duyãn
trong quaï trçnh xáy dæûng luáûn aïn Thaûc Sé Khoa hoüc Lám Nghiãûp âaî goïp
pháön nghiãn cæïu caïc näüi dung dæû âoaïn saín læåüng, nghiãn cæïu aính hæåíng cuía
máût âäü âãún saín læåüng ræìng, phán haûng âáút träöng tãúch.
• Sinh viãn ngaình lám nghiãûp thuäüc Khoa Näng Lám - Âaûi Hoüc Táy Nguyãn,
laìm luáûn vàn täút nghiãûp theo hæåïng âãö taìi naìy trong caïc nàm tæì 1994 âãún
1997.
- 7
2 LËCH SÆÍ VÁÚN ÂÃÖ NGHIÃN CÆÏU
2.1 ÅÍ ngoaìi næåïc:
2.1.1 Nghiãn cæïu sáu bãûnh haûi trãn cáy tãúch:
Vãö sáu bãûnh haûi tãúch trãn thãú giåïi coï nhiãöu taïc giaí âaî nghiãn cæïu âãún tæì láu :
a)Bãûnh haûi : Caïc nhaì khoa hoüc bãûnh cáy âaî nghiãn cæïu khaï âáöy âuí vãö caïc loaûi
bãûnh haûi trãn cáy tãúch nhæ bãûnh haûi rãù, bãûnh haûi thán caình, bãûnh haûi laï, bãûnh haûi gäù
tãúch ...
- Bãûnh haûi rãù cáy tãúch :
+ Do náúm Armillaria mellea ( Vahh) Quel gáy thäúi rãù cáy tãúch åí vuìng Nam
Indonesia, ( Van Holl 1923 ), Sudan ( Horking 1966) vaì Nyaaland ( Gibson vaì Corbelt
1964) [79]
+ Do náúm Fomes lamaoensis( Mun ) Sace vaì Troh. gáy rãù cáy tãúch bë thäúi náu
vaì phaït hiãûn åí Indonesia ( Spauding 1961) [79]
+ Do náúm Fomes noxiusbasal Rot gáy thäúi saït màût âáút trong caïc ræìng träöng åí
Indonesia ( Vander Good 1935) vaì Tarania ( Browne 1968) [79].
+ Do náúm Helicobasidium compactum náúm naìy gáy thäúi rãù cáy tãúch vaì nhiãöu
loaûi cáy träöng khaïc nhæ caì phã , cheì , cao su ...( Boedijn vaì Steinmamn 1930 )[79].
+ Do náúm Peniophora rhizomorophol Sulphurea .Bakshi vaì Sujan âæåüc ghi
nháûn trãn cáy tãúch åí caïc khu ræìng träöng Dehra Dun, åí âáy bãûnh phäúi håüp våïi
Polyporus zonalis Berk gáy thäúi rãù.
+ Do náúm Polyporus zonalis bãûnh naìy phaït hiãûn åí âäön âiãön Dehra Dun
(Bakshi, Sujan Singh vaì Ojagar Singh 1965) vaì Cooch Behar West Bengal ( Bakshi,
Reây, Puri vaì Sujan Singh 1972) [76].
Ngoaìi ra coìn nhiãöu loaìi náúm khaïc gáy bãûnh haûi rãù cáy tãúch cuîng âæåüc caïc taïc
giaí nghiãn cæïu mä taí kyî læåîng.
- Bãûnh haûi thán caình tãúch :
+ Bãûnh náúm häöng do náúm Cortisium salmoricolor B vaì Br chuïng thæåìng xáøy ra
åí nhæîng vuìng coï læåüng mæa cao åí Bang Kerala vaì Karnataka. Tuy nhiãn bãûnh naìy
- 8
khäng gáy nghiãm troüng åí Áún Âäü vaì caïc vuìng khaïc åí Indonesia. gáy bãûnh loïet thán
caình, caïc vãït loïet coï thãø lãn âãún 73% ( Altona 1926) .
+ Bãûnh loeït thán do náúm Nectria hacmatocerca Berk [79].
- Bãûnh haûi laï tãúch :
+ Bãûnh âäúm laï:
Do náúm Phylosticta tectona Syd vaì Butl Bãûnh naìy âæåüc ghi nháûn åí Assam (
Da.Costa vaì Mund Kur 1948).
Do náúm Cercospora tectonae Stevens bãûnh naìy âæåüc ghi nháûn åí Hawaii,
Trinidad, India ( Spaulding 1961)
Do náúm Sphaceloma tectona Bitand gáy bãûnh âäúm laï maìu tràõng åí Poona.
Maharashtra ( Sarbhoy, Girdharilald vaì Varshney 1975 ).
Do Xanthomonas melhusi Patel, Kulkarni, Dhande.
Do náúm Calderiomyces Sp gáy haûi màût dæåïi laï
+ Bãûnh pháún tràõng :
Do náúm Uncinula tectona Salm laì loaìi náúm thæåìng gàûp åí Trung vaì Nam Áún Âäü
( Chattrji 1912) [80].
Do náúm Phyllactinia corylea ( Pers) Karst. náúm naìy táún cäng vaìo laï ( Bagchee
1952).
Do náúm Phyllactinia gultata ( Fr) Lev náúm naìy âæåüc ghi nháûn åí vuìng Bàõc Myî ,
Cháu Áu , cháu AÏ.
+ Bãûnh gè sàõt :
Ngæåìi nghiãn cæïu bãûnh gè sàõt tãúch âáöu tiãn phaíi kãø âãún nhaì khoa hoüc ngæåìi Áún
Âäü Bagchee ( 1952), Ahmad (1952), sau âoï laì Bakshi (1963) vaì Singh (1964)[76].
Thåìi gian naìy bãûnh gè sàõt âaî lan traìn âãún caïc næåïc viãùn âäng, Trung AÏ, Âäng Nam AÏ
vaì âæåüc nhiãöu nhaì Bãûnh cáy nghiãn cæïu vaì cäng bäú . Trong thåìi gian naìy ngæåìi ta
cuîng nãu ra caïc tãn náúm khaïc nhau nhæ Uredo tectona Racib, Chaconia tectona T.S.et
Ramakr, Olivea tectona Thirum.[73][76].
- Bãûnh kyï sinh do thæûc váût báûc cao [79]:
+ Cáy táöm gæíi Dendrophthoe falcata ( LF) E.thingsh., Loranthus longiflorus
phán bäú räüng åí caïc khu ræìng åí Áún âäü , Indonesia vaì Trinidad.
