Xem mẫu
- TAÏP CHÍ KHOA HOÏC ÑAÏI HOÏC SAØI GOØN Soá 27 (52) - Thaùng 4/2017 Một số vấn đề về ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy và học tập các môn Lý luận Chính trị ở các trường đại học, cao đẳng hiện nay Applying information technology in teaching and learning Political Theory courses at higher institutions ThS. Phan Quốc Huy Trường Đại học Vinh Phan Quoc Huy, M.A. Vinh University Tóm tắt Ứng dụng Công nghệ thông tin (CNTT) vào dạy học các môn Lý luận Chính trị (LLCT) ở các trường đại học, cao đẳng là một xu hướng tất yếu nhằm hiện đại hóa quá trình dạy và học; làm thay đổi cách dạy và cách học; giúp người học tham gia học tập một cách chủ động, tích cực và sáng tạo, tăng cường tính trực quan, góp phần nâng cao chất lượng lĩnh hội và nắm vững kiến thức theo yêu cầu của từng môn học. Muốn nâng cao chất lượng dạy học các môn LLCT, cùng với đổi mới phương pháp cần phát huy có hiệu quả vai trò của CNTT. Ứng dụng và phát huy vai trò của CNTT vào giảng dạy và học tập các môn LLCT là vấn đề có ý nghĩa to lớn cả về lý luận và thực tiễn. Từ khóa: ứng dụng CNTT vào dạy học. Abstract The application of IT in teaching the subjects of political theory at universities and colleges in Vietnam is an inevitable trend to modernize teaching and learning process generally, to change the ways of teaching and learning efficiently, to help learners to participate in their own learning more actively, positively, creatively, and to enhance visual effects. These objectives are defined with a purpose of improving the learners’ understanding quality and mastering the subjects’ required knowledge. In order to improve the quality of teaching political subjects, along with innovative methods, it is essential to promote the role of IT effectively, which is of great significance in both theory and practice. Keywords: apply IT to teaching. Thời đại ngày nay, sự phát triển mạnh chính trị (LLCT) ở các trường đại học, cao mẽ của khoa học - công nghệ nói chung và đẳng là một xu hướng tất yếu nhằm hiện công nghệ thông tin (CNTT) nói riêng đã đại hóa quá trình dạy và học; làm thay đổi tác động sâu sắc đến sự phát triển của tất cả cách dạy và cách học; giúp người học tham các lĩnh vực đời sống xã hội. Việc ứng gia học tập một cách chủ động, tích cực và dụng CNTT vào dạy học các môn lý luận sáng tạo, tăng cường tính trực quan, góp 109
- M T SỐ VẤN ĐỀ VỀ ỨNG DỤNG CÔNG NGH THÔNG TIN TRONG GIẢNG DẠY VÀ HỌC TẬP… phần nâng cao chất lượng lĩnh hội và nắm CNTT thì việc giảng dạy các môn lý luận vững kiến thức theo yêu cầu của từng môn chính trị LLCT ở bậc đại học chủ yếu theo học. Muốn nâng cao chất lượng dạy học phương pháp dạy học truyền thống các môn LLCT, cùng với đổi mới phương (PPDHTT) “thầy đọc, trò ghi” một cách pháp cần phát huy có hiệu quả vai trò của thụ động, chưa thực sự gây hứng thú và CNTT. Ứng dụng và phát huy vai trò của phát huy tính tích cực, chủ động của người CNTT vào giảng dạy và học tập các môn học. Hiện nay, trong phương thức đào tạo LLCT là vấn đề có ý nghĩa to lớn cả về lý theo tín chỉ với vị trí trung tâm đã được luận và thực tiễn. Ở phạm vi bài viết này hoán đổi từ “thầy” sang “trò”, lấy “tự học tác giả tập trung làm rõ vấn đề “Một số vấn làm cốt” thì vấn