Xem mẫu
- 596
NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM TẬP TRUNG ĐẦU TƯ VÀO
CỒNG NGHỆ CHUYỂN ĐỔI SỐ
TS. Lê Văn Hải
Đại học Ngân hàng Thành phố Hồ Chí Minh
TÓM TẮT
Nằm trong xu hướng chuyển động chung của các ngân hàng trên thế giới cũng như cộng
đồng ngân hàng trong khu vực, nhất là trong điều kiện đại dịch Covid-19 đang tiếp tục
diễn biến phức tạp, trên phạm vi rộng và kéo dài, ở cả Việt Nam và trên thế giới, các Ngân
hàng thương mại (NHTM) Việt Nam đang tập trung đầu tư ứng dụng công nghệ chuyển
đổi số, nâng cao năng lực cạnh tranh dịch vụ ngân hàng điện tử. Bài viết nêu lên tổng quan
có tính chất khái quát nhất về phát triển công nghệ ngân hàng số, đưa ra kết quả khảo sát
cụ thể về ứng dụng một số công nghệ cụ thể của một số NHTM Việt Nam để minh chứng
cho chủ đề bài viết, đưa ra một số nhận xét, đánh giá ưu điểm, một số bất cập và khuyến
nghị có liên quan.
Từ khóa: ngân hàng thương mại, tập trung đầu tư, chuyển đổi số
1. GIỚI THIỆU NGHIÊN CỨU
Ứng dụng những thành tựu mới nhất của công nghệ thông tin, những phát minh của nhân
loại vào nâng cao năng lực cạnh tranh là nhu cầu tất yếu khách khách quan của các doanh
nghiệp trên toàn cầu, cũng như hệ thống ngân hàng, tổ chức tài chính của Việt Nam, nhất
là trong thời đại bùng nổ của công nghệ 4.0, xu hướng phát triển của Fintech, Blockchain,
Mobile Money, công nghệ ngân hàng số,… hiện nay. Tuy nhiên xu hướng này cũng đặt ra
yêu cầu cấp bách về quản lý nhà nước, về sự phối của các bộ ngành có liên quan, về triển
khai đồng bộ của các đơn vị cung ứng dịch vụ công; về tạo lập môi trường pháp lý rỗ ràng,
minh bạch và chặt chẽ, nhằm đảm bảo cho việc nắm bắt kịp thời, hiệu quả xu hướng nói
trên phát triển an toàn, bền vững, nhưng cũng phải bảo đảm quyền lợi, nghĩa vụ của các
Ngân hàng, của khách hàng, của các tổ chức trung gian thanh toán. Các NHTM Việt Nam
cũng cần lựa chọn loại công nghệ số phù hợp với khả năng tài chính, năng lực quản lý và
vận hành, sự tương tác đồng bộ về áp dụng công nghệ số của các ngành, các lĩnh vực dịch
vụ công và lĩnh vực khác có liên quan của nước ta. Vì vậy việc nghiên cứu làm rõ thực
trạng triển khai áp dụng công nghệ ngân hàng số tại các NHTM Việt Nam đến thời điểm
hiện nay, khuyến nghị các giải pháp về quản lý nhà nước, về hoàn thiện môi trường pháp
lý,…được đặt ra có tính cấp bách.
- 597
2. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU
Công nghệ ngân hàng số là vấn đề rất mới, chỉ được đề cập nhiều trong khoảng 6-8 năm
gần đây trên thế giới, cùng với sự xuất hiện của thuật ngữ về nền kinh tế số. Cho đến nay
tác giả bài viết chưa tìm thấy các công trình nghiên cứu lý thuyết có tính chất hệ thống về
chuyển đổi công nghệ ngân hàng số được công bố trên thế giới. Kết qủa dữ liệu tác giả tìm
kiếm được chủ yếu là một số khái niệm, quan niệm, phân loại, đặc điểm của công nghệ
ngân hàng số; phân biệt giữa ngân hàng số, ngân hàng điện tử, dịch vụ ngân hàng trên thiết
bị di động; phân biệt tiền kỹ thuật số và tiền điện tử; xu hướng phát triển của công nghệ
ngân hàng số; bài học học kinh nghiệm và thực tiễn chuyển đổi công nghệ ngân hàng số
của Trung Quốc và một số quốc gia trong khu vực.
Tại Việt Nam, công nghệ ngân hàng số cũng mới chỉ được đề cập nhiều trên một số diễn
đàn trong khoảng 2 năm gần đây. Nhiều bài báo khoa học đăng trên Tạp chí Ngân hàng,
Tạp chí Thị trường Tài chính tiền tệ, Tạp chí Tài chính,…và một số diễn đàn hội thảo, tọa
đàm trong ngành ngân hàng về phát triển thanh toán không dùng tiền mặt trong nền kinh
tế cũng chủ yếu đề cập đến một số góc độ liên quan đến công nghệ ngân hàng số của thế
giới như nói ở trên.
Đến nay tác giả bài viết chưa thấy có công trình nghiên cứu khoa học nào, từ cấp bộ ngành
trở lên liên quan trực tiếp đến công nghệ ngân hàng số được nghiệm thu, công bố công
khai. Cũng chưa cố luận án tiến sĩ kinh tế nào được bảo vệ, luận văn thạc sĩ nào được hoàn
thành, công bố rộng rãi về đầu tư chuyển đổi công nghệ ngân hàng số của Việt Nam có
tính cập nhật đến tháng 6/2020.