- 9
+ Loaìi Phthirusa adunca ( G.F.Wmey) Maguire gáy haûi cho cáy tãúch khi cong
nhoí träöng åí miãön Táy Áún Âäü ( Anon 1965)
+ Loaìi táöm gæíi khaïc âæåüc ghi nháûn laì Macroselen cochinchinensis ( Laur)
Tiegh. Phoradendron piperoides (HBK) Trelease tæì miãön Táy Áún vaì loaìi Tapinanthus
sp ( Browne 1968 ).
- Bãûnh kyï sinh do Taío :
Coï caïc loaìi Stomatochroon sp ,åí Áún Âäü ; loaìi Cephaleuros sp tæì Nigeria vaì
Tanzania ( Gibson 1964 ) kyï sinh trãn cáy tãúch.[79].
- Bãûnh heïo do vi khuáøn :
Do vi khuáøn Pseudomonas solanacearum ( E.F. Smith) E F Smith . Vi khuáøn
naìy gáy haûi cho nhiãöu loaìi kyï chuí gäöm 17 hoü vaì cáy hoü caì laì máùn caím nháút ( Spauding
1961), bãûnh naìy gáy heïo cáy con âaî ghi nháûn åí Philipine (Rolden vaì Audres 1953 ),
Malaysia ( Mitchell 1962) vaì Burna ( Doo 1968 ) [79].
Toïm laûi : Vãö bãûnh haûi trãn cáy tãúch âaî âæåüc caïc taïc giaí nghiãn cæïu khaï âáöy âuí
vãö phæång diãûn phán loaûi cuîng nhæ sæû xuáút hiãûn vaì taïc haûi cuía chuïng âäúi våïi cáy tãúch.
b) Sáu haûi tãúch :
R.N.Mathur , Singh (1954) vaì Kalshovens (1953) âaî phaït hiãûn vaì nghiãn cæïu 3
loaìi sáu haûi tãúch vãö âàûc âiãøm sinh træåíng vaì khaí nàng phán bäú cuía chuïng [79].
2.1.2 Nghiãn cæïu vãö âáút träöng tãúch:
Nhieàu nghieân cöùu cho thaáy caùc nhaân toá ñaát chi phoái ñeán söï phaân boá cuûa Teách:
Nhöõng vuøng troàng Teách thaønh coâng coù ñaát thoaùt nöôùc toát, hôi chua ñeán kieàm, giaøu
caùc nguyeân toá khoaùng nhaát laø Ca. Nhöõng ñaát naøy khoâng coù tính ñòa ñôùi, ñöôïc hình
thaønh töø ñaù voâi, ñaù nuùi löûa giaøu chaát khoaùng vaø seùt. Do khoâng coù tính ñòa ñôùi cuûa ñaát
coù ñaëc tính naøy maø taïo phaân boá töï nhieân khoâng lieân tuïc cuûa Teách. Caùc nghieân cöùu
cho thaáy Teách ñoøi hoûi ñaát coù pH töø hôi chua ñeán kieàm , toát nhaát laø töø : 6,5 - 7,5 .
Ngoaøi ra, moät soá nguyeân toá khoaùng nhö Ca, Mg, N, P, K, Mo cuõng coù vai troø quan
troïng ñoái vôùi sinh tröôûng cuûa Teách. Ñoä thoaùt nöôùc cuûa ñaát cuõng laø nhaân toá quan troïng
ñoái vôùi sinh tröôûng cuûa Teách, ñaát uùng nöôùc seõ gaây haïi ñeán sinh tröôûng caây. Teách öa
ñaát thoaùt nöôùc toát, tôi xoáp [71], Jose AI. (1972) [89].
- 10
Veà quan heä sinh thaùi loaøi : Teách töï nhieân thöôøng hoãn loaøi vôùi caùc loaøi khaùc
nhau thuoäc hoï Sao daàu : Pterocarpus, Xylia, Lagerstromia, Afrelia, Dalbergia,
Diospyros, Irvingia. Do ñoù trong thöïc teá choïn laäp ñòa troàng Teách coù theå choïn treân cô
sôû caây chæ thò : Xylia dolabriformis, Lagerstromia balansae, L. calyculata ... sinh
tröôûng toát. Ngoaøi ra ñaát troàng Teách thích hôïp cuõng laø ñaát toát cho troàng caây Noâng
nghieäp : Luùa, caø pheâ, ñaäu, ngoâ...do ñoù cuõng thöôøng coù maâu thuaãn giöõa troàng Teách vaø
troàng caây Noâng ngieäp.
Veà quan heä giöõa ñaëc ñieåm cuûa ñaát vôùi sinh tröôûng cuûa caây troàng ñaõ ñöôïc ñeà
caäp trong nhieàu caùc nghieân cöùu cuûa nhieàu taùc giaû. Noåi baät laø quan ñieåm cho raèng : ÔÛ
vuøng OÂân ñôùi, thaønh phaàn cô giôùi ñaát, phaûn öùng ñaát (pH), haøm löôïng CaCO3 vaø caùc
chaát bazô khaùc, ñieän theá oâ xy hoùa khöû (Eh) cuûa ñaát, laø nhöõng yeáu toá quan troïng nhaát (
Richard - 1984 ). Coøn ôû vuøng nhieät ñôùi nhöõng yeáu toá quan troïng nhaát laø : ñoä saâu taàng
ñaát, khaû naêng giöõ nöôùc cuûa ñaát, ñoä thoâng khí cuûa ñaát ( Harry - 1936, Bead - 1946,
Richard - 1948 ). Nghóa laø ôû ñaây yeáu toá vaät lyù ñaát quan troïng hôn hoùa hoïc ñaát.
ÔÛ Xu ñaêng, Weel J. ( 1970 ) ñaõ tìm ñöôïc moái quan heä sinh tröôûng cuûa Tectona
grandis vaø moät soá yeáu toá ñaát nhö sau [58]:
R = 1/3P.S .
R : Löôïng sinh tröôûng haøng naêm (m3/naêm).
P : Ñoä saâu cuûa ñaát.
S : Ñoä no bazô cuûa ñaát.
Theo Gvriliuk ( 1974 ) vaø Davit ( 1981 ), phaân haïng ñaát laø ñaùnh giaù ñaát theo
phaùt sinh vaø naêng suaát caây. Hieän coù 2 höôùng phaân haïng : Phaân haïng toång quaùt cho
toaøn laõnh thoå theo muïc ñích söû duïng vaø phaân haïng ñaát theo möùc ñoä thích hôïp cho
töøng loaïi caây troàng [70 ].
