1. Trang Chủ
  2. Lâm nghiệp
  3. Nghiên cứu khoa học phân tich kinh tế dân tộc M'Nông

Nghiên cứu khoa học phân tich kinh tế dân tộc M'Nông

Phân tích kinh tế hộ của cộng đồng dân tộc M’Nông ở buôn M’Năng Dơng, xã Yang Mao, vùng đệm V−ờn Quốc gia Ch− Yang Sin, tỉnh Dak Lak. Tr−êng §¹i häc T©y Nguyªn Khoa N«ng - L©m NghiÖp Dù ¸n Hç trî L©m NghiÖp x· héi ---------o0o--------- §Ò TμI NGHI£N cøu khoa häc Chñ ®Ò nghiªn cøu: Ph©n tÝch kinh tÕ hé cña céng ®ång d©n téc M’N«ng ë bu«n M’N¨ng D¬ng, x· Yang Mao, vïng ®Öm V−ên Quèc gia Ch− Yang Sin, tØnh Dak Lak . Sinh viªn thùc hiÖn : 1. NguyÔn V¨n TuÊn 2. Lª §øc Kh¸nh Bu«n Ma Thuét, th¸ng 4 n¨m

Thể loại Tài liệu miễn phí Lâm nghiệp

Số trang 73

Ngày tạo 8/29/2018 5:58:38 PM +00:00

Loại tệp PDF

Kích thước

Tên tệp

Tải Nghiên cứu khoa học phân tich kinh tế dân tộc M'Nô... (.pdf)

Xem mẫu

  1. Tr−êng §¹i häc T©y Nguyªn Khoa N«ng - L©m NghiÖp Dù ¸n Hç trî L©m NghiÖp x· héi ---------o0o--------- §Ò TμI NGHI£N cøu khoa häc Chñ ®Ò nghiªn cøu: "Ph©n tÝch kinh tÕ hé cña céng ®ång d©n téc M’N«ng ë bu«n M’N¨ng D¬ng, x· Yang Mao, vïng ®Öm V−ên Quèc gia Ch− Yang Sin, tØnh Dak Lak". Sinh viªn thùc hiÖn : 1. NguyÔn V¨n TuÊn 2. Lª §øc Kh¸nh Bu«n Ma Thuét, th¸ng 4 n¨m 2004 2
  2. Tr−êng §¹i häc T©y Nguyªn Khoa N«ng - L©m NghiÖp Dù ¸n Hç trî L©m NghiÖp x· héi ---------o0o--------- §Ò TμI NGHI£N cøu khoa häc Chñ ®Ò nghiªn cøu: "Ph©n tÝch kinh tÕ hé cña céng ®ång d©n téc M’N«ng ë bu«n M’N¨ng D¬ng, x· Yang Mao, vïng ®Öm V−ên Quèc gia Ch− Yang Sin, tØnh Dak Lak". Sinh viªn thùc hiÖn : 1. NguyÔn V¨n TuÊn 2. Lª §øc Kh¸nh Gi¸o viªn h−íng dÉn : ThS. Cao ThÞ Lý Cè vÊn khoa häc : PGS.TS. B¶o Huy Bu«n Ma Thuét, th¸ng 4 n¨m 2004 3
  3. Lêi c¶m ¬n! Trong thêi gian häc ë tr−êng, chóng em xin c¶m ¬n c¸c thÇy c« gi¸o ®· gi¶ng d¹y nh÷ng kiÕn thøc quý b¸u vμ gióp ®ì tËn t×nh trong häc tËp còng nh− nghiªn cøu. §Ó hoμn thμnh b¸o c¸o nghiªn cøu khoa häc nμy, chóng em xin ch©n thμnh c¶m ¬n ®Õn: − L·nh ®¹o Tr−êng §¹i häc T©y Nguyªn. − Dù ¸n L©m nghiÖp x· héi Tr−êng §¹i häc T©y Nguyªn ®· t¹o ®iÒu kiÖn vÒ kinh phÝ còng nh− tμi liÖu tham kh¶o ®Ó cho chóng t«i hoμn thμnh b¶n b¸o c¸o. − Ban l·nh ®¹o V−ên Quèc gia Ch− Yang Sin, huyÖn Kr«ng B«ng, cïng c¸n bé tr¹m 4 ®· t¹o ®iÒu kiÖn vÒ n¬i sinh ho¹t cho chóng t«i trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Ò tμi. − Xin c¶m ¬n UBND x· Yang Mao cïng toμn thÓ bμ con n«ng d©n, céng ®ång d©n téc M’N«ng Bu«n M’N¨ng D¬ng, x· Yang Mao, huyÖn Kr«ng B«ng ®· gióp ®ì, tham gia vμ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho chóng t«i khi nghiªn cøu ®Ò tμi. − §Æc biÖt chóng t«i xin c¶m ¬n s©u s¾c ®Õn: o PGS.TS. B¶o Huy, Gi¸m ®èc ®iÒu hμnh dù ¸n L©m nghiÖp x· héi Tr−êng §¹i häc T©y Nguyªn. o ThS. Cao ThÞ Lý, ng−êi ®· tËn t×nh h−íng dÉn, ®ãng gãp nh÷ng ý kiÕn quý b¸u cho chóng t«i trong suèt qu¸ tr×nh lμm ®Ò tμi. − C¶m ¬n tËp thÓ líp L©m K2000 ®· ®éng viªn, gãp ý cho chóng t«i trong qu¸ tr×nh hoμn thμnh b¸o c¸o. Bu«n Ma Thuét, Ngμy 30 th¸ng 04 n¨m 2004. Nhãm sinh viªn thùc hiÖn: NguyÔn V¨n TuÊn Lª §øc Kh¸nh 4
  4. Môc lôc Trang Lêi c¶m ¬n! .................................................................................................................... iii Danh môc ch÷ viÕt t¾t/ Danh s¸ch c¸c b¶ng biÓu/ Danh s¸ch c¸c ®å thÞ:..........................v 1. §Æt vÊn ®Ò: .................................................................................................................... 1 2. Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu: ...................................................................................... 2 2.1. Hé n«ng d©n vμ t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ hé trªn thÕ giíi: .................................... 2 2.1.1. Hé n«ng d©n:........................................................................................................... 2 2.1.2. T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ hé trªn thÕ giíi: .......................................................... 2 2.2. Mét sè nghiªn cøu liªn quan ®Õn vÊn ®Ò ph¸t triÓn kinh tÕ hé vμ qu¶n lý TNR ë ®Þa ph−¬ng: ..................................................................................................................... 4 3. §èi t−îng vμ ®Þa ®iÓm nghiªn cøu: ............................................................................... 5 3.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn cña khu vùc nghiªn cøu:.............................................................. 5 3.1.1. VÞ trÝ ®Þa lý: ............................................................................................................ 