Một vấn đề xã hội học hàng đầu của việc cải tạo, chỉnh trang đô thị: Giảm tổn thương cho nhóm dân cư nghèo nhất - Nguyễn Quang Vinh

30 X· héi häc thùc nghiÖm X· héi häc sè 1 (73), 2001 Mét vÊn ®Ò x· héi häc hµng ®Çu cña viÖc c¶i t¹o-chØnh trang ®« thÞ: gi¶m tæn th−¬ng cho nhãm d©n c− nghÌo nhÊt NguyÔn Quang Vinh I. DÉn nhËp Trong tËp hîp c¸c vÊn ®Ò x· héi c¬ b¶n cña Thµnh phè Hå ChÝ Minh trªn con ®−êng thùc hiÖn c«ng nghiÖp hãa vµ hiÖn ®¹i hãa, chóng ta kh«ng thÓ kh«ng nãi ®Õn c¸i gi¸ ph¶i tr¶ vÒ mÆt x· héi cho nh÷ng s¾p xÕp, c¶i t¹o, chØnh trang l¹i c¸c kÕt cÊu vËt lý cña khu vùc néi thµnh truyÒn thèng. Ngay tõ ®Çu, khi xem xÐt c¸c vÊn ®Ò nµy cã tÝnh chÊt lý thuyÕt: ®ã lµ mçi ®« thÞ ®Òu ®−îc cÊu thµnh bëi hai nhãm thµnh tè c¬ b¶n: nhãm thµnh tè kh«ng gian - vËt thÓ vµ nhãm thµnh tè tæ chøc x· héi. Hai nhãm thµnh tè nµy cã mèi quan hÖ qua l¹i hÕt søc kh¨ng khÝt víi nhau, thËm chÝ th©m nhËp vµo nhau trong qu¸ tr×nh tiÕn hãa cña ®« thÞ. VËy th×, mäi thao t¸c c¶i t¹o -chØnh trang c¸c kÕt cÊu cô thÓ ®« thÞ khu vùc néi thµnh vèn ®· t−¬ng ®èi æn ®Þnh trong nhiÒu thËp kû, ch¾c ch¾n kh«ng thÓ kh«ng g©y nªn nh÷ng x¸o trén trong thµnh tè tæ chøc x· héi ë c¸c khu vùc h÷u quan. Vµ tïy theo tr×nh ®é qu¶n lý, n¾m b¾t vµ xö lý ®óng ®¾n c¸c vÊn ®Ò x· héi n¶y sinh cã thÓ ®¹t tíi ®©u, mµ c¸i gi¸ ph¶i tr¶ vÒ mÆt x· héi cña c− d©n sÏ lµ cao hay thÊp. II. C¶i t¹o chØnh trang néi thµnh cò: mÖnh lÖnh cña sù ph¸t triÓn ! 1 - ë b−íc ngoÆt míi hiÖn nay cña c«ng cuéc c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc ViÖt Nam, vai trß cña c¸c trung t©m ®« thÞ ngµy cµng trë nªn cã tÇm quan träng ®Æc biÖt, kÓ c¶ trong mèi t¸c ®éng qua l¹i ngµy cµng n¨ng ®éng gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ. Nãi mét c¸ch chÆt chÏ th× cho ®Õn nay (1999), ViÖt Nam cßn lµ mét n−íc cã møc ®é ®« thÞ hãa vµo lo¹i thÊp so víi nhiÒu n−íc kh¸c thuéc khu vùc Ch©u ¸. Sè liÖu thèng kª quèc gia n¨m 1998 cho thÊy tû lÖ c− d©n ®« thÞ trªn tæng d©n sè ViÖt Nam míi ®¹t tíi 21,3%. Tuy nhiªn, c¸c ®« thÞ ë n−íc ta ®ang lµ nh÷ng khu vùc ®éng lùc m¹nh mÏ cña c¶ n−íc, lµm ®Çu tµu cho sù c«ng nghiÖp hãa vµ hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc. Chóng cã t¸c ®éng l«i cuèn vµ kÝch thÝch nh÷ng vïng n«ng th«n réng lín thay ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt, tiÕp nhËn mét sè c«ng nghÖ míi vµ tõng b−íc t¹o ra mét c¬ cÊu x· héi tiÕn bé h¬n. Ng−êi ta cã thÓ ghi nhËn r»ng t¹i c¸c ®« thÞ lín nhÊt lµ Hµ Néi vµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh, tû träng ®ãng gãp cho s¶n phÈm quèc néi (GDP), nhÞp ®é t¨ng tr−ëng c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, nhÞp ®é tiÕp nhËn ®Çu t− ph¸t triÓn tõ c¸c nguån trong n−íc vµ n−íc ngoµi ®Òu kh«ng ngõng t¨ng nhanh trong thËp niªn 90 Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn NguyÔn Quang Vinh 31 (mÆc dï ë cuèi thËp niªn nµy, c¸c chØ sè t¨ng tr−ëng cã phÇn chËm l¹i do ¶nh h−ëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh trong khu vùc §«ng Nam ¸). ChØ tÝnh riªng vÒ ®Çu t− trùc tiÕp cña n−íc ngoµi vµo Thµnh phè Hå ChÝ Minh, th× sè dù ¸n cßn hiÖu lùc ®Õn ngµy 31/12/1998 lµ 742 dù ¸n, víi vèn ®Çu t− lµ 9,868 tû USD vµ vèn ph¸p ®Þnh lµ 4,878 tû USD. Râ rµng lµ c«ng cuéc §æi míi toµn diÖn vÒ kinh tÕ - x· héi ®· tiÕp thªm sinh lùc cho hÖ thèng kinh tÕ c¸c ®« thÞ, khiÕn cho b¶n th©n kÕt cÊu vËt lý hiÖn t¹i cña mçi thµnh phè trë nªn chËt chéi. Trong bèi c¶nh ®ã, quan ®iÓm quy ho¹ch ®« thÞ míi cÇn ®−îc triÓn khai, theo ®ã: - C¸c khu vùc néi thµnh hiÖn h÷u cÇn ph¶i ®−îc c¶i t¹o - chØnh trang; - C¸c khu vùc néi thµnh míi ph¸t triÓn cÇn ph¶i v−¬n nhanh tíi nhiÒu huyÖn, x· ngo¹i thµnh vèn x−a nay chØ biÕt nhiÒu ®Õn nghÒ n«ng. - Bªn c¹nh ®ã, viÖc ®iÒu chØnh l¹i c¸c ph©n khu chøc n¨ng, n©ng lªn mét c¸ch hîp lý chØ sè tÇng cao, c¶i t¹o m¹ng l−íi giao th«ng ®« thÞ, n¹o vÐt vµ n©ng cÊp c¸c dßng s«ng « nhiÔm l©u n¨m ch¹y ngang qua thµnh phè, t¨ng thªm kho¶ng c©y xanh, ®· vµ ®ang ®em l¹i mét ®« thÞ trong lµnh h¬n, mét c¶nh quan ®« thÞ nhiÖt ®íi ph−¬ng Nam ®éc ®¸o h¬n. Xem xÐt vÊn ®Ò trong mét toµn c¶nh réng lín vµ s«i ®éng nh− thÕ, chóng ta míi h×nh dung hÕt tÇm quan träng cÊp b¸ch vµ tÝnh chÊt phøc t¹p cña c«ng cuéc c¶i t¹o - chØnh trang néi thµnh hiÖn h÷u, còng nh− c¸c