2.1.3 Nghiãn cæïu vãö sinh træåíng, saín læåüng vaì caïc giaíi phaïp kyî thuáût trong kinh
doanh ræìng träöng tãúch:
Nghiãn cæïu sinh træåíng vaì dæû âoaïn træî saín læåüng ræìng thuäüc män khoa hoüc Saín
Læåüng Ræìng (Growth and Yield Study), phaït triãøn tæì cuäúi thãú kyí 18 taûi caïc næåïc coï
trçnh âäü kinh doanh ræìng cao. Phæång phaïp nghiãn cæïu chuí yãúu laì phán têch thäúng kã
toaïn hoüc nhæ: phán têch phæång sai (Analysis of Variance), phán têch tæång quan häöi
- 11
quy (Regression analysis)...[82] [86] [92] [93] [94] [101] [102] [103] [106] [109]
[110] [111]...
D.Alder (1980)[107] âaî coï täøng håüp hãút sæïc phong phuï vãö caïc phæång phaïp
nghiãn cæïu sinh træåíng vaì saín læåüng ræìng nhæ: xáy dæûng mä hçnh sinh træåíng, tàng
træåíng cáy ræìng vaì lám pháön, thiãút láûp âæåìng cong sinh træåíng bçnh quán bàòng phæång
phaïp phán têch häöi quy theo nhoïm cuía Bailey - Clutter, phæång phaïp Affill âãø phán
chia caïc âæåìng cong sinh træåíng chè thë cáúp âáút, lyï thuyãút Marsh laìm cå såí dæû âoïan saín
læåüng...
Cuìng våïi ESCAP vaì FAO, caïc næåïc Cháu AÏ Thaïi Bçnh Dæång âaî thaình láûp
maûng læåïi nghiãn cæïu phaït triãøn cáy Tãúch. Taûi Trung Quäúc, nàm 1991, häüi thaío quäúc
tãú vãö cáy Tãúch âaî âæa ra mäüt säú âiãöu kiãûn sinh thaïi thêch håüp cho träöng Tãúch nhæ: khê
háûu, láûp âëa, täø thaình cáy baûn, phæång phaïp träöng...khuyãún nghë täøng kãút phæång thæïc
träöng ræìng Tãúch thuáön loaûi hoàûc khaío nghiãûm åí quy mä nhoí âãø ruït ra caïc æu träüi so våïi
phæång thæïc träöng häùn loaûi truyãön thäúng (Taûp chê Tiger Paper säú 1 táûp 18 nàm 1991
[46]).
Caïc næåïc coï tãúch tæû nhiãn hoàûc diãûn têch ræìng tãúch låïn âãöu coïn hæîng khaío saït,
âaïnh giaï sinh træåíng, nàng suáút (Wycherley FR. (1966)[105] åí Thaïi Lan Vaclav E.
(1972)[104] åí Bangladesh,...).
Âãø laìm cå såí cho viãûc xaïc âënh giaíi phaïp kyî thuáût lám sinh nhæ: máût âäüü träöng
ræìng, tèa thæa, täúi æu...hoàûc dæû âoïan caïc chè tiãu kyî thuáût trong âiãöu chãú ræìng nhæ:
læåüng chàût nuäi dæåîng, træî saín læåüng tæìng thåìi âiãøm, læåüng khai thaïc chênh, kêch thæåïc
saín pháøm, chu kyì kinh doanh theo tæìng âiãöu kiãûn hoaìn caính träöng ræìng..., caïc næåïc coï
diãûn têch ræìng Tãúch tæû nhiãn vaì ræìng träöng Tãúch låïn âaî xáy dæûng biãøu saín læåüng nhæ:
Miamar, Áún Âäü, Nigeria, Triridad, Brazin...[13][95][97][98].
Mäúi quan hãû giæîa caïc nhán täú saín læåüng vaì thiãút láûp caïc biãøu saín læåüng tãúch
âaî âæåüc Ackhurst PW (1971) [75], Chaturvedi AN. (1973) [84] åí ÁÚn Âäü, Ahmed GU
(1992) [74] åí Bangladesh.
Viãûc sæí duûng chiãöu cao táöng träüi âãø phán chia cáúp âáút âáút âaî âæåüc thæûc hiãûn åí
Indonesia (Haeruman (1965) [88]).
- 12
Váún âãö náng cao nàng suáút ræìng träöng tãúch thäng qua caïc biãûn phaïp kyî thuáût,
hoàûc täø chæïc âiãöu chãú ræìng träöng tãúch âãø baío âaím saín læåüng liãn tuûc âaî âæåüc tiãún haình
åí caïc næåïc coï saín læåüng tãúch cao (Briscoe CB (1971) [77], Kadambi K. (1993)
[90]Bhat KM. (1997) [78]), , Saw Kelvin Keh (1997)[100], Ganglo C.J. (108). Viãûc tèa
thæa ræìng träöng tãúch âæåüc Sarlin P. (1966) [99] âãö cáûp âãún nhæ laì giaií phaïp náng cao
saín læåüng, ruït ngàõn chu kyì kinh doanh tãúch.
Träöng ræìng Tãúch theo phæång thæïc näng lám kãút håüp (Taungya) laì phäø biãún åí
caïc næåïc trãn thãú giåïi, vê duû nhæ taûi Mianma. Tæì caïc kãút quaí thu âæåüc cho tháúy hãû
thäúng Taungya laì xaïc âaïng trãn hai phæång diãûn: mäüt laì cung cáúp âáút âai cho näng dán
do dán säú gia tàng nhanh, hai laì taûo ra cå häüi cho nhæîng ngæåìi näng dán kiãún thu nháûp
tiãön màût tæì nhæîng hoaût âäüng lám sinh khaïc nhau trong träöng ræìng. Nhæîng ræìng träöng
naìy cuîng âäöng thåìi laì nãön taíng kinh tãú - xaî häüi cuía hãû Taungya (Takaaki Komaki,
JICA, 1995 [72]).