Mới đây nhất, tại Học viện Ngân hàng, được giao triển khai đề tài nghiên cứu khoa học và
công nghệ trọng điểm cấp ngành ngân hàng với đề tài “Quản lý tiền tệ trong điều kiện phát
triển nền kinh tế số ở Việt Nam”, nhưng đến nay chưa được nghiêm thu, chưa được công
bố công khai. Nhiệm vụ nghiên cứu này mới chỉ tổ chức hội thảo và phát hành kỷ yếu hội
thảo với chủ đề: “Phát triển nền kinh tế số: Những yêu cầu đổi mới và quản lý tiền tệ
ở Việt Nam”, diễn ra vào tháng 12/2019. Nội dung các bài tham luận và hội thảo mới chỉ
tập trung vào trao đổi các chủ đề chính: i) Bản chất nền kinh tế số; ii) Phát triển nền kinh
tế số trên thế giới và Việt Nam: Kinh nghiệm phát triển nền kinh tế số trên thế giới; Phát
triển nền kinh tế số ở Việt Nam giai đoạn 2010 – 2020; iii) Các loại hình tiền tệ và lưu
thông tiền tệ trong điều kiện phát triển kinh tế số; iv) Những yêu cầu đổi mới đáp ứng yêu
cầu phát triển kinh tế số về: quản lý phát hành và tổ chức lưu thông tiền tệ, hoạch định và
thực thi chính sách tiền tệ, quản lý hệ thống thanh toán quốc gia, quản lý ngoại hối, đảm
bảo an ninh tiền tệ; v) Kinh nghiệm quốc tế về đổi mới các nội dung quản lý tiền tệ trong
điều kiện phát triển nền kinh tế số.
- 598
Nhìn chung các bài tham luận hội thảo nói trên, cũng như một số bài viết đăng trên các tạp
chí chuyên ngành trong ngành ngân hàng chưa tập trung làm rõ thực trạng đầu tư chuyển
đôi sang công nghệ số của các ngân hàng thương mại Việt Nam có tính cập nhật đến thời
điểm hiện nay.
3. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU
Bài viết nghiên cứu về thực tiễn, tác giả không nghiên cứu về lý thuyết và không có điều
kiện sử dụng phương pháp định lượng, xây dựng các hàm, tìm các biến, tính toán mức độ
tác động của các nhân tố ảnh hưởng. Bài viết sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính
truyền thống, dựa trên các nguồn số liệu, tư liệu thứ cấp, khảo sát cụ thể về triển khai áp
dụng công nghệ ngân hàng số của 2 NTM Nhà nước dã cổ phần hóa và có quy mô lớn; một
số NMHTM cổ phần tư nhân có quy mô khá và trung bình, tiến hành phân tích, đánh giá,
nhận xét, trả lời lảm rõ các câu hỏi: i) Tổng quan về phát triển công nghệ ngân hàng số ở
Việt Nam đến nay ra sao? Đầu tư chuyển đổi công nghệ số đang được các NHTM Việt
Nam triển khai như thế nào? Những lựa chọn cụ thể về công nghệ ngân hàng số qua khảo
sát minh chứng đối của một số NHTM Việt Nam đang triển khai trong thực tế ra sao?
Những nhận xét và đánh giá về điểm tích cực, một số bất cập đang đặt ra hiện nay về đầu
tư chuyển đổi công nghệ số của các NHTM Việt Nam là gì? Có những khuyến nghị giải
pháp để khắc phục bất cập đó như thế nào theo mục tiêu đề ra của chủ đề bài viết? Đó cũng
chính là những đóng góp của bài viết.
4. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
4.1. Cơ sở lý thuyết
Khái niệm ngân hàng số
Có nhiều khái niệm, đinh nghĩa về ngân hàng số. Song tác giả bài viết cho rằng, khái niệm
sau đây có tính khái quát và thể hiện đầy đủ nhất về bản chất của ngân hàng số. Digital
Banking hay ngân hàng số là ngân hàng có thể thực hiện hầu hết các giao dịch ngân hàng
bằng hình thức trực tuyến thông qua Internet. Giao dịch của ngân hàng số không phải đến
chi nhánh ngân hàng và giảm thiểu đến mức tối đa những thủ tục giấy tờ liên quan. Đồng
thời tính năng của ngân hàng số có thể thực hiện mọi lúc mọi nơi không phụ vào thời gian
không gian nên khách hàng hoàn toàn chủ động. [Thebank (2020)]
Lợi ích của ngân hàng số
Một là, về hiệu quả kinh doanh: Không chỉ làm nền tảng kỹ thuật số cải thiện sự tương
tác với khách hàng và giúp những nhu cầu của khách hàng được đáp ứng nhanh hơn, ngân
hàng số cũng cung cấp các phương pháp để làm cho các chức năng nội bộ hiệu quả hơn.
- 599
Hai là, tiết kiệm chi phí: Ngân hàng số là một trong những chìa khóa để các ngân hàng
cắt giảm chi phí thông qua các ứng dụng tự động thay cho lao động thủ công. Nền tảng kỹ
thuật số trong tương lai có thể giảm chi phí thông qua sự hỗ trợ của dữ liệu mạng và phân
tích, xử lý nhanh hơn với những thay đổi của thị trường.
Ba là, độ chính xác cao: Nền tảng công nghệ của ngân hàng số sẽ giúp tính toán, xử
lý cũng như ghi nhận những giao dịch, biến động một cách chính xác tuyệt đối.
Bốn là, tăng cường bảo mật: Các giao dịch hay bất kìa phát sinh nào trên tài khoản
ngân hàng, khách hàng đều nhận được mã OTP cho mỗi lần giao dịch và nhận được tin
nhắn hoặc email thông báo. Khách hàng hoàn toàn có thể yên tâm về tính bảo mật của ngân
hàng số
Phân biệt ngân hàng số và ngân hàng điện tử
Ngân hàng số và ngân hàng điện tử dễ gây nhầm lẫn vì sở hữu những yếu tố giống nhau
như quản lý tài khoản ngân hàng trực tuyến và thực hiện các tính năng cốt lõi của ngân
hàng, như: chuyển chuyển tiền, thanh toán hoá đơn, nạp tiền điện thoại, gửi tiền tiết kiệm…
Tuy nhiên, Ngân hàng số bao hàm tổng quát hơn và chi tiết hơn các tính năng và hoạt động
của ngân hàng. Vì vậy, có thể nói Ngân hàng điện tử là một dịch vụ tiện ích của ngân hàng
số. Bảng số 1 dưới đây thể hiện rõ hơn sự khác nhau giữa ngân hàng số và ngân hàng điện
tử trên một số nội dung cụ thể.
