Xem mẫu
- VĂN HÓA NGHIÊN CỨU MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ ĐÀO TẠO BÁO CHÍ TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC VĂN HÓA HÀ NỘI NGÔ VĂN PHONG* LÊ TUẤN DUNG* Tóm tắt Năm 2010, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội đã quyết định mở chuyên ngành Viết báo trong ngành Sáng tác văn học thuộc Khoa Viết văn, Báo chí (tiền thân là Trường Viết văn Nguyễn Du). Năm 2016, chuyên ngành Viết báo được nâng lên thành ngành Báo chí. Có thể nói, thực tiễn đời sống báo chí đã có những biến động không ngừng, đặc biệt trước sự tác động của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0. Vì vậy, việc nhận thức đúng, trúng các vấn đề đặt ra và điều chỉnh chương trình đào tạo ngành Báo chí trong bối cảnh hiện nay sẽ góp phần quan trọng trong mục tiêu phát triển đào tạo bền vững của nhà trường, đồng thời đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động cho lĩnh vực báo chí. Từ khóa: Đào tạo báo chí, báo chí đa phương tiện, ngành Báo chí, Khoa Viết văn Báo chí, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội Abstract In 2010, the Hanoi University of Culture decided to open a journalism major in the field of Literary Writing under the Creative Writing and Journalism Department (formerly Nguyen Du college of Writing). In 2016, journalism major was upgraded to journalism ology. It can be said that the reality of press life has been constantly changing, especially under the impact of the Industrial Revolution 4.0. Therefore, the correct awareness of the posed issues and the adjustment of the training program in the journalism industry in the current context will make an important contribution to the goals of sustainable training development of the university, at the same time meet labor market needs of the labor market in journalism field. Keywords: Journalism training, multimedia journalism, Journalism, Faculty of Creative Writing and Journalism, Hanoi University of Culture C ùng với sự phát triển của đất nước, tác tại các cơ quan báo chí (cả 4 loại hình), trải qua hơn 30 năm đổi mới, báo trong đó có 20.407 trường hợp đã được cấp chí Việt Nam đã có sự phát triển thẻ nhà báo. vượt bậc. Theo Bộ Thông tin và Truyền thông, Việc chuyển đổi từ báo chí truyền thống tính đến ngày 30/11/2019, cả nước có 850 cơ sang báo chí đa phương tiện và hội tụ truyền quan báo chí, trong đó có 179 cơ quan báo, thông đã được nhiều cơ quan báo chí thúc đẩy 648 tạp chí, 23 cơ quan báo chí điện tử độc triển khai và là một xu hướng tất yếu. Các cơ lập; có 72 cơ quan có giấy phép hoạt động quan báo in có trang thông tin điện tử, song phát thanh - truyền hình với 2 đài Quốc gia, hành ra báo điện tử hoặc hơn thế nữa: Đài 64 đài địa phương, 5 kênh truyền hình. Cả Tiếng nói Việt Nam có báo in VOV, báo điện tử nước hiện có trên 41.000 người đang công VOV.vn; Đài Truyền hình Việt Nam có tạp chí Truyền hình, báo điện tử VTVnew.vn; một số * ThS, Khoa Viết văn, Báo chí, Trường ĐHVHHN đài phát thanh - truyền hình địa phương có tạp 106 Số 31 (Tháng 3 - 2020)
