Xem mẫu
- “Mïa xu©n Arab” vµ chÝnh s¸ch cña c¸c c−êng quèc ch©u ¢u V. M. Sergeev (2012). “Arabskaja vesna” i politika evropeiskikh derzhav. Polititreskaja nauka, No3, st. 168-178. Kim Anh dÞch § èi víi nh÷ng ng−êi quan s¸t, chÝnh s¸ch cña c¸c chÝnh phñ ch©u ¢u nh÷ng sù kiÖn cña “Mïa xu©n Arab” l¹i kh«ng nh− vËy. C¸c n−íc ph−¬ng T©y ®· kh«ng thÓ tha thø cho c¸c ho¹t ®éng (tr−íc hÕt lµ Anh, Ph¸p vµ Italia) trong quan hÖ víi c¸c n−íc bÞ ¶nh h−ëng bëi khñng bè trong qu¸ khø cña Libya vµ “Mïa xu©n Arab” cã vÎ kh¸ l¹ lïng. XÐt Syria, thËm chÝ c¶ chÕ ®é ph−¬ng T©y ®Õn qu¸ tr×nh Håi gi¸o hãa cùc ®oan ë hãa (dï ®ã lµ mét chÕ ®é tham nhòng c¸c n−íc nµy, sau thö nghiÖm kh«ng trÇm träng) cña Mubarak còng bÞ tõ thµnh c«ng cña c¸c chÝnh phñ ch©u ¢u chèi. §¸m ®«ng nh÷ng ng−êi biÓu t×nh t¹i Libya, d−êng nh− ch©u ¢u ®ang chê vÉn trµn xuèng ®−êng phè ®Ó ph¶n ®èi. ®îi nh÷ng thay ®æi sau c¸c sù kiÖn diÔn ë Algeria, Tunisia, Libya, Syria, ra ë Syria. Nh−ng ®iÒu nµy ®· kh«ng Yemen, ng−êi ta cho r»ng, nh÷ng khã x¶y ra. Do vËy, cÇn ph©n tÝch vÊn ®Ò kh¨n vµ thÊt b¹i cña c¸c n−íc nµy g¾n nµy mét c¸ch s©u s¾c h¬n. víi qu¸ khø thuéc ®Þa, vµ c¸c cùu mÉu ë Trung §«ng, theo chóng t«i, cã ba quèc, ë khÝa c¹nh nµo ®ã, ph¶i chÞu m« h×nh ph¸t triÓn chÝnh trÞ sau ®©y. tr¸ch nhiÖm vÒ sù l¹c hËu trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c¸c n−íc nµy. M« h×nh thø nhÊt cã thÓ gäi lµ m« h×nh ®éc tµi hiÖn ®¹i phi t«n gi¸o. Suèt Mét lý do kh¸c dÉn ®Õn sù l¹c hËu mét thêi gian dµi, m« h×nh nµy rÊt ®−îc lµ do ®¹o Håi chiÕm −u thÕ. Ngay ë Thæ Liªn X« ñng hé. Sau khi Liªn X« tan r·, NhÜ Kú, nh÷ng nhµ cÇm quyÒn ®éc tµi c¸c quèc gia ®éc lËp theo m« h×nh nµy còng cè g¾ng gi¶m thiÓu vai trß cña ®¹o vÉn duy tr× mèi quan hÖ th©n thiÖn víi Håi. Chñ nghÜa ®éc tµi (cho dï lµ “chñ Nga. §Õn nh÷ng n¨m 1990, chÝnh s¸ch nghÜa ®éc tµi kiÓu míi”), th−êng phÇn cña c¸c n−íc nµy ®· cã nh÷ng thay ®æi lín lµ do qu©n ®éi l·nh ®¹o, ®−îc coi theo h−íng th©n ph−¬ng T©y. Cã vÎ nh− con ®−êng nhanh nhÊt ®Ó v−ît qua nh− qu¸ khø c¸ch m¹ng vµ “khñng bè” l¹c hËu (Vatakiotis, 1991). Ph−¬ng ph¸p ®· ®−îc cho vµo quªn l·ng. Nh−ng cai trÞ ®éc tµi nµy ®−îc ngôy trang d−íi
- “Mïa xu©n Arab”… 47 chñ nghÜa d©n tóy h×nh thøc vµ ®−îc coi Håi gi¸o cùc ®oan (ë Chechnia, nh− hÖ t− t−ëng x· héi. Philippines, Afghanistan, Trung ¸). §ång thêi víi m« h×nh thø nhÊt, c¸c §ång thêi, giíi cÇm quyÒn c¸c n−íc nµy ®Õ chÕ dÇu má vïng VÞnh Ba T− theo vÉn ñng hé vµ cñng cè quan hÖ víi m« h×nh thø hai - m« h×nh qu©n chñ ph−¬ng T©y. NÕu tÝnh ®Õn sù liªn quan hiÖn ®¹i ®éc tµi Håi gi¸o chÝnh thèng. cña c¸c n−íc nµy trong “ho¹t ®éng M« h×nh nµy dùa trªn bèn c¬ së. §Çu khñng bè” ë Afghanistan, Iraq vµ tiªn ph¶i kÓ ®Õn lµ nguån lùc tµi chÝnh khuynh h−íng chèng Mü cña c¸c b¶n tin khæng lå cã ®−îc tõ viÖc b¸n dÇu khÝ trªn kªnh Al-Jazeera trong thêi kú chiÕn (Holden, Johns, 1982). TiÕp theo lµ tranh Iraq, ®iÒu nµy râ rµng lµ mét nguån nh©n lùc di c− tõ c¸c n−íc Håi nghÞch lý. Trªn c¸c ph−¬ng tiÖn truyÒn gi¸o nghÌo (Pakistan, Bangladesh). th«ng, kh«ng Ýt lÇn, nh÷ng tµi liÖu chøng Cïng víi ®ã lµ tiÒm lùc qu©n sù tèi t©n minh sù ñng hé cña giíi cÇm quyÒn cã ®−îc nhê mua vò khÝ cña ph−¬ng Saudi Arabia ®èi víi c¸c ho¹t ®éng cña T©y. Cuèi cïng lµ nç lùc h×nh thµnh c¸c Al-Qaeda ®· ®−îc ®−a ra. Tuy nhiªn, thÞ tr−êng tµi chÝnh hiÖn ®¹i vµ sù ph¸t quyÒn lîi chÝnh trÞ vµ tµi chÝnh cña c¸c triÓn m¹nh mÏ cña c«ng nghiÖp du lÞch. n−íc ph−¬ng T©y ë khu vùc nµy vÉn v−ît KÕt qu¶ lµ, nh÷ng n−íc nµy (C¸c tiÓu tréi h¬n so víi nh÷ng nguy c¬ gÆp ph¶i v−¬ng quèc Arab thèng nhÊt, Qatar, khi c¸c ®Õ chÕ dÇu má Arab ñng hé chñ Oman, Saudi Arabia) ®· x©y dùng ®−îc nghÜa Håi gi¸o cùc ®oan. c¸c siªu ®« thÞ, c¸c khu du lÞch xa hoa, Tr−íc thêi ®iÓm b¾t ®Çu “Mïa xu©n thµnh lËp c¸c h·ng hµng kh«ng kiÓu Arab”, vµo th¸ng 12/2010, giíi cÇm mÉu, riªng C¸c tiÓu v−¬ng quèc Arab quyÒn vïng VÞnh Ba T− ph¶i ®øng tr−íc thèng nhÊt vµ Qatar cßn x©y dùng hÖ sù lùa chän kh«ng hÒ dÔ dµng. HoÆc chê thèng truyÒn th«ng toµn cÇu hµng ®Çu ®îi cho ®Õn lóc “lµn sãng d©n chñ” trµn b»ng tiÕng Arab (Al-Arabia, Al- ®Õn. HoÆc cè g¾ng “khèng chÕ” lµn sãng Jazeera). H−íng ph¸t triÓn tiÒm n¨ng nµy, b»ng c¸ch sö dông khÈu hiÖu cña hïng hËu, hiÖn ®¹i cßn kÕt hîp víi nÒn d©n chñ Håi gi¸o chÝnh thèng. chÝnh s¸ch x· héi th«ng minh (VÝ dô ë Trong sè “c¸c n−íc thö nghiÖm” cã Saudi Arabia, thanh niªn cã tr×nh ®é bÞ Libya, khi chÕ ®é cña Gaddafi b¾t ®Çu thÊt nghiÖp sÏ ®−îc chuyÓn sang lµm cã sù r¹n nøt. gi¸o viªn phæ th«ng. C¸ch nµy võa gióp Phong trµo d©n chñ ë Libya nhanh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò thÊt nghiÖp, ®ång thêi chãng nhËn ®−îc sù ñng hé cña c¸c n−íc l¹i gióp n©ng cao chÊt l−îng gi¸o dôc ph−¬ng T©y, cho dï xÐt vÒ mÆt tæng thÓ, phæ th«ng do gi¶m ®−îc sè l−îng häc nh÷ng ng−êi theo phong trµo nµy kh«ng sinh trong líp). hÒ n¾m ®−îc t×nh h×nh thùc tÕ trong Nguån lùc tµi chÝnh khæng lå cña n−íc, kh«ng l−êng ®−îc nh÷ng hËu qu¶ c¸c n−íc vïng VÞnh Ba T− (vÝ dô, GNP x· héi tõ viÖc ph©n hãa thµnh c¸c nhãm b×nh qu©n ®Çu ng−êi ë Qatar cao h¬n trong x· héi Libya vµ sù thï ®Þch lÉn nhiÒu so víi Mü) kh«ng thÓ l¹i ®Çu t− nhau gi÷a c¸c bé téc. H¬n n÷a, hä vµo trong n−íc. Mét phÇn trong sè ®ã kh«ng ®¸nh gi¸ ®óng møc ®−îc nguy c¬ ®−îc dµnh cho viÖc qu¶ng b¸ ®¹o Håi ë “Somalia” hãa c¸c m©u thuÉn ë Libya (ë c¸c n−íc kh¸c vµ ñng hé c¸c phong trµo Somalia, viÖc xãa bá chÕ ®é “x· héi chñ
