Xem mẫu
- Email: vinhthongts@gmail.com Tóm t t Nghiên này báo chí, g Xuyên A century rereading i Vi t magazine 1918 Abstract Launched in 1918, Dai Viet magazine was the first Vietnamese magazine in An Giang province and the second in the Mekong Delta. However, due to its short existence of 7 issues, this magazine has been almost forgotten in Vietnamese journalism history for more than a century. Researching on magazine, we found that journalists at that time tried their best to contribute to the work of improving the people's knowledge. This research will help the readers have a more complete view and more correct assessment of magazine in the historical flow of national culture. Keywords: magazine, journalism, Long Xuyen Study Encouragement Society, Southern of Vietnam M u i Vi t t p chí 1918. Trong l ch s báo chí Vi t Nam, cái tên N u i Vi t t p chí c i Vi t t p chí xu t hi n hai l u nhi u nghiên c c p (cùng v i Nam K g n v i H Bi u Chánh. i Vi t t p chí tu n báo H Bi u Chánh xu t b n i ng th i), thì i Vi t t p chí 1918 g n g m 7 s , H Bi u Chánh là m t trong c nh n. Ít ai bi t r ng, nh ng Ch bút. i Vi t t p chí b m i xu t i Vi t t p chí là t báo b ng ch Qu c b n Sài Gòn t ng u tiên t nh An Giang, th hai g m 54 s , H Bi u Chánh là c. ng b ng sông C u Long (sau An Hà báo d phân bi t, xin t m g i là i Vi t t p C chí 1918 và i Vi t t p chí 1942. Trong góp không nh cho s phát tri nghiên c u này, chúng tôi ch phân tích v t n y.
- t th k trôi qua v i nhi u thay , nông tang, công ngh và bày t i c a xã h i nói chung và báo chí nói t nghi Bác h c khoa có riêng, vi c nhìn l i Vi t nhi m v ch nh ng pháp lu a t p chí u c n thi ký, cùng nh ng sách bác v t, hóa i sau có th hi u thêm v i s ng h c, y h c, tri t h iv xã h i Nam K u th k XX, nh chia s tin t i s l x y ra trên hoàn góp c a gi i trí th c vào công cu c canh tân c c bi t là Th chi n ra ng th i ph n nào b khuy th Âu Á t là chuyên m c li u vào nh ng kho ng tr ng trong nghiên ng s , sách, truy n, ký, ca, c u báo chí Qu c ng u. a Pháp, Vi 1. T ng quan v i Vi t t p chí m Qu nh - Ch bút i Vi t t p chí n Nam Phong t p chí có chuy n du l ch Nam c a Long Xuyên Khuy n h c h i. V n K , v sau vi t thành tác ph m M t tháng Bi u Chánh Nam K t mình có n t nh Long Xuyên làm vi ông cùng các trí th p Liêm ng th c t ch c Long Xuyên Khuy n h c h n i Vi t t p chí. Nh nh ng ghi chép n c a ông, c này, chúng ta có thêm m t s l u Long chú ý v tình hình th c hi n t t p chí. Xuyên v i tu ng do ông Ch ng h n, v kinh phí: H i xu và Lê Quang Liêm cùng so b in m y s u, mong r ng báo phát 1918, i Vi t t p chí phát hành s u tiên, hành t t thì ch ch c l Khánh thành Long cung s c, không c n ph i Xuyên vào ngày 24/2/1918. tr c p ngoài t khác, tác gi còn cho i Vi t t p chí xu t b n m i tháng bi t v nhân s L i m tk ,t thêm các ông so n báo ph n nhi u là nh ng c 7 s , m i s dày trên 100 trang. Tòa chân làm vi c c , không k b n