5 3.1.2. KhÝ hËu:................................................................................................................... 6 3.1.3. §Êt ®ai:.................................................................................................................... 6 3.1.4. Tμi nguyªn rõng: ..................................................................................................... 7 3.2. §iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi khu vùc nghiªn cøu: ......................................................... 7 3.2.1. Kinh tÕ: ................................................................................................................... 7 3.2.2. X· héi:..................................................................................................................... 8 4. C©u hái nghiªn cøu: ...................................................................................................... 9 5. Môc tiªu nghiªn cøu: .................................................................................................... 9 6. Néi dung vμ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu: ....................................................................... 10 6.1. Néi dung: ................................................................................................................. 10 6.2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu:......................................................................................... 10 7. KÕt qu¶ nghiªn cøu: .................................................................................................... 11 7.1. Thùc tr¹ng tù nhiªn, kinh tÕ x· héi vμ nÐt v¨n hãa ®Æc tr−ng cña céng ®ång M’N«ng liªn quan ®Õn tμi nguyªn rõng:........................................................................................ 11 7.2. T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ hé liªn quan ®Õn sö dông vμ qu¶n lý tμi nguyªn rõng:.14 7.3. §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi lång ghÐp víi b¶o tån tμi nguyªn rõng: .............................................................................................................................. 22 8. KÕt luËn vμ kiÕn nghÞ: ................................................................................................. 29 8.1. KÕt luËn:................................................................................................................... 29 8.2. KiÕn nghÞ: ................................................................................................................ 31 5
  5. 9. Tμi liÖu tham kh¶o:...................................................................................................... 32 PhÇn phô lôc:................................................................................................................... 33 Danh Môc Ch÷ viÕt t¾t - BQL: Ban qu¶n lý - G§GR: Giao ®Êt giao rõng - KNL: KhuyÕn n«ng l©m - VQG: V−ên Quèc gia - NLKH: N«ng l©m kÕt hîp - LSNG: L©m s¶n ngoμi gç - BVR: B¶o vÖ rõng - QLBVR: Qu¶n lý b¶o vÖ rõng - SWOT: (Strength - Weakness - Opportunity - Threaten): §iÓm m¹nh - §iÓm yÕu - C¬ héi - Th¸ch thøc - PRA: §¸nh gi¸ n«ng th«n cã sù tham gia - TNR: Tμi nguyªn rõng - UBND: Uû ban nh©n d©n - DT: DiÖn tÝch DANH S¸CH C¸C B¶NG BIÓU B¶ng 7.2.a: DiÖn tÝch ®Êt canh t¸c trung b×nh cña hé trong c¸c nhãm kinh tÕ hé kh¸c nhau: ............................................................................................................ 16 B¶ng 7.2.b: B¶ng tæng hîp tæng thu/ tæng chi/ c©n ®èi thu chi cña c¸c nhãm kinh tÕ hé: ..................................................................................................................... 20 DANH S¸CH C¸C §å THÞ §å thÞ 7.2.a: Sè nh©n khÈu/ Sè lao ®éng trung b×nh(TB) cña c¸c nhãm kinh tÕ hé: .............................................................................................................................. 15 §å thÞ 7.2.b: DiÖn tÝch canh t¸c trung b×nh cña c¸c nhãm kinh tÕ hé:................. 16 §å thÞ 7.2.c: C¸c kho¶n thu nhËp cña c¸c nhãm kinh tÕ hé: .............................. 18 §å thÞ 7.2.d: C¸c kho¶n chi phÝ cña c¸c nhãm kinh tÕ hé: .................................. 19 §å thÞ 7.2.e: Tæng thu/ tæng chi/ c©n ®èi thu chi/ n¨m cña c¸c nhãm kinh tÕ hé kh¸c nhau: ............................................................................................................ 20 6