- 48 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 3.2013 nghÜa” cña Siad Barre ®· dÉn tíi cuéc hîp ph¸p cho dï thêi kú ®Çu cña “Mïa néi chiÕn kÐo dµi h¬n 20 n¨m, kÐo theo xu©n Arab” còng cã nh÷ng lµn sãng d©n ®ã lµ sù gia t¨ng n¹n c−íp biÓn ë c¸c chñ. Ng−êi ta tõng nghÜ, Libya vµ Ai vïng duyªn h¶i). CËp cuèi cïng còng sÏ r¬i vµo t×nh huèng t−¬ng tù nh− Morocco vµ Jordan. Hy väng chiÕn th¾ng dÔ dµng cña Tuy nhiªn, hai n−íc nµy l¹i gîi nhí tíi “c¸c lùc l−îng d©n chñ” ë Libya ®· h×nh ¶nh Iraq sau sù ra ®i cña c¸c lùc kh«ng thµnh hiÖn thùc. Mét cuéc néi l−îng qu©n sù Mü. chiÕn nÆng nÒ næ ra víi sù ñng hé trªn diÖn réng cña kh«ng qu©n (cã thÓ c¶ lùc Cßn t×nh h×nh ë Syria l¹i diÔn biÕn l−îng ®Æc nhiÖm) cña NATO. C¸c nhµ kh¸c. ChÕ ®é ®éc tµi ë Tunisia chØ cÇm d©n chñ ë Libya ®−îc chÕ ®é qu©n chñ ë cù ®−îc vµi tuÇn, chÕ ®é cña Mubarak ë vïng VÞnh Ba T− ñng hé m¹nh mÏ, ®Æc Ai CËp ®−îc h¬n mét th¸ng, ®¹i t¸ biÖt lµ Qatar. Lùc l−îng ®Æc nhiÖm Gaddafi chèng l¹i søc Ðp cña lùc l−îng Qatar ®−îc sö dông trong trËn ®¸nh vµo næi dËy vµ c¸c cuéc kh«ng kÝch cña dinh thù cña Gaddafi. Nh− vËy, ®· xuÊt NATO ®−îc gÇn nöa n¨m. Trong khi ®ã, hiÖn “sù céng sinh kú l¹” cña nh÷ng bÊt chÊp c¸c lÖnh trõng ph¹t chèng l¹i chiÕn binh v× nÒn d©n chñ víi c¸c chÕ ®é nh÷ng cuéc næi dËy vò trang kÐo dµi chuyªn chÕ b¶o thñ. Cã thÓ thÊy, ho¹t h¬n mét n¨m ë Deraa vµ Homs, còng ®éng d©n chñ quÇn chóng ë Bahrain ®· nh− sù gióp ®ì tõ phÝa Thæ NhÜ Kú vµ bÞ lùc l−îng vò trang Saudi Arabia trÊn Qatar ®èi víi c¸c lùc l−îng ®èi lËp ë ¸p mét c¸ch nhanh chãng trong sù im Syria, chÕ ®é cña Assad vÉn duy tr× søc lÆng tuyÖt ®èi cña c¸c n−íc ph−¬ng T©y. sèng vµ cã ®−îc sù ñng hé ®¸ng kÓ cña d©n chóng. ChiÕn th¾ng ë Libya ®· nhanh chãng ph¬i bµy b¶n chÊt thËt sù cña sù H·y thö xem xÐt kü h¬n t×nh h×nh gióp ®ì tõ phÝa c¸c n−íc vïng VÞnh Ba chÝnh trÞ ë bèn n−íc chÞu t¸c ®éng m¹nh T−. KÕt qu¶ lµ Libya b¾t ®Çu h×nh h¬n c¶ cña “Mïa xu©n Arab”. Nh− ®· thµnh chÕ ®é Håi gi¸o. thÊy, ë Tunisia lµ chÕ ®é phi t«n gi¸o. ChÕ ®é cña Mubarak ë Ai CËp còng Qu¸ tr×nh t−¬ng tù còng diÔn ra ë t−¬ng tù nh− vËy, dï ®· ®−îc ngôy Ai CËp, n¬i c¸c ®¶ng ph¸i Håi gi¸o trang Ýt nhiÒu d−íi c¸i gäi lµ nÒn d©n th¾ng cö vµ c¶ trong cuéc bÇu cö ë chñ ph−¬ng T©y. ChÕ ®é cña ®¹i t¸ Tunisia. Gaddafi trong suèt hµng chôc n¨m “Mïa xu©n Arab” d−êng nh− lµ chÝnh lµ vÝ dô vÒ sù céng sinh kú l¹ cña nguyªn nh©n h×nh thµnh m« h×nh thø chñ nghÜa d©n téc Arab, ®¹o Håi vµ c¸c ba cña c¸c n−íc Arab – “nÒn d©n chñ t− t−ëng x· héi chñ nghÜa. Tuy nhiªn, Håi gi¸o”. Cã thÓ nãi, ®ã kh«ng ph¶i lµ nã kh«ng cßn hîp thêi sau sù sôp ®æ cña hiÖn t−îng míi, bëi ®iÒu t−¬ng tù ®· Liªn X«. Sau ®ã, Gaddafi b¾t ®Çu dÞch thÊy ë Morocco