so n do Nguy n lý, cùng vi c quan không chuyên c c l m, l i v bút, m i ph trách m t còn có khi ph n chuyên m c g m Lê Thúc Thanh (Chánh tr không th t ch c cho v ng vàng nh nh khoa), H Bi u Chánh (Lý tài khoa), m cho Nguy nh Chi (Bác h c khoa), Lê ti i Vi t v y m Qu nh, iv ng 1919). Thúc Liêng (Âu Á t 2. Nh ng n i dung ch oc a i S ng Vi t t p chí ra m c gi 2.1. m qua 7 s i Vi t t p chí bày v ng c c qua các chuyên m c su t 7 s , Chánh tr khoa là i thi ng l c có th nh n th y m t s n i dung lu t, nh ng châu tri cùng nh ng ngh nh n ib m i c a Chánh ph Lý tài khoa Chánh tr khoa: Lo t Nam bàn lu ng v thu c v chánh tr (s 1-7) tóm t t ch
- chính tr Vi t Nam qua các th i k l ch s , th k XIV. Ngoài ra, chuyên m c này còn lo (s 1-2) gi i 3) thông thi u v chính sách c a Pháp Nam K , lo t cv nh m i trong giáo d c hình s v 3- ng d n m t s nh v thi hành pháp lu t. Ngoài ra, i v : Trong b i c nh Th chuyên m t s Thánh d chi n ra, chuyên m c này gi i c thi u lo ns 1-7) và nhi u bài vi t ng (s ca nh n thích khách v ch ng hoàng thái (s 7), K ni c Vi t t François- (s tB n nh ch n khai chi n v c qu n v s Nh t 5 âm l ch làm ngày l K ni c Vi t B n ti p chi n t i Tây Bá L 6), c khánh ngày nay). Ngoài ra, m t s lo t bài v i nh tài Lý tài khoa: Xu t hi n các lo t bài c gi i thi iv quan tr i Vi 1- (s 1- t 4- i h 3-6), ngày Hu 5- cx huynh tranh lu 3- nv t (s 6-7), t th i s , xu 1-2 và 5-6), chuyên m c này còn có nhi u tin ng chuyên m c này còn có nhi u bài khác v i t báo qu i Nam n i dung phong phú, t nh tài g B ch 5), v i s n v s Âu Á t Các m tr ng chu ng Tây ti u thuy u (s d 5), n n c 7 s ng Tây ti u nh ng thông tin v k thu t trên th gi i thuy u k tác ph t tB truy n (ti u thuy t Zadig c a Voltaire) (s i chi không ghi tên tác gi , d ch gi là Trang cung nhu chi n b ng Thúc và Bá Trang thay phiên (có th ch trong th 7), cùng m i). Ngoài ra, các m c Bác h c khoa: Có 3 lo t bài xu t hi n n thuy , nt s ns lu t xen xu t hi c bi ut s l a lý h c ns gi i thích nh ng t lu t l p nh ng khó hi c dân ta ít hay nh c a pháp lu c chúng là nh ng t m i a lý h t bài b ích xu t hi n do quá trình ti Pháp i bình dân hi u thêm v các ki n trong các lãnh v , kinh t , th a lý m t cách khoa h khoa h c t nhiên, quân s , a c u, hi ng t nhiên, l ch pháp, 2.2. Nh c c a ch ng t c, i Vi t t p chí i thi u v khái quát l ch s V nc a c Pháp t th i thái c n gi a Long Xuyên Khuy n h c h i, nhi m v
- uc a i Vi t t p chí c ngh thu gi i khuy n h c. bài thi u nh ng tác ph m c n c a Vi t Nam (s 1), nh i th c hi n bày t r ng mà còn có c dân t c Vi t Nam có h c th c chung, nh ng bài các m tài này ta thì l y l i hi n không ch mang nh ng ch c, gi i trí, bác v t hóa h c mà d y chúng i góp ph n vào công cu c truy n bá ch ch ó, thông qua Qu c ng lúc b y gi . t p chí, h mu n truy ng m i, c qua h t 7 s i Vi t mu n t môn thi t h c, ngõ giúp qu c dân t p chí v ng kho ng 700 trang, muôn m ng t n hóa n c d dàng nh n th y