Bảng số 1: Phân biệt ngân hàng số và ngân hàng điện tử
Ngân hàng số Ngân hàng điện tử
(Digital Banking) (Internet Banking)
Một hình thức ngân hàng số hoá Một dịch vụ ngân hàng trực
Định nghĩa tất cả những hoạt động và dịch tuyến, ngân hàng điện tử của các
vụ ngân hàng truyền thống. ngân hàng.
Phương tiện Live bank, Website, thiết bị đi Ứng dụng trên điện thoại di
hoạt động động. động, laptop có kết nối mạng.
- Rút tiền, chuyển tiền. - Chuyển tiền trong và ngoài hệ
- Gửi tiết kiệm kỳ hạn, không thống.
kỳ hạn có lãi suất. - Truy vấn số dư tài khoản.
Hoạt động - Quản lý tài khoản thanh toán - Thanh toán hoá đơn điện tử.
chính và tài khoản tiết kiệm. - Gửi tiền tiết kiệm.
- Vay vốn, vay tiêu dùng.
- Thanh toán hoá đơn.
- Dịch vụ tiện ích khác.
Nguồn: [VPBank (2020)]
- 600
4.2. Thực trạng triển khai tại Việt Nam
4.2.1. Tổng quan về phát triển công nghệ ngân hàng số ở Việt Nam
Theo số liệu thống kê của Ngân hàng Nhà nước (NHNN), Việt Nam tính đến hết
tháng 6/2020, trong cả nước có khoảng gần 88,5 triệu tài khoản của cá nhân và tổ chức tại
các NHTM. Tuy nhiên, nhiều người có hơn 2 tài khoản nên tính ra mới chỉ có trên 63,7%
người trưởng thành Việt Nam có tài khoản ở các NHTM. Trong khi đó, tỷ lệ người dân sử
dụng điện thoại thông minh tại Việt Nam là rất cao, đạt trên 65% số người đang trong độ
tuổi lao động. Thực trạng này cho thấy tiềm năng lớn về phát triển ngân hàng số, với sự
kết nối tới những người đang sử dụng điện thoại thông minh và những người sẽ sử dụng
điện thoại thông minh trong tương lai gần. [SBV (2020)]
Hiện nay loại công nghệ ngân hàng số eKYC đang được ứng dụng mạnh mẽ tại các
NHTM VIệt Nam. Với tỷ lệ người dân sử dụng điện thoại thông minh nói trên, eKYC sẽ mở
ra cơ hội cho các NHTM tiếp cận những khách hàng tại những địa phương mà mình chưa có
chi nhánh. Ngược lại, khách hàng ở những vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa, miền núi, có
thể tiếp cận dich vụ ngân hàng thuận lợi mà không cần phải đến các điểm giao dịch của ngân
hảng. Nhiều khách hàng khác có thể thực hiện được bất cứ giao dịch ngân hàng nào mà
không cần đến các điểm giao dịch với bất cứ tời điểm nào trong ngày. Mặt khác, eKYC cũng
giúp khách hàng đăng ký dịch vụ của nhiều ngân hàng khác nhau một cách dễ dàng và nhanh
chóng hơn trước đây. Tuy nhiên, việc khách hàng lựa chọn gắn bó với ngân hàng nào, rõ
ràng sẽ phụ thuộc vào chính chất lượng các sản phẩm, dịch vụ của ngân hàng, đặc biệt là các
dịch vụ trên nền tảng số. Bởi vậy eKYC đang thúc đẩy cạnh tranh mạnh mẽ trong ứng dụng
công nghệ ngân hàng số giữa các NHTM tại Việt Nam hiện nay.
eKYC là thuật ngữ viết tắt của Electronics Know Your Customer. Thuật ngữ này
trong ngành ngân hàng được hiểu là xác thực, định danh khách hàng điện tử; là phát triển
của công nghệ và đơn giản hóa các thủ tục, giấy tờ, tạo thuận lợi cho khách hàng. Hiện nay
các ngân hàng ở nhiều quốc gia với sự chấp thuận của cơ quan quản lý có thẩm quyền, đã
và đang chuyển sang hình thức nhận biết khách hàng qua phương thức điện tử một cách
phổ cập, thường xuyên.
Trong thời đại cách mạng công nghiệp 4.0, có bốn lĩnh vực mà các ngân hàng
số chịu tác động nhiều nhất, đó là
- 601
Thứ nhất, là trải nghiệm khách hàng. Với sự phát triển nhanh chóng của công
nghệ & kỹ thuật số, khách hàng mong đợi sự phản hồi nhanh chóng hơn cũng như
những trải nghiệm tốt hơn.
Thứ hai, là tự động hoá, AI (trí tuệ nhân tạo) và sự ra đời của nhiều công nghệ
mới đang nâng cao hiệu quả, năng suất và trải nghiệm khách hàng tốt hơn.
Thứ ba, có thể nhận thấy sự ra đời của hàng loạt các sản phẩm công nghệ mới.
Do đó, với việc sử dụng Open Banking and Open APIs để kết nối đa hệ thống, các
ngân hàng cùng với các nahf cung cấp giải pháp công nghệ hoàn toàn có thể tạo ra
các sản phẩm dịch vụ ngân hàng mới nhanh hơn, cũng như mang những sản phẩm
này ra thị trường mục tiêu nhanh hơn.
