Xem mẫu
- MỘT VÀI Ý KIẾN ĐỂ XUẤT VẼ Mổ HÌNH HỆ THỐNG THÔNG TIN TH ƯVIỆN HIỆN ĐẠI - PHÁT TRIỂN THƯVIỆN ĐIỆN TỬTẠI VIỆT NAM ThS. Phạm Quang Quyền1 1. ĐẶT VẤN ĐẼ Thư viện điện tử, th ư viện số là nhữ n g ứ ng d ụ n g công nghệ thông tin và truyền thông - trực tiếp, là công nghệ web trong hoạt động thông tin - thư viện ở nhữ n g m ức độ khác nhau. Trong hơn 20 năm qua tính từ khi m ạng Internet có m ặt tại Việt N am (theo N ghị định 21/CP của C hính p h ủ năm 1997) đã tác động m ạnh mẽ đến hầu hết các hoạt động khác nh au của đời sống xã hội, trong đó nó tác động làm thay đổi rõ rệt phư ơ n g thức sử d ụ n g thông tin của con người. H oạt động thông tin - th ư viện là m ột trong n h ữ n g lĩnh vực ảnh hư ởng rõ nhất, tác động của nó đã hình thành các loại hình thư viện hiện đại - thực chất đó là xuất hiện các dịch vụ thư viện mới hoặc phương thức m ới của n h ữ n g dịch vụ thư viện truyền thống trước đây. Phư ơng thức sử d ụ n g thông tin mới đã tạo ra xu hướng th ế giới mới - th ế giới phẳng. Khoa học kỹ th u ật công nghệ, đặc biệt là công nghệ thông tin và truyền thông đã và đ an g trở th àn h "tiếng nói chưng" của toàn th ế giới. Cơ cấu nền kinh tế đã có sự chuyển dịch m ạnh mẽ theo xu h ư ớng chung của toàn cầu hóa. C huyển dịch từ nền kinh tê' sản xuất hàng hóa sang khu vực kinh tế thông tin, tri thức, dịch vụ m ặc dù mới ở giai đoạn bước đầu. Trong đó, với tốc độ ph át triển của công nghệ thông tin và tru y ền thông giai đoạn hiện nay đã đặt ra yêu cầu cấp thiết bắt buộc phải xây d ự n g n h ữ n g hệ thống thông tin th ư viện dự a trên công nghệ hiện đại, công nghệ web theo các lĩnh vực khác nhau, qui mô khác n hau trong từ ng ngành nghề, từng lĩnh vực. T rong đó, xây d ự n g n h ữ n g thư viện điện tử, nhữ ng kho tri thức số là vấn đề đầu tiên, là h ạt n h ân của m ột xã hội thông tin. Đ ể đ ư a ra đề xuất vê mô hình hệ thống thông tin thư viện hiện đại - phát triển th ư viện đ iện tử tại việt nam , chúng ta xem xét m ột số các khái niệm sau: 1 Giám đốc Trung tâm TTTV - Trường Đại học Nội vụ Hà Nội
- 94 HỘI THẢO PHÁT TRIỂN THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ ở VIỆT NAM ĐÁP ỨNG YÊU CẨU CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP 4.0 - Mô hình: là m ột sự trình bàv có tính quv giản về inột (số) khía cạnh nào đó của th ế giới vật chất (vật thể, tình huống, quy trìn h ,...)1 - H ệ thống thông tin: H ệ thống thông tin là hệ thống sử dụng nguồn lực con người và công nghệ thông tin đ ế tiếp nhận các nguồn d ữ liệu n h ư yếu tố đầu vào và xử lý chúng thành các sản phẩm thông tin là yếu tố đầu ra (Tân, 2004) - T hư viện hiện đại: th ư viện hiện đại là m ột thư viện gắn liền với công nghệ thông tin. Thư viện hiện đại là nơi có thể đáp ứ ng nhu cầu thông tin của người d ù n g m ột cách dễ d àng và n h an h chóng. T hư viện hiện đại không hoạt động đon độc m à có sự liên kết đ ể hình thành m ột m ạng lưới, hệ thống. Hệ thống này có thê gồm các thư viện cùng ngành, cùng chức năng, hay cùng m ột khu vực địa lý.(Thiên, 2016). 