- Trang Chủ
- Kinh tế học
- Một số ý kiến về hoàn thiện bộ tiêu chí xây dựng nông thôn mới cho giai đoạn 2021-2025
Xem mẫu
- QUẢN LÝ - KINH TẾ
MỘT SỐ Ý KIẾN VỀ HOÀN THIỆN BỘ TIÊU CHÍ
XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI CHO GIAI ĐOẠN
2021 - 2025
SOME OPINION ABOUT COMPLETE SET OF CRITERIA NEW RURAL FOR THE PERIOD
2021 - 2025
ThS.Vũ Thị Mai Hương
Phòng Kinh tế UBND TP. Hải Dương
Emai: bachthienhuong8@gmail.com
Ngày tòa soạn nhận được bài báo:09/03/2021
Ngày phản biện đánh giá: 19/03/2021
Ngày bài báo được duyệt đăng: 26/03/2021
Tóm tắt:
Nông thôn mới (NTM) là mục tiêu hướng tới của Việt Nam trong tương lai. Thực chất là
đảm bảo đời sống vật chất, tinh thần của nông dân ngày càng phát triển. Hoàn thiện các
tiêu chí xây dựng NTM là đích phấn đấu của các xã, huyện, tỉnh của Việt Nam trong vài
chục năm tới. Các tiêu chí này luôn luôn được nâng cao để phản ánh đời sống nông thôn
Việt Nam không ngừng được cải thiện. Đó là nét ưu việt của chế độ xã hội của Việt Nam.
Từ khóa: Tiêu chí xây dựng NTM, phương hướng hoàn thiện, nâng cao các tiêu chí
xây dựng NTM.
Summary:
New rural is the target of Vietnam in the future. In essence, it is to ensure that the
material and spiritual life of farmers is increasingly developed. Completing the criteria for
building new rural areas is the goal of the communes, districts and provinces of Vietnam
in the next few decades. These criteria are always improved to reflect the constantly
improving rural life in Vietnam. That is the preeminent feature of Vietnam's social system.
Chương trình mục tiêu Quốc gia về xây 2020 có 50% số xã đạt tiêu chuẩn nông thôn
dựng nông thôn mới là Chương trình có ý mới (NTM) theo bộ tiêu chí Quốc gia.
nghĩa chiến lược do Chính phủ xây dựng và
triển khai trong phạm vi toàn quốc, được phê Đến tháng 6 năm 2020, cả nước đã có
duyệt ngày 04/6/2010 với mục tiêu đến năm 5.177 xã (58,2%) đạt chuẩn NTM, 09 tỉnh,
TẠP CHÍ KHOA HỌC 59
QUẢN LÝ VÀ CÔNG NGHỆ
- thành phố trực thuộc Trung ương có 100% khí hậu còn thiếu hoặc chất lượng chưa cao.
số xã đạt chuẩn NTM. Cấp huyện có 127/664 Quy hoạch là một văn bản động, cho nên việc
đơn vị cấp huyện thuộc 45 tỉnh, thành phố trực điều chỉnh, bổ sung quy hoạch là cần thiết,
thuộc Trung ương được công nhận đạt chuẩn nhưng do thiếu kinh phí nên việc triển khai
NTM. Đến thời điểm này của năm 2020 có thực hiện còn gặp nhiều khó khăn.
thể khẳng định Chương trình mục tiêu Quốc
gia được phê duyệt tháng 6 năm 2010 đã đạt Bởi vậy, khi xem xét tiêu chí quy hoạch,
được kết quả tích cực, bộ mặt nông thôn đã nhiều nơi quy hoạch chi tiết còn thiếu, quy
thay đổi, phát triển, đời sống vật chất, tinh hoạch tái cơ cấu nông nghiệp chưa rõ, khó
thần của nông dân ngày càng được nâng cao. khả thi và còn phải điều chỉnh cho phù hợp…
Mặc dù cho tiêu chí quy hoạch đạt nhưng vẫn
Tuy nhiên, khái niệm NTM có nội hàm của chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế diễn ra.
nó không tĩnh tại mà luôn vận động và phát
triển, nâng cao không ngừng, do đó các tiêu Tiêu chí số 2: Giao thông
chuẩn, tiêu chí xây dựng NTM luôn cần được Tiêu chí giao thông đã được Chính phủ
xem xét, bổ sung để hình thành chuẩn NTM giao cho các tỉnh quy định cụ thể để phù hợp
giai đoạn 2020 – 2030 và các giai đoạn tiếp với quy hoạch và điều kiện thực tế của từng
theo sẽ ngày càng hoàn thiện, phù hợp với địa phương. Tuy nhiên, các nhiều địa phương
điều kiện thực tiễn và nguồn lực của các địa còn gặp khó khăn trong việc quy định được
phương, của từng khu vực địa lý, lịch sử văn tiêu chí này cho các xã vì điều kiện tự nhiên,
hóa và trình độ phát triển kinh tế - xã hội của quỹ đất của xã, mật độ dân cư và sự đồng lòng
mỗi vùng. của người dân nếu phải hiến đất làm đường.
Bộ tiêu chí xây dựng NTM giai đoạn 2016 Tuy nhiên nhiều tuyến đường trục xã, trục
– 2020 đã có sự mở rộng về phạm vi và nội thôn, liên xã, thôn chưa đảm bảo kích thước
dung so với giai đoạn 2010 – 2015. Cơ quan theo quy định vì diện tích thực tế các tuyến
quản lý cấp Trung ương đã phân biệt chỉ tiêu đường trên địa bàn các xã còn nhỏ chưa đáp
của các tiêu chí theo 7 vùng, trong đó đã giao ứng được tiêu chí đặt ra.
cho các tỉnh được quy định một số tiêu chí.