Vãö phán bäú tæû nhiãn, sinh træåíng vaì yãu cáöu láûp âëa cuía cáy Tãúch trãn thãú giåïi
âaî âæåüc caïc taïc giaí N. Tanaka, T. Hamazaki, T. Vacharangkuza (1995)[71] täøng håüp
mäüt caïch chi tiãút, cung cáúp nhiãöu thäng tin hæîu êch:
• Vãö phán bäú tæû nhiãn vaì khê háûu: Tãúch laì mäüt cáy gäù nhiãût âåïi coï vuìng phán
bäú tæû nhiãn khäng liãn tuûc nàòm trong giåïi haûn Nam vaì Âäng Nam AÏ, bao
gäöm baïn âaío ÁÚn Âäü, Mianma, Bàõc vaì Táy Thaïi Lan, Táy Bàõc Laìo, doüc biãn
giåïi Bàõc Thaïi Lan, Trung vaì Âäng Java (Tãúch åí Java âæåüc nháûp näüi tæì
khoaíng 400-600 nàm træåïc). Nhæîng diãûn têch phán bäú tæû nhiãn cuía Tãúch
nàòm trong âåïi khê háûu nhiãût âåïi mæa muìa heì (Walter 1979). Tæång æïng våïi
kiãøu khê háûu naìy laì thaím thæûc váût ræìng nhiãût âåïi ruûng laï hoàûc traíng coí, coìn
âáút âàûc træng laì âáút âoí hoàûc seït âoí. Tãúch laì mäüt loaìi cáy âàûc træng cuía ræìng
nhiãût âåïi gioï muìa, hoaìn toaìn hoàûc mäüt pháön ruûng laï trong muìa khä (Ogawa
1974). Mäüt yãúu täú quan troüng laì sæû phán bäú tæû nhiãn cuía Tãúch khäng truìng
khåïp våïi täøng diãûn têch cuía kiãøu khê háûu naìy. Sæû khäng truìng khåïp giæîa diãûn
têch vuìng khê háûu nhiãût âåïi mæa muìa heì vaì vuìng phán bäú tæû nhiãn cuía Tãúch
gåüi yï ràòng caïc nhán täú thäø nhæåîng âaî khäúng chãú sæû phán bäú cuía cáy Tãúch
trong vuìng nhiãût âåïi.
- 13
• Vãö nhán täú âáút chi phäúi sæû phán bäú cuía Tãúch: Nhæîng vuìng träöng Tãúch thaình
cäng coï âáút täút, nghéa laì coï âäü thoaït næåïc täút, håi chua âãún kiãöm, vaì giaìu caïc
nguyãn täú khoaïng, nháút laì Ca. Nhæîng âáút täút naìy khäng coï tênh âåïi, âæåüc
kiãún taûo tæì âaï väi, âaï nuïi læîa giaìu cháút khoaïng, vaì phuì sa. Âàûc âiãøm Tãúch coï
phán bäú khäng liãn tuûc laì do nhæîng âáút thêch håüp khäng coï tênh âåïi naìy.
Nghiãn cæïu cho tháúy Tãúch âoìi hoíi âáút coï pH tæì håi chua âãún kiãöm (täút nháút
tæì 6,5 - 7,5), ngoaìi pH, mäüt säú nguyãn täú khoaïng trong âáút nhæ: Ca, P, K,
Mo, vaì N cuîng coï vai troì quan troüng âäúi våïi sæû phán bäú cuía Tãúch. Phán têch
haìm læåüng Ca, Mg, P, K vaì N trong caïc bäü pháûn khaïc nhau cuía Tãúch (laï
non, caình non, caình säúng, caình chãút, thán vaì voí) åí ræìng träöng tuäøi åí ÁÚn Âäü
(Kaul et al, 1979) nháûn tháúy Ca chênh laì nguyãn täú khoaïng coï haìm læåüng
cao trong táút caí caïc bäü pháûn. Âäü thoaït næåïc cuía âáút laì mäüt nhán täú quan
troüng næîa âäúi våïi sinh træåíng cuía cáy Tãúch. UÏng næåïc taïc haûi sinh træåíng,
coìn thoaïng khê coï låüi cho sinh træåíng. Tãúch æa âáút xäúp thoaït næåïc täút, nháút
laì âáút toi xäúp nhiãöu muìn vaì âáút muìn caït pha.
• Vãö quan hãû sinh thaïi loaìi: Tãúch tæû nhiãn thæåìng häùn giao våïi caïc loaìi khaïc
nhau khäng thuäüc hoü Sao Dáöu nhæ: Pterocarpus, Xylia, Afzelia, Dalbergia,
Lagerstroemia, Dyospyros, Irvingia.
• Vãö âiãöu kiãûn tæû nhiãn vaì kinh tãú âäúi våïi träöng ræìng Tãúch: Vç Tãúch cáön âáút
täút âãø coï thãø sinh træåíng cháúp nháûn âæåüc nãn thæåìng coï sæû xung âäüt trong
viãûc sæí duûng âáút giæîa träöng Tãúch vaì träöng cáy näng nghiãûp vç âãöu coï yãu
cáöu vãö âáút âai giäúng nhau. Vç váûy caïc taïc giaí âaî âãö nghë: Phaíi tçm ra âæåüc
nhæîng khaïc nhau duì laì khäng låïn giæîa Tãúch vaì caïc cáy näng nghiãûp vãö yãu
cáöu cuía chuïng âäúi våïi âáút âai vaì xaïc âënh âáút naìo nãn giaình cho loaûi cáy gç.
Khuyãún nghë cho kyî thuáût lám sinh: Âiãöu maì caïc taïc giaí nháún maûnh laì cáön xáy
dæûng nhæîng biãøu saín læåüng trãn cå såí tuäøi vaì cáúp âáút âãø coï nhæîng kyî thuáût lám sinh
thêch håüp cho Tãúch vaì kinh doanh Tãúch mäüt caïch håüp lyï, båíi vç sinh træåíng cuía cáy
Tãúch ráút nhaûy caím våïi âäü phç cuía âáút. ÅÍ nhæîng vuìng âaî träöng ræìng Tãúch láu nàm nhæ
Java (Anon 1956, Budiantheo 1986), ÁÚn Âäü (Troup 1921, Tewari 1995) vaì Thaïi Lan
(Chanpaisaeng 1977) ngæåìi ta âaî coï nhæîng biãøu saín læåüng nhæ váûy. Ngoaìi ra cuîng cáön
- 14
coï nhæîng baín âäö cháút læåüng láûp âëa tæång æïng våïi nhæîng biãøu saín læåüng âãø laìm cå såí
cho viãûc læûa choün láûp âëa vaì biãûn phaïp quaín lyï ræìng träöng.
2.2 ÅÍ trong næåïc:
2.2.1 Nghiãn cæïu vãö sáu bãûnh haûi tãúch:
Noïi chung caïc taìi liãûu noïi vãö caïc loaìi sáu haûi chuí yãúu trãn cáy tãúch coìn êt ngoaìi
baïo caïo cuía K.S Nguyãùn vàn Bêch - Viãûn âiãöu tra Quy Hoaûch Ræìng (täøng säú loaìi sáu
haûi sæu táöm âæåüc trong khu ræìng tãúch laì 48 loaìi thuäüc 6 bäü vaì 24 hoü; bãûnh haûi chuí yãúu
laì mäüt loaìi táöm gæíi kyï sinh laì Dendrophthoe facata laìm giaím saín læåüng gäù vaì chãút cáy
song khäng noïi cuû thãø åí vuìng träöng tãúch naìo )[37], baïo caïo kãút quaí âiãöu tra sáu bãûnh
haûi ræìng träöng taûi TP - BMT cuía täø baío vãû thæûc váût - træåìng ÂHTN nàm 1980 [41] vaì
baìi viãút vãö sáu bãûnh haûi cáy con tãúch cuía KS. Huyình Ngoüc Án nàm 1980 [2] âaî phaït
hiãûn loaìi sáu bæåïm àn laï tãúch vaì loaìi náúm báút toaìn Rhizoctonia sp gáy bãûnh chaïy laï -
náu maûch gäù. Coìn laûi caïc taìi liãûu háöu nhæ laì dëch tæì tiãúng næåïc ngoaìi [1].