hÖ qu¶ x· héi nhiÒu chiÒu cña qu¸ tr×nh võa nãi. 2. §−îc kh«ng ngõng x©y dùng vµ båi ®¾p trong hµng tr¨m n¨m ph¸t triÓn, khu vùc néi thµnh hiÖn h÷u cña Thµnh phè Hå ChÝ Minh ®· cã ®−îc mét kÕt cÊu vËt lý kh¸ kiªn cè, nh÷ng cung c¸ch chiÕm lÜnh kh«ng gian cã tÝnh truyÒn thèng cña d©n c−, cïng nh÷ng m¹ng l−íi x· héi vµ quan hÖ céng ®ång kh¸ æn ®Þnh ngay trong lßng ®« thÞ. Giê ®©y, khi xuÊt hiÖn nh÷ng mÖnh lÖnh míi cña ph¸t triÓn ®« thÞ, ®ßi hái khu vùc néi thµnh hiÖn h÷u ph¶i ®−îc c¶i t¹o - chØnh trang mét c¸ch m¹nh mÏ th× râ rµng lµ d©n c− c¸c ®Þa bµn nµy ph¶i tham dù vµo “Mét cuéc s¾p xÕp l¹i c¸ch thøc tæ chøc cuéc sèng x· héi” khi c¸c c¬ cÊu vËt lý bÞ uèn n¾n l¹i, ®Ëp bá ®i mét phÇn vµ x©y míi l¹i mét phÇn, theo c¸c môc tiªu sö dông tèi −u kh«ng gian “X«i mËt” cña khu néi thµnh l©u ®êi. a. Ng−êi ta ®· vµ ®ang chøng kiÕn nhiÒu hÖ qu¶ kinh tÕ, x· héi, v¨n hãa hÕt søc tèt ®Ñp cña qu¸ tr×nh c¶i t¹o - chØnh trang. Cô thÓ lµ: - Vïng ®Êt ®ai quý hiÕm cña ®Þa bµn néi thµnh ®−îc sö dông hîp lý h¬n, víi hiÖu suÊt cao h¬n, t¨ng thªm søc hÊp dÉn c¸c nguån ®Çu t− to lín h¬n. (VÝ dô, c¸c trung t©m giao dÞch tµi chÝnh, trung t©m dÞch vô hiÖn ®¹i tá ra thÝch hîp khi ®Æt t¹i trung t©m ®« thÞ truyÒn thèng, trong c¸c cao èc ®−îc trang bÞ tèi t©n, nh−ng chØ chiÕm mét kho¶ng ®Êt hîp lý trong quü ®Êt quý hiÕm cña ®« thÞ). Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn 32 Mét vÊn ®Ò x· héi häc hµng ®Çu cña viÖc c¶i t¹o-chØnh trang ®« thÞ ... - ViÖc ®iÒu chØnh l¹i c¸c ph©n khu chøc n¨ng, n©ng lªn mét c¸ch hîp lý chØ sè tÇng cao, c¶i t¹o m¹ng l−íi giao th«ng ®« thÞ, n¹o vÐt vµ n©ng cÊp c¸c dßng s«ng « nhiÔm l©u n¨m ch¹y ngang qua thµnh phè, t¨ng thªm kho¶ng c©y xanh,... ®· vµ ®ang ®em l¹i mét ®« thÞ trong lµnh h¬n, mét c¶nh quan ®« thÞ nhiÖt ®íi ph−¬ng Nam ®éc ®¸o h¬n. - Tõ khÝa c¹nh kinh tÕ vµ nh©n v¨n, c«ng cuéc chØnh trang - c¶i t¹o néi thµnh còng t¹o ra mét mèi quan hÖ qua l¹i hîp lý h¬n gi÷a néi thµnh vµ ngo¹i thµnh, còng nh− víi c¸c ®Þa bµn ngo¹i vi xa réng h¬n. b. Song, mét mÆt kh¸c, viÖc c¶i t¹o - chØnh trang néi thµnh còng bao hµm trong lßng nã nh÷ng rñi ro míi, nh÷ng x¸o