Chương trình OCOP và Đề án hỗ trợ các xã Tiêu chí số 3: Thủy lợi
đặc biệt khó khăn được ban hành là những Đây là một tiêu chí mà nội dung của nó
điểm mới so với giai đoạn trước. cũng được Chính phủ phân cấp cho tỉnh quy
Để góp phần nâng cao các tiêu chí, tác giả định cụ thể. Tiêu chí thủy lợi được chia làm 02
sẽ điểm lại 19 tiêu chí để nhận xét những nội nội dung sau:
dung cần bổ sung, hoàn thiện như sau: - Tỷ lệ diện tích đất nông nghiệp được tưới
Tiêu chí số 1: Quy hoạch và tiêu nước chủ động.
Quy hoạch của các xã chủ yếu được lập - Đảm bảo các điều kiện đáp ứng nhu cầu
từ những năm đầu của thời kỳ 2011- 2015, do dân sinh, quy định về phòng chống thiên tai
các đơn vị tư vấn thực hiện. Các quy hoạch tại chỗ.
lúc đó còn nghiêng về xây dựng cơ sở hạ Về tiêu chí này, chỉ có thể triển khai thuận
tầng. Các nội dung khác như quy hoạch về lợi ở các xã vùng đồng bằng, còn ở các xã
sản xuất, tái cơ cấu ngành nông nghiệp, các vùng bán sơn địa, vùng núi việc chủ động
yếu tố về văn hóa, cảnh quan, môi trường, tưới tiêu không dễ dàng. Nơi mà nguồn nước
giảm nhẹ rủi ro thiên tai và thích ứng biến đổi phụ thuộc vào thiên nhiên, có mưa có nước
60 TẠP CHÍ KHOA HỌC
QUẢN LÝ VÀ CÔNG NGHỆ
- tự chảy được một thời gian ngắn. Ở đồng Theo quy định của tiêu chí 5, các trường
bằng nhiều xã có trạm bơm chi phí nhiều tỷ đạt chuẩn Quốc gia phải đạt tỷ lệ từ 70%
đồng nhưng không còn hoạt động, không thể đến 80%. Nếu xã có 03 trường mà chỉ có 02
chủ động tưới tiêu khi cần thiết…Kinh phí khó trường đạt chuẩn Quốc gia tức mới đạt được
khăn dẫn tới việc thanh quyết toán các công 66% thì tiêu chí này chưa đạt được. Mặt khác,
trình chưa được kịp thời và vẫn còn xảy ra việc đạt chuẩn Quốc gia của các trường còn
tình trạng nợ đọng xây dựng cơ bản kéo dài. do nhiều tiêu chuẩn khác như: tổ chức, quản
lý, chất lượng giáo viên, kết quả giáo dục, mối
Tiêu chí số 4: Điện quan hệ giữa nhà trường, gia đình và xã hội…
Do sự phát triển mạnh mẽ của ngành điện Đây là những tiêu chuẩn không dễ đánh giá
nước ta nên hiện nay khu vực đồng bằng và chuẩn xác.
miền núi tỷ lệ hộ nông dân dùng điện tương Nguồn vốn của chương trình NTM chỉ tác
đối cao. Đây là tiêu chí mà các xã đều dễ đạt động một phần nhỏ vào cơ sở vật chất của
yêu cầu. Tuy nhiên, thực tế có 02 vấn đề còn các trường, các nội dung khác phụ thuộc vào
tồn tại đó là vẫn còn 40% hộ gia đình ở các ngành giáo dục và các địa phương. Trong bối
xã vùng cao chưa có điện hoặc có điện không cảnh đổi mới giáo dục hiện nay đang được
ổn định, vào các giờ cao điểm điện rất yếu. thảo luận, triển khai như đổi mới sách giáo
Nguyện vọng của dân là cải tạo chất lượng khoa, phương pháp giảng dạy và học đang
điện để phục vụ sinh hoạt và sản xuất. Vấn được cả nước quan tâm, ở một số địa phương
đề tồn tại thứ hai là hiện nay ở một số địa đang dần thay đổi phương pháp giảng dạy và
phương việc cấp điện cho dân được thực hiện học nhằm đáp ứng nguyện vọng của người
thông qua các Hợp tác xã, doanh nghiệp mua dân và tạo động lực học tập, thi đua cho các
bán điện. Thực tế này đã dẫn đến người dân cấp học.
dùng điện với giá bất hợp lý và các Hợp tác
xã, doanh nghiệp cũng không đủ khả năng cải Tiêu chí 6: Cơ sở vật chất văn hóa
tạo lưới điện do mình quản lý vì chi phí cao.