bên c nh ch thuy t c a Nguy i l Khánh nh u mà nh i thành i Vi t t p chí th c hi n chú tr ng không kém là c i cách V y b n chúng ta ph i li u th n n kinh t . T nào mà g y d c ng hi n nay, còn th i b y gi g m t n n h c th c tân k v ng ch ng c dù, t p chí có chuyên m c Lý tài i s h c th c c a các dân t c khác khoa riêng bi i cách y kinh t v c th hi n h u h t các m c T ng bài vi t trong còn l i. Ch ng h n, Chánh tr khoa v n có các s i Vi t t p chí có n nh ng bài nói v chính sách kinh t và kêu d ng, xoay quanh nhi g cáo tân h tr , giáo d c, l ch s a lý, nông nghi p, cáo c u h 4), c p, th i s c, khoa có lo t bài dài k lu t l thu t, tv gi i thi u pháp lu t v i lúc b y m chung c a các bài vi t là gi . Âu Á t u nh ng truy n bá nh ng ti n b trên th tác ph c ca ng i vi c canh tân. gi ng th i qu n c bi t Lý tài khoa, lo t bài dài k th ng c a dân t c. huynh tranh lu 2-7) có hình c tiên, là m t t báo thì tin t c th i th c và n i dung khá thú v . V hình th c, s luôn là m c gi quan tâm. T c th hi n b ng câu chuy n tranh s ns lu n, g n gi ng v i các chuyên m th i v u chuyên Ti u ph i tho i, Câu chuy n truy n m c này s 1 ch có 4 bài thì sang s thanh, a báo chí hi n nay. V n i dung, n 9 bài. Bên c nh tin t c, i Vi t t p n hai anh em sinh ra trong chí có s ng bu i giao th i cha cho hai con c a bài ph bi n tri th c. T t n mình m i theo c u h c, m i mang nh ng ki n th c v l ch s a lý, theo tân h i, hai anh chính tr , pháp lu t, khoa h c t nhiên, em tranh lu n tìm cách ng d ng s h c c a n nh u phát huy gia nghi p. Tác gi nh p ki n ti p xúc v i Tây h c. m ng gi i trí, vai vào hai nhân v ng l i Âu Á t c dành riêng cho tranh lu n s kích
- nhau. Dù t p chí kêu g so M i tháng g i cùng trong lo t bài này v cao Tây h c m t p m cách thái quá, mà v n dành nh ng s trân Qu nh (1919) M i xu t tr ng cho Nho h c. b ct ng Lý tài khoa, lo niên nghi h 3-6) có th xem Bên c nh s c h p d n t thân, s thu t cu c v ng thành l p Nông hút này còn b i t i m t t nh nghi h i các t nh Nam K . nông thôn v u ki n ti p c n thông tin Th c khi lo i, ý còn h n ch . N ng v Nông nghi h s m phát tri n do là th ph c a Nam K , s 1, H thì các t nh tình hình l Bi xu t m i t nh thành l p m t th i nh báo - t báo b ng Nông v n s 3, ông ti p t c ch Qu c ng u tiên c a Vi t Nam vào xu t thành l p Nông nghi h i a th k sau, các t nh và cho bi t hình th c n y kh i mi n Tây Nam K m i xu t hi n An Hà báo ngu n t 4-5-6 ti p C i Vi t t p t c phát tri c bi t trong s chí Long Xuy 5, t h i ng nh nh k t ch ih t y u l và l Ngân hàng vào ngày bén v 26/5/1918. 