Thứ tư, quan trọng hơn tất cả là vấn đề ngân hàng phải bảo mật toàn bộ các
dữ liệu của khách hàng, bảo đảm an toàn tất cả các giao dịch, an toàn tài sản. Để đảm
bảo yêu cầu này, ban cạnh công nghệ, quy trình kỹ thuật nghiệp vụ của ngân hàng, tổ chức
cung ứng dịch vụ thanh toán, thì còn đòi hỏi môi trường pháp lý chặt chẽ và đầy đủ, đảm
bảo quyền lợi, nghĩa vụ, trách nhiệm của các bên có liên quan.
Để hoàn thiện môi trường pháp lý cho phát triển dịch vụ ngân hàng điện tử, công
nghệ ngân hàng số, NHNN đang lấy ý kiến đối với Dự thảo Thông tư sửa đổi, bổ sung một
số điều của Thông tư số 23/2014/TT-NHNN về hướng dẫn việc mở và sử dụng tài khoản
thanh toán tại tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán. Trong đó, sửa đổi lớn nhất liên quan
đến việc cho phép NHTM được quyết định gặp hoặc không gặp trực tiếp khách hàng khi
lần đầu thiết lập mối quan hệ eKYC. [SBV (2020)]
Theo đó, thay vì phải đến trụ sở ngân hàng, hoặc đăng ký mở tài khoản từ xa nhưng
phải có xác thực trực tiếp của nhân viên ngân hàng, thì với quy định mới, khách hàng có
thể mở tài khoản tại nhà, hoặc bất cứ đâu chỉ cần có smartphone và tải ứng dụng Mobile
banking.
Trong thời gian qua cũng như hiện nay, nhiều NHTM Việt Nam đang lựa chọn nhiều
công ty cung ứng các giải pháp công nghệ chuyển đổi công nghệ số. Nhiều NHTM Việt
Nam đang triển khai ứng dụng công nghệ nhận diện khuôn mặt. Cụm từ khá mới lạ này
được biết đến nhiều hơn và phổ biến hơn có lẽ bắt đầu từ khi điện thoại Apple tích hợp tính
năng FaceID, nhận diện khuôn mặt trên iPhoneX. Đến thời điểm hiện tại, công nghệ này
đã trở nên quá quen thuộc trong cuộc sống hàng ngày. Nhiều nước trên thế giới đã áp dụng
- 602
công nghệ nhận diện khuôn mặt vào trong nhiều lĩnh vực, như: an ninh, y tế, giáo dục,…bởi
sự tiện lợi và tính chính xác của nó.
4.2.2. Khảo sát triển khai cụ thể của một số ngân hàng thương mại Việt Nam
Triển khai dịch vụ ngân hàng số VCB Digibank của Vietcombank
Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) là một trong
những NHTM tiên phong trong đầu tư ứng dụng công nghệ hiện đại, phát triển dịch vụ
ngân hàng điện tử. Mới đây nhất, tháng 7/2020, Vietcombank đã ra mắt dịch vụ ngân hàng
số VCB Digibank, trên cơ sở hợp nhất các nền tảng giao dịch trực tuyến và thay thế các
dịch vụ Internet Banking và Mobile Banking trước đây của ngân hàng. Vốn là một ngân
hàng lớn, sự kiện này của Vietcombank liền nhận được sự quan tâm của nhiều khách hàng.
Chỉ trong thời gian ngắn ra mắt VCB Digibank, đã có trên 60%, tương ứng với hàng
triệu khách hàng hiện hữu của Vietcombank đã chuyển đổi sang dịch vụ mới VCB
Digibank. Con số này vẫn đang tiếp tục tăng trưởng từng ngày. Cùng với đó, lượng khách
hàng đến các điểm giao dịch của Vietcombank để đăng ký, trải nghiệm dịch vụ mới cũng
tăng gấp đôi so với thông thường.
Triển khai dịch vụ iPay Mobile của VietinBank
VietinBank cũng là một NHTM có quy mô lớn, đi đầu trong phát triển dịch vụ ngân
hàng điện tử và ứng dụng công nghệ ngân hàng số. Vietinbank đang đẩy mạnh lượng khách
hàng mới trên ứng dụng Mobile.Vietinbank đưa ra chính sách khuyến mại, khách hàng cá
nhân đăng ký và kích hoạt mới dịch vụ iPay Mobile của ngân hàng sẽ được tăng ngay thẻ
nạp điện thoại cho 300 khách đầu tiên đăng ký mới và kích hoạt thành công ứng dụng
VietinBank iPay Mobile mỗi ngày. Thời điểm cuối năm 2019, ngân hàng này cũng đã rầm
rộ ra mắt ứng dụng VietinBank iPay Mobile phiên bản mới được nâng cấp thêm hơn 50
tính năng, giúp tối ưu hoá trải nghiệm người dùng.