- TRAO ĐỔI - NGHIỆP VỤ chí riêng, các đài đều có trang thông tin điện phương tiện đã có một vị trí khá vững chắc và tử. Sự pha trộn thông tin, nguyên lý một đầu khẳng định sẽ là xu thế phát triển mạnh mẽ về vào nhiều đầu ra đang được các cơ quan báo mặt phương thức truyền thông trong hiện tại chí tận dụng tối đa để đáp ứng cao nhất nhu và tương lai. cầu thông tin đa dạng của công chúng trong Bàn về báo chí đa phương tiện, Andy Bull, xã hội. trong cuốn Multimedia Journalism - A practical Sự phát triển sôi động của đời sống báo chí guide, cho rằng: “Báo chí đa phương tiện là sự như hiện nay đòi hỏi việc đào tạo nhà báo đa phát triển của báo điện tử khi các tác phẩm báo phương tiện, được trang bị những kiến thức chí trên báo điện tử được tích hợp đa phương nền tảng thiết yếu, kỹ năng công nghệ hiện tiện nhiều hơn” [1]. Mark Deuze, giảng viên báo đại và các phẩm chất đạo đức nghề nghiệp chí Trường Đại học Amsterdam (Hà Lan), trong người làm báo trở nên cấp bách và cấp thiết, nghiên cứu “What is Multimedia Journalism”, có ý nghĩa quan trọng cả trước mắt và lâu dài. cho rằng: “Báo chí đa phương tiện có cách thể Không thể có các cơ quan báo chí đa phương hiện như một gói tin tức trên website với sự tiện phát triển đúng nghĩa nếu thiếu một đội tích hợp của hai hay nhiều yếu tố đa phương ngũ nhà báo đa phương tiện thực thụ. Từ báo tiện: lời nói, âm nhạc, hình ảnh tĩnh, hình ảnh chí truyền thống sang báo chí đa phương tiện động, đồ họa, yếu tố tương tác và siêu văn bản” là một bước chuyển quan trọng mà đào tạo [5]. Theo PGS.TS Hà Huy Phượng, Học viện Báo nhà báo đa phương tiện là khâu then chốt. chí và Tuyên truyền, báo chí đa phương tiện là Trường Đại học Văn hóa Hà Nội cũng đang báo chí ứng dụng tính năng đa phương tiện. đứng trước những yêu cầu về đổi mới đào Chữ “đa” trong đa phương tiện bao gồm: hội tạo báo chí để có nguồn nhân lực chất lượng tụ tích hợp nhiều loại hình báo chí (trước đây cao, đáp ứng xu hướng phát triển báo chí đa riêng rẽ, giờ hội tụ làm một); sử dụng đa mã phương tiện trong xã hội hiện đại. ngôn ngữ (bao gồm cả hình ảnh, âm thanh); 1. Xu hướng phát triển báo chí đa phương tận dụng tối đa kỹ thuật công nghệ cao trong tiện trong xã hội hiện đại làm báo); hình thành mô hình nhà báo đa năng; khả năng tương tác đa chiều [4]. Cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ, với sự phát triển công nghệ truyền Trong xã hội hiện đại, báo chí đa phương thông mới đã tác động không nhỏ đến đời tiện ra đời như một hệ quả tất yếu của sự phát sống xã hội và ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển và trở thành xu thế toàn cầu, xuất phát từ triển báo chí toàn cầu. Trong truyền thông nhiều lý do: Thứ nhất, sự phát triển của công truyền thống, với một loại hình báo chí thông nghệ thông tin, trong đó có công nghệ mạng tin được truyền tải mang tính đơn nhất, công và công nghệ máy tính. Số người sử dụng chúng chỉ có thể tiếp cận thông tin bằng internet cùng trình độ hiểu biết về máy tính, cách đọc, nghe hoặc xem, nhưng với báo công nghệ mạng tăng lên hàng ngày, chiếm chí đa phương tiện, tính chất đơn nhất đã bị 70% dân số [7]; thứ hai, nhu cầu tiếp nhận phá vỡ. Khi thể hiện một nội dung thông tin và tương tác thông tin của công chúng ngày trên website, nhà báo có thể vừa sử dụng văn càng tăng, không chỉ là nhu cầu thông tin một bản (text), vừa kết hợp hình ảnh, âm thanh chiều như trước đây; thứ ba, nhu cầu phát triển (audio), đồ họa (graphic), video hay chương tự thân của các loại hình báo chí trước xu thế trình tương tác (interactive program)… Công cạnh tranh gay gắt của các loại hình truyền chúng cùng một lúc có thể tiếp nhận thông thông đại chúng khác và truyền thông xã hội. tin qua đa phương tiện. Hiệu quả truyền thông Để tồn tại và phát triển, các cơ quan báo chí được nâng cao rõ rệt nhờ vào những yếu tố đa phải đa dạng hóa cách thức thể hiện thông phương tiện bởi cách thức thể hiện mới mẻ, tin bằng việc tích hợp các yếu tố đa phương đa dạng thông tin dễ gây chú ý, chân thực tiện: văn bản, hình ảnh tĩnh, hình ảnh động, và dễ tiếp nhận hơn. Việc sử dụng báo chí đa âm thanh, đồ họa, video, chương trình tương phương tiện giúp quá trình tiếp nhận thông tác,… chứ không đơn thuần chỉ là văn bản và tin của công chúng nhanh hơn, tiết kiệm thời hình ảnh như trước đây. gian so với các loại hình truyền thông truyền Báo chí đa phương tiện đang thể hiện ưu thống. Sau một thời gian ngắn, báo chí đa thế vượt trội bằng việc hội tụ đầy đủ những Số 31 (Tháng 3 - 2020) VĂN HÓA NGHIÊN CỨU 107
- VĂN HÓA NGHIÊN CỨU đặc điểm ưu việt của các loại hình báo chí năng công nghệ thông tin trong đào tạo nhà truyền thống. Trước xu thế toàn cầu hóa, số báo đa phương tiện phải được đặt lên hàng đầu hóa thông tin, một mặt yêu cầu nội dung báo trong đào tạo báo chí hiện nay: “Để trở thành chí phải đa dạng, phong phú, đảm bảo chất nhà báo đa kỹ năng, các sinh viên báo chí cần lượng tin, bài; mặt khác, giúp nhà báo nhìn phải được trang bị các kỹ năng về công nghệ nhận vai trò và điểm đến trong xã hội hiện đại. thông tin dành cho các nhà báo. Ví dụ cần có Sự phát triển của báo chí đa phương tiện môn học về sử dụng các phương tiện truyền là xu hướng tất yếu. Để đáp ứng xu hướng này thông mới cho hoạt động báo chí, đặc biệt sử cần phải có những nhà báo đa phương tiện. dụng công nghệ hiện đại trong khai thác, tìm Nếu trước kia, mỗi nhà báo chỉ cần thành thạo kiếm thông tin, cách xử lý tích hợp multimedia - một vài kỹ năng để hoàn thành tác phẩm cho đa phương tiện trên báo điện tử” [6]. Và điều này một loại hình báo chí như báo in/phát thanh/ cũng phải được thực hiện trong đào tạo nguồn truyền hình/báo điện tử, thì ngày nay, với sự nhân lực báo chí tại Trường Đại học Văn hóa Hà phát triển của công nghệ, cùng nhu cầu của Nội trong bối cảnh hiện nay. công chúng, nhà báo đa phương tiện phải biết Thực tế hoạt động báo chí cho thấy ngoài thực hiện nhanh chóng nhiều loại sản phẩm những kiến thức nền được trang bị trong báo chí. Điều này đặt ra những yêu cầu khác chương trình thì các kiến thức về kỹ năng ngày biệt so với nhà báo của loại hình đơn tuyến. càng có vị trí vô cùng quan trọng. Kết quả Mỗi nhà báo đa phương tiện cần trang bị cho khảo sát do Khoa Viết văn, Báo chí tiến hành mình: Tư duy phân tích đa diện, đa chiều, đa năm 2019 tại Trường Đại học Văn hóa Hà Nội phương tiện; kỹ năng tác nghiệp đa năng; cho thấy, việc tăng cường các môn học nhằm khả năng chuyển tải thông tin tức thời; luôn nâng cao các kỹ năng thực hành tác nghiệp trau dồi phẩm chất đạo đức nghề nghiệp, xã báo chí trong chương trình đào tạo đã được hội. Báo chí đa phương tiện ra đời vừa tạo cơ các đối tượng khảo sát đánh giá cao (Bảng 