2. ĐÊ XUẤT GIẢI PHÁP XÂY DựNG Mồ HÌNH HỆ THỐNG THÒNG TIN THƯ VIỆN HIỆN ĐẠI - PHÁT TRIỂN THƯ VIỆN ĐIỆN TỬTẠI VIỆT NAM H iện nay, các dịch vụ thông tin - th ư viện là m ột trong n h ữ n g khâu quan trọng, quyết đ ịn h đến chất lượng của toàn bộ hoạt động thông tin - thư viện. Việc ứng d ụ n g công nghệ thông tin và truyền thông đã tạo ra nhiều các dịch vụ mới và tạo ra nhiều p hư ơ n g thức m ới trong các dịch vụ thông tin - th ư viện truyền thống; xu h ư ớ n g chung của các dịch vụ đó là tăng cường tính tương tác giữa các bên trong hoạt đ ộ n g thông tin - thư viện đa chiều, đa thời gian,... tương tác 24/7 hoặc tương tác theo thời gian thực hoặc tương tác không theo thòi gian thực,... Các dịch vụ thông tin - thư viện theo m ô hình hệ thống thông tin thư viện hiện đại (thư viện điện tử, th ư viện số) phải đảm bảo các yêu cầu về kỹ thuật, tu ân thủ chặt chẽ các tiêu chuẩn quốc tế, quốc gia về chuvên ngành có chú trọng đến tính phát triển bền vững. Trong đó, q uan trọng nhất đó là tạo thuận lợi tối đa (tăng cường các dịch vụ tiện ích) đối với người d ù n g tin và đội ngủ viên chức th ư viện trong to àn hệ thống. Thậm chí, tư ơng tác với đội ngũ trong toàn ngành. Trên cơ sở đó, tác giả bài viết xin đề xuất xây d ự n g các hệ thống thông tin thư viện hiện đại theo từ ng lĩnh vực quản lý N hà nước: H ệ thống thông tin - th ư viện n g àn h V ăn hóa, T hể thao & D u lịch; H ệ thống thông tin - th ư viện ngành Tài chính; Hệ thống thông tin - th ư viện ngành Giáo dục và Đào tạo,... Trong quá trình triển khai, sẽ lựa chọn m ột trong hai m ô hình n h ư sau: Mô hình 1: Xây d ự n g hệ thống thông tin thư viện hiện đại tập trung tại cơ q uan 1 http://w w w .fetp.edu.vn/cache/M P P 8-522-L 05V -S u% 20dung% 20m o% 20hinh% 20trong% 20 phan%20tich%20chinh%20sach--Vu%20Thanh%20Tu%20Anh-2016-07-19-13544313.pdf (truy cập 8h50, ngày 20-9-2018)
- HỒI THẢO PHÁT TRIỂN THƯ VIỆN ĐIÊN TỬ ở VIỆT NAM ĐÁP ỨNG YÊU CẨU CÁCH MẠNG CÔNG NGHIỆP 4.0 95 quan lý N h à nước đ ầu ngành (Các Bộ - xây d ự ng bộ p hận chuyên trách), sau đó xây d ự n g các chi n h án h trực thuộc (branches), phân quyền cho các đơn vị thuộc và trực thuộc Bộ có nhiệm vụ duy trì, ph át triển thuộc nhánh cua m ình. Áp dụn g mô hình này, thì việc tô chức d ữ liệu sẽ tập trung, kiểm soát cao nh ất trong m ột khu vực cụ thể. Tiết kiệm không gian, không bị phân tán về lưu trữ d ữ liệu (host). Mô hình 2: Xây d ụ n g hệ thống thông tin ph ân tán - m ỗi đơn vị thuộc và trực thuộc Bộ sẽ tự triển khai từng hệ thống riêng và cơ sở d ữ liệu riêng. Sau đó, Bộ xây d ự n g hệ thống tổng hợp, tích hợp đến toàn bộ các hệ thống của các đơn vị thuộc và trực thuộc đ ể xây dự ng cổng thông tin tìm kiếm tập trung.(Q uyền, 2018) Trong thời kỳ phát triển m ạnh mẽ của công nghệ thông tin và m ạng truyền thông thời gian qua đã m inh chứng thế giới đã và đang trở thành th ế giới phang, việc giao tiếp cũng đã và đang hình thành xu hướng ngôn ngữ chung (ngôn ngữ của công nghệ thông tin và truyền thông, tiêu chuẩn của công nghệ thông tin và truyền thông cũng đã hình thành tiêu chuẩn chung quốc tê). Việc hình thành các "kho d ữ liệu - repository" do các tô chức xã hội, cá nhân xây dự ng và phát triển là nhữ ng hạt nhân đóng góp trực tiếp vào kho tàng tri thức của nhân loại. Kho tàng này ngày càng nhiều về khối lượng thông tin. Vì vậy, xuất hiện các tổ chức, cá nhân tạo lập các phương tiện và công cụ giúp ngưòi dù n g tin có thê tiếp cận dễ dàng, nhanh chóng với nhữ ng kho dữ liệu này (các công cụ tìm kiếm: google, yahoo, bam boo,...). Các công cụ đó thực hiện nguyên tắc tìm kiếm tập trung có nhiệm vụ thu thập các nguồn dữ liệu phân tán từ các tổ chức, cá nhân ở khắp mọi nơi trên thếgiới. Vì vậy, các thông tin tìm kiếm được trên các công cụ này còn đang thiếu các tiện ích đ ể kiểm duyệt. D ựa trên p h ân tích đó, tác giả đề xuất giải p háp theo m ô hình thứ 2, vì xu hướng trong thực tiễn đ ang diễn ra n h ư vậy. H iện tại, các thư viện ở các