Bởi vậy, tiêu chí “Điện” ở các xã đạt chuẩn Tiêu chí này có 3 nội dung: Nhà văn hóa,
NTM được chấm đạt nhưng người dân vẫn sân thể thao xã và điểm vui chơi giải trí. Các
chưa được hài lòng. tỉnh sẽ có quy định hướng dẫn cụ thể của
từng hạng mục để phù hợp với điều kiện từng
Tiêu chí số 5: Trường học xã. Tuy nhiên trong Quyết định 69/QĐ-BNN-
VPĐP lại quy định diện tích tối thiểu với cả 3
Hệ thống trường học tại cấp xã đã được hạng mục trên, cho nên các địa phương lại
ngành giáo dục và chính quyền các cấp quan hướng dẫn thực hiện tiêu chí theo quy định
tâm rất sớm, kết quả là đảm bảo cho con em của Trung ương. Điều đó dẫn đến khó khăn
nông dân được học tập. Để nâng cao chất chung cho các xã, đặc biệt các xã nghèo, quỹ
lượng các trường cấp xã, Bộ Giáo dục và các đất ít, dân cư phân tán. Việc giải phóng mặt
tỉnh đã chủ trương sắp xếp, tổ chức lại các bằng nhiều địa phương rất khó khăn vì họ cho
đơn vị sự nghiệp công lập, trước hết là các rằng không gắn sát sườn với lợi ích của dân.
trường học trên địa bàn xã. Tại các xã có các
điểm trường, trường có quy mô nhỏ ở cấp học Trên thực tế việc đầu tư xây dựng cơ sở
mầm non, phổ thông cũng nhanh chóng được vật chất văn hóa rất tốn kém, trong khi đó hiệu
sắp xếp lại. Nội dung quan trọng của tiêu chí 5 quả sử dụng thấp, các công trình này chỉ sử
là các trường học ở cấp xã phải có cơ sở vật dụng một vài lần trong năm vào các dịp lễ,
chất, thiết bị dạy học phòng thí nghiệm, thư tết. Mặc dù Trung ương đã có hướng dẫn về
viện… đạt chuẩn Quốc gia. lồng ghép công năng với công trình khác như
TẠP CHÍ KHOA HỌC 61
QUẢN LÝ VÀ CÔNG NGHỆ
- trung tâm học tập cộng đồng, hội trường xã. hiệu quả.
Ở một số huyện có chủ trương sáp nhập các
xã thì các công trình đã làm lại trở nên thừa, Vì vậy cần chuyển đổi mô hình quản lý
lãng phí. Nhiều xã đã tập trung xây dựng nhà chợ và có quy định cụ thể để mô hình quản
văn hóa, sân vận động để có hạng mục đạt lý chợ tại các địa phương để hoạt động có
chuẩn nông thôn mới nhưng bên trong không hiệu quả là rất cần thiết. Vì vây, cần phải xem
có nhà vệ sinh, loa đài, bàn ghế, khuôn viên, xét, bổ sung thêm các tiêu chí về quản lý chợ
vườn hoa, cây cảnh, thiếu thiết chế văn hóa, trong tiêu chí xây dựng nông thôn mới.
không có người quản lý, phụ trách nhà văn Tiêu chí 8: Thông tin và truyền thông
hóa và sổ nhật ký theo dõi cơ sở vật chất tại
nhà văn hóa. Còn phải để các đoàn kiểm tra, Tiêu chí Thông tin và truyền thông có 4 nội
đôn đốc nhắc nhở các xã bổ sung và hoàn dung chính:
thiện, đáp ứng quy định về tiêu chi do UBND - Điểm phục vụ Bưu chính.
tỉnh quy định.
- Dịch vụ viễn thông, internet.
Tiêu chí 7: Cơ sở hạ tầng thương mại
nông thôn - Đài truyền thanh đến cấp thôn.
Nội dung cơ bản của Cơ sở hạ tầng - Ứng dụng công nghệ thông tin trong
thương mại nông thôn là việc xây dựng và quản lý điều hành.
quản lý chợ truyền thống. Chợ truyền thống
Trên thực tế thì nội dung điểm bưu chính và
ở các xã đã được hình thành để đáp ứng nhu
dịch vụ viễn thông không được dân quan tâm
cầu mua và bán hàng của người dân. Chợ trở
nhiều vì có nhiều đơn vị dịch vụ, việc gửi thư,
thành một nét văn hóa của địa phương do địa
chuyển phát hàng hóa tại các điểm bưu chính
phương quản lý.
không còn hiệu quả vì dân ít sử dụng, do đó
Tiêu chí chợ hiện nay được giao cho các việc đầu tư cơ sở vật chất và nhân lực có thể
tỉnh quy định theo quy hoạch, phù hợp với gây lãng phí. Việc xây dựng hệ thống truyền
hướng dẫn của Bộ Công Thương. Việc xây thanh từ xã đến cấp thôn cũng rất khó khăn
dựng mới một chợ hoặc duy trì chợ vốn có là tốn kém đối với các xã vùng trung du và miền
công việc rất quan trọng, cần thiết để đáp ứng núi do địa bàn quá rộng, ở các xã đồng bằng,
nhu cầu chung của người dân, nhưng không mật độ dân cư cao, hệ thống loa truyền thanh
nhất thiết mỗi xã phải có một chợ, đối với công cộng đến từng thôn, xóm cũng không
những xã gần trung tâm huyện có thể không còn phù hợp khi mà mỗi gia đình đều có ti vi,
cần xây dựng chợ. Hai xã gần nhau có thể có máy thu thanh. Nếu đầu tư vào hệ thống này
một chợ chung. Nhiều nơi xây dựng chợ khá sẽ rất tốn kém bởi còn cần người vận hành,
tốn kém nhưng khi xây dựng xong chợ, người chi phí sửa chữa bảo dưỡng thường xuyên.