  6. 1. §Æt vÊn ®Ò: V−ên Quèc gia Ch− Yang Sin thuéc ph¹m vi hμnh chÝnh cña hai huyÖn Kr«ng B«ng vμ L¨k, tØnh Dak Lak, lμ n¬i sinh sèng cña hμng tr¨m loμi ®éng vËt, thùc vËt quý hiÕm, v−ên Quèc gia c¸ch trung t©m thμnh phè Bu«n Ma Thuét kho¶ng 60 km vÒ phÝa §«ng. Ng−êi d©n sèng xung quanh khu vùc vïng ®Öm v−ên Quèc gia Ch− Yang Sin gåm mét sè Bu«n ng−êi £®ª, ng−êi Kinh, cßn l¹i phÇn lín lμ ng−êi d©n téc M’N«ng. Cuéc sèng cña céng ®ång d©n téc M’N«ng n¬i ®©y ®· g¾n víi rõng, ®Êt rõng tõ l©u ®êi. Thu nhËp vμ kinh tÕ cña céng ®ång nμy phô thuéc chñ yÕu vμo lμm rÉy, trång lóa n−íc, khai th¸c vμ sö dông tμi nguyªn rõng nh− gç, cñi ®èt, rau qu¶ rõng… Tõ khi V−ên Quèc gia Ch− Yang Sin ®−îc thμnh lËp qu¶n lý phÇn lín diÖn tÝch rõng ë ®Þa ph−¬ng, viÖc kiÓm tra, kiÓm so¸t mét c¸ch chÆt chÎ qu¸ tr×nh khai th¸c rõng, lμm rÉy, sö dông ®éng thùc vËt nªn cuéc sèng cña céng ®ång d©n téc M’N«ng ®· bÞ t¸c ®éng kh«ng nhá. Gi÷a ho¹t ®éng b¶o tån vμ ph¸t triÓn kinh tÕ céng ®ång ®· ph¸t sinh nh÷ng vÊn ®Ò khã kh¨n. §Ó gi¶i quyÕt ®−îc mét c¸ch hμi hoμ gi÷a viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ céng ®ång vμ ho¹t ®éng b¶o tån lμ mét viÖc lμm phøc t¹p ®ßi hái sù tham gia vμ næ lùc cña nhiÒu bªn liªn quan. VÊn ®Ò ®Æt ra lμ lμm sao n©ng cao ®êi sèng cho céng ®ång d©n téc nãi chung vμ ®ång bμo d©n téc M’N«ng nãi riªng mμ kh«ng t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn tμi nguyªn rõng t¹i v−ên Quèc gia? Tr−íc thùc tÕ nμy, viÖc kh¶o s¸t t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ hé gia ®×nh cña céng ®ång; xem xÐt nh÷ng t¸c ®éng liªn quan ®Õn tμi nguyªn rõng, ®Êt rõng cña céng ®ång tõ ®ã ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p cã tÝnh kh¶ thi gãp phÇn vμo qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ céng ®ång M’N«ng t¹i ®Þa ph−¬ng lμ mét viÖc lμm cÇn thiÕt. ChÝnh v× mét sè lý do trªn, nhãm nghiªn cøu ®Æt vÊn ®Ò thùc hiÖn nghiªn cøu: "Ph©n tÝch kinh tÕ hé cña céng ®ång d©n téc M’N«ng ë bu«n M’N¨ng D¬ng, x· Yang Mao, vïng ®Öm V−ên Quèc gia Ch− Yang Sin, tØnh Dak Lak". 7
  7. 2. Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu: 2.1. Hé n«ng d©n vμ t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ hé trªn thÕ giíi: 2.1.1. Hé n«ng d©n: Cã nhiÒu quan ®iÓm trong mét sè tõ ®iÓn chuyªn ngμnh kinh tÕ còng nh− tõ ®iÓn ng«n ng÷: “Hé lμ nh÷ng ng−êi cïng sèng trong mét m¸i nhμ, nhãm ng−êi ®ã bao gåm nh÷ng ng−êi cïng chung huyÕt téc vμ nh÷ng ng−êi lμm c«ng”. VÒ ph−¬ng diÖn thèng kª, c¸c nhμ nghiªn cøu cña Liªn hîp quèc cho r»ng: “Hé lμ nh÷ng ng−êi cïng sèng chung d−íi mét m¸i nhμ, cïng ¨n chung vμ cã mét ng©n quü”. Hé n«ng d©n lμ hé gia ®×nh sèng ë n«ng th«n, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lμ chÝnh. Ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng hé lμ ph¸t triÓn kinh tÕ hé gia ®×nh n«ng d©n, nã lμ mét ®¬n vÞ kinh tÕ - x· héi trong n«ng th«n. Frank Ellis (1988) ®· ®Þnh nghÜa hé n«ng d©n nh− sau: “Hé n«ng d©n lμ nh÷ng hé gia ®×nh lμm n«ng nghiÖp, tù kiÕm kÕ sinh nhai trªn m¶nh ®Êt cña m×nh, sö dông chñ yÕu søc lao ®éng cña gia ®×nh ®Ó s¶n xuÊt, th−êng n»m trong hÖ thèng kinh tÕ lín h¬n, nh−ng chñ yÕu ®Æc tr−ng bëi sù tham gia côc bé vμo c¸c thÞ tr−êng vμ cã xu h−íng ho¹t ®éng ë møc ®é kh«ng hoμn h¶o cao”. Traianèp cho r»ng: “Hé n«ng d©n lμ ®¬n vÞ s¶n xuÊt rÊt æn ®Þnh”. Vμ «ng coi: “Hé n«ng d©n lμ ®¬n vÞ tuyÖt vêi ®Ó t¨ng tr−ëng vμ ph¸t triÓn n«ng nghiÖp”. ë n−íc ta, n¨m 1993, Lª §×nh Th¾ng cho r»ng: “N«ng hé lμ tÕ bμo kinh tÕ x· héi, lμ h×nh thøc kinh tÕ c¬ së trong n«ng nghiÖp vμ n«ng th«n”. Vμ trong ph©n tÝch ®iÒu tra n«ng th«n n¨m 2001 theo NguyÔn Sinh Cóc: “Hé n«ng nghiÖp lμ nh÷ng hé cã toμn bé hoÆc 50% sè lao ®éng th−êng xuyªn tham gia trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp vμo c¸c ho¹t ®éng trång trät, ch¨n nu«i, dÞch vô n«ng nghiÖp (lμm ®Êt, thuû n«ng, gièng c©y trång,…) vμ th«ng qua nguån sèng chÝnh cña hé dùa vμo n«ng nghiÖp”. 2.1.2. T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ hé trªn thÕ giíi: Theo tμi liÖu cña FAO, trong 1.476 triÖu ha ®Êt n«ng nghiÖp trªn hμnh tinh chóng ta th× cã 973 triÖu ha lμ vïng nói, chiÕm 65,9 %. Vïng Ch©u ¸, Th¸i B×nh D−¬ng trong tæng sè diÖn tÝch 453 triÖu ha ®Êt n«ng nghiÖp th× cã 351 triÖu ha 8
  8. vïng nói, chiÕm 77,48 %. Do diÖn tÝch miÒn nói lín, quyÕt ®Þnh ®Õn m«i tr−êng vμ nguån n−íc cho cuéc sèng con ng−êi, trong khi ®ã ®êi sèng cña c¸c hé n«ng d©n vïng nμy l¹i nghÌo, nªn c¸c nhμ khoa häc trªn thÕ giíi rÊt quan t©m nghiªn cøu nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi víi vïng nμy. Thùc tiÔn cho thÊy, trong gÇn mét nöa thÕ kû qua, qu¸ tr×nh x©y dùng vμ ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c n−íc nhÊt lμ lÜnh vùc n«ng nghiÖp, n«ng th«n ®· ®¹t nhiÒu thμnh qu¶ lín vμ rót ra ®−îc nhiÒu kinh nghiÖm quý b¸u. • Mét sè n−íc Ch©u ¸: ë Trung Quèc: Tõ nh÷ng n¨m 1980, do chó ý ®Õn ph¸t triÓn n«ng hé, coi n«ng hé lμ ®¬n vÞ tù chÞu tr¸ch nhiÖm trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, lμ ®¬n vÞ s¶n xuÊt c¬ b¶n trong n«ng th«n. Do ®ã, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, kinh tÕ n«ng th«n Trung Quèc cã tèc ®é t¨ng tr−ëng ®¸ng kÓ. Th¸i Lan: Lμ mét n−íc l¸ng giÒng víi ViÖt Nam trong khu vùc §«ng Nam Ch©u ¸, ChÝnh phñ ®· thùc hiÖn nhiÒu chÝnh s¸ch ®Ó ®−a mét n−íc tõ l¹c hËu trë thμnh quèc gia cã nÒn khoa häc kü thuËt tiªn tiÕn. NhiÒu chÝnh s¸ch cã liªn quan ®Õn viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ vïng nói ban hμnh tõ n¨m 1950 ®Õn 1980. §μi Loan: ý thøc ®−îc xuÊt ph¸t ®iÓm cña m×nh lμ mét n−íc n«ng nghiÖp tr×nh ®é thÊp, nªn ngay tõ ®Çu ®· coi träng lÜnh vùc nμy. Trong nh÷ng n¨m 1950 ®Õn 1960, chÝnh phñ ®· më s¸ch l−îc: “LÊy n«ng nghiÖp nu«i c«ng nghiÖp, lÊy c«ng nghiÖp ph¸t triÓn n«ng nghiÖp”. ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp trong thêi kú nμy ®· lμm cho n«ng d©n phÊn khëi. Lùc l−îng s¶n xuÊt trong n«ng th«n ®−îc gi¶i phãng, s¶n xuÊt ®· t¨ng víi tèc ®é nhanh. T¹i §μi Loan, hiÖn cã 30 v¹n ng−êi d©n téc thiÕu sè sèng ë vïng cao, song ®· cã ®−êng ®i lªn nói lμ ®−êng nhùa, nhμ cã ®ñ ®iÖn n−íc, cã « t« riªng. Tõ n¨m 1974, hä thμnh lËp n«ng tr−êng, n«ng héi, trång nh÷ng s¶n phÈm quý hiÕm nh− “cao s¬n trμ”, b¸n c¸c mÆt hμng s¶n phÈm cña rõng nh− thÞt h−¬u, nai kh«,..., cïng c¸c s¶n vËt n«ng d©n s¶n xuÊt ®−îc trong vïng. Nguån lao ®éng trÎ ë n«ng th«n rÊt dåi dμo nh−ng kh«ng di chuyÓn ra thμnh thÞ. Bªn c¹nh ®ã, c¸c c¬ quan khoa häc ë §μi Loan rÊt m¹nh d¹n nghiªn cøu c¶i t¹o gièng míi cho n«ng d©n, n«ng d©n kh«ng ph¶i tr¶ tiÒn. 9
  9. • Mét sè n−íc Ch©u ¢u: Hμ Lan: Quy m« canh t¸c b×nh qu©n mét n«ng tr¹i lμ 10 ha, hä sö dông lao ®éng gia ®×nh lμ chñ yÕu, nÕu thuª lao ®éng lμ nh÷ng lóc mïa vô c¨ng th¼ng, n«ng tr¹i cã ®ñ c«ng cô m¸y mãc cÇn thiÕt, mét lao ®éng n«ng nghiÖp nu«i ®−îc 112 ng−êi. §an M¹ch: Cã 87% sè trang tr¹i sö dông lao ®éng gia ®×nh lμ chñ yÕu, kho¶ng 13% sè trang tr¹i cã thuª 1- 2 lao ®éng, mét lao ®éng n«ng nghiÖp nu«i ®−îc 160 ng−êi. §iÓm qua t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ hé ë mét sè quèc gia trªn thÕ giíi vμ khu vùc cho thÊy: o §¬n vÞ hé n«ng d©n d−îc chó träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ ë n«ng th«n. o Tuú ®iÒu kiÖn ®Æc thï cña mçi quèc gia mμ chÝnh phñ ®· ®Ò ra nh÷ng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ phï hîp. o §èi víi c¸c n−íc cã nÒn n«ng nghiÖp chiÕm ®a sè th× viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ hé g¾n liÒn víi c¸c ch−¬ng tr×nh/ chÝnh s¸ch hç trî kÌm theo. Tuy ch−a cã nhiÒu nghiªn cøu liªn quan gi÷a ph¸t triÓn kinh tÕ hé víi vÊn ®Ò qu¶n lý, b¶o tån TNR nh−ng nh÷ng th«ng tin, kÕt qu¶ trªn còng lμ c¬ së tham kh¶o rÊt quý gi¸ cho chóng ta trong viÖc vËn dông nghiªn cøu vμ thùc thi c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ hé víi viÖc sö dông, qu¶n lý bÒn v÷ng nguån TNR ë ViÖt Nam. 2.2. Mét sè nghiªn cøu liªn quan ®Õn vÊn ®Ò ph¸t triÓn kinh tÕ hé vμ qu¶n lý TNR ë ®Þa ph−¬ng: ViÖt Nam lμ mét quèc gia víi ®a sè d©n sèng ë vïng n«ng th«n, cã cuéc sèng khã kh¨n h¬n so víi thμnh thÞ, vμ ®Æc biÖt lμ ng−êi d©n sèng gÇn rõng. Cuéc sèng cña c¸c céng ®ång ë ®©y chñ yÕu dùa vμo nguån TNR tõ rÊt l©u ®êi. ViÖc ph¸t triÓn kinh tÕ ®èi víi ®ång bμo d©n téc thiÓu sè sèng gÇn rõng, g¾n liÒn víi c«ng t¸c qu¶n lý BVR ®· vμ ®ang lμ vÊn ®Ò rÊt ®−îc nhμ n−íc quan t©m. T¹i Dak Lak, trong nh÷ng n¨m qua, ®· cã rÊt nhiÒu nghiªn cøu liªn quan ®Õn c«ng t¸c b¶o tån TNR vμ h−íng ph¸t triÓn kinh tÕ c¸c céng ®ång sèng trong vïng lâi vμ vïng ®Öm c¸c khu BTTN vμ c¸c VQG trong ®Þa bμn tØnh. 10
  10. N¨m 2003, trong nghiªn cøu tr−êng hîp: “Ph©n tÝch kinh tÕ hé vμ c¸c t¸c ®éng ®Õn b¶o tån tμi nguyªn thiªn nhiªn ë Bu«n §r¨ng Phok, néi vïng VQG Yok §«n, tØnh Dak Lak” cña nhãm gi¶ng viªn Dù ¸n hç trî LNXH, Khoa N«ng L©m, tr−êng §¹i häc T©y Nguyªn trªn c¬ së ®¸nh gi¸ t×nh h×nh kinh tÕ hé cña Bu«n vμ ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ hé t¹i Bu«n Ýt nhiÒu g¾n víi ho¹t ®éng b¶o tån tμi nguyªn rõng cña VQG. Cïng thêi gian nμy, t¹i VQG Ch− Yang Sin, t¸c gi¶ Ph¹m Ngäc B¶y thuéc Trung t©m nghiªn cøu Tμi nguyªn vμ M«i tr−êng ®· hoμn thμnh “B¸o c¸o vÒ d©n sinh kinh tÕ”, ®· ®iÒu tra ®¸nh gi¸ t×nh h×nh chung vÒ d©n sè còng nh− t×nh h×nh kinh tÕ, sö dông ®Êt, thu nhËp, c¬ së h¹ tÇng, thuéc khu vùc VQG Ch− Yang Sin, trong ®ã cã x· Yang Mao. Bu«n M’n¨ng D¬ng thuéc ®Þa bμn x· Yang Mao lμ mét bu«n nghÌo, ®êi sèng cña bμ con n¬i ®©y gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, ®Æc biÖt lμ nh÷ng hé nghÌo ®ãi, cã n¨m thiÕu ¨n 3 ®Õn 5 th¸ng. Do vËy, viÖc duy tr× cuéc sèng vμ ph¸t triÓn kinh tÕ cña céng ®ång d©n c− n¬i ®©y gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n. VÊn ®Ò ®Æt ra lμ cã thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ hé g¾n víi c«ng t¸c b¶o tån t¹i ®©y hay kh«ng lμ mét vÊn ®Ò cÇn t×m hiÓu. C¸c nghiªn cøu tr−íc ®©y chØ míi dõng l¹i ë viÖc ®¸nh gi¸ t×nh h×nh, t×m ra mét sè gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ vïng nói, mμ ch−a ph©n tÝch ph©n tÝch kinh tÕ hé cña céng ®ång ®Þa ph−¬ng. Do ®ã, viÖc ph©n tÝch kinh tÕ hé lμ mét viÖc lμm quan träng vμ cÇn thiÕt. §©y sÏ lμ c¬ së ®Ó ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ hé cña céng ®ång ®Þa ph−¬ng lång ghÐp víi b¶o tån TNR t¹i khu vùc VQG Ch− Yang Sin. 11
  11. 3. §èi t−îng vμ ®Þa ®iÓm nghiªn cøu: §èi t−îng nghiªn cøu: Céng ®ång d©n téc M’N«ng (quan t©m ®Õn ®èi t−îng: hé gia ®×nh). §Þa ®iÓm nghiªn cøu: T¹i bu«n M’N¨ng D¬ng, x· Yang Mao, vïng ®Öm VQG Ch− Yang Sin, tØnh Dak Lak. 3.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn cña khu vùc nghiªn cøu: 3.1.1. VÞ trÝ ®Þa lý: Bu«n M’N¨ng D¬ng thuéc x· Yang Mao, huyÖn Kr«ng B«ng, tØnh Dak Lak. Bu«n n»m t¹i trung t©m x·, c¸ch trung t©m V−ên Quèc gia Ch− Yang Sin 40 km. To¹ ®é ®Þa lý cña bu«n M’N¨ng D¬ng: - VÜ ®é : 120 30’ N - 120 79’ B - Kinh ®é : 1080 29’ T -1080 36’ §. Ranh giíi cña bu«n nh− sau: - B¾c gi¸p: Bu«n Tul (x· Yang Mao), - Nam gi¸p: Bu«n Tar (x· Yang Mao), - §«ng gi¸p: Rõng cña L©m tr−êng Kr«ng B«ng, - T©y gi¸p: L©m phÇn V−ên Quèc gia Ch− Yang Sin. 3.1.2. KhÝ hËu: Bu«n M’N¨ng D¬ng thuéc vïng ®Öm V−ên Quèc gia Ch− Yang Sin nªn còng thuéc khÝ hËu nhiÖt ®íi nói cao, trong n¨m cã hai mïa râ rÖt: - Mïa m−a b¾t ®Çu tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng11, - Mïa kh« tõ th¸ng 12 ®Õn th¸ng 4 n¨m sau. NhiÖt ®é trung b×nh hμng n¨m lμ 220 C. L−îng m−a trung b×nh hμng n¨m 1856 mm (tõ n¨m 2000 ®Õn n¨m 2003). L−îng m−a lín nhÊt trong n¨m tËp trung tõ th¸ng 9 ®Õn th¸ng 11. §é Èm kh«ng khÝ b×nh qu©n hμng n¨m lμ 80%(cao nhÊt lμ 87%, thÊp nhÊt lμ 70%). H−íng giã chÝnh: §«ng - B¾c, T©y - Nam. 3.1.3. §Êt ®ai: Trong khu vùc nghiªn cøu ®Êt Feralit vμng ®á trªn ®¸ granÝt vμ ®Êt phï sa ven s«ng suèi. Thμnh phÇn c¬ giíi tõ thÞt nhÑ ®Õn trung b×nh, ®Êt sÐt pha thÞt. Tæng diÖn tÝch ®Êt cña toμn bu«n lμ 593,4ha, trong ®ã bao gåm c¸c lo¹i: 12
  12. - RÉy: 15 ha - Lóa n−íc: 12 ha - §Êt nμ (®Êt trång mμu): 50 ha - §Êt v−ên: 17,4 ha - §Êt kh«ng sö dông (rõng th−êng xanh vμ b¸n th−êng xanh, ®åi): 499 ha. 3.1.4. Tμi nguyªn rõng: • KiÓu rõng : Rõng trong khu vùc nghiªn cøu thuéc rõng l¸ réng th−êng xanh vμ b¸n th−êng xanh, víi tr÷ l−îng trung b×nh vμ chñ yÕu lμ rõng hçn giao gç xen tre nøa. • Thùc vËt : − Nhãm c©y cho gç: CÇy(k¬ nia), gâ ®á, ... − Nhãm c©y lμm thuèc: C©y thuèc ch÷a bÖnh ®−êng h« hÊp, tiªu hãa, ... − Nhãm c©y ¨n ®−îc: C©y bÐp, m¨ng, ®ät m©y,... − Nhãm c©y lμm c¶nh: Phong lan • §éng vËt : Phæ biÕn th−êng gÆp ë ®©y c¸c loμi ®éng vËt nh− heo rõng, nai, mang (ho½ng), chån, trót, sãc... 3.2. §iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi khu vùc nghiªn cøu: 3.2.1. Kinh tÕ: Bu«n M’N¨ng D¬ng lμ Bu«n nghÌo cña x·, hμng n¨m ng−êi d©n th−êng thiÕu ®ãi, cã gia ®×nh thiÕu ®ãi 3 - 5 th¸ng. §êi sèng bμ con d©n téc M’N«ng trong bu«n rÊt khã kh¨n, chñ yÕu lμ canh t¸c n«ng nghiÖp, trång lóa n−íc, b¾p lai vμ trång m×... Ngoμi ra, ®a sè c¸c hé ®ång bμo M’N«ng th−êng khai th¸c l©m s¶n ngoμi gç nh− m¨ng ®Ó ph¬i kh« ®em b¸n, cã hé cuéc sèng hoμn toμn nhê vμo khai th¸c c¸c lo¹i l©m s¶n ngoμi gç vμ lμm thuª. • Thu nhËp chÝnh: Nguån thu nhËp chÝnh cña bμ con n¬i ®©y lμ b¾p lai, lóa n−íc, thu h¸i m¨ng, mét sè hé cßn cã ch¨n nu«i (dª, bß,..). • T×nh h×nh s¶n xuÊt: 13
  13. Ng−êi d©n n¬i ®©y ®· ®−îc tr¹m khuyÕn n«ng huyÖn Kr«ng B«ng hç trî gièng, kü thuËt trång b¾p lai tõ n¨m 1996 nªn hä ®· biÕt ¸p dông kü thuËt trång ch¨m sãc, chÝnh v× thÕ mμ n¨ng suÊt trång b¾p ngμy ®−îc c¶i thiÖn. S¶n xuÊt n«ng nghiÖp: Thêi gian tØa c¸c lo¹i c©y l−¬ng thùc b¾t ®Çu vμo mïa m−a: th¸ng 5 - 6; trªn ®Êt nμ(®Êt mμu): trång b¾p lai 1 vô/ n¨m(cã hé trång 2 vô); lóa n−íc: 1 vô/ n¨m. Víi diÖn tÝch 12 ha lóa n−íc/ 114 hé nªn diÖn tÝch lóa n−íc t¹i bu«n cßn thiÕu. • VÒ ch¨n nu«i: Toμn bu«n cã 13 con tr©u, 64 con bß chñ yÕu nu«i ®Ó cung cÊp søc kÐo phôc vô s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. Ngoμi ra, ch¨n nu«i dª còng ®· b¾t ®Çu ph¸t triÓn ë ®©y, víi 78 con, heo cã kho¶ng 70 con vμ c¸c lo¹i gia cÇm gåm cã gμ (500 con), vÞt (15 con). Mét sè hé vÉn cßn phong tôc th¶ r«ng c¸c loμi vËt nu«i. DÞch vô thó y vÉn ch−a ®−îc chó ý. • §êi sèng céng ®ång: §êi sèng