Triển khai công ngệ ngân hàng nhận diện khuôn mặt trên iPhoneX của TPBank
Từ năm 2016, TPBank là NHTM tiên phong ứng dụng eKYC tại Việt Nam khi triển
khai thành công trên hoàn hệ thống LiveBank. Đến nay, TPBank đã phát triển phương thức
định danh này trên nền tảng di động và thông báo hoàn thiện toàn bộ quy trình eKYC trên
app. Đây là bước tiến trong quá trình hoàn thiện hệ sinh thái ngân hàng số của TPBank. Từ
việc khách hàng không cần đến quầy hay gặp trực tiếp nhân viên ngân hàng vẫn có thể chủ
động mở tài khoản bất kỳ thời điểm nào tại LiveBank, giờ đây chỉ cần mất vài phút trên
app TPBank khách hàng đã có thể mở thành công tài khoản, giao dịch được ngay mà không
cần di chuyển đến bất cứ đâu. [VNBA (2020)]
- 603
TPBank được coi là một trong số những NHTM đầu tiên ứng dụng công nghệ trắc
sinh học bằng vân tay và nhận diện gương mặt tại các LiveBank. Đồng thời, TPBank cũng
nâng cấp ứng dụng eBank X, nhằm mang lại trải nghiệm tốt hơn cho khách hàng. Đại dịch
Covid-19 đã thay đổi đáng kể nhận thức và tư duy của nhiều khách hàng đối với việc giao
dịch trên nền tảng số. Đây là thách thức với ngành ngân hàng, nhưng xét về mặt chuyển
đổi số lại là cơ hội. Việc phát triển ngân hàng số cũng không chỉ là xu hướng mà đã trở
thành sự tất yếu trong thời đại 4.0. Nếu không muốn bị lạc hậu và lùi lại phía sau, các ngân
hàng không thể chần chừ lâu hơn trên đường đua này. Bởi vậy, nhiều ngân hàng thương
mại đang tiếp tục đầu tư mạnh cho công nghệ số.
Với định hướng phát triển trở thành ngân hàng số hàng đầu Việt Nam, TPBank đã
cập nhật tính năng nhận diện khuôn mặt vào trong giao dịch tại ngân hàng tự động
LiveBank. Đây là điều mà chỉ số ít ngân hàng trên thế giới áp dụng. Tiên phong dẫn đầu
nhưng tính năng này của TPBank được sự ủng hộ của khách hàng, đặc biệt là giới trẻ hiện
nay.
Máy LiveBank nhận diện khuôn mặt khách hàng chỉ trong một vài giây. Sau đó khách
hàng thực hiện các giao dịch như nộp tiền, rút tiền cũng chỉ trong vài phút, cho dù lúc đó
trời còn tối nữa. Thay vì việc phải mang thẻ cứng dày cộm trong ví, nhớ hàng tá mật khẩu
mà bạn không hề nhớ cái nào là mật khẩu cuối cùng vừa thay đổi, hay đối diện với nguy
cơ bị nuốt mất thẻ không biết đến ngày nào mới lấy lại được, giờ đây, điều duy nhất khách
hàng cần làm đó chính là đi người không để giao dịch. Khách hàng chỉ cần đứng yên cho
máy quét khuôn mặt vài giây và sau khi máy nhận diện xong, các giao dịch sau đó đều
được thực hiện một cách dễ dàng.
Hệ thống Depth Camera hiện đại trên LiveBank sẽ xác định các góc cạnh của khuôn
mặt, chiều sâu, hình dáng mắt, phát hiện chuyển động, cảm nhận nhiệt độ… để nhận ra
chính xác bạn là ai. Nếu như trên hệ thống nhận diện khuôn mặt của các thiết bị khác, sự
so sánh chỉ được diễn ra giữa khuôn mặt đăng nhập và khuôn mặt đã lưu trữ trong máy, thì
với TPBank LiveBank sự so sánh sẽ diễn ra giữa khuôn mặt đăng nhập với hàng triệu
khuôn mặt trong hệ thống. Đây chính là điểm nổi trội của tính năng này trên TPBank
LiveBank.
Sự tiện lợi này đã dành được điểm cộng tuyệt đối, đặc biệt đối với khách hàng trẻ
tuổi, những người dẫn đầu xu hướng, dễ dàng nắm bắt công nghệ mới và biết cách để biến
công nghệ thành trợ thủ đắc lực cho mình. Khách hàng không cần phải mất thời gian cho
những thao tác phức tạp, chỉ như một lần selfie trong 3 giây, mọi giao dịch sẽ trở nên đơn
giản và dễ dàng hơn rất nhiều.
- 604
Nâng cao trải nghiệm là điều cần thiết trong giao dịch ngân hàng nhưng quan trọng
nhất vẫn là sự bảo mật, an toàn. TPBank đảm bảo điều đó bằng lớp xác thực thứ hai là vân
tay. Sử dụng lớp xác thực thứ hai là vân tay khiến khách hàng cảm thấy yên tâm hơn rất
nhiều, bởi vân tay của mỗi người là duy nhất, không có sự trùng lặp ngay cả với những anh
em sinh đôi. Còn với những giao dịch trên 5 triệu đồng, TPBank LiveBank sẽ gửi ngay lớp
xác thực thứ 3 là mã OTP đến số điện thoại khách hàng đã đăng ký.
Đảm bảo an toàn, bảo mật cho khách hàng luôn là những ưu tiên hàng đầu của ngân
hàng. Hiện nay, xã hội xuất hiện nhiều vụ lừa đảo, đánh cắp mật khẩu, làm thẻ giả, ăn cắp
tiền,..nhưng với nền tảng công nghệ số 4.0 hiện đại thì những việc đó hoàn toàn không thể
thực hiện được.
Với công nghệ nhận diện khuôn mặt, TPBank LiveBank đã tiến thêm một bước mới
trong việc dẫn đầu trong xu hướng công nghệ, thúc đẩy giao dịch trở nên nhanh chóng, tiện
lợi, tối ưu hóa trải nghiệm, đưa giao dịch ngân hàng trở nên gần gũi hơn, thân thiện hơn.
Tính đến thời điểm hiện tại, TPBank LiveBank đang đón nhận hàng chục nghìn lượt khách
hàng đến mở tài khoản mới, phục vụ hàng triệu lượt khách hàng giao dịch mỗi ngày.