vµ Jordan. ë ®ã, n¬i mµ chuyÓn vÒ phÝa ph−¬ng T©y, ban ®Çu chÕ ®é qu©n chñ, kh¸c víi c¸c n−íc vïng kh¸ thËn träng, sau ®ã cëi më h¬n. VÞnh Ba T−, kh«ng ¸p dông chÕ ®é ®éc Trong qu¸ tr×nh ®ã, tÝnh ®éc tµi ®· dÇn tµi vµ ®¹o luËt Sharia mµ h−íng tíi nÒn gi¶m bít. ë Syria, b¾t ®Çu tõ nh÷ng qu©n chñ lËp hiÕn, dï kh«ng Ýt rèi lo¹n. n¨m 1960, chÝnh quyÒn cña ®¶ng Baath ChÕ ®é chÝnh trÞ ë ®©y kh¸ bÒn v÷ng vµ (§¶ng phôc håi x· héi chñ nghÜa) còng
- “Mïa xu©n Arab”… 49 chÝnh lµ sù céng sinh cña chñ nghÜa d©n nhòng, sù ®µn ¸p cña c¶nh s¸t ë trong téc Arab vµ c¸c t− t−ëng x· héi chñ n−íc ®· g©y ra nh÷ng bÊt m·n cña c¸c nghÜa, vµ gÇn nh− lµ mét quèc gia phi trÝ thøc tù do, thóc ®Èy hä t×m kiÕm t«n gi¸o. “con ®−êng d©n téc”. Cã nghÜa lµ, t×nh NÕu xem xÐt mèi quan hÖ cña c¸c h×nh rÊt gièng víi nh÷ng g× ®ang diÔn n−íc nµy víi ®¹o Håi, cã thÓ thÊy r»ng, ra ë Ai CËp vµ Tunisia. Sù nöa chõng tÊt c¶ c¸c n−íc nµy ®Òu theo nguyªn t¾c t−¬ng tù cña c¸c cuéc c¸ch m¹ng “tr¾ng” phi t«n gi¸o trong tæ chøc chÝnh quyÒn ®· ph¸ vì tÝnh hîp ph¸p cña chÕ ®é, nhµ n−íc. ChØ cã Libya thùc hiÖn m« khiÕn chÝnh quyÒn trong m¾t nh©n d©n h×nh nhµ n−íc x· héi chñ nghÜa (nh−ng (th−êng lµ c¸c tÇng líp th−îng l−u cã mang nÐt riªng biÖt kiÓu Libya). NÕu ¶nh h−ëng lín) trë thµnh “téi ph¹m”. ®øng tõ vÞ trÝ cña nh÷ng ng−êi ph−¬ng M« h×nh truyÒn thèng chÝnh lµ ®éng lùc T©y ñng hé c¸c c¶i c¸ch d©n chñ ë Arab, cña c¸i gäi lµ c¸ch m¹ng “®en”. th× trªn thang bËc “®éc tµi – d©n chñ”, C¸ch m¹ng “®en” næ ra khi c¸ch c¶ bèn n−íc nãi trªn n»m ë vÞ trÝ trung m¹ng “tr¾ng” kh«ng ®−îc h−ëng øng, b×nh, gi÷a c¸c ®Õ chÕ dÇu má ®éc tµi hoÆc khi nh÷ng ng−êi l·nh ®¹o kh«ng c«ng khai - Saudi Arabia, C¸c tiÓu cßn thÊy ®−îc ý nghÜa cña nh÷ng c¶i v−¬ng quèc Arab thèng nhÊt, Qatar, c¸ch mµ hä ®ang cè g¾ng thùc hiÖn, hoÆc Oman (m« h×nh thø hai) vµ c¸c chÕ ®é do tÝnh viÓn v«ng cña nh÷ng cÊu tróc x· tù do cña Jordan vµ Morocco (m« h×nh héi mµ c¸ch m¹ng “tr¾ng” ®−a ra. thø ba). XÐt tõ logic cña c¸c nhµ chÝnh VÝ dô râ rÖt nhÊt cña lo¹i thø nhÊt trÞ tù do ë ch©u ¢u vµ ch©u Mü, “Mïa (c¸ch m¹ng “tr¾ng” kh«ng ®−îc h−ëng xu©n Arab” sÏ t¹o nªn “lµn sãng d©n øng”) lµ nh÷ng c¶i c¸ch ë Iran nh÷ng chñ thø t−”, h−íng tíi chèng ®èi c¸c chÕ n¨m 1960. ®é qu©n chñ b¶o thñ. Cã vÎ nh− dù ®o¸n ®ã ®· dÇn thµnh hiÖn thùc, nh−ng sau Ph¶n øng cña x· héi ®· dÉn tíi sù ®ã l¹i chuyÓn sang h−íng kh¸c. Nh− ®· sôp ®æ nhanh chãng cña c¸ch m¹ng ph©n tÝch ë trªn, c¸c cuéc bÇu cö diÔn ra “tr¾ng”. Nh− ë Iran n¨m 1978 (®ã lµ ë Tunisia vµ Ai CËp ®· chøng kiÕn sù ph¶n øng tr−íc sù c¸ch biÖt, ph©n tÇng th¾ng lîi cña c¸c lùc l−îng Håi gi¸o. x· héi rÊt lín tõ sau “sù bïng næ dÇu HiÖn nay, Liªn ®oµn c¸c n−íc Arab, n¬i má” n¨m 1973), hoÆc