Xem mẫu
- Múa R i Nư c
R i nư c là m t trong nh ng lo i hình ngh
thu t dân gian c s c c a Vi t Nam và ch Vi t
Nam m i có. Có th nói r i nư c là hình th c thu
nh c a ngày h i làng c v không gian và th i
gian. Ngh thu t múa r i nư c ư c hình thành t
th i kỳ i Vi t (1010 – 1225), c th là i Lý
Nhân Tông (1121).
Bia Sùng Thi n Diên Linh d ng năm Thiên Phù Du
Vũ th hai (1221) t i chùa i (Hà Nam Ninh) có vi t v
lo i hình ngh thu t này “ Hư ng Trư ng lô sông bi c Ng
i n báu Linh Quang. Nghìn thuy n như ch p gi t gi a
dòng. Muôn tr ng như s m vang d y nư c. Dư i hiên
ng c th t H i ng Phương Bá, trong th m an t u
chương bi u sư tiên.
Th rùa vàng i ba ng n núi trên m t d p d n, phơi
mai văn l b n chân dư i dòng sông l l ng. Li c m t
nhìn b , hé môi phun b n. Ng a trông gi i mũ nhà vua,
- cúi xét b u tr i l ng l ng. Trông vách d ng cheo leo, d o
nh c Thi u réo r t. C a ng m ra, th n tiên xu t hi n.
u là dáng i u Thiên cung, há ph i phong t Tr n
th . Vươn tay nh dâng khúc i phong, nhăn mày thuý
ng i ca V n T t. Chim quý t ng àn ca múa, thú lành
thành i xênh xang. T i lúc áo vàng x bóng, xe báu s p
v . n gi a ư ng b ng ph ng ngoài cõi Qu ng thiên.
Hư ng ài cao v l c a, quay lưng Rùa l n i ba non.
Ng m bàn son mà v y u kéo uôi an ph n. Chim
líu lo trong mây, h g m h m xu ng núi. Tr h t oai hùng,
c n v thu nh … L i có hai toà l u hoa, trong treo chuông
vàng, kh c hình chú ti u mình m c áo nâu sòng, v n máy
ng m giơ v chuông lên ánh. Nghe v bao gươm mà
ng nghiêm quay m t, nhìn thánh minh mà khom c t cúi
u…“
- R i nư c ư c ra i mi n b c, nơi có nhi u ao h .
Có th nói R i nư c chùa Thày là cái nôi c a ngh thu t
r i nư c Vi t Nam. Truy n thuy t k l i r ng thi n sư T
ào H nh n làm tr trì t i chùa Thày và d y nhân dân
múa r i nư c.
Dư i th i Lê M t (1533 – 1788) sân kh u r i nư c
chùa Thày (hay còn g i là “Thu ình”) ư c xây d ng
như m t công trình ki n trúc trong h Long Trì trư c chùa.
ây là m t nhà hát hoàn ch nh, ngoài sân kh u còn có hai
gian bên c nh dàn nh c và di n viên chu n b .
R i nư c là m t lo i hình ngh thu t bi u di n ngoài
tr i, m t nư c làm sân kh u cho con r i làm trò, di n k ch.
- Ao, h là nơi d ng mái ình hay m t nhà nh d u
ngư i i u khi n.
Di n tích xung quanh ao, h là nơi cho khán gi
thư ng th c lo i hình ngh thu t này. Sân kh u nư c
ư c trang trí b ng các màn hoa văn r c r cùng v i ti ng
loa, ti ng tr ng, ti ng chiêng … R i nư c thư ng ư c
bi u di n vào nh ng ngày h i làng hay nh ng ngày h i
xuân.
“Chú T u” là hình tư ng c trưng c a ngh thu t
múa r i nư c, cùng v i câu ca dao :
Ta v ta t m ao ta
Dù trong dù c ao nhà v n hơn
- NV ch ch t trong Nghê thu t R i nư c - chú T u
Chú T u có thân hình tròn trĩnh, qu n kh i u, u
trái ào ng nghĩnh, khoé m t tinh ngh ch, n cư i
hóm h nh, thư ng m màn cho nh ng bu i di n.
M t i u r t thú v trong r i nư c là t l kích thư c
gi a các con r i ư c t o nên r t kh p khi ng. Ví d như
trong c nh câu cá thì ngư i ánh cá r t bé còn con cá l i
r t to … trong cùng m t không gian và th i gian. Nh ng
trò r i nư c t o hình theo ki u ngây ngô, ngư c i này l i
ư c khán gi m i th i i, m i châu l c ch p nh n và
cùng thích thú hò reo.