đề đặt ra là phải làm sao để về ứng dụng CNTT trong giảng dạy và phát huy được tính tích cực, chủ động của học tập các môn LLCT ở các trường đại người học. Hơn nữa, trong xu thế đổi mới học, cao đẳng hiện nay”. căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo hiện 1. Vai trò của công nghệ thông tin nay cùng với đổi mới về chương trình, nội trong giảng dạy và học tập các môn dung, giáo trình… thì vấn đề đổi mới Lý luận Chính trị phương pháp giảng dạy là vấn đề hết sức Công nghệ thông tin là tập hợp các quan trọng đang đặt ra cho đội ngũ giảng phương pháp khoa học, các phương tiện và viên trong quá trình giảng dạy, nhất là công cụ kỹ thuật hiện đại chủ yếu là kỹ giảng dạy các môn LLCT vốn “trừu thuật máy tính và viễn thông nhằm tổ chức tượng”, “khô khan”. Phương pháp dạy học khai thác và sử dụng có hiệu quả các nguồn tích cực (PPDHTC) được hiểu là cách thức tài nguyên thông tin rất phong phú và tiềm mà cả người dạy và người học tiến hành năng trong mọi lĩnh vực hoạt động của con theo một quy trình, kế hoạch, kịch bản nhất người và xã hội. Công nghệ thông tin hiện định nhằm phát huy tính tích cực, chủ động nay đang được ứng dụng rộng rãi trong của người học trong quá trình nhận thức. mọi lĩnh vực, góp phần làm thay đổi cơ cấu Để có thể áp dụng một cách hiệu quả xã hội, phong cách sống, học tập và làm phương pháp này đòi hỏi giảng viên phải việc của con người. Đáng chú ý, CNTT luôn biết khai thác và sử dụng các trang đang được ứng dụng sâu rộng trong lĩnh thiết bị hiện đại làm “công cụ hỗ trợ” đắc vực giáo dục, nhất là trong hệ thống các lực cho quá trình dạy học. Còn người học trường đại học, cao đẳng và được xem như với tư cách là “diễn viên chính” giữ vai trò là “công nghệ dạy học”. Trong nền giáo trung tâm trong quá trình dạy học phải tích dục mới, không chỉ đòi hỏi người học phải cực, chủ động, sáng tạo, biết phối hợp chặt có vốn kiến thức vững chắc mà còn phải có chẽ với giảng viên trong quá trình lĩnh hội năng lực tìm kiếm và và tạo ra nguồn kiến tri thức thông qua các phương tiện dạy học thức mới. Vì vậy, người dạy phải làm tốt hiện đại. Từ đó có thể khẳng định rằng vai trò của mình là một người hướng dẫn, CNTT là công cụ không thể thiếu trong gợi mở cho người học tự tìm kiếm tri thức quá trình dạy học hiện đại. mới cho bản thân, qua đó phát triển tư duy Ở nước ta, trong những năm gần đây, độc lập, sáng tạo của họ. Có thể nói rằng, việc áp dụng PPDHTC với sự hỗ trợ của thời đại ngày nay, vận dụng CNTT trong CNTT đã được quan tâm nghiên cứu và giáo dục là một xu thế tất yếu. triển khai thực hiện ở hầu hết các trường Trước đây, khi chưa có sự hỗ trợ của đại học trên toàn quốc. Trong bối cảnh 110
- PHAN QUỐC HUY chung đó, việc ứng dụng CNTT vào giảng chọn phông chữ, màu sắc, độ tương phản… dạy LLCT theo học chế tín chỉ ở các và tình trạng lạm dụng hiệu ứng phần mềm trường đại học thời gian qua đã đạt được theo ý chí chủ quan còn khá phổ biến), mà những kết quả cơ bản, đánh dấu bước chưa tập trung đi sâu khai thác đầy đủ chuyển biến mới về nhận thức tư duy của những tiện ích của CNTT với tư cách là đội ngũ cán bộ, giảng viên từ chỗ sử dụng nhân tố “đột phá” mạnh mẽ trong phương pháp “truyền thống” là chủ yếu PPDHTC. Do đó, việc ứng dụng CNTT với chuyển