dân không vào chợ kinh doanh dẫn đến chợ bị Nhiều nơi ý thức của người dân chưa cao còn
bỏ hoang hoặc xây dựng chợ rất khang trang có hành động cắt dây loa, ném đá cho hỏng
nhưng lượng người và hàng hóa giao dịch chỉ loa vì hệ thống loa thường treo trước cổng
theo phiên thì rất lãng phí. Nguyên nhân phần nhà họ, trưởng thôn thường hay phát thanh
lớn do cách quản lý chợ không đồng nhất có lúc 5h sáng và 12h trưa trong khi họ đi làm
địa phương giao cho: Thôn, khu dân cư quản mệt mỏi về và cần thời gian nghỉ ngơi.
lý; giao cho doanh nghiệp, hợp tác xã; giao
Tiêu chí 9: Nhà ở dân cư
cho một cá nhân đứng ra quản lý dẫn đến chợ
không hoạt động được và hoạt động không Trung ương có quy định tiêu chí nhà ở dân
62 TẠP CHÍ KHOA HỌC
QUẢN LÝ VÀ CÔNG NGHỆ
- cư rất cụ thể đảm bảo không có nhà tạm, nhà đạt mục tiêu xây dựng 1 xã đạt chuẩn nông
dột nát và tỷ lệ các hộ có nhà đạt chuẩn. Tiêu thôn mới nhưng cũng không đạt được, không
chí này là khó khăn đối với các xã miền núi, xã xã nào đạt tỷ lệ hộ nghèo dưới 5%. Có những
nghèo. Về nhà đạt tiêu chuẩn theo quy định là địa phương quy định tỷ lệ hộ nghèo đạt dưới
phải đảm bảo 3 cứng (nền cứng, khung cứng, 5% điều đó dẫn tới xã phải tổ chức họp bình
mái cứng), yêu cầu về diện tích tối thiểu phải xét đưa một số hộ nghèo ra khỏi danh sách.
đạt 10m2/người cũng khó đạt được ở các xã Điều đó dẫn tới một thực trạng nhiều hộ dân
miền núi và các xã còn khó khăn, hơn nữa trong thôn bị mất các chế độ, quyền lợi theo
việc bố trí các công trình phụ trợ như: (nhà vệ quy định dẫn đến đời sống của một số người
sinh, bếp, chuồng trại chăn nuôi …) cũng khó dân gặp khó khăn.
thực hiện được vì nhiều nơi dân còn chưa có
thói quen sử dụng nhà vệ sinh. Như vậy, tiêu Tiêu chí 12: Lao động có việc làm
chí nhà ở dân cư cũng cần có quy định thật cụ Theo đánh giá của các đoàn khảo sát, tiêu
thể cho từng vùng, miền. chí này còn hình thức, các xã được khảo sát
Tiêu chí 10: Thu nhập đều đạt tiêu chí này. Việc quy định: Lao động
có việc làm tức là có bất cứ công việc gì từ
Tiêu chí này được người dân, cũng như 1giờ trở lên trong thời gian 7 ngày trước thời
cán bộ đi khảo sát quan tâm hàng đầu. Đây điểm khảo sát để tạo ra sản phẩm hàng hóa
là tiêu chí chịu tác động của nhiều yếu tố chứ hoặc cung cấp dịch vụ nhằm mục đích tạo thu
không chỉ có nguồn đầu tư tốt là đã đạt được nhập là điều kiện rất dễ đạt được. Ở khu vực
như các tiêu chí liên quan đến cơ sở hạ tầng. nông thôn hiện nay mọi người đều có việc làm
Hiện nay, tiêu chí thu nhập không có sự phân trừ người mất khả năng lao động. Bởi vậy,
biệt giữa xã thuận lợi và xã khó khăn; xã đồng nên hướng tới xây dựng tiêu chí này là có
bằng và xã miền núi. Nhiều xã thu nhập chính việc làm thực chất và người dân được tham
phụ thuộc vào nông nghiệp và chăn nuôi nhỏ gia vào thị trường lao động, có thu nhập thỏa
lẻ thì thu nhập bình quân/đầu người rất khó đáng, đủ sống. Trong tiêu chí xây dựng NTM,
đạt được 27 triệu/người/năm; đối với mức thu khái niệm “có việc làm, đủ sống” chưa được
nhập 36 triệu/người/năm thì càng xa vời. đề cập đến.
Tuy nhiên, việc xác định tổng thu nhập Tiêu chí 13: Tổ chức sản xuất
của nhân khẩu đối với cấp xã là rất khó, các
cán bộ xã cũng ít người có chuyên môn sâu Tiêu chí này được người dân rất quan tâm
về việc này. Vì vậy, việc tổng hợp và số liệu bởi vì có những địa phương xây dựng và thực
thu nhập đầu người của các xã gặp khó khăn, hiện được mô hình sản xuất mới, vận động
UBND huyện, thị xã, thành phố cử cán bộ của người dân duy trì phát triển làng nghề truyền
Chi Cục thống kê hướng dẫn và xã hoàn thiện thống để nâng cao thu nhập tạo công ăn việc
hồ sơ theo quy định. làm cho người dân, đời sống của nông dân
sẽ được cải thiện. Tuy nhiên trong giai đoạn
Tiêu chí 11: Hộ nghèo 2016 – 2020 tiêu chí này đòi hỏi phải có các
Hợp tác xã hoạt động theo quy định của Luật
Đây là một tiêu chí quan trọng của Chương hợp tác xã năm 2012, có nhiều địa phương
trình xây dựng NTM. Tuy nhiên ở các xã miền còn có tình trạng Hợp tác xã hoạt động chưa
núi rất khó đạt tiêu chí này vì tỷ lệ hộ nghèo hiệu quả chưa phát huy được chức năng,
phải đạt dưới 5% như quy định. Thực tế ở khu nhiệm vụ và quy chế hoạt động dẫn đến chưa
vực miền núi nhiều xã hộ nghèo chiếm đến tạo được kinh phí hoạt động cho các Hội viên
50%-70% số hộ trong xã, có huyện miền núi tham gia. Nội dung quan trọng là giải quyết
TẠP CHÍ KHOA HỌC 63
QUẢN LÝ VÀ CÔNG NGHỆ
- cho được khâu liên kết giữa sản xuất và tiêu mà chỉ góp phần thực hiện.