- R i nư c bao g m nhi u lo i hình trong ngh thu t
dân gian như : kh c g , t c tư ng, di n xư ng, văn h c,
âm nh c và ngh thu t c a các ngh th công như : sơn
th p, an lát, b n dây …
Ngh thu t “Sơn son th p vàng” ã giúp nh ng con
r i m c m c, tr n tr i có nh ng ánh vàng, ánh b c ho t
ng trên m t nư c ã t o nên s lung linh huy n o và
kỳ di u. Lúc này khi nhìn xu ng m t h g n sóng, lăn tăn
l i th y hình bóng con r i ư c ph n chi u xu ng, th c
th c, o o hoà qu n v i nhau, tôn vinh thêm v p l ng
l y và mơ màng c a các con r i.
Ch nh trang l i R i nư c
- Hai hình th c i u khi n con r i nư c mà các ngh
nhân thư ng dùng là : Trò dây và trò sào. Tuy nhiên các
k thu t nhà ngh v n ư c b o lưu.
- Trò dây : Con r i ư c g n vào s i dây và m i ho t
ng c a con r i này u theo s i dây i u khi n. Hi u
qu c a trò dây giúp có th i u khi n con r i i xa
kho ng 20 m – 30 m, con r i có th ti n sát b ao (nơi
khán gi ng i) m i nư c, m i tr u, nh n hoa …
- Trò sào : ây là trò ư c các phư ng r i nư c s
d ng nhi u nh t vì tính ơn gi n và hi u qu . Trò sào là
ngư i i u khi n con r i b ng chi c sào. Mu n ưa con r i
ra xa như trò dây ngư i ta s d ng th pháp n i sào.
Thu kh c ho nhưng trên sân kh u r i nư c l i vô
cùng hài hoà. Chính t vi c k t h p gi a l a v i nư c
khéo léo và tài tình như v y mà r i nư c Vi t Nam ngày
càng thêm h p d n ngư i xem. Nh ng con r i nư c – linh
h n c a ng ru ng Vi t Nam ã d n d t chúng ta vào
m t c nh th n tiên, ch t n t i nơi nư c và l a hoà qu n
v i nhau.
- V i r i nư c, vi c t o hình con r i và l p t máy móc
là quan tr ng b c nh t, k t i là ngh thu t bi u di n.
N u như trong các b môn ngh thu t khác ngư i
di n viên ra sân kh u ư c khán gi bi t n thì nh ng
di n viên r i nư c luôn ph i ngâm mình dư i nư c, khéo
léo i u khi n nh ng cây sào v i vô s s i dây mà không
l k thu t c a mình và ch xu t hi n khi t m mành tre
cu n lên vào phút chót bu i di n.
Có th nói ngôn ng ngh thu t r i nư c là các c
ng hình th . Ngh sĩ t o hình s n xu t ra con r i là cơ
s v t ch t và k thu t c a ngh thu t r i.
- Ngh thu t i u khi n và âm nh c ã th i linh h n
làm cho con r i s ng ng trư c ngư i xem. Ngh thu t
l ng ti ng ã ưa văn h c vào sân kh u.
Do không ch dành riêng cho nh ng ngư i nông dân
như xưa, nay ã ph c v nhi u t ng l p trong xã h i nên
ngh thu t r i nư c ngày m t hoàn thi n và phong phú
hơn.
Âm nh c trong r i nư c thư ng n ng v thanh nh c
hơn khí nh c. Nh ng làn i u thư ng ư c s d ng là
chèo, dân ca, quan h , ch u văn, tu ng …
Âm nh c trong múa r i nư c là s nh c l i âm nh c
c a múa sân ình, n i tr i nh t là tr ng múa sư t .
Dàn nh c r i nư c g m :
- B gõ : Tr ng cái, tr ng , thanh la, não b t,
mõ
- B dây : Nh , h
- B g y : nguy t, tam, tranh, tam th p l c
- B hơi : Sáo trúc, kèn b u
- Các ti t m c cs c:
- Xay lúa
- Giã g o
- Múa T u
- Múa r ng
- Múa sư t
- T linh
- Leo c t t pháo
- Múa bát tiên
- - B t vt
- ánh cá
- Ch i trâu
- ua thuy n
- Lân tranh c u
Các trích o n trong sân kh u ca k ch c truy n :
- Th Màu lên chùa (chèo)
- Th t c m M nh Ho ch (tu ng)
- Chém tá (tu ng)
Các nghi th c tôn giáo :
- T th n
- Ch y àn
- B tc
- M l ng
- Ngh thu t múa r i nư c ã óng góp tích c c vào s
gìn gi và phát huy v n văn hoá dân gian c a a phương
và c nư c. R i nư c Vi t Nam là m t óng góp ngh
thu t vào kho tàng r i qu c t .
nguon tai.lieu . vn