1). hội cho các nhà báo học hỏi, trau dồi thêm kỹ năng làm báo hiện đại, vừa yêu cầu các nhà Cụ thể, đối với nhóm kiến thức về kỹ năng báo phải hội nhập mạnh mẽ hơn nếu không thâm nhập thực tế, phát hiện đề tài; thu thập, muốn bị tụt hậu. xử lý và tổ chức thông tin để sáng tạo tác phẩm báo chí theo các thể loại có tới 56,6% ý Sự phát triển của báo chí đa phương tiện kiến cho rằng rất cần thiết và 40% cho là cần trong xã hội hiện đại đòi hỏi các cơ sở đào tạo thiết. Đối với nhóm kỹ năng lập kế hoạch, thiết báo chí cũng phải có những thay đổi phù hợp, bắt kịp xu thế làm báo trong kỷ nguyên số. Đây kế, tổ chức sản xuất ấn phẩm báo chí, chương vừa là cơ hội, đồng thời là thách thức không trình phát thanh, truyền hình; sản phẩm/dự án nhỏ với các cơ sở đào tạo báo chí hiện nay. truyền thông có 60% cho là cần thiết và 38,3% cho là rất cần thiết. Kỹ năng sử dụng thiết bị: 2. Đào tạo báo chí tại Trường Đại học Văn máy quay phim, máy ảnh, ghi âm,... ứng dụng hóa Hà Nội đáp ứng nhu cầu xã hội công nghệ kỹ thuật - truyền thông số, các 2.1. Thực trạng đào tạo báo chí phần mềm xử lý thông tin cơ bản và các phần * Đào tạo kỹ năng, công nghệ hiện đại cho mềm chuyên dụng phục vụ hoạt động tác sinh viên nghiệp báo chí được đánh giá cao khi 55% cho Đối với nhà báo đa phương tiện, ngoài là cần thiết và 41% cho là rất cần thiết. Ngoài những kiến thức văn hóa, xã hội, chuyên ra, các kỹ năng biên tập tin, bài theo từng loại ngành,… thì việc làm chủ khoa học công nghệ, hình và thể loại khác nhau; kỹ năng theo dõi và nhất là kỹ thuật công nghệ thông tin là vô cùng xử lý thông tin phản hồi từ công chúng, tranh cần thiết. Thực tế hiện nay, việc đào tạo nhà báo luận và phản biện xã hội; kỹ năng sáng tạo, đa phương tiện với kiến thức và kỹ năng công phát triển và dẫn dắt sự thay đổi trong nghề nghệ thông tin đủ mạnh đang đặt ra nhiều vấn nghiệp,… đều được trên 50% đối tượng khảo đề cần nghiên cứu, phân tích cho thấu đáo, sát cho rằng cần thiết và rất cần thiết. Điều này trên cơ sở đó xác lập các chương trình đào tạo cũng dễ hiểu, bởi về cơ bản học đại học chính (CTĐT) xứng tầm đòi hỏi của thực tiễn cũng là học nghề và báo chí cũng không phải là như nhu cầu phát triển của các cơ quan báo chí ngoại lệ. Các kiến thức về kỹ năng tác nghiệp truyền thông. Yêu cầu đào tạo về kỹ thuật, kỹ báo chí sẽ luôn đồng hành với người học trong 108 Số 31 (Tháng 3 - 2020)
- TRAO ĐỔI - NGHIỆP VỤ suốt quá trình lao động báo chí sau này, đặc đại cương là tiền đề để sinh viên đáp ứng yêu biệt, nó sẽ giúp cho người học rất nhiều trong cầu của các học phần thuộc khối kiến thức cơ việc tìm kiếm việc làm ngay sau khi tốt nghiệp. sở ngành và chuyên ngành. * Cung cấp kiến thức nền tảng thiết yếu Trong CTĐT ngành Báo chí tại Trường Đại Các tri thức thuộc khối kiến thức đại cương học Văn hóa Hà Nội, các môn học thuộc khối luôn giữ vai trò nhất định trong giáo dục đại kiến thức đại cương được chia thành bốn học, đối với sinh viên ngành Báo chí lại càng nhóm: Nhóm 1 gồm các môn học thuộc lĩnh trở nên quan trọng. Các kiến thức bao gồm: vực khoa học xã hội và nhân văn (Triết học Mác kỹ năng nhận thức và năng lực/kỹ năng xã hội - Lênin, Kinh tế chính trị Mác - Lênin, Chủ nghĩa xã (thu thập dữ liệu, quan sát và phân