thụ sản phẩm để tránh được rủi ro trong việc
tiêu thụ sản phẩm trong cơ chế thị trường. Bởi Tại các xã gần Trung tâm Huyện hoặc ven
vậy, nên chăng chỉ xây dựng các Tổ hợp tác đô thị, nhiều xã vẫn đầu tư các trạm y tế tốn
hoạt động hiệu quả, không nhất thiết phải hình kém nhưng hiệu quả sử dụng không cao, do
thành các Hợp tác xã, trong khi các hoạt động dân trực tiếp đi đến Bệnh viện tuyến Huyện,
thì khó khăn chưa gắn được với việc tiêu thụ Bệnh viện tư nhân thuận lợi để khám, chữa
sản phẩm dẫn đến một số Hợp tác xã hoạt bệnh. Trạm y tế cấp xã chỉ là nơi sơ cứu ban
động cầm chừng hoặc đang chờ giải thể. Có đầu, vậy có nên đầu tư tốn kém trong khi hiệu
huyện phấn đấu xây dựng được 01 Hợp tác quả thấp. Một số địa phương diện tích để
xã duy nhất nhưng hiệu quả hoạt động không xây dựng Trạm Y tế nhỏ, hẹp nhưng khi công
cao. nhận xã đạt chuẩn quốc gia về Y tế có nội
dung như xây dựng vườn thuốc nam. Nhưng
Tiêu chí 14: Giáo dục và Đào tạo trên thực tế nhiều Trạm Y tế không có vườn
thuốc hoặc nếu có chỉ là vường trên nóc trần
Tiêu chí này gắn với tiêu chí số 5 là: tầng 2 của trạm y tế có vài hộp xốp trồng một
Trường học. số cây thuốc…và cũng được vận dụng công
Chất lượng giáo dục là vấn đề quan trọng, nhận trạm Y tế đạt chuẩn.
cần sự vào cuộc của nhiều bên liên quan, Tiêu chí 16: Văn hóa
trong đó trọng tâm là vai trò của ngành giáo
dục. Chương trình NTM mới chỉ tác động đến Theo quy định xã đạt tiêu chí văn hóa khi
yếu tố bên ngoài là cơ sở vật chất. Vì vậy, tiêu có 70% thôn đạt tiêu chuẩn, thôn văn hóa trở
chí Giáo dục và Đào tạo mới chỉ thực hiện ở lên. Tuy nhiên tiêu chuẩn thôn văn hóa gồm
bề nổi, cần đi sâu củng cố chất lượng giáo rất nhiều nội dung như: tỉ lệ hộ nghèo, tỉ lệ nhà
dục. tạm, nhà dột nát, lao động việc làm, thu nhập,
nhà văn hóa, giáo dục, y tế, môi trường,....
Khi xem xét tiêu chí này vẫn còn bỏ sót đây là những nội dung trùng với nhiều tiêu
một số nội dung quan trọng: Ví dụ: Xem xét chí NTM khác như đã trình bày ở trên. Việc
tỉ lệ học sinh tốt nghiệp THCS được tiếp tục đạt tiêu chí này cũng đồng nghĩa với việc phải
học Trung học Phổ Thông (THPT) nhưng lại hoàn thành rất nhiều tiêu chí khác. Mặt khác
bỏ qua tỉ lệ bỏ học giữa chừng của các em khi nếu chiếu theo tiêu chuẩn thì tại các thôn, xã
học THPT. Điều này khá phổ biến với các xã miền núi khó đạt được tiêu chí NTM do họ gặp
miền núi, xã đông đồng bào Dân tộc thiểu số. nhiều khó khăn về mọi mặt. Nhiều nội dung
Nội dung tỉ lệ lao động có việc làm qua đào cần thiết khác nên được đề cập trong tiêu chí
tạo cũng không thực sự có ý nghĩa do không Văn hóa như các yếu tố văn hóa, các quy định
nêu được sự tăng thêm thu nhập của họ sau bảo tồn nét đẹp truyền thống, phong tục của
đào tạo. các cộng đồng dân cư còn thiếu những quy
Tiêu chí 15: Y tế định cụ thể. Các hoạt động kinh tế mang tính
văn hóa như: du lịch cộng đồng, du lịch tâm
Tiêu chí xã đạt chuẩn quốc gia về Y tế bao linh, du lịch gắn với di tích lịch sử, cách mạng;
gồm rất nhiều nội dung theo quyết định 4467/ du lịch danh lam thắng cảnh chưa được quy
QĐ –BYT của Bộ Y tế, trong đó có nhiều nội định rõ trong tiêu chí văn hóa. Các hỗ trợ về
dung do ngành y tế trực tiếp quản lý và đầu văn hóa trong Chương trình mục tiêu quốc gia
tư. Vì vậy, việc phấn đấu đạt tiêu chí này rất xây dựng NTM hầu hết tập trung vào cơ sở
khó thực hiện do địa phương không trực tiếp hạ tầng, khía cạnh bề nổi như xây dựng nhà
64 TẠP CHÍ KHOA HỌC
QUẢN LÝ VÀ CÔNG NGHỆ
- văn hóa... nước. Vấn đề thu gom và xử lý rác thải, đặc
biệt là chất thải rắn chưa được quan tâm đúng
Tiêu chí số 17: Môi trường và an toàn mức trong các vùng dân cư nông thôn hiện
thực phẩm nay.