trén míi ®èi víi cuéc sèng cña c¸c nhãm d©n c− chÞu t¸c ®éng trùc tiÕp, ®Æc biÖt lµ ®èi víi nhãm d©n nghÌo, phô n÷ vµ trÎ em sèng t¹i c¸c khu vùc lôp xôp bÞ gi¶i táa v× môc tiªu c¶i t¹o, chØnh trang néi thµnh. §©y chÝnh lµ vÊn ®Ò x· héi mµ c¸c nhµ x· héi häc ®« thÞ ë n−íc ta ®ang rÊt quan t©m kh¶o s¸t, ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ vµ ®−a ra c¸c khuyÕn nghÞ trùc tiÕp nh»m hãa gi¶i c¸c m©u thuÉn vµ v−ît qua c¸c khã kh¨n n¶y sinh. Kinh nghiÖm míi ®©y cña nhiÒu n−íc ch©u ¸ trªn l·nh vùc nµy cho thÊy c¸c ho¹t ®éng s¾p xÕp l¹i viÖc chiÕm dông kh«ng gian ®« thÞ khu vùc néi thµnh truyÒn thèng ®· ®ông ch¹m ®Õn hµng chôc, hµng tr¨m ngµn, thËm chÝ c¶ triÖu thÞ d©n. Trung Quèc lµ mét thÝ dô ®iÓn h×nh. T¹i mét Héi th¶o khoa häc quèc tÕ, do Trung t©m X· héi häc vµ Ph¸t triÓn tæ chøc quy tô nhiÒu chuyªn gia ®« thÞ häc quèc tÕ, c¸c nhµ khoa häc Trung Quèc ®· nãi ®Õn chñ ®Ò nµy mét c¸ch cô thÓ, víi nhiÒu m« h×nh xö lý vµ hÖ qu¶ x· héi kh¸c nhau. Víi thµnh phè Qu¶ng Ch©u, ng−êi ta l−u ý nhiÒu ®Õn dù ¸n c¶i t¹o -chØnh trang trong khu phè cæ Jinhua, n¬i c− ngô 8421 gia ®×nh, víi 29.861 nh©n khÈu. Ng−êi ta x©y dùng trªn nÒn cña mét ®Þa bµn chen chóc nhµ cò kü, thÊp tÇng ®−êng hÑp, 220 nhµ ë cao tÇng míi víi ®Çy ®ñ c¸c dÞch vô ®« thÞ céng ®ång vµ mét c¶nh quan ®« thÞ ®−îc thiÕt kÕ thËn träng. C¸i hay cña m« h×nh nµy lµ 89% c¸c hé gia ®×nh sèng trªn ®Þa bµn sÏ ph¶i t¹m di dêi trong qu¸ tr×nh c¶i t¹o khu vùc nµy, nh−ng sau ®ã tuyÖt ®¹i ®a sè sÏ trë l¹i ®Ó sèng trong c¸c c¨n hé cao tÇng míi x©y ngay trªn ®Þa bµn cò. Nh− vËy, sÏ tr¸nh ®−îc nh÷ng ®øt ®o¹n lín vÒ c¸c m¹ng l−íi quan hÖ kinh tÕ vµ x· héi cña nh÷ng ng−êi d©n chÞu t¸c ®éng trùc tiÕp. Tuy vËy, tr−êng hîp cña Th−îng H¶i th× l¹i ®−îc xö lý theo c¸ch di dêi ®i xa h¬n, ra khái trung t©m thµnh phè. ¦íc tÝnh tõ ®Çu n¨m 1968 ®Õn 1998, 350.000 hé (víi mét triÖu d©n) sÏ di dêi khái trung t©m thµnh phè, ®Õn c− tró t¹i c¸c khu d©n c− thuéc c¸c quËn míi. Trong t×nh huèng nµy, nhiÒu gi¶i ph¸p kinh tÕ x· héi còng ®· ®−îc triÓn khai ®Ó ®¶m b¶o sù th¸o dì vµ t¸i t¹o c¸c kÕt cÊu vËt thÓ kh«ng lµm tæn h¹i nhiÒu ®Õn c¸ch thøc