Triển khai và vận hành eKYC trên LiveBank
Hiện nay nhiều NHTM Việt Nam đang triển khai ứng dụng eKYC. Giải pháp eKYC
do VPBank phát triển cho phép ngân hàng vượt qua mọi rào cản địa lý và thời gian để định
danh khách hàng 100% online dựa vào các thông tin sinh trắc học (biometrics) mà không
cần gặp mặt trực tiếp như quy trình hiện tại. [VPBank (2020)]
Với bước đi đột phá này, VPBank là ngân hàng đầu tiên tại Việt Nam cho phép khách
hàng mở tài khoản thanh toán 100% online để thực hiện giao dịch ngay mà không cần chờ
đợi, và có cơ hội trải nghiệm các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng số của VPBank như chuyển
khoản, thanh toán hóa đơn, nạp tiền dịch vụ, liên kết ví điện tử… với hạn mức nộp tiền tối
đa 10 triệu /ngày và sẽ hết hạn khi tổng hạn mức nộp tiền đạt 300 triệu đồng. Chỉ mất ít
phút để đăng ký và xác thực tại trang https://taikhoan.vpbank.com.vn, khách hàng sẽ được
cấp ngay tài khoản thanh toán & Internet banking và có thể sử dụng ngay mà hoàn toàn
không cần đến ngân hàng. [VPBank (2020)]
Để tạo ra trải nghiệm khách hàng trơn tru này, VPBank đã xây dựng một nền tảng
công nghệ sinh trắc học (biometrics) toàn diện, kết hợp với công nghệ trí tuệ nhận tạo (AI)
và chữ ký điện tử (eSignature). Những tiến bộ công nghệ này sẽ được ứng dụng vào nhiều
sản phẩm hơn trong tương lai như quy trình bán thẻ tín dụng và cho vay. [VPBank (2020)]
- 605
Giải pháp eKYC có tiềm năng tiết kiệm tối đa chi phí vận hành cho ngân hàng, và
quan trọng hơn sẽ tạo động lực thúc đẩy tăng trưởng khách hàng mới, khai mở khả năng
sáng tạo và sức cạnh tranh của toàn bộ hoạt động ngành ngân hàng.
Triển khai ứng dụng NCB iziMobile tại Ngân hàng Quốc dân
Với chiến lược chuyển đổi số nhằm số hóa toàn bộ sản phẩm, dịch vụ ngân hàng,
mang lại những trải nghiệm tốt và gắn kết hơn với khách hàng, Ngân hàng TMCP Quốc
dân (NCB) đã không ngừng cải tiến, cập nhật những tính năng mới trên ứng dụng NCB
iziMobile. NCB vừa cập nhật thêm tính năng mới trên NCB iziMobile giúp khách hàng mở
tài khoản thanh toán trực tuyến một cách nhanh chóng để thực hiện giao dịch ngay mà
không cần chờ đợi nhằm trải nghiệm các sản phẩm dịch vụ ngân hàng số như: chuyển
khoản, thanh toán và nạp tiền dịch vụ, gửi tiết kiệm online,… [VNBA (2020)]
Để mở tài khoản trực tuyến, khách hàng chỉ cần thực hiện một số thao tác Định danh
khách hàng điện tử (eKYC) thông qua NCB iziMobile được NCB xây dựng trên nền tảng
công nghệ hiện đại như: Trí tuệ nhân tạo (AI), xác thực sinh trắc học, chữ ký điện tử…Với
thành công này, NCB đang là một trong những ngân hàng đi đầu trong ứng dụng công nghệ
hiện đại vào chuyển đổi số. Mọi trải nghiệm của khách hàng sẽ được số hóa một cách tối
đa để trải nghiệm khách hàng nhanh hơn, tốt hơn, thuận tiện hơn là mục tiêu chính mà
NCB đang hướng đến.
NCB đã xây dựng hệ thống công nghệ cho phép khách hàng mở tài khoản online hoàn
toàn miễn phí, tiết kiệm thời gian, lại còn được hưởng nhiều ưu đãi là cộng 0,2% lãi suất
và miễn phí chuyển khoản trọn đời. Chỉ mất 2 phút, tôi đã mở được tài khoản tại NCB mà
không cần đến ngân hàng. Giao diện của NCB iziMobile rõ ràng, giúp người dùng dễ thao
tác, tiện lợi, nhanh chóng và an toàn. Đây quả thật là một ứng dụng tuyệt vời.
Mặc dù mới đưa vào hoạt động từ tháng 3/2020, nhưng ứng dụng NCB iziMobile đã
nhận được sự phản hồi tích cực của khách hàng. Số lượng người sử dụng NCB iziMobile
đã tăng lên hàng nghìn khách hàng mỗi tháng. Việc NCB triển khai thành công hệ thống
định danh khách hàng điện tử: eKYC là một dấu mốc quan trọng, thể hiện tầm nhìn và
quyết tâm chuyển đổi số của NCB. Với những tiến bộ về công nghệ, thời gian tới, NCB
tiếp tục số hóa các sản phẩm, dịch vụ nhằm gia tăng trải nghiệm khách hàng.
Khảo sát triển khai công nghệ số ở một số ngân hàng khác
Hàng loạt ngân hàng thương mại khác của Việt Nam cũng chạy đua công nghệ kể từ
đầu năm 2020 đến nay trong bối cảnh một số thời điểm, nhiều địa phương thực hiện giãn
cách xã hội bởi đại dịch Covid-19. NamABank được coi như một trong số ít NHTM đầu
tiên ứng dụng công nghệ robot vào giao dịch nhằm tăng trải nghiệm của người dùng.
- 606
NamABank còn đầu tư VTM OPBA - máy giao dịch ngân hàng tương tác bằng hình ảnh,
tích hợp ATM, mọi nhu cầu tài chính của khách hàng sẽ được đáp ứng mọi lúc mọi nơi:
rút tiền, in, xem sổ phụ tài khoản, phát hành thẻ mà không cần tới ngân hàng để giao
dịch. [VNBA (2020)]
HDBank thực hiện chiến lược trọng tâm năm 2020 đầu tư mạnh cho ngân hàng số.