Có nhiều nội dung khó khả thi trong các Tiêu chí số 18: Hệ thống chính trị và
nội dung của tiêu chí 17. Ví dụ: Chỉ tiêu hộ tiếp cận pháp luật
được sử dụng nước sạch và nước hợp vệ
sinh. Trên thực tế, đa số người dân mới được Trong các nội dung của tiêu chí 18 có một
sử dụng nước hợp vệ sinh là khó có thể đạt yêu cầu là trong đội ngũ cán bộ xã phải có ít
98% trở lên số hộ được sử dụng nước hợp vệ nhất một nữ lãnh đạo. Nôi dung này chưa thể
sinh và 65% trở lên số hộ được sử dụng nước thực hiện được ở rất nhiều xã đạt chuẩn NTM
sạch theo quy định. và đoàn khảo sát phải hạ yêu cầu xuống mức
là chỉ cần có một cán bộ nữ trong quy hoạch
Chỉ tiêu cảnh quan môi trường cũng khó sẽ là cán bộ lãnh đạo xã cũng là đạt chỉ tiêu.
đạt được bởi vì tập quán sinh hoạt, chăn nuôi,
các công trình vệ sinh ở các địa phương còn Các nội dung khác như: Cán bộ, công
rất khác nhau, nhất là đối với các xã miền chức cấp xã phải đạt chuẩn; 100% tổ chức
núi. Việc thay đổi thói quen này cần triển khai chính trị - xã hội các xã phải đạt loại khá trở
công tác tuyên truyền trong một thời gian dài lên; đảm bảo bình đẳng giới và phòng chống
và cần hỗ trợ nguồn lực để xây dựng các mô bạo lực gia đình; Đảng bộ, chính quyền xã đạt
hình mẫu thì mới biến chuyển được. Mặt khác danh hiệu trong sạch vững mạnh, hoàn thành
ở các xã có các nhà máy, xí nghiệp, công ty tốt nhiệm vụ đều gặp khó khăn khi phấn đấu
gây ô nhiễm môi trường thì cần có một chế tài đạt các nội dung này vì nhiều lúc trong năm
chặt chẽ, nghiêm khắc để lãnh đạo các đơn vị phát sinh trọng án, các tệ nạn xã hội hay cán
đó phải có trách nhiệm cộng đồng với dân cư, bộ vi phạm quy định của pháp luật…
đảm bảo chất lượng môi trường an toàn bền
vững cho người dân. Nhiều huyện đã có chủ trương tăng cường
công tác học tập, bồi dưỡng cho cán bộ cấp
Việc quy hoạch nghĩa trang tại nhiều xã xã để làm nòng cốt đẩy mạnh triển khai các
cũng gặp nhiều vướng mắc do liên quan nội dung khác. Tuy nhiên, việc bồi dưỡng
đến phong tục, tập quán của dân, do quỹ đất nâng cao tập trung qua các khóa trung cấp
hạn chế. Ở vùng đồng bằng, từ lâu đời mỗi lý luận chính trị, số cán bộ được nâng cao
thôn có một khu đất riêng (nghĩa trang thôn), năng lực chuyên môn đạt tỷ lệ đến 50%. Bởi
ở miền núi, việc chôn cất người đã mất rất vậy phấn đấu để cán bộ xã đạt chuẩn ở các
phân tán, tùy tiện, mất vệ sinh, đặc biệt ảnh địa phương chưa được đảm bảo. Nhiều xã
hưởng đến nguồn nước sinh hoạt của dân. không đạt chuẩn về nội dung đảm bảo bình
Bởi vậy, vệ sinh môi trường liên quan đến đẳng giới và phòng chống hậu quả về bạo lực
quy hoạch nghĩa trang là một nội dung cần có gia đình. Thực chất về sự bất bình đẳng giới
sự góp sức của chính quyền các cấp, đồng và tệ nạn bạo lực gia đình còn xảy ra ở nhiều
thời chính quyền sở tại cần tuyên truyền, vận nơi, nguyên nhân là do trình độ hiểu biết về
động, khuyến khích người dân thực hiện hình pháp luật còn hạn chế nên phần lớn những
thức hỏa táng để đảm bảo vệ sinh môi trường nạn nhân của tệ nạn này là phụ nữ nhưng họ
quanh khu vực. thường xuyên yên lặng, chịu đựng. Bởi vậy,
tiêu chí 18 cần được xem xét, điều chỉnh một
Về đường giao thông nông thôn cần được số nội dung cho phù hợp với thực tiễn.