tæ chøc x· héi ®« thÞ vµ phóc lîi cña nhãm c− d©n chÞu t¸c ®éng trùc tiÕp. Trë l¹i víi c¸c vÊn ®Ò cña Thµnh phè Hå ChÝ Minh. ViÖc c¶i t¹o - chØnh trang khu vùc néi thµnh cò diÔn ra hiÖn nay ®ang ©m thÇm g©y ra nh÷ng hÖ qu¶ x· héi nhiÒu chiÒu cho hµng tr¨m ngµn thÞ d©n ®ang lµ ®èi t−îng cña nh÷ng t¸c ®éng trùc tiÕp. §Ó lµm râ ®iÒu nµy, c¸c nhµ x· héi häc chóng t«i tiÕn hµnh mét sè cuéc nghiªn cøu, dùa vµo c¸c c©u hái sau ®©y: Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn NguyÔn Quang Vinh 33 - Thùc tiÔn mét sè dù ¸n c¶i t¹o - chØnh trang néi thµnh ®· ®em l¹i nh÷ng hiÖu qu¶ tÝch cùc nµo vÒ kinh tÕ, x· héi, v¨n hãa vµ m«i tr−êng? - Gi÷a c¸c ý t−ëng tÝch cùc cña dù ¸n víi thùc tiÔn triÓn khai cã n¶y sinh mét “kho¶ng c¸ch” nµo hay kh«ng? C¸c khÝa c¹nh x· héi cña sù biÕn ®æi ®· ®−îc luËn chøng vµ gi¸m s¸t ®Õn møc ®é nµo? - LiÖu c¸c quy tr×nh c¶i t¹o - chØnh trang néi thµnh cã ®¸p øng ®−îc hay kh«ng nhu cÇu ®Æc thï cña bé phËn d©n nghÌo vµ giíi phô n÷ nghÌo ®ang sèng trªn ®Þa bµn nhiÒu x¸o trén nµy? NÕu hä ph¶i rêi bá n¬i c− tró vµ céng ®ång d©n c− quen thuéc ®Ó ra ®i, th× hä ®i ®©u vµ ®−îc ®Òn bï ra sao? Hä cã t¸i lËp ®−îc viÖc lµm, nguån thu nhËp vµ cuéc sèng céng ®ång tèt ®Ñp ë n¬i t¸i ®Þnh c− kh«ng? Nhãm d©n c− nµo ph¶i chÞu nhiÒu thua thiÖt, rñi ro nhÊt? III. Tõ hai ch−¬ng tr×nh kh¶o s¸t x· héi häc, thö nªu lªn nh÷ng vÊn ®Ò x· héi n¶y sinh khi c¸c dù ¸n c¶i t¹o - chØnh trang khëi ®éng 1- Mét sè hiÖu qu¶ tÝch cùc cña hai Dù ¸n c¶i t¹o - chØnh trang dùa theo c¸c quan s¸t x· héi häc. a. Cho ®Õn thêi ®iÓm 31/7/1996, tøc lµ sau gÇn 3 n¨m triÓn khai dù ¸n Nhiªu Léc - ThÞ NghÌ, 1590 hé gia ®×nh sèng ven kªnh ®· ®−îc ®Òn bï ®Ó gi¶i táa ®Þa bµn; 70,5% tæng sè hé bÞ gi¶i táa ®· chän ph−¬ng ¸n mua c¸c c¨n hé chung c− vµ dän tíi n¬i ë míi. (Theo Dù ¸n, 8817 hé gia ®×nh sÏ ph¶i di chuyÓn ®Õn n¬i ë míi t¹i c¸c chung c−). Mét ®iÒu cÇn m¹nh mÏ kh¼ng ®Þnh lµ c«ng cuéc di dêi, t¸i ®Þnh c− d©n ven vµ trªn kªnh Nhiªu Léc - ThÞ NghÌ lªn c¸c chung c− ®· c¶i thiÖn rÊt râ nÐt m«i tr−êng sèng cña toµn thÓ sè bµ con nµy. §a sè c¸c hé cßn ®−îc t¨ng diÖn tÝch b×nh qu©n/®Çu ng−êi vµ 