2.2.2 Nghiãn cæïu vãö âáút träöng tãúch:
Nhöõng nghieân cöùu veà aûnh höôûng cuûa caùc ñoái töôïng röøng troàng ñeán ñaát nhö :
röøng Baïch ñaøn ( Ñoã Ñình Saâm - 1968, 1990; Hoaøng Xuaân Tyù - 1975 ), röøng Thoâng
nhöïa ( Ngoâ Ñình Queá - 1978 ), röøng Thoâng ba laù ( Ñoã Ñình Saâm , Ngoâ Ñình Queá -
1983, 1990 ), röøng Tre luoàng ( Nguyeãn Ngoïc Bình - 1978 )... ñaõ coù yù nghóa thöïc teá lôùn
trong vieäc xaùc ñònh vuøng troàng, phaân haïng ñaát vaø xaây döïng caùc bieän phaùp kyõ thuaät
thích hôïp.
Nhöõng nghieân cöùu theo höôùng söû duïng ñaát ñai ( land use ) : ñaùnh giaù söû duïng
vaø phaân haïng ñaát cho moät loaøi caây cuï theå nhö : Ñaùnh giaù phaân haïng ñaát röøng troàng
Boà ñeà ( Hoaøng Xuaân Tyù - 1987 [70]), phaân haïng ñaát troàng Queá (Ñoã Ñình Saâm, Ngoâ
Ñình Queá - 1983, 1987 [60]). Toång keát, ñaùnh giaù caùc moâ hình Noâng Laâm keát hôïp ôû
thöïc tieãn ruùt ra hieäu quaû söû duïng ñaát (Nguyeãn Ngoïc Bình, 1985 -1996 [6]).
Gaàn ñaây moät soá taùc giaû ñaõ aùp duïng xaây döïng baûn ñoà sinh thaùi ñaát treân maùy vi
tính ñeå ñaùnh giaù tieàm naêng ñaát troáng ñoài nuùi troïc ( Hoaøng Xuaân Tyù - 1991 ), ñaùnh giaù
tieàm naêng ñaát röøng ( Ñoã Ñình Saâm - 1996 [62]).
- 15
Nhöõng nghieân cöùu veà moái quan heä giöõa ñaát vôùi ñoái töôïng laø caây Teách ñöôïc
nhieàu taùc gæa ñeà caäp trong nhieàu caùc nghieân cöùu :
- Nguyeãn Xuaân Quaùt ( 1990 )[56] : Nghieân cöùu xaây döïng vaø aùp duïng caùc bieän
phaùp troàng röøng cung caáp goã laïng ôû Taây nguyeân.
- Phaïm Theá Duõng ( 1990 )[14] : Nghieân cöùu veà kyõ thuaät troàng röøng thaâm canh
Teách treân ñaát Feralit naâu ñoû vaø vaøng ñoû ôû Taây nguyeân.
- Nguyeãn Ngoïc Lung ( 1993 )[47] : Ñaõ cho bieát phaïm vi phaân boá cuûa Teách, caùc
ñieàu kieän sinh thaùi vôùi caây Teách, trong âoï cho tháúy caïc láûp âëa coï phán bäú tãúch trong
tæû nhiãn.
- Phaïm Theá Duõng ( 1994 )[15] : Ñaõ giôùi thieäu moät soá hoaøn caûnh cuûa Teách: vò
trí ñòa lyù, nhieät ñoä, aùnh saùng, löôïng möa, neàn ñòa chaát, ñoä aåm ñaát, pH ñaát, nhu caàu
voâi... Qua ñoù taùc giaû cho thaáy coù theå xaây döïng moät heä thoáng phaân caáp theo toå hôïp caùc
nhaân toá sinh thaùi laøm cô sôû döï baùo hieäu quaû röøng troàng Teách töông öùng vaø thieát keá
caùc giaûi phaùp kyõ thuaät laâm sinh phuø hôïp.
- Nguyeãn Xuaân Quaùt ( 1995 )[57] : Nghieân cöùu choïn vaø söû duïng ñaát troàng
Teách ôû Vieät nam ( Tröôøng hôïp nghieân cöùu ôû Baéc Taây nguyeân ) ñaõ ñöa ra keát quaû veà
ñaëc ñieåm vaø tieàm naêng söû duïng ñaát, choïn ñaát troàng vaø moâ hình kyõ thuaät söû duïng ñaát
troàng Teách. Ñeå choïn ñaát troàng Teách söû duïng heä phöông trình Amence ñöôïc söû lyù
treân maùy tính ñieän töû tìm moái quan heä giöõa caùc nhaân toá sinh thaùi vaø ñoä phì ñaát vôùi
sinh tröôûng cuûa Teách.
2.2.3 Nghiãn cæïu vãö sinh træåíng, saín læåüng vaì caïc giaíi phaïp kyî thuáût trong kinh
doanh ræìng träöng tãúch:
Viãûc nghiãn cæïu sinh træåíng vaì láûp biãøu saín læåüng cho caïc lám pháön tæû nhiãn vaì
nhán taûo thuáön loaûi âãöu tuäøi âaî âæåüc caïc nhaì khoa hoüc thuäüc Viãûn Khoa Hoüc Lám
nghiãûp, Viãûn Âiãöu Tra Quy Hoaûch ræìng, Træåìng Âaûi Hoüc Lám nghiãûp, caïc phán viãûn,
trung tám nghiãn cæïu lám nghiãûp trong caí næåïc tiãún haình tæì nhæîng nàm 60. Cho âãún
nay âaî coï nhiãöu biãøu cáúp âáút, sinh træåíng, saín læåüng cho caïc loaìi cáy träöng ræìng. Viãûn
Âiãöu Tra Quy Hoaûch ræìng, Træåìng Âaûi Hoüc Lám Nghiãûp âaî láûp mäüt säú biãøu cáúp âáút,
thãø têch, sinh træåíng cho mäüt säú loaìi cáy träöng ræìng chuí yãúu åí miãön Bàõc. Nguyãùn Ngoüc
Lung (1989)[45] âaî thiãút láûp caïc mä hçnh sinh træåíng, máût âäü täúi æu theo muûc tiãu âiãöu
- 16
chãú, tèa thæa, biãøu sinh træåíng ....cho lám pháön Thäng Pinus kesiya åí Viãût Nam. Vuî
Tiãún Hinh (1995)[26] âaî láûp biãøu saín læåüng cho loaìi Thäng âuäi ngæûa....