sang PPDHTC với sự trợ giúp của đầy đủ ý nghĩa của nó, sẽ làm cho quá trình CNTT vào nghiên cứu và giảng dạy nhằm dạy và học hiệu quả hơn. Tuy nhiên, phải không ngừng nâng cao chất lượng giáo xác định rõ CNTT chỉ là công cụ hỗ trợ dục, đào tạo thực hiện có hiệu quả mục cho quá trình dạy học để nâng cao chất tiêu, yêu cầu đào tạo của từng trường. Hiện lượng và hiệu quả giảng dạy của giảng viên nay, hầu hết giảng viên giảng dạy LLCT chứ bản thân nó không phải là phương trong các trường đại học đều có thể sử pháp cho nên nếu lạm dụng nó, sử dụng nó dụng laptop, máy vi tính để khai thác các không đúng mục đích, đúng lúc, đúng chỗ nguồn tư liệu phục vụ cho công tác nghiên thì sẽ gây ra phản tác dụng. cứu, biên soạn các chuyên đề bài giảng. 2. Một số nguyên tắc cần tuân thủ Một số giảng viên có khả năng sử dụng khá khi sử dụng CNTT trong giảng dạy và thành thạo phần mềm cơ bản để tra cứu, học tập các môn LLCT nâng cao kiến thức chuyên môn, hỗ trợ Đề ứng dụng CNTT vào giảng dạy và soạn giảng, làm đề thi, kiểm tra và đánh giá học tập các môn LLCT có hiệu quả cần kết quả học tập của sinh viên một cách tự tuân thủ những nguyên tắc sau: giác và hiệu quả. Thứ nhất, tuân thủ quy định của Bộ Tuy nhiên, những kết quả đã đạt được Giáo dục - Đào tạo về nội dung, chương về ứng dụng CNTT trong giảng dạy LLCT trình môn học. ở các trường đại học vẫn còn khiêm tốn, Việc áp dụng CNTT vào giảng dạy và những khó khăn, vướng mắc và những học tập các môn LLCT phải đảm bảo đầy thách thức vẫn còn ở phía trước bởi những đủ nội dung cơ bản của bài học. Không tự vấn đề nảy sinh từ thực tiễn. Hiện nay, ý cắt bỏ hay thêm vào những nội dung phương pháp dạy học “truyền thống” chưa ngoài quy định. Vì đặc thù của các môn được xoá bỏ triệt để, vẫn còn tồn tại như LLCT là những môn học trang bị cho một lối mòn, thói quen khó thay đổi. Trình người học những hiểu biết cơ bản về chủ độ, kỹ năng hiểu biết CNTT, sử dụng máy nghĩa Mác-Lênin; Tư tưởng Hồ Chí Minh; tính của đội ngũ giảng viên không đồng Đường lối cách mạng của Đảng Cộng sản đều, còn rất khái lược, giản đơn, hoặc chưa Việt Nam, chính sách pháp luật của Nhà thật thông thạo. Kỹ năng về CNTT của một nước, từ đó giáo dục thế giới quan, phương số giảng viên còn hạn chế trong sử dụng pháp luận, định hướng tư tưởng và niềm tin các thao tác cơ bản, dẫn đến sự né tránh. của sinh viên vào con đường đi lên chủ Việc ứng dụng CNTT còn đơn điệu, thiết nghĩa xã hội và sự lãnh đạo đúng đắn của kế soạn giảng các slide còn rối, thiếu hợp Đảng Cộng sản Việt Nam đối với đất nước lý (quá nhiều chữ, hình ảnh chưa tiêu biểu hiện nay. phản ánh sát với nội dung bài giảng và Thứ hai, quán triệt và thực hiện tốt mang tính giáo dục thuyết phục cao, lựa nguyên tắc “gắn lý luận với thực tiễn”. Khi 111