céng ®ång ®Þa ph−¬ng n¬i ®©y vÉn cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n, hiÖn nay x· vÉn ch−a cã chî mμ bμ con ph¶i ®i chî phiªn t¹i x· C− §r¨m c¸ch 4 km, mçi tuÇn më hai lÇn. Cã 113/ 114 hé trong bu«n ®· cã ®iÖn phôc vô cho th¾p s¸ng vμ sinh ho¹t. Trong bu«n cã 100% sè hé ®· sö dông n−íc s¹ch do dù ¸n DANIDA tμi trî. Trong bu«n cã tØnh lé 12 ch¹y qua nh−ng ch−a cã ®−êng giao th«ng n«ng th«n. 3.2.2. X· héi: • D©n c−: Toμn bu«n cã 114 hé víi 796 khÈu, trong ®ã chñ yÕu lμ ng−êi M’N«ng víi 98 hé (chiÕm 86%), cßn l¹i lμ ng−êi Kinh 16 hé (chiÕm 14%). Sè lao ®éng chÝnh: 231(chiÕm 29% sè khÈu). • Gi¸o dôc: X· Yang Mao míi chØ cã mét tr−êng cÊp I, ch−a cã tr−êng cÊp II. Häc sinh cÊp II trong bu«n ®i häc t¹i x· Ch− §r¨m. Trong bu«n, sè ng−êi kh«ng biÕt ch÷ lμ 100 ng−êi (chiÕm 12,6% sè nh©n khÈu), sè trÎ em trong ®é tuæi ®Õn tr−êng (15 tuæi trë xuèng) lμ 252 em, sè trÎ em trong ®é tuæi kh«ng ®Õn tr−êng lμ 4 em. • §êi sèng v¨n hãa: 14
  14. §ång bμo t¹i Bu«n ®−îc cÊp s¸ch vÒ khuyÕn n«ng, khuyÕn l©m. Hμng th¸ng, chi §oμn th−êng tæ chøc giao l−u bãng chuyÒn, bãng ®¸ víi c¸c chi §oμn thuéc c¸c bu«n l©n c¹nh. • Ph−¬ng tiÖn ®i l¹i vμ nghe nh×n: Toμn bu«n cã 01 « t«, 01 xe ®é, 7 xe c«ng n«ng (xe cμy), 25 xe m¸y vμ 35 ti vi c¸c lo¹i. • Qu¶n lý tμi nguyªn rõng : N¨m 1999, khu b¶o tån Ch− Yang Sin ®· triÓn khai thùc hiÖn chÝnh s¸ch kho¸n qu¶n lý b¶o vÖ rõng cho 25 hé trong bu«n M’N¨ng D¬ng, mçi hé ®−îc nhËn 20 ha, víi møc kho¸n hμng n¨m lμ 40.000 ®ång/ha. §Õn ®Çu n¨m 2003, viÖc kho¸n qu¶n lý b¶o vÖ rõng ®−îc më réng ®èi víi toμn bé céng ®ång, hä chia céng ®ång ra thμnh nhiÒu nhãm hé ®Ó gióp ®ì nhau trong c«ng t¸c qu¶n lý b¶o vÖ rõng. 4. C©u hái nghiªn cøu: - Thùc tr¹ng møc kinh tÕ cña c¸c hé céng ®ång M'N«ng ë Bu«n nh− thÕ nμo? Nh÷ng yÕu tè nμo t¸c ®éng ®Õn viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ hé ë ®©y? - Cã sù liªn quan g× gi÷a møc kinh tÕ hé vμ vÊn ®Ò sö dông, qu¶n lý tμi nguyªn rõng vμ ®Êt rõng t¹i ®Þa ph−¬ng? - Nh÷ng ®Æc ®iÓm quan träng nμo cña viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ hé M'N«ng ë vïng ®Öm liªn quan ®Õn c«ng t¸c b¶o tån? 5. Môc tiªu nghiªn cøu: - M« t¶ ®−îc nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi vμ nÐt v¨n hãa ®Æc tr−ng cña céng ®ång M’N«ng t¹i Bu«n. - Ph¸t hiÖn ®−îc mèi quan hÖ gi÷a viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ hé víi viÖc sö dông vμ qu¶n lý tμi nguyªn rõng vμ ®Êt rõng t¹i ®Þa ph−¬ng. - §¸nh gi¸ ®−îc c¸c t¸c ®éng cña viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ hé vμ ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p liªn quan ®Õn ho¹t ®éng b¶o tån. 15
  15. 6. Néi dung vμ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu: 6.1. Néi dung: Tõ môc tiªu ®Ò ra, ®Ò tμi cã nh÷ng néi dung nghiªn cøu sau: - Nghiªn cøu thùc tr¹ng tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi vμ v¨n hãa céng ®ång M’N«ng ®Þa ph−¬ng liªn quan ®Õn tμi nguyªn rõng. - Ph©n tÝch t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ hé liªn quan ®Õn viÖc sö dông vμ qu¶n lý tμi nguyªn rõng t¹i Bu«n: + Ph©n lo¹i kinh tÕ hé; + Ph©n tÝch kinh tÕ hé. - §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi lång ghÐp víi b¶o tån tμi nguyªn rõng. 6.2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu: §Ó ®¹t ®−îc néi dung ®Ò ra, ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu bao gåm: - Kh¶o s¸t hiÖn tr−êng, thu thËp sè liÖu thø cÊp. - Sö dông mét sè c«ng cô PRA: LÞch sö th«n Bu«n, biÓu ®å sö dông ®Êt theo thêi gian, s¬ ®å sö dông ®Êt, ph©n lo¹i kinh tÕ hé, ph©n tÝch kinh tÕ hé, ... - Sö dông c¸c c«ng cô ph©n tÝch cã sù tham gia: SWOT, 2 tr−êng, c©y vÊn ®Ò, ... - Tæng hîp th«ng tin/ sè liÖu. - Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ vμ kÕt luËn. - (Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cô thÓ ®−îc thÓ hiÖn ë khung l«gic nghiªn cøu, phô lôc 5 trang 39). 16
  16. 7. KÕt qu¶ nghiªn cøu: 7.1. Thùc tr¹ng tù nhiªn, kinh tÕ x· héi vμ nÐt v¨n hãa ®Æc tr−ng cña céng ®ång M’N«ng liªn quan ®Õn tμi nguyªn rõng: Víi c«ng cô l−îc sö th«n bu«n, nh÷ng ng−êi d©n M’N«ng sèng l©u ®êi ë ®©y ®· cho biÕt mét sè th«ng tin sau: Sù kiÖn lÞch sö liªn quan ®Õn viÖc sö dông, qu¶n lý tμi N¨m nguyªn rõng vμ ph¸t triÓn kinh tÕ cña Bu«n 1973 - - Bu«n M’N¨ng D¬ng sèng trong rõng s©u, cuéc sèng du 1974 canh du c−, lμm rÉy, s¨n b¾t, ®êi sèng v« cïng khã kh¨n. 1975 - - Bu«n M’N¨ng D¬ng thμnh lËp mét ®éi s¶n xuÊt n«ng 1984 nghiÖp, trång lóa rÉy, m×, b¾p, hoμn toμn gièng ®Þa ph−¬ng. - §Êt n«ng nghiÖp cña HTX ®−îc giao cho tõng hé s¶n xuÊt 1985 - n«ng nghiÖp. 