xây dựng đồng thời với mương, rãnh thoát
TẠP CHÍ KHOA HỌC 65
QUẢN LÝ VÀ CÔNG NGHỆ
- Tiêu chí 19: Về Quốc phòng và An ninh trung du, miền núi. Càng về cuối giai đoạn
2016 – 2020 việc về đích của các xã càng
- Về công tác Quốc phòng: khó khăn hơn, thậm chí có nơi phong trào xây
Việc tuyên truyền vận động và triển khai dựng NTM bị chững lại.
thực hiện tốt công tác tuyển quân, tuyển sinh - Quan điểm tiếp cận công tác xây dựng
quân sự có những địa phương thực hiện NTM ở cán bộ, lãnh đạo các cấp tỉnh và huyện
chưa được thường xuyên liên tục. Vì vậy, tỷ thường quan tâm đến việc đạt được đồng bộ
lệ các cháu đỗ vào ngành quân sự chưa cao, các tiêu chí gắn với những khó khăn trong huy
việc giao quân hàng năm chưa đạt vẫn còn động nguồn lực, cán bộ cấp xã thường quan
tình trạng quân số giao quân chưa đảm bảo tâm đến các tiêu chí xây dựng các công trình
theo kế hoạch đề ra (phải dùng phương án cơ sở hạ tầng và cơ sở vật chất, cùng các tiêu
dự phòng). Số lượng quân nhân hoàn thành chí ở cấp xã. Trong khi cán bộ thôn và người
nghĩa vụ quân sự về địa phương chưa được dân quan tâm đến những vấn đề ảnh hưởng
đăng ký quân dự bị động viên kịp thời. trực tiếp đến đời sống của họ như: Thu nhập,
- Về công tác An ninh: việc làm, cơ sở hạ tầng của từng thôn và sự
minh bạch trong sử dụng các nguồn vốn tại
Một số chính quyền các xã và người dân địa bàn của họ.
chưa nâng cao nhận thức để thực hiện nghiêm
Thông tư số 23/2011/TT-BCA ngày 27/4/2011 - Bộ tiêu chí xây dựng NTM hiện nay có
của Bộ Công an quy định về “Khu dân cư, nhiều nội dung, nhiều tiêu chí có nhiều nội
xã, phường, thị trấn, cơ quan, doanh nghiệp, dung, yêu cầu ngày càng cao hơn giai đoạn
nhà trường đạt chuẩn an toàn về ANTT”, gắn trước. Có nhiều tiêu chí có nội hàm rất rộng
với cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây như tiêu chí văn hóa lại bao gồm nhiều nội
dựng đời sống văn hoá”... trên địa bàn thôn dung của các tiêu chí khác. Vì vậy, ảnh hưởng
vẫn còn xảy ra hoạt động phá hủy các mục đến việc giám sát và thực hiện các tiêu chí tại
tiêu, công trình kinh tế, văn hóa, an ninh quốc địa phương.
phòng, vẫn còn mâu thuẫn, tranh chấp về đất - Hiện nay các xã có xu hướng ưu tiên
đai phức tạp trong nội bộ nhân dân, kiện tụng thực hiện các tiêu chí liên quan đến cơ sở hạ
kéo dài, tập trung đông người để kiến nghị tầng, còn người dân thì quan tâm đến các tiêu
đòi quyền lợi. Tình trạng trộm cắp vặt còn xảy chí về chợ, lao động có việc làm để có thu
ra, tệ nạn xã hội có chiều hướng gia tăng. Vì nhập thỏa đáng. Các nội dung khác như: cơ
vậy khi xét xã đạt chuẩn nông thôn mới có nơi sở vật chất văn hóa, sân vận động, đài truyền
không đạt. thanh…nhiều nơi người dân chưa quan tâm
Kết luận: Một số nhận xét về thực hiện và còn nhiều ý kiến.
các tiêu chí - Các tiêu chí đều yêu cầu ngày càng cao
- Điểm lại việc thực hiện 19 tiêu chí trong trong khi nguồn lực phân bổ hàng năm cho
Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng các xã còn hạn chế cho nên các tỉnh thường
NTM ở các địa phương, chúng ta thấy còn dồn nguồn lực nhiều hơn cho các xã đăng ký
nhiềunội dung cần phải xem xét, bổ sung, về đích để đạt chỉ tiêu xây dựng NTM tại địa
điều chỉnh cho phù hợp, các tiêu chí đạt được phương. Điều này đã tạo thêm khoảng cách
ở mức thấp và có sự chênh lệch lớn giữa các ngày càng lớn giữa các xã, đặc biệt là các xã
huyện trong cùng một tỉnh, các xã trong cùng vùng cao. Người dân các xã vùng cao và các
một huyện, các xã vùng đồng bằng và các xã xã khó khăn chưa thật sự quan tâm thực hiện
Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng
66 TẠP CHÍ KHOA HỌC
QUẢN LÝ VÀ CÔNG NGHỆ
- NTM mà họ chỉ mong muốn được ưu tiên về thị. Nên chăng, đối với những xã có đăng ký lộ
việc được hỗ trợ cho giảm nghèo trước khi trình nâng cấp thành phường thì bỏ kế hoạch
thực hiện các tiêu chí khác của NTM. và việc tổ chức thực hiện xây dựng NTM. Như
vậy sẽ tránh những lãng phí, đồng thời tập
- Nhiều tiêu chí đòi hỏi phải có đầu tư trung xây dựng hoàn chỉnh các yếu tố của một
lớn mới đạt được nhưng hiệu quả sử dụng phường sẽ hiệu quả thiết thực hơn.