- M T SỐ VẤN ĐỀ VỀ ỨNG DỤNG CÔNG NGH THÔNG TIN TRONG GIẢNG DẠY VÀ HỌC TẬP… đã có kiến thức đủ rộng, giảng viên cần radio, băng đĩa hình… Những phương tiện phải đầu tư chiều sâu cho các môn học đó nhằm bổ sung và làm phong phú thêm chuyên ngành của mình giảng dạy. Giảng cho những nội dung của bài giảng; thay đổi dạy các môn LLCT nhất thiết phải liên hệ cách học và phương pháp học, tạo sự hứng với thực tiễn, gắn liền lý luận với thực tiễn. thú, kích thích tìm tòi, đi sâu nghiên cứu Trong giảng dạy LLCT việc lấy ví dụ minh của sinh viên. Sử dụng các phương tiện kỹ họa hoặc chứng minh bằng thực tiễn sinh thuật hiện đại nhằm thay đổi phương pháp động quan trọng hơn rất nhiều so với chỉ dạy chay, học chay; giúp sinh viên tiếp cận giảng giải lý thuyết đơn thuần, vì đó vốn là được khoa học kỹ thuật, gợi mở cho sinh những kích thước rất cô đọng và được khái viên gắn lý luận với thực tiễn, gắn học với quát từ thực tiễn. Chính vì vậy, muốn cho hành. Hiện nay, sử dụng thành thạo vi tính bài giảng sinh động giàu sức thuyết phục, là một trong những phương tiện hỗ trợ đắc giảng viên cần phải liên hệ với thực tiễn lực, có hiệu quả cho việc đổi mới phương của thế giới, của đất nước, của ngành nghề, pháp giảng dạy của giảng viên. Máy vi tính của đơn vị. Việc liên hệ này tùy thuộc vào giúp cho giảng viên soạn bài giảng khả năng của mỗi giảng viên, có thể giảng Powerpoint, giới thiệu giáo trình, tài liệu viên tự liên hệ trong bài giảng và chỉ cho tham khảo, hình ảnh hay thước phim minh sinh viên thấy rõ điều đó được thể hiện hoạ… Tuy nhiên, cũng phải chú ý tránh trong thực tế cuộc sống. Giảng viên có thể lạm dụng máy vi tính, phương tiện dạy học gợi mở, đàm thoại với sinh viên, dẫn ra hiện đại trong giảng dạy, coi đó như sự đổi những thực tiễn của đất nước, nhà trường mới phương pháp dạy học. CNTT có rất và từ đó khái quát làm sáng tỏ về mặt lý nhiều tiện ích, lợi thế đối với PPDHTC của luận. Một trong những nguyên nhân dẫn nền giáo dục hiện đại, do đó ứng dụng đến kết quả đào tạo chưa cao là do phương CNTT trong giảng dạy là rất cần thiết, pháp giảng dạy của giảng viên chưa chú nhưng không được tuyệt đối hóa và lạm trọng liên hệ với thực tiễn kinh tế - xã hội dụng nó. xung quanh. Các môn LLCT có mặt trong Thứ tư, đảm bảo tính khoa học và tính tất cả các lĩnh vực của cuộc sống xã hội từ sư phạm vấn đề nhỏ nhặt nhất trong sinh hoạt đời Vận dụng CNTT trong dạy học các thường đến những vấn đề trọng đại của đất môn LLCT phải đảm bảo tính khoa học và nước. Vì thế, một trong những vấn đề đổi tính sư phạm. Nói đến tính khoa học là nói mới giảng dạy LLCT nhất thiết phải chú đến tính đúng đắn, chính xác và sáng tạo. trọng liên hệ với thực tiễn mới nâng cao Trong giảng dạy các môn LLCT, tính khoa được chất lượng, hiệu quả đào tạo. học là yếu tố hết sức quan trọng để khẳng Thứ ba, đảm bảo sử dụng thành thạo định những gì giáo viên truyền đạt là có các phương tiện, kỹ thuật dạy học hiện đại, tính kế thừa và đã được kiểm nghiệm. Khi khai thác tối đa tính ưu việt của CNTT để vận dụng CNTT trong dạy học không nên hỗ trợ cho quá trình dạy học. Một trong quá lạm dụng, đưa vào bài giảng quá nhiều những yêu cầu cấp thiết hiện nay đối với các hình ảnh, sơ đồ, video… làm cho giảng viên LLCT là phải sử dụng các người học bị phân tán chú ý, chẳng những phương tiện kỹ thuật trong nghiên cứu và không cung cấp được nhiều kiến thức, giảng dạy. Các phương tiện đó bao gồm: thông tin mới mà còn gây ức chế cho họ. máy vi tính, máy ghi âm, projector, video, Vì thế, CNTT không phải là tối ưu thay thế 112