Baío Huy (1993)[29] nghiãn cæïu sinh træåíng loaìi vaì lám pháön Bàòng Làng tæû
nhiãn, âaî xáy dæûng phæång phaïp phán chia caïc haìm sinh træåíng bàòng caïch thay âäøi
âäöng thåìi 2 tham säú cuaí haìm Korf khi phán chia haìm trung bçnh cho tæìng cáúp nàng
suáút, baío âaím cho caïc haìm naìy phaín aính âuïng quy luáût sinh træåíng, laìm cå såí cho viãûc
xaïc âënh caïc tuäøi âaût nàng suáút täúi âa, thaình thuûc säú læåüng.
Thäúng kã toaïn hoüc âæåüc sæí duûng räüüng raîi trong lénh væûc naìy, chuí yãúu laì caïc
phæång phaïp phán têch phæång sai, häöi quy tæång quan, kiãøm tra gèa thuyãút thäúng
kã...Caïc taïc gèa âaî váûn duûng saïng taûo lyï thuyãút, phæång phaïp nghiãn cæïu saín læåüng
ræìng cuía Cháu Áu vaìo tæìng âäúi tæåüng cuû thãø åí Viãût Nam. Âàûc biãût laì viãûc xáy dæûng
caïc mä hçnh toaïn hoüc âa daûng biãøu diãùn caïc quïa trçnh sinh træåíng, tàng træåíng, mäúi
quan hãû giæîa caïc âaûi læåüng sinh træåíng phuûc vuû dæû âoaïn saín læåüng.
Váún âãö phán chia cáúp âáút phuûc vuû dæû âoaïn saín læåüng ræìng noïi chung vaì laìm cå
såí xaïc âënh máût âäü täúi æu phuì håüp våïi tæìng âiãöu kiãûn láûp âëa noïi riãng âaî âæåüc nhiãöu
taïc giaí quan tám, xáy dæûng cho caïc loaìi cáy, kiãøu ræìng khaïc nhau åí Viãût Nam: Viãn
Ngoüc Huìng (1985)[35] vaì Nguyãùn Ngoüc Lung (1989)[45] láön âáöu tiãn sæí duûng haìm
Schumacher mä phoíng sinh træåíng chiãöu cao Thäng 3 laï Lám Âäöng vaì duìng phæång
phaïp Affill âãø phán chia cáúp âáút cho kiãøu ræìng naìy; Trënh Âæïc Huy (1988)[28]âaî sæí
duûng haìm Gompertz mä phoíng sinh træåíng chiãöu cao bçnh quán cäüng ræìng träöng Bäö
Âãö vuìng trung tám áøm bàõc VN vaì duìng phæång phaïp Affill âãø xaïc âënh caïc âæåìng
cong chiãöu cao chè thë cho 5 cáúp âáút phán chia; Vuî Vàn Nhám (1988)[52] âaî sæí duûng
haìm Korf mä taí sinh træåíng chiãöu cao träüi ræìng Thäng âuäi ngæûa laìm cå såí phán chia
cáúp âáút; Baío Huy (1993) [29] âaî thay âäøi âäöng thåìi 2 tham säú a vaì b trong haìm
Schumacher khi xaïc âënh caïc âæåìng cong sinh træåíng chiãöu cao chè thë cho caïc cáúp
nàng suáút ræìng Bàòng Làng åí Táy Nguyãn; Vuî Tiãún Hinh (1995)[26] âaî täøng kãút âáöy âuí
caïc bæåïc tiãún haình phán chia cáúp âáút noïi chung, bao gäöm: Læûa choün chè tiãu phán chia
cáúp âáút, aính hæåíng kiãøu sinh træåíng âãún viãûc phán chia cáúp âáút, caïc phæång phaïp phán
chia caïc âæåìng cong chè thë cáúp âáút, kiãøm nghiãûm biãøu cáúp âáút, xaïc âënh cáúp âáút ngoaìi
thæûc tãú; Nguyãùn Thë Baío Lám (1996)[40] âaî duìng haìm Korf mä phoíng sinh træåíng
- 17
chiãöu cao träüi vaì thay âäøi âäöng thåìi 2 tham säú âãø xaïc âënh âæåìng cong chè thë cáúp âáút
cho ræìng thäng âuäi ngæûa.
Phuìng Ngoüc Lan (1986-1992)[38] cho tháúy máût âäü aính hæåíng træûc tiãúp âãún tàng
træåíng vaì saín læåüng ræìng. Saín læåüng ræìng laì mäüt haìm säú phuû thuäüc vaìo hai biãún säú:
læåüng tàng træåíng caï thãø vaì máût âäü lám pháön. Tênh phæïc taûp cuía viãûc xaïc âënh máût âäü
täúi æu laì phaíi tçm ra âæåüc máût âäü maì åí âoï coï sæû dung hoìa giæîa læåüng tàng træåíng caï thãø
vaì máût âäü quáön thãø âãø haìm säú saín læåüng âaût tåïi giaï trë cæûc âaûi.
Nguyãùn Ngoüc Lung (1987-1989)[43,44,45] trong cäng trçnh vãö Âiãöu tra ræìng
Thäng Pinus kesiya Viãût Nam laìm cå såí täø chæïc kinh doanh âaî baìn vãö lyï thuyãút “chuí
âäüng âiãöu khiãøn máût âäü theo muûc tiãu âiãöu chãú”, taïc giaí âaî täøng håüp lëch sæí nghiãn cæïu
vãö khoaíng säúng vaì máût âäü täúi æu, cho tháúy coï 4 hæåïng nghiãn cæïu chuí yãúu:
• Hiãûu quaí cuía máût âäü ban âáöu âãún nàng suáút ræìng (Vaculynk 1980, Chiabera
1982, Kairukstis 1983, Piskun 1984...).
• Lyï thuyãút vãö khoaíng säúng, khäng gian sinh træåíng vaì máût âäü täúi æu (Stohr
1968, Thomasius 1972, Chiabera 1978, Kairukstis 1980).
• Nàng suáút täúi æu vaì mä hçnh hoïa chuïng (Assmann 1961, 1963, 1964; Svalov
1979, Antanaichis 1966, 1983).
• Lyï thuyãút âiãöu khiãøn ræìng bàòng tèa thæa nuäi dæåîng (Sennov 1971, 1975;
Stefancik 1984).