88% c¸c hé x¸c nhËn nhµ ë ®−îc gia t¨ng tÝnh kiªn cè. N¨m −u ®iÓm næi bËt nhÊt ®−îc c¸c chñ hé nªu lªn trong c¸c cuéc pháng vÊn cña chóng t«i lµ: So víi nhµ ë ven kªnh tr−íc ®©y, c¨n hé hiÖn nay: - Tho¸ng m¸t h¬n: 96,2% sè chñ hé ®−îc hái - ChiÕu s¸ng tèt h¬n: 92,4% sè chñ hé ®−îc hái - §ì Èm thÊp h¬n: 77,3% sè chñ hé ®−îc hái - CÊp ®iÖn æn ®Þnh h¬n: 71,9% sè chñ hé ®−îc hái - CÊp n−íc æn ®Þnh h¬n: 64,3% sè chñ hé ®−îc hái Nh×n ë cÊp ®é cña cuéc sèng toµn ®« thÞ Thµnh phè Hå ChÝ Minh, dù ¸n c¶i t¹o con kªnh nµy ®ang ®em l¹i mét dßng ch¶y trong s¹ch, dµi 10 km, ch¹y ngang qua thµnh phè; ®ã còng lµ ®−êng giao th«ng vµ kªnh tiªu tho¸t n−íc cho mét l−u vùc chiÕm tíi 27,7% diÖn tÝch néi thµnh cò. Con kªnh ®−îc c¶i t¹o, n©ng cÊp sÏ gãp phÇn h×nh thµnh c¶nh quan ®« thÞ míi, t−¬ng øng víi thµnh phè ®æi míi vµ ph¸t triÓn. b. Dù ¸n gi¶i táa, t¸i ®Þnh c− ®Ó x©y dùng con ®−êng Kh¸nh Héi ë QuËn 4 còng ®¹t nh÷ng hiÖu qu¶ chØnh trang ®« thÞ rÊt ®¸ng ghi nhËn. Con ®−êng míi Kh¸nh Héi ®−îc më réng vµ n©ng cÊp ®· gãp phÇn thùc hiÖn sù th«ng th−¬ng thuËn lîi gi÷a QuËn 4 (mét “hßn ®¶o” c« lËp phÝa Nam thµnh phè) víi QuËn 1 ë trung t©m, vµ táa ®i c¸c quËn néi thµnh kh¸c. Mét sè yªu cÇu vÒ quy ho¹ch chØnh trang ®« thÞ Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn 34 Mét vÊn ®Ò x· héi häc hµng ®Çu cña viÖc c¶i t¹o-chØnh trang ®« thÞ ... t¹i ®Þa bµn gi¶i táa, ®Þa bµn t¸i ®Þnh c− ®−îc thùc hiÖn, lµm cho bé mÆt ®« thÞ QuËn 4 trë nªn khang trang h¬n, t×nh tr¹ng « nhiÔm m«i tr−êng ë khu vùc nµy ®−îc gi¶i quyÕt c¬ b¶n; hiÖu qu¶ sö dông ®Êt ®−îc n©ng cao râ rÖt. 2. Tuy nhiªn, hµng lo¹t vÊn ®Ò x· héi ®· n¶y sinh tõ viÖc thùc hiÖn hai Dù ¸n c¶i t¹o - chØnh trang ®« thÞ (®−îc kh¶o s¸t) §©y chÝnh lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cña chóng t«i khi nghiªn cøu c¸c hÖ qu¶ x· héi cña viÖc c¶i t¹o - chØnh trang néi thµnh. Hai Dù ¸n ®−îc kh¶o s¸t ®· t¹o c¬ héi ®Ó kh¸m ph¸ nh÷ng vÊn ®Ò x· héi hµng ®Çu ®· vµ ®ang n¶y sinh trong qu¸ tr×nh c¶i biÕn c¬ cÊu ®« thÞ nãi trªn. 2.1. Trong khu«n khæ cña Dù ¸n Nhiªu Léc - ThÞ NghÌ, sè bµ con thuéc diÖn bÞ gi¶i táa nhµ ®Êt, vµ chän con ®−êng