2.3. Nh ng h n ch c i Vi t t p chí n s 7, t p chí có bài vi Tuy v y, i Vi t t p chí nghi i thi u cách nh ng h n ch nh nh. V hình th c, dù th c thành l p ngân hàng nông nghi p các c trình bày khá quy c p chí t nh, t ch c con c a Nông nghi v n còn nhi u l i chính t h ng c a nh i th c hi n i hình chung c a báo chí Nam K th i b y Vi t t p chí cho r ng nông dân Vi t Nam gi , do n n báo chí còn non tr và ch Qu c ch u nhi u thi t thòi vì ph i bán lúa v i m c ng ng b t c p. Song, trong c thành công trình H L c châu h c s , l p các h Nguy u trang trong nông nghi nông dân liên phân tích v hi ng vi t sai chính t k t v i nhau trong s n xu t và tiêu th ng Nam K . Tác gi này lý gi Xét v m t th nhau trong nh ngôn ng h c, không có v phát âm sai ho n n t d n ch ng cho th y trí phát âm khác nhau thôi th c Vi n d ng nh ng cái hay i mi t theo cách phát c a Pháp cho công cu c. âm c i Nhìn chung, s xu t hi n m t t t p chí ng là chính t mà thôi v i nh ng n Trung, 2015: 481). th i m t lu ng gió m i s ng xã h i, V n i dung, i Vi t t p chí có nhi u c bi t là gi i trí th c. Tình hình phát hành bài vi t ca ng i chính sách c u i Vi t t p chí khá kh quan. s 4, tòa này ph n nào vì t p chí t n t i trong xã h i
- thu a và ph i ch u s ki m duy t c a m n nào cho b ng lúc n y là lúc chúng ta Pháp. Nhi u trí th c bi i Pháp c th y báo gi i càng ngày càng th nh ngoài m phát. Tính ra cho h t t Nam chí B c tâm l i không mu ,h c 13 tòa báo Qu c âm r i u ông t thì th hi n s c m kích cho r ng không gì may m n b ng, l i là s công cu c khai hóa c n r c a báo chí, vì sao? B trong thì l i d nâng gi i trí th ur Báo g i là t nghiên g c qu ng khai dân trí, h c u t ng nh Khi nh i trí trú nhân tài. N u dân t c nào mà mu n th c th i thu a bi c Vi t còn y u c mau t n hóa, tr u y ra, v m t kinh t và quân s , h bu c ph i c 3). B ng ch n m ng là tìm cách duy trì s tinh th n ph ng s dân t c, trí th c Vi t t n t i c a dân t c b ng ngôn ng i d ng nh ng ch hóa n Thu Dung, 2019: 195). t mình làm nhi m v qu ng s ng bào mình. 1), sau l i khen ng i chính quy n Pháp, 3. Vi c hi p nh t i Vi t t p chí v i nhóm Ch hi n gi u có Nam Phong t p chí ph n m Nên Chánh ph i Pháp ns i tuy h t lòng mu n giáo hóa qu c dân ta, mà Vi t t p chí u tiên là khó b y lâu nay d n s a ch n y s sái v i nhân s . Lê Quang Liêm b n vi c chánh th n ch ch kia thì e , H Bi u Chánh ngh ch cùng phong t i r a nên m y v c chuy n công tác v nh, c dân g i ng Thúc Liêng , ch m, mà cái có Nguy xin ngh vi c Nhà c a qu c cao m phòng bi n s riêng thì còn thêm bao nhiêu chút th c báo (Ph m T i l Khánh thành i Vi t t p chí, H Qu nh, 1919). Lý do ti Bi u Chánh có bài di n thuy v kinh phí. s 7, t p chí cho bi t s i lên nh c a gi i trí th có th y ch t kho i g i ti n tr . ch a bi t bao s n v t, ch im y Bên c t lý do khác quan tr ng tri ng bang; mà s n v t n y m t ph n ng cáo v s hi p Nam a bi t ch mà dùng, còn m t ph n thì Phong v i i Vi t t p chí làm m t b cho thiên h l ng bang ta b y v i nh ng chi ti i nay b i tánh quê mùa d th c hi n i Vi t t p chí nh nh, t khi av h 2). báo chí xu t hi n Vi y có il n Chánh i Nam dùng m t ít ti ng B S t - Ch bút Nông c phát bi u: i B c dùng m t ít ti i bóng c tam s c mà g i nh h c báo c i nhu n ng c c hai th báo nên ti ng nói hai mi n ch g p s may v n còn nhi u cách bi t.