Theo Kairukstis (1980) viãûc nghiãn cæïu aính hæåíng cuía âäü âáöy tåïi læåüng tàng
træåíng täúi âa tåïi nay cho kãút quaí traïi ngæåüc nhau, vç váûy äng âaî khàóng âënh hæåïng sæí
duûng diãûn têch hçnh chiãúu taïn laï âãø täúi æu hoïa máût âäü cáön âæåüc phaït triãøn.
Nguyãùn Ngoüc Lung âaî xáy dæûng quy luáût vãö nhu cáöu khäng gian dinh dæåîng täúi
æu, mä hçnh hoïa nhu cáöu sæí duûng khäng gian dinh dæåîng vaì máût âäü håüp lyï cho ræìng
Thäng 3 laï Lám Âäöng theo mä hçnh Kairukstis.
Âãø tiãún haình âiãöu chènh máût âäü thäng qua tèa thæa, Phuìng Ngoüc Lan (1989)[38]
âaî thæí nghiãûm caïc phæång phaïp tèa thæa khaïc nhau cho ræìng Måí kinh doanh gäù moí,
kãút quaí cho tháúy phæång phaïp chàût theo âæåìng kênh taïn trung bçnh ræìng âaût læåüng tàng
træåíng cao nháút.
- 18
Phaûm Ngoüc Giao (1989, 1996)[20,21] thäng qua nghiãn cæïu âäüng thaïi cáúu truïc
säú cáy theo cåî kênh âaî xáy dæûng mä hçnh máût âäü täúi æu tho ræìng Thäng âuäi ngæûa
(Pinus massoniana Lamb) vuìng Âäng Bàõc.
Vuî Tiãún Hinh (1989)[25] âaî xáy dæûng tiãu chuáøn ræìng träöng kheïp taïn, vaì nàm
1995 [26] âæïng trãn goïc âäü saín læåüng ræìng âaî nãu lãn: Máût âäü täúi æu laì máût âäü taûi âoï
lám pháön cho træî læåüng, täøng tiãút diãûn ngang hay tàng træåíng lám pháön trãn âån vë diãûn
têch cao nháút. Theo khaïi niãûm naìy, báút kyì mäüt phæång phaïp xaïc âënh máût âäü naìo, duì
træûc tiãúp hay giaïn tiãúp laìm tàng saín læåüng âãöu âæåüc coi laì phæång phaïp xaïc âënh máût
âäü täúi æu. Cuîng theo Vuî Tiãún Hinh, trong âiãöu kiãûn ræìng träöng næåïc ta, mäùi loaìi cáy
chæa coï hãû thäúng ä nghiãn cæïu âënh vë âãø xaïc âënh máût âäü täúi æu theo cáúp âáút vaì cáúp
tuäøi. Vç thãú viãûc nghiãn cæïu máût âäü täúi æu cuía caïc loaìi cáy träöng nãn theo hæåïng lám
pháön chuáøn. Trong âoï lám pháön chuáøn laì laì lám pháön åí báút kyì åí thåìi âiãøm naìo tæì khi
kheïp taïn coï täøng diãûn têch taïn trãn ha bàòng 10.000m2. Nhæ váûy chè nãn tèa thæa nhæîng
lám pháön coï diãûn têch taïn trãn ha låïn hån 10.000m2 vaì tèa thæa cho âãún khi diãûn têch
taïn giaím xuäúng bàòng 10.000m2. Âãø xaïc âënh máût âäü täúi æu theo hæåïng naìy cáön nghiãn
cæïu mäúi quan hãû giæîa diãûn têch taïn laï våïi caïc nhán täú: Chè säú cáúp âáút, tuäøi lám pháön, säú
cáy trãn ha, chiãöu cao táöng träüi. Vuî Tiãún Hinh vaì Nguyãùn Thë Baío Lám (1995-
1996)[26, 39, 40] âaî xáy dæûng mä hçnh máût âäü täúi æu cho ræìng Thäng âuäi ngæûa qua
quan hãû: St = f(Ho, N).
Vuî Tiãún Hinh (1995)[26] âaî cho tháúy máût âäü lám pháön coï aính hæåíng roî neït âãún
saín læåüng, âàûc biãût laì âãún sinh træåíng âæåìng kênh. Do âoï taïc giaí læu yï viãûc tçm hiãøu
quy luáût biãún âäøi cuía máût âäü, vç âáy laì cå såí xaïc âënh biãûn phaïp taïc âäüng håüp lyï âãø lám
pháön âaût saín læåüng cao nháút. Trong âoï máût âäü biãún âäøi theo tuäøi, âiãöu kiãûn láûp âëa, hai
nhán täú naìy âæåüc phaín aính täøng håüp bàòng kêch thæåïc bçnh quán cuía cáy. Tæì âoï coï taïc
láûp mäúi quan hãû giæîa máût âäü våïi âæåìng kênh vaì chiãöu cao bçnh quán lám pháön.
Váún âãö xaïc âënh caïc thåìi âiãøm âiãöu chènh máût âäü trong quaï trçnh nuäi dæåîng
âæåüc Vuî Tiãún Hinh (1995)[26] hãû thäúng: Bao gäöm phæång phaïp xaïc âënh thåìi âiãøm tèa
thæa âáöu tiãn, thåìi gian giæîa 2 láön tèa thæa, âäúi våïi loaìi Thäng âuäi ngæûa taïc giaí cho
tháúy khi täøng diãûn têch taïn trãn ha bàòng 13.000m2 thç tàng træåíng vãö træî læåüng cuía lám
pháön laì cao nháút, vç váûy cáön tèa thæa khi diãûn têch taïn âaût 13.000m2 xuäúng coìn
- 19
10.000m2, dæûa vaìo chè tiãu naìy xaïc âënh âæåüc caïc thåìi âiãøm tèa thæa tiãúp theo thäng
qua mä hçnh St = f(Ho, N), thãú St=13.000m2 vaìo suy ra quan hãû Ho = f(N) våïi N laì
máût âäü sau tèa thæa láön træåïc xaïc âënh âæåüc Ho, qua biãøu cáúp âáút xaïc âënh âæåüc thåìi
âiãøm cáön tèa thæa.
Phan Hoaìng Âäöng (1997)[19] âaî trçnh baìy quy trçnh chàm soïc vaì tèa thæa ræìng
Thäng: Âaî trçnh baìy daûng haìm cuía S.Anders (1982) khi xaïc âënh máût âäü theo chiãöu
cao våïi diãûn têch choaïn chäø täúi æu bàòng cho ræìng Thäng 3 laï (Pinus khasya) taûi Âaì
Laût::
N = a + b1/H + b2/H2 + b3/H3
Tèa thæa theo taïc giaí âæåüc xaïc âënh theo chiãöu cao cuía quáön thuû, chu kyì
tèa thæa âæåüc tênh theo tàng træåíng chiãöu cao (âäúi våïi Thäng 3 laï Âaì Laût laì 3m).