HDBank xác định 2020 là năm tăng cường ứng dụng công nghệ trên nền tảng Big Data
đồng thời thực hiện số hóa quy trình, kênh phân phối, sản phẩm dịch vụ,... HDBank đang
có hệ sinh thái dịch vụ ngân hàng điện tử khá hiệu quả với các doanh nghiệp có đông khách
hàng, như: Vietjest Air,… [VNBA (2020)]
Trong nửa cuối năm 2020 và năm 2021, Techcombank cũng tiếp tục đẩy mạnh đầu
tư mạnh vào chuyển đổi số, vào công nghệ data, chương trình tư vấn,...Ngân hàng đẩy
mạnh mô hình ngân hàng số để mở rộng khả năng đáp ứng nhu cầu và nâng cao trải nghiệm
khách hàng. [VNBA (2020)]
4.2.3. Một số nhận xét và đánh giá về thực trạng triển khai ngân hàng số tại Việt Nam
a) Những điểm tích cực
Một là, ứng dung công nghệ ngân hàng số là yêu cầu tất yếu khách quan của các
NHTM Việt Nam nhưng các NH đang cân đối giữa mức độ hiện đại của công nghệ, loại
hình công nghệ cần ứng dụng hiệu quả với khả năng chấp nhận của khách hàng có tính tới
sự tiến bộ trong tương lai, với năng lực tài chính, năng lực cán bộ nhân viên và khả năng
phối hợp các tổ chức cung ứng dịch vụ, các doanh nghiệp và các tổ chức có liên quan cùng
nền khách hàng
Hai là, môi trường pháp lý cho ứng dụng công nghệ ngân hàng số, dịch vụ ngân hàng
điện tử không ngừng được hoàn thiện đáp ứng nhu cầu của thực tiễn thị trường công nghệ
ngân hàng số, thương mại điện tử.
Cuộc đua đầu tư công nghệ số của các ngân hàng thương mại Việt Nam gần đây có
thể còn nhằm đón đầu quy định mới sắp được ban hành, đó là Dự thảo Thông tư sửa đổi,
bổ sung một số điều của Thông tư số 23/2014/TT-NHNN về hướng dẫn việc mở và sử
dụng tài khoản thanh toán tại tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán.
Về phía các NHTM cũng đã và đang ban hành kịp thời các quy định nội bộ, các quy
định giao dịch với khách hàng, để một mặt phù hợp với các quy định pháp lý, mặt khác
đảm bảo các quy chuẩn trong quản trị điều hành, quản trị tác nghiệp, đảm bảo quyền lợi và
nghĩa vụ của cả 2 bên. Mục đích cao nhất và nguyên tắc xuyên suốt của môi trường pháp
lý và quy định của các NHTM, đó là, đảm bảo an toàn, hiệu quả, đảm bảo trách nhiệm,
nghĩa vụ và lợi ích hợp pháp của các bên.
- 607
Ba là, triển khai địch vụ ngân hàng điện tử, công nghệ ngân hàng số, một mặt đem
lại lợi ích thiết thực cho chính bản thân NHTM, đó là thu phí dịch vụ của khách hàng: phí
chuyển tiền, phí duy trì tài khoản, phí SMS, số dư trên tài khoản bình quân…thu hút và giữ
chân khách hàng, mở rộng khách hàng, tăng doanh số hoạt động nhưng không cần mở rộng
mạng lưới vật chất. Mặt khác đảm bảo tiện lợi cho khách hàng, không cần phải đến các
điểm giao dịch vật chất với thời gian giao dịch quy định cứng nhắc theo giời hành chính,
hay các điểm đặt máy ATM, phụ thuộc vào POS, cần giao dịch trên điện thoại thông minh,
máy tính bảng, máy tính sách tay, PC để bàn, tiến hành giao dịch, thanh toán tại bất kỳ
khoảng thời gian nào, địa điểm nào miễn là có song điện thoại, có mạng 3G – 4G, hay
mạng Internet.
Bốn là, tạo ra môi trường cạnh tranh, phát triển các tổ chức trung gian thanh toán,
các tổ chức ví điện tử,… thúc đẩy dịch vụ ngân hàng điện tử, công nghệ ngân hàng số trong
nền kinh tế, đem lại tiện lợi cho khách hàng và phát triển xã hội không tiền mặt.
Năm là, bước đầu có sự phối hợp, chuyển động, triển khai kịp thởi của ngành thuế,
hải quan, điện lực, viễn thông, một số bộ ngành có liên quan; một số địa phương, nhất là
các đơn vị cung ứng dịch vụ công trong thanh toán điện tử qua ngân hàng, thu tiền điện,
nước sạch, điện thoại trả sau,… hàng tháng.
b) Một số bất cập đang đặt ra hiện nay
Một là, hoạt động kiểm tra, kiểm soát, xử phạt về chấp hành các quy định thanh toán
không dùng tiền mặt, hạch toán kế toán và thống kê, kê khai thuế thiếu hiệu quả, thiếu
thường xuyên, chưa góp phần thúc đẩy thanh toán Không dùng tiền mặt nói chung, ứng
dụng công nghệ ngân hàng số, dịch vụ ngân hàng điện tử nói riêng.
Hai là, công tác tuyên truyền, thuyết phục vè thực hiện các biện pháp phát triển thanh
toán không dùng tiền mặt, chấp nhận dịch vụ thanh toán điện tử qua ngân hàng, ứng dụng
công nghệ ngân hàng số ở các bộ ngành, các địa phương, nhiều NHTM và tổ chức có liên
quan thực hiện chưa hiệu quả, chưa đồng bộ.