tích, giải hội khoa học, Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam, Tư quyết vấn đề, thích nghi với môi trường mới, tưởng Hồ Chí Minh, Pháp luật đại cương…) và 3/6 quan hệ xã hội...); những nội dung liên quan môn học tự chọn (Cơ sở văn hóa Việt Nam, Tâm đến luân lý, phẩm hạnh, đạo đức; những hiểu lý học đại cương, Tiếng Việt thực hành, Logic học biết chung về triết học, kinh tế học, luật học, về đại cương, Xã hội học đại cương); nhóm 2 gồm nhà nước, thiết chế, về lịch sử, tôn giáo, nghệ các môn học về ngoại ngữ và tin học; nhóm 3 thuật,... luôn là khối kiến thức nền thiết yếu đối gồm các môn học về giáo dục thể chất và quốc trong hành trang của người sinh viên hiện đại phòng an ninh; nhóm 4 gồm các môn học cơ sở trong đó có sinh viên ngành báo chí. Hơn thế, của nhóm ngành (Đường lối văn hóa văn nghệ những môn học đại cương được ví như nền của Đảng cộng sản Việt Nam, Lý thuyết truyền móng của một ngôi nhà, nền móng có chắc thì thông, Quan hệ công chúng , Cơ sở lý luận Báo chí, nhà mới vững được. Hiện nay, các nhà tuyển truyền thông, Văn học Việt Nam hiện đại...). dụng (trong đó có các cơ quan báo chí truyền Theo phân bổ số tín chỉ, các môn học thuộc thông) khi tuyển dụng lao động thường ưu khối kiến thức đại cương thường từ 2 đến 3 tín tiên kiến thức nền tốt để đào tạo thêm. Học chỉ và tổng số tín chỉ là 41. Đây là dung lượng tốt các học phần thuộc khối kiến thức giáo dục vừa phải so với một số cơ sở đào tạo báo chí Bảng 1. Kết quả khảo sát mức độ cần thiết về nhóm kỹ năng đối với sinh viên báo chí (Nguồn: [3]) Tỉ lệ % (Mức 1 Tỉ lệ % (Mức 2 Tỉ lệ % (Mức 3 Tỉ lệ % (Mức 4 Tỉ lệ % (Mức 5 Nội dung - Không cần - Ít cần thiết) - Phân vân) - Cần thiết) - Rất cần thiết) thiết) Kỹ năng thâm nhập thực tế, phát hiện đề tài; thu thập, xử lý và tổ chức thông 0 0 3.33 40 56.7 tin để sáng tạo tác phẩm báo chí theo các thể loại Kỹ năng lập kế hoạch, thiết kế, tổ chức sản xuất ấn phẩm báo chí, chương trình 0 0 1.67 60 38.3 phát thanh, truyền hình; sản phẩm/dự án truyền thông Kỹ năng sử dụng thiết bị: máy quay phim, máy ảnh, ghi âm... ứng dụng công nghệ kỹ thuật - truyền thông số, các 0 0 3.33 55 41.7 phần mềm xử lý thông tin cơ bản và các phần mềm chuyên dụng phục vụ hoạt động tác nghiệp báo chí Kỹ năng biên tập tin, bài theo từng loại 0 0 5 56.7 38.3 hình và thể loại khác nhau Kỹ năng theo dõi và xử lý thông tin phản hồi từ công chúng, tranh luận và phản 0 0 3.33 56.7 40 biện xã hội Kỹ năng sáng tạo, phát triển và dẫn dắt 0 1.67 6.67 56.7 35 sự thay đổi trong nghề nghiệp Kỹ năng giao tiếp 0 0 3.33 58.3 38.3 Kỹ năng làm việc nhóm 0 1.67 1.67 53.3 43.3 Số 31 (Tháng 3 - 2020) VĂN HÓA NGHIÊN CỨU 109
- VĂN HÓA NGHIÊN CỨU khác như Học viện Báo chí và Tuyên truyền ra cho những người làm CTĐT và đặc biệt là (46 tín chỉ) hay Viện đào tạo Báo chí và Truyền những người làm công tác giảng dạy ở nhóm thông Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân kiến thức này những thách thức lớn, và phải văn - Đại học Quốc gia Hà Nội (43 tín chỉ). Theo có những thay đổi, điều chỉnh trong quá trình kết quả khảo sát của Khoa Viết văn, Báo chí, thực hiện CTĐT. hầu hết các đối tượng khảo sát đều cho rằng Về khối kiến thức cơ sở nhóm ngành, cơ sở các kiến thức thuộc khối kiến thức