- c, gi v trí truy n bá qu c ng quan thình lình có ông Ph m Qu nh là Qu n lý tr ng mi n Nam n Nh t Vy, 2013: kiêm Ch bút t p chí Nam Phong Hà N i 82). Tuy v y, do th i gian t n t i ng n ng i, sang Nam K n vi ng chúng tôi, t ý mu n i Vi t t p chí g lãng quên. nh p Nam Phong v i Vi t làm m t b n. Không th ph nh n nh ng h n ch Chúng tôi nghe l i y thì l p d , vì nh nh c a i Vi t t p chí do b i c nh m t là s c t p chí t ph th ng th i xem t c thông hi u hai u hi u và c m thông cho th h trí th ti ng: ti ng Nam và ti ng B c th u th k XX, trong b i c nh giao Qu th t s hi p nh c th i c a hai n t - Pháp. Dù Ph m Qu ngh v i Nguy ph i làm vi c cho chính quy Tôi có bàn v i ông n u h p m t h v v v n m nh c a dân i Vi t v i Nam Phong mà làm m t t ng hoài t cái t p chí chung cho c Nam B c thì hay c. Báo chí là m t trong nh ng con l m. Ông l m l m, quan Ph B y ng quan tr ng mà h l a ch n. i Vi t và c h i Khuy n h c t p chí là m t s n ph i trong tâm th . ph i cho công vi i Vi t thanh th cl i7s i Vi t t p chí, c , ph i cho s sách k c s nh n th y nh ng c g ng r t y, r i m i có th c hành c c a nhóm Ch bút và Long c cái l i bàn y m Qu nh, 1919). Xuyên Khuy n h c h i trong công cu c Theo qu ng cáo trong s 7 nói trên, t p ch t p chí dù không gây chí m i s xu t b n t i c nh ng ti ng vang l n trong l ch s báo Hà N i. T p chí chia ra hai ph n, ph n chí Vi thu c B c vi t theo l i Nam Phong, ph n không nh trong vi c truy thu c Nam thì nhóm i Vi t Nam K và us i c a báo chí t n i ti p. Tuy nhiên, trên An Giang. Nam Phong t p chí l i không th y nh n Tài li u tham kh o cu c hi p nh t này, có th n u. Long Xuyên Khuy n h c h i (1918). i K t lu n Vi t t p chí, s 1-7. Vào th i, i Vi t t p chí Nguy H L c i cùng th i nh Thâu châu h c Tìm hi i vùng nh ng h c thu t m i c a Thái t m i. Tp H Chí Minh, Nxb Tr . Tây, duy trì n c qu c a c nhà, và th nh t là gây d ng l y m t Ph m Qu nh (1918, 1919). M t tháng Nam n n qu m K . Nam Phong t p chí (k I: s 17, Qu nh, 1919). Sau m t th k nhìn l i, tháng 11/1918, 268-285; k II: s 19, i sau v n dành cho nó nh tháng 01/1919, 20-32; k III: s 20, giá cao: c H i Khuy n h c t nh tháng 02/1919, 117-140). Trong Ph m Long Xuyên b o tr nên n ng tính truy n bá Qu nh - Tuy n t p du ký. Hà N i, Nxb Tri Th c (2014).
- - 1959). Tìm hi t m. Tp H Chí Minh, Nxb H u Giang. Sài Gòn, Nxb Phù Sa. Tìm . hi t H u Giang và L ch s t An Tr n Thu Dung (2019). S hi n di n c a Giang: biên kh o. Tái b n l n 4 (2019). m t i Vi t Nam. Tp Tp H Chí Minh, Nxb Tr . H Chí Minh, Nxb H Tr n Nh t Vy (2013). Ch Qu c ng 130
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học