cơ quan, đơn vị cụ thê cũng đã có và đang ph át triển các cơ sở d ữ liệu của riêng đơn vị m ình và việc liên kết, chia sẻ theo hệ thống bên trong ngành còn chưa được p h ổ biến và còn nhiều h ạn chế, việc liên kết, chia sẻ sang nh ữ n g lĩnh vực khác hoặc cho xã hội gần nh ư chưa p h át huy hết được sức m ạnh của việc ứ ng d ụ n g công nghệ thông tin và truyền thông. N ếu triển khai theo giải ph áp này, chúng ta sẽ tận dụn g được các cơ sở d ữ liệu đã có - k ế thừa các sản phẩm do các thư viện đã và đang sử dụng, các đơn vị cơ sở sẽ trở thành "hạt nhân" đ ể thu thập, xây d ự n g và phát triển nguồn tin điện từ sát nhất với lĩnh vực m à đơ n vị m ình đang phục vụ. Tập hợp nhiều đơn vị trong hệ thống sẽ đem đến m ột kho thông tin khổng lồ có kiếm soát của lĩnh vực ng àn h nghề. D ựa trên đó, cơ quan chủ q uản xây d ự n g cổng thông tin tích hợp, xây d ự n g công cụ tìm kiếm tập tru n g có chức năng tương tự n h ư google và các công cụ tìm kiếm với kỹ thu ật tìm kiếm tiên tiến - q u ét tìm kiếm trên toàn bộ các đơ n vị thuộc và trực thuộc, tập hợp theo mô hình m ạng lưới kết này nối với m ạng lưới khác theo các tiêu chí phù hợp, ví
- 96 HỘI THÀO PHÁT TRIỂN THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ ở VIÊT NAM ĐÁP ỨNG YÊU CẨU CÁCH MANG CÔNG NGHIỆP 4.0 dụ: theo ngành: văn hóa, thông tin, thê thao, du lịch,... Về p h ư ơ n g diện kỹ thuật, việc lựa chọn giài pháp p h ầ n cứng, p h ầ n m ềm sẽ tùy thuộc vào năng lực thực tiễn của đề án được triển khai, h o à n toàn dễ dàng phù hợp với từ n g hệ thống. Tuy nhiên, khi lựa chọn cần chú ý đ ế n các tiêu chuẩn kỹ thuật, công nghệ, tiêu chuẩn quốc gia, quốc tế về ngành và đặc biệt là khả n ăng tương thích với xu h ư ớng ph át triển, đảm bảo tính k ế thừa d ữ liệu, di trú d ữ liệu dọc - ngang trong các hệ thống khác nhau. 3. KẾT LUẬN Xây d ụ n g Mô h ìn h hệ th ố n g th ô n g tin thư viện h iệ n đại - p h á t triển thư viện đ iện tử tại V iệt N am là m ột trong n h ữ n g yêu cầu có ý nghĩa thực tiễn, nhất là trong giai đ o ạn hiện nay khi chúng ta đ an g đ ứ ng trước ngư ỡ n g cửa của nền công nghiệp 4.0 - N en công nghiệp m à không th ể nói rằng có m ột quốc gia, d â n tộc nào đ ứ n g ngoài được. Đ ể có th ể xây d ự n g hệ thống thông tin th ư viện hiện đại - phát triển thư viện điện tử tại Việt N am cần có nh ữ n g giải pháp đ ồ n g bộ, cụ th ể của các đơn vị trong từng lĩnh vực ngành nghề của xã hội, đồng thời cần có giải pháp lựa chọn m ô h ìn h hệ thống thông tin, p h ư ơ n g án lựa chọn phần cứng, phần m ềm phù hợp đ ể thực sự sẽ m ang lại hiệu quả cho việc thúc đẩy phát triển văn hóa đọc, ph át triển tư du y sáng tạo, góp p hần m ang tri thức đến từ ng người dân, từ ng lĩnh vực khác nhau, góp p h ầ n thực hiện thắng lợi n h ữ n g m ục tiêu tự học tập, học tập su ố t đời, góp phần đư a nội d u n g Luật tiếp cận thông tin đi vào cuộc sống. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. P hạm Q uang Q uyền (2018). M ột vài ý kiến đề xuất xây d ự n g m ô h ìn h hệ thống thông tin th ư viện hiện đại hô trợ p h át triển nông thôn. Ký yếu Hội thảo khoa học: Thư viện ngành Nông nghiệp và phát triền nông thôn dưới tác động của cách mạng Công nghiệp 4.0, tr.22-28. 2. Đ oàn Phan Tân (2004). Các hệ thông thông tin quản lý. Hà Nội: trư ờ n g Đại học Văn hóa Hà Nội. 3. Nguyễn Văn Thiên (2016). Quản lý thư viện hiện đại tại Việt Nam: Luận án tiên sĩ. Hà Nội: trư ờ ng Đại học Văn hóa H à Nội.
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học