Vãö phæång phaïp mä hçnh hoïa, thäúng kã toaïn hoüc âãø nghiãn cæïu mä hçnh sinh
træåíng, cáúp âáút, mä hçnh máût âäü, saín læåüng theo máût âäü nãu trãn...âaî âæåüc ráút nhiãöu taïc
giaí quan tám nghiãn cæïu trãn nhiãöu âäúi tæåüng ræìng khaïc nhau, âaî coï ráút nhiãöu täøng kãút
hãút sæïc phong phuï, âiãöu naìy giuïp êch ráút låïn cho caïc cäng trçnh tiãúp theo trong lénh væûc
lám sinh, saín læåüng theo hæåïng âënh læåüng, âàûc biãût laì sæí duûng caïc cäng cuû tin hoüc âãø
xáy dæûng caïc mä hçnh âaût âäü tin cáûy cao, ruït ngàõn thåìi gian nghiãn cæïu (Âäöng Sé Hiãön
(1974)[24], Rumski (1982)[59], Nguyãùn Haíi Tuáút (1982-1996)[67,68,69], Viãn Ngoüc
Huìng (1985)[35], Nguyãùn Ngoüc Lung (1987-1989)[43,44,45,46], Vuî Nhám
(1988)[52], Trënh Âæïc Huy (1988)[28], Vuî Tiãún Hinh (1989-1995)[25,26,27], Baío
Huy (1993)[29], Ngä Kim Khäi (1996)[69], Phan Hoaìng Âäöng (1997)[19]...
Riãng vãö sinh træåíng, saín læåüng vaì váún âãö kinh doanh ræìngd träöng tãúch cuîng
âæåüc quan tám sáu sàõc åí trong næåïc:
Nguyãùn Ngoüc Lung (1993)[46] âaî cho biãút phaûm vi phán bäú cuía Tãúch, caïc âiãöu
kiãûn sinh thaïi thêch håüp våïi cáy Tãúch nhæ: khê háûu, láûp âëa, täø thaình cáy baûn, thäng baïo
vãö sinh træåíng Tãúch åí La Ngaì, Eakmat, vãö khaí nàng taïi sinh, cäng taïc giäúng...Taïc gèa
âaî âãö xuáút caïc váún âãö cáön nghiãn cæïu tiãúp theo:
- Baío vãû, baío täön caïc nguäön gen quïy, caíi thiãûn giäúng, trao âäøi caïc xuáút xæï vaì
thæí nghiãûm chuïng.
- 20
- Hoaìn thiãûn kyî thuáût lám sinh trong gáy träöng, chàm soïc, láûp biãøu cáúp âáút, biãøu
tèa thæa...
- Nghiãn cæïu träöng ræìng Tãúch häùn loaûi.
- Âáøy maûnh vaì khuyãún khêch träöng Tãúch phán taïn, sæí duûng phæång thæïc näng
lám kãút håüp...
- Thæí nghiãûm âiãöu chãú ræìng saín xuáút gäù kêch thæåïc væìa vaì nhoí.
Phaûm thãú Duîng (1994)[14,15] âaî thäng baïo vãö âiãöu kiãûn, hoaìn caính cuía Tãúch
nåi xuáút xæï nhæ: vë trê âëa lyï, læåüng mæa, âäü áøm âáút, nhiãût âäü, aïnh saïng, nãön âëa cháút,
pH âáút, nhu cáöu väi...Tæì âáy cho tháúy coï mäúi liãn hãû giæîa sinh træåíng tãúch våïi caïc âiãöu
kiãûn hoìan caính, vaì âãö nghë xáy dæûng mäüt hãû thäúng phán cáúp sinh træåíng theo täø håüp
caïc nhán täú sinh thaïi.
Tráön Duy Diãùn (1994)[11,12,13] cho tháúy hiãûu quía kinh tãú cuía caïc khu ræìng
träöng Tãúch åí La Ngaì (Âënh Quaïn, Âäöng Nai), tæì kãút quía nghiãn cæïu bæåïc âáöu taïc gèa
âaî âãö xuáút mäüt biãøu saín læåüng cho vuìng naìy. Vaì Âinh Âæïc Âiãøm (1995)[18] âaî cho
tháúy mäüt säú kinh nghiãûm trong träöng ræìng Tãúch åí La Ngaì nhæ: Âiãöu kiãûn láûp âëa träöng
Tãúch, mä hçnh träöng, sinh træåíng, hiãûu quaí kinh tãú.
Baío Huy (1995)[30,31,32,33] âaî thæí nghiãûm caïc mä hçnh dæû âoaïn saín læåüng
cho loaìi Tãúch åí Âàklàk, kãút quía bæåïc âáöu âaî âæa ra âæåüc biãøu cáúp âáút taûm thåìi, biãøu dæû
âoaïn saín læåüng cho ræìng träöng Tãúch åí Âàk Làk.
Nguyãùn Ngoüc Lung (1995)[47]âaî nháún maûnh âãún vai troì quan troüng cuía cáy
Tãúch trong caïc loaìi cáy träöng ræìng åí caïc næåïc nhiãût âåïi Cháu AÏ. Nhæîng khu träöng thæí
åí nhiãöu vuìng trong næåïc âaî khàóng âënh Viãût Nam coï nhæîng âiãöu kiãûn thêch håüp cho
phaït triãøn träöng Tãúch trãn quy mä låïn, nháút laì åí vuìng Âäng Nam Bäü vaì Táy Nguyãn.
Sinh træåíng Tãúch åí caïc vuìng naìy thæåìng âaût tæì mæïc trung bçnh âãún täút so våïicaïc næåïc
träöng Tãúch khaïc màûc duì chuïng chæa thæûc hiãûn caíi thiãûn giäúng. Ngoaìi giaï trë cao khi
khai thaïc chênh, Tãúch khi träöng ræìng cäng nghiãûp váùn coï thãø träöng xen cáy näng
nghiãûp, träöng phán taïn...våïi gäù tèa thæa kêch thæåïc nhoí cuîng coï thãø baïn âæåüc. Taïc giaí
âaî noïi roî: “Âãø coï cå såí væîng chàõc cho phaït triãøn träöng ræìng Tãúch quy mä låïn âãö nghë
cáön thæûc hiãûn ngay caíi thiãûn giäúng, hoaìn chènh caïc kyî thuáût lám sinh, xaïc âënh caïc mä
hçnh träöng häùn giao vaì näng lám kãút håüp thêch håüp...”
nguon tai.lieu . vn