Ba là, nhiều đơn vị thụ hưởng từ ngân sách nhà nước chưa gương mẫu trong chấp
hành các quy định thanh toán không dùng tiền mặt, đưa ra nhiều lý do khác nhau để giải
thích cho các trường hợp giải ngân bằng tiền mặt.
Bốn là, còn có lợi ích nhóm, triển khai thanh toán điện tử ảnh hưởng đến lợi ích của
một số cá nhân, tổ chức. Ứng dụng công nghệ ngân hàng số, dịch vụ ngân hàng điện tử sẽ
gây ra tình trạng mất việc làm của một bộ phận người lao động làm các khâu: thu tiền dịch
vụ công hàng tháng, quản lý và theo dõi phí dịch vụ công, cán bộ thủ quỹ và cán bộ kế toán
có liên quan. Trong khi đó, những người này được tuyển dụng vào làm việc trước đây phần
- 608
lớn là con em trong ngành, nay bố trí họ làm việc gì gây lúng túng cho các tổ chức, các
đơn vị đó.
Năm là, việc xây dựng dự thảo về hướng dẫn việc mở và sử dụng tài khoản thanh
toán tại tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán chưa bao quát được công nghệ ngân hàng số,
chưa có chế tài đối với các doanh nghiệp nước ngoài cung ứng dịch vụ vận chuyển hàng
hóa và hành khách tại Việt Nam sử dụng các ví điện tử và dịch vụ thanh toán điện tử. Bên
cạnh đó quá trình xin ý kiến các bộ ngành có liên quan còn kéo dài, chậm trả lời, chậm có
ý kiến hay có ý kiến thiếu cụ thể.
5. KHUYẾN NGHỊ CHÍNH SÁCH
Một là, về quan điểm, nhận thức cần phải thống nhất rằng, ững dụng công nghệ số là
tất yếu khách quan, là yêu cầu cấp bách đối với các Ngân hàng Việt Nam, nhưng cần phải
có sự chuyển động đồng bộ trong nền kinh tế, từ xây dựng chính quyền điện tử, phát triển
thương mại điện tử, chứng từ điện tử, nộp thuế điện tử, hải quan điện tử, bỏ quản lý sổ họ
khẩu, thay bằng quản lý dân cư điện tử.
Hai là, tiếp tục đẩy nhanh tiến độ hoàn thiện môi trường pháp lý cho hoạt động thương
mại điện tử, dịch vụ ngân hàng điện tử, công nghệ ngân hàng số. Hiện nay NHNN đang
lấy ý kiến đối với Dự thảo Thông tư sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số
23/2014/TT-NHNN về hướng dẫn việc mở và sử dụng tài khoản thanh toán tại tổ chức
cung ứng dịch vụ thanh toán cần được đẩy nhanh tiến độ, cần được bao quát các tổ chức
và đơn vị tham gia dịch vụ thanh toán điện tử, cần tính tới sự phát triển của công nghệ và
các sản phẩm thanh toán ra đời trong tương lai gần.
Ba là, Chính phủ cần chỉ đạo sơ kết, đánh giá việc phát triển thanh toán không dùng
tiền mặt tại các đơn vị cung ứng dịch vụ công, trên cơ sở đó xác định trách nhiệm cụ thể
của các bộ ngành có liên quan về triển khai các công việc có liên quan.
Bốn là, các bộ ngành có động các đơn vị cung ứng dịch vụ công, có các nguồn thu
phí dịch vụ ổn định hàng ngày với doanh số lớn, như: Bộ Giao thông Vận tải, Bộ Y tế, Bộ
Giáo dục và đào tạo, Bộ Công Thương,…cần ban hành chỉ thị riêng trong toàn ngành dọc,
phối hợp với ngành ngân hàng, triển khai các biện pháp thanh toán không dùng tiền mặt
theo chủ trương của Chính phủ, tại các trạm thu phí giao thông đường bộ và trạm đăng
kiểm xe cơ giới, Trung tâm đào tạo lái xe ô tô và sát hạch lái xe ô tô, các trạm bán lẻ xăng
dầu, các bệnh viện từ tuyến trung ương đến tuyến tỉnh, tuyến quận huyện, các Trường đại
học, cao đẳng,…Kèm theo đó, cấn có biện pháp theo dõi, kiểm tra, đôn đốc.
Năm là, Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố cũng cần có chỉ thị cụ thể về các đơn
vị quận huyện, các sở, ban ngành, các doanh nghiệp ở địa phương phối hợp với các NHTM
- 609
triển khai thanh toán không dùng tiền mặt trong các hoạt động của mình, như: tại trung tâm
dịch vụ hành chính công và các dịch vụ hành chính công, các điểm giao dịch một cửa của
các sở, ngành, ủy ban quận, huyện, thị xã,…
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Thebank (2020): truy cập tại: https://thebank.vn/blog/15696-ngan-hang-so-la-gi-
vai-tro-cua-no-trong-cuoc-song-hien-dai-nhu-the-
nao.html#:~:text=Digital%20Banking%20hay%20ng%C3%A2n%20h%C3%A0ng
,tr%E1%BB%B1c%20tuy%E1%BA%BFn%20th%C3%B4ng%20qua%20Internet.
Ngày truy cập 15/10/2020
2. SBV (2020): “ Thông tin hoạt động ngân hàng hàng tháng và hàng quý”, từ tháng 1
đến tháng 9/2020, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (SBV), bản cứng.
3. VNBA (2020):”Thông tịn hoạt động các ngân hàng hội viên”, từ tháng 1 đến tháng
9/2020, bản cứng.
4. VPBank (2020); truy cập tại: https://www.vpbank.com.vn/en/bi-kip-va-chia-
se/retail-story-and-tips/vpb-online-category/phan-biet-ngan-hang-so-va-ngan-
hang-dien-tu. Ngày truy cập 15/10/2020
nguon tai.lieu . vn