- PHAN QUỐC HUY các phương pháp dạy học khác, nó chỉ là Giảng dạy các môn: Những nguyên lý phương tiện hỗ trợ góp phần vào sự thành cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin; Tư tưởng công của quá trình này. Cần phải kết hợp Hồ Chí Minh; Đường lối cách mạng của CNNT với các phương pháp dạy học như: Đảng Cộng sản Việt Nam... cần khai thác đàm thoại, nêu vấn đề, thuyết trình… nhằm những thông tin đa chiều, những hình ảnh phát huy sự bổ trợ qua lại giữa chúng. sống động và các nguồn tư liệu phong phú Để giảng dạy tốt các môn LLCT cần trên mạng Internet để bổ sung vào bài phải tuân thủ nguyên tắc đảm bảo tính sư giảng làm tăng tính sinh động, hấp dẫn và phạm. Tính sư phạm là một nguyên tắc tăng sức thuyết phục đối với người học. xuất phát từ cái tâm, cái tài của người thầy Tuy nhiên, giảng viên phải biết chọn lọc, là điều kiện hết sức quan trọng để đảm bảo lựa chọn những thông tin chính xác để đảm sự tương tác giữa thầy và trò trong quá bảo có những nguồn kiến thức, sản phẩm trình dạy học. Dù áp dụng những phương trí tuệ có chất lượng. tiện hỗ trợ hiện đại nhưng tác phong sư Sự tiến bộ của khoa học và công nghệ phạm, giọng nói, cử chỉ, điệu bộ, sự chuẩn đã đưa con người tiến một bước dài trong mực của người thầy có tác động rất lớn đến lịch sử. Đặc biệt, CNTT được vận dụng sự tiếp nhận tri thức của người học. Chúng linh hoạt trong các lĩnh vực của xã hội, đã ta nói tới đổi mới phương pháp giảng dạy làm thay đổi nhanh chóng diện mạo xã hội là việc lấy người học làm trung tâm, loài người. Vai trò và tác dụng to lớn của chuyển từ một phía sang sự tương tác đa CNTT không chỉ trong lĩnh vực khoa học chiều thì việc vận dụng tốt các phương tiện cơ bản mà nó đã được áp dụng tối ưu trong CNTT vào quá trình dạy học là làm tăng sự lĩnh vực giáo dục và đào tạo, nhất là giáo linh hoạt và tiếp cận tốt hơn đối với người dục đại học. Hiện nay, giảng dạy và học học chứ không phải là chuyển từ “đọc- tập các môn LLCT ở các trường đại học, chép” sang “nhìn-chép. cao đẳng được chú trọng và bắt buộc, Khi CNTT được áp dụng trong dạy nhưng do đặc thù về môn học nên quá trình học các môn LLCT, người học đễ dàng tiếp dạy học chưa thực sự gây chú ý và cảm cận kiến thức một cách nhanh chóng và đa hứng cho người học. Chính vì vậy, việc dạng từ nhiều nguồn khác nhau và góc độ ứng dụng CNTT vào giảng dạy các môn tin cậy cũng khác nhau. Thầy và trò không LLCT nhằm nâng cao tính tích cực, chủ còn phải hoàn toàn phụ thuộc nhiều vào động học tập của sinh viên, nâng cao chất sách giáo khoa, giáo trình hay tài liệu tham lượng môn học là một hoạt động thiết thực khảo trong thư viện với số lượng hạn chế. và hiệu quả trong nền giáo dục hiện đại. Với sự ra đời của mạng Internet, nguồn tài TÀI LIỆU THAM KHẢO nguyên kiến thức về hầu hết các môn học 1. Vũ Đình Bảy, Nguyễn Văn Quang (2013), đều có thể tiếp cận được bất cứ nơi đâu, bất “Định hướng ứng dụng CNTT trong dạy học các môn LLCT”, Tạp chí Thiết bị giáo dục, số cứ thời gian nào trong ngày. Ngoài ra, 97, tr53-56. CNTT còn được ứng dụng để trao đổi 2. Vũ Ngọc Hoàng (2015), “Công nghệ thông tin nguồn tin tức kịp thời, phù hợp với xu thế và đổi mới, phát triển giáo dục”, Báo Dân trí, toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế hiện nay. cập nhật ngày 23/01/2015. Ngày nhận bài: 26/9/2016 Biên tập xong: 15/4/2017 Duyệt đăng: 20/4/2017 113
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học