rất thấp gây lãng phí như: (nhà văn hóa, sân
vận động, đường giao thông…). Người dân Trên cơ sở một số nhận xét trên, tôi thấy
còn thiếu thông tin về xây dựng các công trình cần có sự xem xét nghiên cứu, điều chỉnh,
trên, vai trò giám sát của cộng đồng dân cư sửa đổi để có bộ tiêu chí sát thực hơn áp
còn hạn chế trong xây dựng kế hoạch về xây dụng cho Chương trình xây dựng NTM ở các
dựng NTM tại địa phương. Người dân chủ giai đoạn sau theo hướng:
yếu được tiếp cận một số công trình cấp thôn,
họ đã đóng góp thêm kinh phí, hiến đất và - Rút gọn bộ tiêu chí công nhận đạt chuẩn
họ thực hiện giám sát công trình đó một cách NTM theo các nội dung cốt lõi liên quan trực
chặt chẽ, còn công trình cấp xã thì người dân tiếp đến đời sống người dân, còn các tiêu chí
ít quan tâm. khác chuyển sang thành các chỉ tiêu giám sát,
đánh giá sự tiến bộ và tham khảo để khẳng
- Chất lượng công trình, nguồn kinh phí định các tiêu chí cốt lõi.
đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, đặc biệt là
gánh nặng do nợ đầu tư hàng chục, vài chục tỷ - Nên hướng đến một sự thay đổi về chất
đổ lên đầu người dân mà xã chưa có phương trong cuộc sống vật chất và tinh thần của
án tháo gỡ. Một số xã đã phải dùng đất đổi lấy người dân đó là mục tiêu của Chương trình
công trình gây lãng phí đất công, đất dành cho NTM. Muốn vậy, phải coi đây là mục tiêu chứ
quy hoạch phát triển, đất quy hoạch làm khu không phải mục tiêu danh hiệu đạt chuẩn
thương mại... ( những mảnh đất, thửa đất có NTM.
hiệu quả kinh doanh, hệ số sinh lời cao). Điều này dẫn đến người dân ở một số xã
- Xu hướng xã hội phát triển kinh tế theo chưa muốn về đích NTM vì nếu xã của họ đã
hướng tăng cơ cấu thương mại dịch vụ, công về đích NTM sẽ không còn là xã khó khăn, bị
nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, ruộng đất nhiều giảm nguồn lực hỗ trợ, người dân không còn
nơi bỏ hoang...nên việc đầu tư cho kênh được hưởng một số chính sách ví dụ như thẻ
mương, đường ra đồng.... Sau khi đạt chuẩn Bảo hiểm y tế đối với hộ nghèo, cận nghèo và
NTM, thu nhập của người dân không hề có các chính sách ưu đãi theo từng địa phương
sự thay đổi, thậm chí còn khó khăn hơn nhiều quy định.
do khoản nợ vay để đóng góp làm đường bê
tông nông thôn, sửa chữa nhà cửa do mở
rộng đường....
Ngoài ra, sau khi hoàn thành NTM có một
số xã chưa kịp tổ chức đón nhận danh hiệu
thì được Chính phủ đã quyết định nâng cấp
xã thành phường. Như vậy, nhiều thiết chế
của nông thôn lại không phù hợp với phường
đó là đơn vị hành chính đô thị, chính quyền
là chính quyền đô thị, mọi sinh hoạt của nhân
dân lại phải thực hiện theo quy chế quản lý đô
TẠP CHÍ KHOA HỌC 67
QUẢN LÝ VÀ CÔNG NGHỆ
- TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1]. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (2009), Thông tư số 54/2009/TT-BNNPTNT“về việc
hướng dẫn thực hiện Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới”.
[2]. Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (2011), Bộ tiêu chí quốc gia về xây dựng nông thôn
mới.
[3]. Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (2011), Thông tư số 06/2011/TT-BVHTTDL ngày 08/3/2011
về Quy định mẫu về tổ chức, hoạt động và tiêu chí của nhà văn hóa - khu thể thao thôn.
[4]. Bộ Y tế (2011),Quyết định số 3447/QĐ-BYT ngày 22/9/2011 của Bộ trưởng Bộ Y tế về việc
ban hành bộ tiêu chí Quốc gia về y tế xã giai đoạn 2011-2020.
[5]. Bộ Văn hóa thể thao và Du lịch (2014), Báo cáo số 235/BC-BVHTTDL ngày 09/10/2014 về
việc hướng dẫn và thực hiện tiêu chí 6 trong bộ tiêu chí Quốc gia xây dựng nông thôn mới.
[6]. Bộ Y tế (2014), Quyết định số 4667/QĐ-BYT ngày 07/11/2014 của Bộ trưởng Bộ Y tế về việc
ban hành bộ tiêu chí Quốc gia về y tế xã giai đoạn đến 2020.
[7]. Bộ Giao thông vận tải (2014), Quyết định số 4927/QĐ-BGTVT ngày 25/12/2014 về việc ban
hành hướng dẫn lựa chọn quy mô kỹ thuật đường giao thông nông thôn phục vụ Chương trình
MTQG về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2010-2020.
68 TẠP CHÍ KHOA HỌC
QUẢN LÝ VÀ CÔNG NGHỆ
nguon tai.lieu . vn