t¸i ®Þnh c− t¹i c¸c c¨n hé chung c− ®· gÆp kh¸ nhiÒu vÊn ®Ò trong cuéc sèng míi cña hä. Sè bµ con nhËn tiÒn ®Òn bï råi “tïy nghi di t¶n” l¹i cµng gÆp nhiÒu khã kh¨n h¬n. 2.1.1. Trªn ®−êng dän lªn chung c−, mét sè thµnh viªn hé gia ®×nh ®· ph¶i ra ®i, v× c¨n hé chung c− kh«ng thÓ chøa hÕt. Tr−íc khi ®Õn chung c−, b×nh qu©n mçi gia ®×nh thuéc diÖn gi¶i táa cã 7,8 ng−êi cïng thùc sù chung sèng. HiÖn nay, b×nh qu©n mçi hé dän lªn c¨n hé chung c− chØ cßn 5,7 ng−êi. B×nh qu©n mçi hé gi¶m 2 ng−êi. Theo cuéc ®iÒu tra x· héi häc cña chóng t«i, cã ®Õn 1/3 tæng sè nh÷ng hé ven kªnh di dêi lªn chung c− ®· ph¶i ®−a mét sè thµnh viªn gia ®×nh cña m×nh ®i c− tró n¬i kh¸c. NhiÒu c¨n hé sèng ven hoÆc trªn kªnh tr−íc ®©y cã ®Õn 10, thËm chÝ 20 ng−êi cïng chung sèng. Sau gi¶i táa, kh«ng ph¶i tÊt c¶ ®Òu cã thÓ dän lªn c¨n hé chung c− ®−îc mua tr¶ gãp. Hä ph¶i ph©n t¸n t×m n¬i ®Þnh c− míi b»ng nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. Theo cuéc ®iÒu tra cña chóng t«i, 85,5% sè hé gi¶i táa (®−îc kh¶o s¸t) ®· cã Ýt nhÊt mét ng−êi ph¶i ®i sèng ë n¬i kh¸c chø kh«ng cïng lªn c¨n hé chung c− víi c¶ gia ®×nh. Trong sè nh÷ng ng−êi ph¶i ra ®i ®ã 26,3% lµ phô n÷, 21,4% lµ trÎ em. Ngoµi mét sè vÒ sèng t¹i c¸c c¨n hé kh¸c trong hÖ thèng chung c− cña Dù ¸n, sè di chuyÓn ra khái c¸c khu vùc chung c− cña Dù ¸n ®· ph¶i lùa chän c¸c h×nh thøc “tù lo t¸i ®Þnh c−” nh− sau: - ë nhµ bµ con cßn sinh sèng ven kªnh 13,8% - Mua nhµ (c¨n hé ) kh¸c trong néi thµnh 10,6% - Thuª nhµ trong néi thµnh 19,8% - ë nhê nhµ kh¸c trong néi thµnh 17,1% - VÒ sèng ë n«ng th«n ngo¹i thµnh 16,6% - C¸ch kh¸c 22,1% (Trong sè chän “c¸ch kh¸c”, cã mét sè hé vÉn ë l× t¹i nhµ cò ch−a kÞp ph¸ bá, ®Ó tranh thñ c¸c m¹ng l−íi quen thuéc, tiÕp tôc lµm ¨n; ®Õn khi kh«ng l× ®−îc n÷a míi t×m mét “c¸ch kh¸c” n÷a.) 2.1.2.T¸i ®Þnh c−, cã c¨n hé míi, nh−ng kh«ng Ýt ng−êi r¬i vµo c¶nh nî nÇn Trong 186 hé thuéc diÖn gi¶i táa ®· lªn chung c− (®−îc chóng t«i trùc tiÕp kh¶o s¸t) th× 38,2% thuéc diÖn mua c¨n hé tr¶ ®øt mét lÇn; 59,1%mua tr¶ gãp; cßn l¹i 2,7% lµ Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn ... - tailieumienphi.vn