1986 - Nh©n d©n di c− tõ miÒn B¾c vμo sèng ë bu«n, hä ®em kiÕn thøc ®Õn cho bμ con vÒ c¸ch trång lóa n−íc vμ hoa mμu ven suèi. 1998 - Ng−êi d©n ®· biÕt sö dông tr©u bß ®Ó cμy kÐo phôc vô n«ng nghiÖp, vμ thùc hiÖn chñ tr−¬ng ®Þnh canh ®Þnh c−, ph¸t triÓn kinh tÕ. - Ngμy 29/09, Khu b¶o tån thiªn nhiªn Ch− Yang Sin ®−îc thμnh lËp theo quyÕt ®Þnh sè 2200 cña UBND tØnh Dak Lak. - Khu b¶o tån ®· tæ chøc nhiÒu ch−¬ng tr×nh nh−: kho¸n qu¶n lý b¶o vÖ rõng, hç trî vÒ gièng, kü thuËt cho ng−êi d©n sèng gÇn khu b¶o tån. 1999 - Cã 25 hé trong Bu«n ®−îc giao kho¸n qu¶n lý b¶o vÖ rõng víi diÖn tÝch 25 ha/hé (®¬n gi¸ lμ 40.000 ®ång/ha/n¨m). 2000 - Cã chñ tr−¬ng ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, chñ yÕu lμ s¶n xuÊt c©y ng« lai, ®iÒu, tiªu, cμ phª nh−ng ng−êi d©n thùc hiÖn kh«ng hiÖu qu¶ v× hä quen víi phong tôc canh t¸c truyÒn thèng. 17
  17. Sù kiÖn lÞch sö liªn quan ®Õn viÖc sö dông, qu¶n lý tμi N¨m nguyªn rõng vμ ph¸t triÓn kinh tÕ cña Bu«n 2002 - Thñ t−íng chÝnh phñ ký quyÕt ®Þnh chuyÓn Khu b¶o tån thiªn nhiªn Ch− Yang Sin thμnh V−ên Quèc gia ngμy 12/07. Lóc nμy, bu«n M’N¨ng D¬ng n»m trong vïng ®Öm V−ên Quèc gia. - Do viÖc kho¸n qu¶n lý b¶o vÖ rõng kh«ng hiÖu qu¶ nªn V−ên Quèc gia kh«ng tiÕp tôc kho¸n qu¶n lý b¶o vÖ rõng theo tõng hé mμ diÖn tÝch rõng ®−îc ®−a cho ng−êi d©n qu¶n lý theo céng ®ång, theo côm d©n c−. 2003 - Toμn d©n ®· chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång - vËt nu«i, sö dông gièng b¾p lai VN10, gièng lóa ng¾n ngμy, ®¹t n¨ng suÊt cao. - Thu nhËp cña ng−êi d©n ®−îc t¨ng lªn râ rÖt, trong Bu«n ®· cã rÊt nhiÒu ph−¬ng tiÖn ®i l¹i vμ nghe nh×n phôc vô ®êi sèng hμng ngμy. Bu«n M’N¨ng D¬ng ®−îc thμnh lËp ®· kh¸ l©u nh−ng do cuéc sèng du canh du c− mang tÝnh truyÒn thèng nªn ®Õn n¨m 1973 bu«n míi æn ®Þnh t¹i ®Þa ®iÓm hiÖn nay. Nh÷ng n¨m ®Çu, cuéc sèng mang tÝnh tù cung, tù cÊp nhê chñ yÕu vμo rõng nh− s¨n b¾t ®éng vËt, khai th¸c vμ sö dông LSNG v× thÕ d©n vÉn thiÕu ®ãi. Bu«n M’N¨ng D¬ng thuéc ®Þa bμn vïng s©u, vïng xa nªn rÊt khã kh¨n trong ph¸t triÓn s¶n xuÊt, tiÕp cËn kü thuËt, thÞ tr−êng, ph¸t triÓn v¨n hãa x· héi. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhê cã chÝnh s¸ch ph¸t triÓn cña nhμ n−íc vμ nhê kiÕn thøc ®−îc c¸n bé KNKL cña huyÖn tËp huÊn cïng víi sù giao thoa trong ph−¬ng thøc s¶n xuÊt víi bμ con di d©n tõ miÒn B¾c vμo nªn bu«n ®· cã nh÷ng thay ®æi trong canh t¸c s¶n xuÊt. N¨ng suÊt c©y tr«ng ngμy cμng t¨ng lªn, ®êi sèng kinh tÕ dÇn ®i vμo æn ®Þnh. Tõ cuéc sèng tù cung tù cÊp, ®Õn nay ng−êi d©n t¹i bu«n ®· s¶n xuÊt n«ng nghiÖp theo h−íng s¶n xuÊt hμng hãa, s¶n phÈm s¶n xuÊt ®−îc nh− ng« lai ®· ®−îc t− th−¬ng mua vμ ®©y còng lμ mét nguån thu quan träng nhÊt t¹i ®Þa ph−¬ng. Ph−¬ng thøc sèng du canh du c− ®Õn nay ®· ®−îc thay ®æi b»ng ®Þnh canh, ®Þnh c−, æn ®Þnh cuéc sèng. 18
  18. Cïng víi s¬ ®å lÞch sö bu«n, ®· sö dông c«ng cô biÓu ®å sö dông ®Êt theo thêi gian vμ s¬ ®å l¸t c¾t nh»m ®iÒu tra t×nh h×nh sö dông ®Êt t¹i bu«n trong qu¸ khø vμ hiÖn t¹i. (Phô lôc 6.2, trang 41 vμ phô lôc 6.4 trang 43). KÕt qu¶ sö dông c«ng cô biÓu ®å sö dông ®Êt theo thêi gian cho thÊy nh÷ng biÕn ®æi trong QLTNR vμ sö dông ®Êt trong céng dång. Sù biÕn ®æi diÖn tÝch rõng t¹i bu«n kh¸ lín, tû lÖ che phñ rõng gi¶m m¹nh vÒ sè l−îng. Bªn c¹nh ®ã th× chÊt l−îng rõng còng biÕn ®æi kh¸ nhiÒu qua c©c thêi kú. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn nh− vËy còng tõ nhiÒu phÝa nh−ng còng thÊy lªn nh÷ng nguyªn nh©n kh¸ nçi tréi ë ®©y ®ã lμ do sù t¸c ®éng cña con ng−êi. Ng−êi d©n t¸c ®éng vμo diÖn tÝch rõng víi môc ®Ých chñ yÕu lμ lÊy gç lμm nhμ, lμm cñi ®un. DiÖn tÝch rõng bÞ gi¶m m¹nh lμ viÖc bμ con ph¸ rõng ®Ó canh t¸c n−¬ng rÉy. Ph−¬ng thøc canh t¸c n−¬ng rÉy chñ yÕu ph¸t triÓn t¹i n¬i ®©y khi bμ con trong bu«n míi vÒ sinh sèng. Khi d©n sè trong bu«n t¨ng nhanh th× diÖn tÝch rÉy còng t¨ng nhanh: vÝ dô: n¨m 1976 chØ gÇn 15 ha th× ®Õn n¨m 1989 diÖn tÝch rÉy dïng canh t¸c trong toμn bu«n lμ trªn 50 ha. Nh−ng ®©y còng lμ nhu cÇu thiÕt thùc cña ng−êi d©n ®Én ®Õn khã kh¨n trong c«ng t¸c QLBVR. Khi bu«n míi chuyÓn vÒ ®©y, bμ con ch−a biÕt ®Õn s¶n xuÊt lóa n−íc vμ diÖn tÝch lóa n−íc chØ h¬n 1 ha nh−ng ®Õn n¨m 2000 diÖn tÝch lóa n−íc ®· t¨ng lªn 12 ha. Trªn ®Êt rÉy bμ con trång b¾p, tØa lóa rÉy nh−ng chñ yÕu lμ gièng ®Þa ph−¬ng ch−a cã kü thuËt canh t¸c vμ chñ yÕu dùa vμo thêi tiÕt nªn n¨ng suÊt rÊt thÊp. Qua s¬ ®å l¸t c¾t cho thÊy: ®èi víi ®Êt rÉy cña nh÷ng hé gia ®×nh trong bu«n, hiÖn nay ®−îc bμ con sö dông chñ yÕu trång c©y ng¾n ngμy, cã kh¸ nhiÒu ®Êt trèng ®åi träc. VÊn ®Ò quy ho¹ch ®Êt ®Ó sö dông nh»m kh«ng l·ng phÝ tμi nguyªn ®Êt lμ viÖc lμm cÇn thiÕt. Bªn c¹nh ®ã th× viÖc lùa chän gièng c©y trång phï hîp víi môc ®Ých kinh tÕ ®èi víi ®Êt trèng, ®åi träc n¬i ®©y lμ vÊn ®Ò cÊp thiÕt. Trong khi ®ã t¹i bu«n nhiÒu hé cã nhu cÇu trång c©y c«ng nghiÖp l©u n¨m trªn ®Êt rÉy cña hä nh− cμ phª, ®iÒu thÕ nh−ng bμ con trong bu«n còng ®ang ph©n v©n ch−a râ hiÖu qu¶ kinh tÕ sÏ mang l¹i cho hä nh− thÕ nμo. HiÖn nay, vÊn ®Ò cÊp trong bu«n cÇn ®−îc nhiÒu bªn liªn quan gi¶i quyÕt ®ã lμ: - ®èi víi c«ng t¸c qu¶n lý BVR: céng ®ång sèng kh¸ gÇn rõng nªn ho¹t ®éng khai th¸c gç, còi, tre, nøa, song m©y ®Ó sö dông trong gia ®×nh th−êng 19