chËm h¬n, nh− ë c¸c ®Õ chÕ dÇu má chiÕm −u thÕ, ®ang Ai CËp, n¬i Mubarak ®· cai trÞ kh¸ ñng hé lùc l−îng ®èi lËp ë Syria. Nh×n thµnh c«ng trong 30 n¨m, nh−ng kÕt toµn c¶nh, bøc tranh lµ mét h×nh ¶nh côc th× chØ cã mét – ®ã lµ sù quay vÒ víi hoµn toµn ®èi lËp víi “Mïa xu©n Arab” c¸c m« h×nh truyÒn thèng chÝnh thèng, cña lµn sãng d©n chñ. dï nã cã ®−îc xÕp ®Æt theo quan ®iÓm, ý ®å nµo ®i ch¨ng n÷a. §iÒu nµy gîi nhí l¹i thêi kú ®Çu cña cuéc c¸ch m¹ng Håi gi¸o ë Iran n¨m Trong tr−êng hîp c¸ch m¹ng “tr¾ng” 1978. Sù ®æi míi cña chÝnh quyÒn Shah sôp ®æ, d−íi con m¾t cña x· héi, ý ®å lµ mét cuéc c¸ch m¹ng “tr¾ng” ®iÓn cña nh÷ng ng−êi l·nh ®¹o sÏ bÞ coi lµ téi h×nh: c¸c hÖ thèng chÝnh trÞ kiÓu lçi. Kh«ng chØ c¸c gi¸ trÞ, hÖ thèng võa ph−¬ng T©y chØ hoµn toµn lµ bøc “b×nh míi ®−îc t¹o dùng, mµ c¶ nh÷ng m« phong”, sù thèng trÞ cña n¹n tham h×nh truyÒn thèng ®−îc ñng hé còng sÏ
- 50 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 3.2013 bÞ ®Èy bËt ra ngoµi vßng ph¸p luËt vµ bÞ chÝnh thèng, tõ bá nhµ n−íc phi t«n gi¸o lo¹i trõ tËn gèc. KÕt qu¶ lµ, x· héi nh− ë Ai CËp. kh«ng dÔ quay vÒ t×nh tr¹ng “tr−íc c¸ch m¹ng”, mµ trë vÒ c¸i ®iÓm ch−a bao giê ë Syria, giai ®o¹n nµy vÊp ph¶i tõng tån t¹i. VÒ b¶n chÊt, ®ã lµ mét x· nh÷ng trë ng¹i ®¸ng kÓ. Tr−íc tiªn lµ héi kh«ng t−ëng, gièng nh− m¬ −íc cña nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn thµnh phÇn c¸c nhµ c¸ch m¹ng “tr¾ng”. vµ c¬ cÊu d©n sè. 15% d©n sè Syria lµ ng−êi Alavi lµ nhãm ngo¹i ®¹o, cho ®Õn Cuéc c¸ch m¹ng ë Iran khëi ®Çu lµ gi÷a thÕ kû XIX ch−a ®−îc tÝnh vµo ®Êu tranh chèng l¹i chÕ ®é ®éc tµi phi nhãm theo ®¹o Håi, còng t−¬ng tù nh− ë t«n gi¸o, nh−ng chØ mét thêi gian ng¾n Lebanon. HiÖn nay, ng−êi Alavi ®−îc sau th¾ng lîi cña nh÷ng ng−êi Iran l−u tÝnh vµo nhãm Shiite cña ®¹o Håi. vong tõ T©y ¢u, chÝnh quyÒn Banisadr, Nh−ng còng cÇn l−u ý r»ng, t«n gi¸o c¸ch m¹ng ®· tiÕn tíi thiÕt lËp chÕ ®é cña ng−êi Alavi ®−îc bao phñ bëi mét Håi gi¸o ®éc tµi Khomeini. Dï sau ®ã tÊm mµn bÝ mËt dµy. S¸ch kinh th¸nh chÕ ®é ë Iran ®· mÒm dÎo h¬n, song cho kh«ng dµnh cho nh÷ng ng−êi ngo¹i ®¹o, ®Õn nay vÉn theo ®Þnh h−íng ®ã. C¸c sù c¸c nghi lÔ t«n gi¸o ®−îc tiÕn hµnh kiÖn ë Iran b¾t ®Çu chÝnh tõ c¸i cí thiÕt kh«ng c«ng khai. H¬n 10% d©n sè Syria lËp nÒn d©n chñ tù do. Cßn ë Syria, nç lµ ng−êi Thiªn chóa gi¸o c¸c dßng kh¸c lùc hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc cña ®¶ng nhau. H¬n 70% lµ ng−êi Sunni Arab. Baath còng cho thÊy râ chiÕn l−îc c¸ch ChÝnh sù ®a t«n gi¸o nµy ®· gióp chÕ ®é m¹ng “tr¾ng”. Bashar Assad vÉn tån t¹i ®−îc. C¶ ng−êi Alavi vµ ng−êi Thiªn chóa gi¸o Xem xÐt kü l−ìng t×nh h×nh ë c¸c ®Òu biÕt r»ng, trong tr−êng hîp chÕ ®é n−íc “Mïa xu©n Arab”, cã thÓ lËp thµnh cña Assad sôp ®æ (Assad lµ ng−êi Alavi), mét m« h×nh riªng vÒ sù tiÕn triÓn t×nh th× mét sè phËn rÊt nghiÖt ng· sÏ chê h×nh chÝnh trÞ chung cho c¸c n−íc nµy. ®îi thiÓu sè ng−êi Alavi vµ ng−êi Thiªn C¸ch m¹ng b¾t ®Çu d−íi khÈu hiÖu d©n chóa gi¸o. Thªm n÷a, theo truyÒn thèng chñ tù do chèng chÕ ®é ®éc tµi vµ (thêi ë Syria, tèi cao cña qu©n ®éi Syria bao gian gÇn ®©y) sö dông c¸c c«ng nghÖ gåm nh÷ng ng−êi Alavi, cßn phÇn lín hiÖn ®¹i (m¹ng x· héi) ®Ó giµnh chiÕn giíi trÝ thøc vµ c¸c chuyªn gia - nh÷ng th¾ng. Nh−ng sau chiÕn th¾ng vÒ h×nh ng−êi ñng hé chÕ ®é - lµ ng−êi Thiªn thøc th× b¾t ®Çu thÊt b¹i. Ngay khi chÕ chóa gi¸o. CÇn ph¶i thÊy lµ, Syria cã ®é ®éc tµi bÞ lo¹i bá khái kh¸n ®µi, ë vÞ truyÒn thèng v¨n hãa l©u ®êi hµng trÝ cña nã xuÊt hiÖn kho¶ng trèng vÒ ngh×n n¨m, giíi trÝ thøc Syria lµ mét chÝnh trÞ. Mét bé phËn b¶o thñ tõ d©n trong sè c¸c nhãm cã tr×nh ®é vµ chuyªn chóng, d−íi t¸c ®éng cña truyÒn thèng nghiÖp nhÊt trong thÕ giíi Arab. YÕu tè vµ tr×nh ®é häc vÊn, kh«ng muèn chÊp tÝch cùc trong t×nh h×nh ë Syria lµ nhËn nh÷ng gi¸ trÞ míi, vµ hä b¾t ®Çu kh«ng cã sè tiÒn lín do b¸n dÇu, do ®ã g©y ¶nh h−ëng ®Õn t×nh h×nh chÝnh trÞ. sÏ kh«ng cã c¸i ®Ó t¹o nªn có sèc vÒ sù Do cÊu tróc riªng cña mçi x· héi, hoÆc ph©n tÇng x· héi trong d©n c−, mµ ®iÒu ®Êt n−íc sÏ tr¶i qua thêi kú hçn lo¹n bëi nµy tõng lµ nguyªn nh©n cña cuéc c¸ch xung ®ét gi÷a c¸c bé téc nh− ë Libya, m¹ng ë Iran. Lùc l−îng ®èi lËp ë Syria hoÆc sÏ dÉn tíi sù thµnh lËp mét chÕ ®é t−¬ng ®èi yÕu vµ bÞ ph©n t¸n, cßn viÖc
- “Mïa xu©n Arab”… 51 ®µo ngò trong qu©n ®éi lµ rÊt h¹n chÕ lý t−ëng, víi hµm ý tháa m·n mäi yªu (Míi chØ cã mét ®¹i diÖn cña giíi chøc cÇu ®Æt ra cho nhµ n−íc d©n chñ, nh−ng cÇm quyÒn cña Syria, Phã Bé tr−ëng còng lµ mét b−íc tiÕn ®¸ng kÓ vµ cã thÓ c«ng nghiÖp dÇu má, tuyªn bè chuyÓn ®−a tíi sù thiÕt lËp mét chÕ ®é ®a ®¶ng sang hµng ngò phe ®èi lËp). trong thùc tÕ. Nguy hiÓm nghiªm träng ®èi víi chÕ Theo quan ®iÓm cña chóng t«i, ®é Assad lµ sù can thiÖp cña Qatar vµo chÝnh c¬ cÊu d©n sè ®Æc thï vµ thµnh cuéc xung ®ét (®· cã th«ng tin trªn phÇn lùc l−îng qu©n ®éi ®· khiÕn Nga truyÒn th«ng vÒ sù tham gia cña lùc vµ Trung Quèc ng¨n c¶n sù lÆp l¹i kÞch l−îng ®Æc nhiÖm Qatar trong c¸c chiÕn b¶n cña Libya ë Syria vµ phñ quyÕt dÞch ë Syria). Qatar tõng sö dông nguån nghÞ quyÕt cña Héi ®ång b¶o an. tµi chÝnh khæng lå vµ nh÷ng kinh ChuyÕn th¨m cña c¸c quan chøc cÊp cao nghiÖm kiÓu nµy trong cuéc xung ®ét ë Nga tíi Syria cuèi th¸ng 1/2012, râ Libya. VÊn ®Ò kh«ng kÐm phÇn nghiªm rµng, ®· cñng cè quyÕt ®Þnh cña Bashar träng n÷a lµ ho¹t ®éng cña c¸c nhãm Assad ®i theo con ®−êng c¶i c¸ch d©n khñng bè Al-Qaeda (®Æc biÖt lµ ë Homs). chñ ë trong n−íc. Qu©n ®éi Syria kh¸ lín m¹nh víi Th¸ng 3/2012, th¸i ®é cña Mü vµ 330 ngh×n ng−êi vµ hÖ thèng phßng Liªn ®oµn Arab ®· mÒm dÎo h¬n trong kh«ng rÊt ph¸t triÓn. Theo c¸c th«ng tin vÊn ®Ò Syria. Nga vµ Liªn ®oµn Arab kh«ng chÝnh thøc (kªnh Al-Arabia), Nga còng nhÊt trÝ víi nh÷ng ®iÒu chØnh vÒ vÞ ®· cung cÊp cho Syria hÖ thèng S-300. trÝ cña c¸c bªn ë Syria. Tæng Th− ký NÕu ®óng nh− vËy th× kÕ ho¹ch x©y Liªn Hîp Quèc ®· cö «ng Kofi Annan víi dùng vïng cÊm bay trªn bÇu trêi Syria mét nhiÖm vô ®Æc biÖt tíi Syria. Lµ mét sÏ thùc sù khã kh¨n. Nhãm sÜ quan nhµ ngo¹i giao cã thõa kinh nghiÖm vµ qu©n ®éi chñ yÕu gåm nh÷ng ng−êi thËn träng, Kofi Annan cã thÓ sÏ lµm dÞu Alavi, bëi vËy kÞch b¶n nh− ë Iraq - c¸c bít m©u thuÉn. TÊt c¶ c¸c sù kiÖn nµy ®· t−íng lÜnh quay l¹i ph¶n béi Saddam mang ®Õn niÒm hy väng vÒ sù thay ®æi Hussein – Ýt cã kh¶ n¨ng x¶y ra. theo h−íng hßa b×nh ë Syria. Sù ®iÒu chØnh nµy tuy nhiªn sÏ kh«ng thÓ thµnh Dï rÊt khã kh¨n, Bashar Assad vÉn hiÖn thùc nÕu c¸c bªn tham gia vµo cuéc cè g¾ng ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu cña phe xung ®ét kh«ng thùc sù hîp t¸c. ®èi lËp, tæ chøc tr−ng cÇu d©n ý vÒ hiÕn ph¸p míi vµ ®· nhËn ®−îc sù ñng hé ViÔn c¶nh cña Syria, kh¸c víi Libya cña 89,4% cö tri. Víi 57,4% cö tri tham vµ Ai CËp, cã vÎ nh− kh«ng râ rµng. §Ó gia bÇu cö, viÖc th«ng qua hiÕn ph¸p æn ®Þnh t×nh h×nh, Syria cÇn tiÕp tôc míi ®−îc xem lµ hoµn toµn hîp ph¸p. theo h−íng c¶i c¸ch d©n chñ. ChØ cã d©n TÊt nhiªn, thùc tÕ cßn phô thuéc vµo chñ hãa chÕ ®é mét c¸ch thËn träng vµ th¸i ®é thùc sù cña nh÷ng ng−êi kh«ng v÷ng ch¾c míi cã thÓ lµm gi¶m bít sù bá phiÕu cho hiÕn ph¸p. NÕu h¬n 40% bÊt m·n cña ®a sè ng−êi Sunni ë trong d©n sè ra søc chèng l¹i chÕ ®é, chÝnh n−íc. Sù ra ®i cña Assad cã thÓ sÏ dÉn phñ cña Bashar Assad cã thÓ ph¸t sinh ®Õn sù sôp ®æ, hçn lo¹n cña chÕ ®é nh÷ng khã kh¨n nghiªm träng. Dï hiÕn chÝnh trÞ vµ sù lo l¾ng cña ng−êi Alavi, ph¸p ®· ®−îc th«ng qua kh«ng ph¶i lµ ng−êi Thiªn chóa gi¸o. Nh−ng nÕu bÞ tr×
- 52 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 3.2013 ho·n, nguy h¹i còng sÏ kh«ng nhá. CÇn víi Bahrain vµ Yemen thËt ®¸ng kinh t¹o ®−îc niÒm tin vµo mét h−íng ®i tèt ng¹c. Cã thÓ thÊy cèt lâi cña chÝnh s¸ch ®Ñp h¬n cho ng−êi Sunni, nh÷ng ng−êi nµy chÝnh lµ tháa thuËn trong im lÆng cßn ch−a bÞ cuèn vµo m©u thuÉn qu©n nh»m ph¸ tan lîi Ých cña c¸c ®Õ chÕ dÇu sù. Theo chóng t«i, viÖc tæ chøc c¸c cuéc má Arab. ®èi tho¹i kh«ng chÝnh thøc gi÷a chÝnh phñ Syria víi ®¹i diÖn phe ®èi lËp, hiÖn Qua nh÷ng ph©n tÝch ë trªn, cã thÓ ®ang ë n−íc ngoµi, cã thÓ sÏ ®ãng vai trß ph¸c ho¹ mét bøc tranh t−¬ng ®èi nh− tÝch cùc trong gi¶i quyÕt xung ®ét ë sau: ch©u ¢u gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n Syria. HiÖu qu¶ cña nã sÏ lµ rÊt ®¸ng kÓ trong viÖc gióp ®ì c¸c n−íc bÞ ¶nh trong viÖc t¸c ®éng ®Õn c¶ nh÷ng ng−êi h−ëng bëi “mïa xu©n Arab”. Tuyªn bè Sunni ë trong n−íc, còng nh− c¸c chÝnh lµ ng−êi ñng hé nÒn d©n chñ, hä kh«ng phñ ch©u ¢u, hiÖn ®ang ®øng ë vÞ trÝ ®èi thÓ kh«ng hµnh ®éng khi céng ®ång ®Çu trong mèi quan hÖ víi chÕ ®é Assad. trong n−íc vµ truyÒn th«ng tù do kªu gäi c¸c hµnh ®éng chèng ®èi. C¸c quèc Cuèi cïng lµ nh÷ng ph©n tÝch vÒ gia ch©u ¢u tù nguyÖn lµm viÖc nµy, bëi t×nh h×nh ë Yemen. 30 n¨m cÇm quyÒn hä biÕt qu¸ râ r»ng mèi quan hÖ cña c¸c cña Tæng thèng Saleh, tÊt nhiªn, d−íi nhµ ®éc tµi Arab kh«ng hÒ bÒn v÷ng gãc nh×n cña nh÷ng ng−êi chèng ®èi th× (tr−êng hîp cña Gaddafi lµ minh chøng kh«ng cã g× kh¶ quan h¬n sù cai trÞ cña râ nÐt). Khi nh÷ng n−íc nh− Qatar, C¸c Mubarak. ë trong n−íc, sau nh÷ng cuéc tiÓu v−¬ng quèc Arab thèng nhÊt xÝch tuÇn hµnh cña quÇn chóng ®ßi Saleh tõ l¹i thµnh mét khèi chèng l¹i c¸c nhµ ®éc chøc lµ c¸c cuéc ®ông ®é vò trang gi÷a tµi phi t«n gi¸o Arab, viÖc thay ®æi tiÕn lùc l−îng chÝnh phñ vµ phe ®èi lËp, tr×nh chÝnh trÞ ®· trë nªn qu¸ muén. qu©n ®éi bÞ chia rÏ. Vµ cuèi cïng, víi sù C¸c chÝnh phñ ch©u ¢u ng¹c nhiªn can thiÖp cña Liªn ®oµn Arab, Tæng nhËn ra r»ng, trªn thùc tÕ hä ®ang ñng thèng Saleh ®· buéc ph¶i ra ®i. Nh−ng hé c¸c nhãm Håi gi¸o cùc ®oan, vµ thËm chÕ ®é ë n−íc nµy trªn thùc tÕ vÉn chÝ c¶ nh÷ng ®¹i diÖn cña Al-Qaeda. kh«ng bÞ ®ông ch¹m, bëi ng−êi ®−îc Trong khi ®ã, tiÕn tr×nh tiªu diÖt c¸c chän vµo ghÕ tæng thèng lµ phã tæng nhµ ®éc tµi phi t«n gi¸o høa hÑn mang thèng. XÐt mét c¸ch toµn diÖn, viÖc l¹i nh÷ng lîi Ých nhÊt ®Þnh: cñng cè vÞ chuyÓn giao chÕ ®é ë Yemen vÉn ch−a thÕ cña c¸c ®ång minh kinh tÕ (c¸c ®Õ kÕt thóc: tæng thèng ®−îc bÇu víi nhiÖm chÕ dÇu má), x©y dùng nh÷ng viÔn c¶nh kú hai n¨m, trong thêi gian ®ã ph¶i tiÕn kinh tÕ, trong ®ã cã sù ph¸t triÓn nhanh hµnh bÇu cö quèc héi. Nh÷ng hµnh chãng vÒ kinh tÕ cña c¸c n−íc xuÊt khÈu ®éng chèng ®èi ë Yemen kh«ng thu hót dÇu má. H¬n thÕ n÷a, Trung §«ng ®· sù chó ý cña ch©u ¢u nh− ë Libya vµ b¾t ®Çu x©y dùng c¸c côm kinh tÕ, Syria. HiÓn nhiªn, ®ã lµ do vÞ trÝ ®Þa lý kh«ng chØ bao gåm c¸c ngµnh chÕ biÕn cña n−íc nµy n»m ngay s¸t Saudi dÇu má, mµ c¶ c¸c trung t©m tµi chÝnh Arabia, vµ t×nh h×nh ë Yemen sÏ ¶nh lín ë Qatar vµ Dubai. Nh− vËy, chóng h−ëng ®Õn sù æn ®Þnh cña c¸c ®Õ chÕ t«i nghÜ r»ng, chÝnh s¸ch cña c¸c chÝnh dÇu má. Nh−ng sù kh¸c biÖt trong mèi phñ ch©u ¢u kh«ng cßn lµ nghÞch lý, quan hÖ cña c¸c chÝnh phñ ch©u ¢u, nh− c¸i chóng ta vÉn t−ëng tõ c¸i nh×n mét mÆt víi Libya vµ Syria, mÆt kh¸c ban ®Çu
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học