  19. xuyªn x¶y ra. Nhu cÇu lμm nhμ cña c¸c hé míi t¸ch hé, nhu cÇu gç lμm chuång, tr¹i, dïng ®an l¸t lμ rÊt lín. Do cuéc sèng hμng ngμy mμ bμ con vÉn vμo rõng ®Ó khai th¸c l©m s¶n ngoμi gç nh− m¨ng, rau, cã hé cßn s¨n b¾t ®éng vËt rõng g©y rÊt nhiÒu khã kh¨n trong c«ng t¸c QLBVR t¹i ®Þa ph−¬ng. - VÊn ®Ò n÷a lμ bμ con ®· ®Þnh canh, ®Þnh c−, ®· ®−a gièng míi vμo s¶n xuÊt nh−ng do thiÕt vèn thiÕu ®Êt vμ ch−a cã kü thuËt nªn cuéc sèng ng−êi d©n vÉn cμn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, ®Æc biÖt lμ c¸c hé ®ãi. Ch¨n nu«i t¹i bu«n cßn h¹n chÕ c¶ vÒ sè l−îng vμ chÊt l−îng. C¸c hé d©n ch¨n nu«i theo h−íng tù cung, tù cÊp, chñ yÕu lμ lμm l−¬ng thùc. Nªn viÖc ®−a gièng míi vμo s¶n xuÊt ch¨n nu«i nh»m gi¶i quyÕt c«ng viÖc cho lùc l−îng lao ®éng d− thõa, t¨ng thu nhËp cho ng−êi d©n lμ rÊt cÇn thiÕt. Tãm l¹i: Víi ®Æc tr−ng cña mét céng ®ång d©n téc chiÕm trªn 80%, bu«n M’N¨ng D¬ng hiÖn nay ®· cã nh÷ng thay ®æi vÒ c¸c mÆt kinh tÕ, x· héi: - Bμ con M’N«ng ®· ®Þnh canh, ®Þnh c−. §êi sèng kinh tÕ dÇn ®i vμo æn ®Þnh. - Mét sè kü thuËt canh t¸c cña khuyÕn n«ng ®· ®−îc bμ con ¸p dông vμ tiÕp nhËn. Cïng víi tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña x· héi kinh tÕ kÐo theo nh÷ng thay ®æi vÒ diÖn tÝch ®Êt ®ai: - DiÖn tÝch rõng suy gi¶m m¹nh so víi tr−íc ®©y. - DiÖn tÝch ®Êt mμu vμ ruéng n−íc t¨ng. Tuy vËy, mét sè phong tôc tËp qu¸n cña ng−êi M’N«ng n¬i ®©y vÉn cßn g×n gi÷ vμ duy tr× nh−: Canh t¸c n−¬ng rÉy víi gièng ®Þa ph−¬ng, thu h¸i LSNG, s¨n b¾t §VR, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c hé nghÌo, ®ãi. §iÒu ®ã chøng tá sù phô thuéc vμo TNR cña céng ®ång ng−êi M’N«ng n¬i ®©y. Cã lÏ ®©y còng lμ ®Æc thï chung cña c¸c céng ®ång d©n téc thiÓu sè sèng gÇn rõng. 7.2. T×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ hé liªn quan ®Õn sö dông vμ qu¶n lý tμi nguyªn rõng: Trong ph¹m vi ®Ò tμi nμy, chóng t«i chØ nghiªn cøu vμ ph©n tÝch kinh tÕ hé céng ®ång M’N«ng t¹i Bu«n mμ kh«ng ph©n tÝch kinh tÕ hé cña céng ®ång ng−êi Kinh, bëi ®a sè hé ng−êi Kinh n¬i ®©y lμ nh÷ng hé bu«n b¸n, cã thu nhËp v−ît tréi so víi ng−êi M’N«ng. 20
  20. Qua kÕt qu¶ ph©n lo¹i kinh tÕ hé t¹i Bu«n M’N¨ng D¬ng (phô lôc 7, trang 46 ®Õn trang 58) chóng t«i ghi nhËn: sè hé thuéc nhãm kinh tÕ 1 lμ 26 hé (chiÕm tû lÖ 26,5%), nhãm kinh tÕ 2 lμ 21 hé (21,4%), nhãm kinh tÕ 3 lμ 27 hé (27,6%), nhãm kinh tÕ 4 lμ 24 hé (24,5%), c¸c nhãm hé (4 nhãm) t−¬ng ®−¬ng nhau, ®iÒu nμy cho thÊy r»ng sè hé nghÌo vμ ®ãi chiÕm tû lÖ kh¸ cao trong bu«n. NhiÒu hé trong bu«n cã cuéc sèng phô thuéc nhiÒu vμo rõng ®Æc biÖt lμ nh÷ng hé nghÌo ®ãi. V× kh«ng cã ®Êt canh t¸c vμ sè lao ®éng lín tuæi, hay ®au èm, nh÷ng hé nghÌo ®ãi n¬i ®©y th−êng vμo rõng thu h¸i LSNG ®Ó phôc vô ®êi sèng hμng ngμy, cã hé thu nhËp chñ yÕu tõ viÖc lÊy m¨ng ®em b¸n. B©y giê, cuéc sèng cña céng ®ång d©n téc n¬i ®©y ®Õn ®· cã nhiÒu thay ®æi ®¸ng kÓ, ®ã lμ nhiÒu hé gia ®×nh ®· cã ti vi, xe m¸y, xe cμy phôc vô sinh ho¹t vμ s¶n xuÊt. Ng−êi d©n ®a sè ®· biÕt ch÷, tiÕp thu kinh nghiÖm trång trät còng nh− ch¨n nu«i nªn s¶n xuÊt ®¹t hiÖu qu¶ cao, ®êi sèng tõng b−íc ®−îc æn ®Þnh, c¸c phong tôc tËp qu¸n l¹c hËu dÇn ®−îc lo¹i bá vμ bμ con tin t−ëng vμo chÝnh s¸ch ph¸t triÓn cña §¶ng vμ nhμ n−íc, yªn t©m s¶n xuÊt, t×nh h×nh x· héi æn ®Þnh. Khi ph©n lo¹i c¸c nhãm kinh tÕ th× ng−êi d©n ®· dùa vμo c¸c chØ tiªu nh− sè lao ®éng, møc thu nhËp cña c¸c hé gia ®×nh trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y t¹i bu«n. §å thÞ 7.2.a: Sè nh©n khÈu/ Sè lao ®éng trung b×nh(TB) cña c¸c nhãm kinh tÕ hé: 8,000 So nhan khau/ lao dong TB 7,000 6,000 5,000 So nhan khau(TB) 4,000 3,000 So lao dong(TB) 2,000 1,000 0 Nhom Nhom Nhom Nhom KT 1 KT 2 KT 3 KT 4 Nhom kinh te ho Qua ®å thÞ biÓu diÔn sè nh©n khÈu/sè lao ®éng trung b×nh cña c¸c nhãm kinh tÕ hé t¹i bu«n ®· cho thÊy ®−îc sù thay ®æi vÒ sè lao ®éng cña c¸c nhãm hé kh¸c nhau. Sè lao ®éng gi¶m dÇn tõ nhãm kinh tÕ 1 ®Õn nhãm kinh tÕ 4. C¸c nhãm kinh tÕ 3 vμ 4 rÊt Ýt lao ®éng mμ ®Æc biÖt lμ nhãm 4. Sè lao ®éng còng ¶nh 21
nguon tai.lieu . vn
Nông nghiệp Ngư nghiệp Lâm nghiệp Sinh học Hoá học Ngôn ngữ học Ngân hàng - Tín dụng