giáo dục đại ngành, kiến thức ngành và kiến thức chuyên cương là cần thiết và rất cần thiết (Bảng 2). ngành, các đối tượng khảo sát đều cho rằng Cụ thể, ở khối kiến thức đại cương bao cần thiết, cụ thể tỷ lệ lần lượt là 61,7%, 56,7%, gồm nhóm các môn học về khoa học xã hội 56,7%, đặc biệt nhóm kiến thức chuyên ngành và nhân văn có 39/60 phiếu cho rằng cần thiết đã đạt mức độ đánh giá rất cần thiết là 58,3%. (65%), 20/60 phiếu bày tỏ ý kiến là rất cần thiết Điều này cũng dễ hiểu khi các môn học thuộc (33,3%) và chỉ có 01 phiếu cho là ít cần thiết các nhóm kiến thức này đều đã bám sát được (1,67%). Điều này cho thấy các kiến thức về những yêu cầu của đời sống báo chí. Năng lực khoa học xã hội và nhân văn luôn có vai trò và tự chủ và trách nhiệm của người học là một vị trí quan trọng trong hành trang tri thức của yêu cầu rất đỗi cần thiết đối với bất cứ CTĐT người học ngành Báo chí truyền thông. đại học nào. Vì vậy, phần lớn các ý kiến khảo Về nhóm kiến thức tin học và ngoại ngữ, sát đều bày tỏ quan điểm là cần thiết (48,3%) các ý kiến đều cho rằng cần thiết (60%) và rất và rất cần thiết (50%). cần thiết (40%). Rõ ràng, trong bối cảnh Cách Tuy nhiên, thực tế đào tạo cho thấy, do ảnh mạng công nghiệp 4.0 hiện nay, khi Việt Nam hưởng của lối sống thực dụng, không ít sinh đã, đang và sẽ còn hội nhập ngày càng sâu viên báo chí khi học những môn mà họ chưa rộng với khu vực và thế giới thì việc trang bị thấy liên quan đến chuyên ngành, chưa thấy những kiến thức về tin học và ngoại ngữ thực phục vụ trực tiếp cho công việc sau này thì đều sự mang ý nghĩa sống còn trong cuộc chiến cho là không quan trọng. Cái nhìn hạn hẹp này việc làm của bất cứ ai và thuộc bất cứ lĩnh vực của người học bắt nguồn từ suốt những năm đào tạo nào. phổ thông. Khi đó, học sinh chỉ tập trung học Về nhóm kiến thức giáo dục thể chất và toán, lý, hóa, văn, sử, địa, ngoại ngữ,... để thi tốt quốc phòng an ninh, đã có những ý kiến khác nghiệp và thi đại học. Chính vì vậy, giáo dục phổ nhau khi có đến 10 phiếu (chiếm 16,7%) cho thông đã dồn học sinh vào góc hẹp của tri thức. rằng ít cần thiết và 01 phiếu (chiếm 1,67%) là Các em không hình dung được công việc của không cần thiết. Thực tế, các kiến thức về an mình sau này cần những kiến thức liên quan ninh quốc phòng và giáo dục thể chất luôn nào. Mặt khác, các môn đại cương thường khô có vai trò quan trọng nhưng khảo sát lại cho khan, một số môn học thường bị chính trị hóa ra kết quả không tương xứng. Điều này đặt dẫn đến sinh viên không có hứng thú khi học. Bảng 2. Kết quả khảo sát mức độ cần thiết của khối kiến thức giáo dục đại cương đối với sinh viên báo chí (Nguồn: [3]) Tỉ lệ % (Mức 1 Tỉ lệ % (Mức 2 Tỉ lệ % (Mức 3 Tỉ lệ % (Mức 4 Tỉ lệ % (Mức 5 Nội dung - Không cần - Ít cần thiết) - Phân vân) - Cần thiết) - Rất cần thiết) thiết) Kiến thức về khoa học xã hội và nhân văn 0 1.67 0 65 33.3 Kiến thức tin học và ngoại ngữ 0 0 0 60 40 Kiến thức giáo dục thể chất và quốc 1.67 16.7 10 53.3 18.3 phòng an ninh Kiến thức cơ sở của nhóm ngành 0 0 0 61.7 38.3 Kiến thức cơ sở của ngành 0 0 0 56.7 43.3 Kiến thức ngành 0 0 0 56.7 43.3 Kiến thức chuyên ngành 0 0 0 41.7 58.3 Năng lực tự chủ và trách nhiệm 0 0 1.67 48.3 50 110 Số 31 (Tháng 3 - 2020)
- TRAO ĐỔI - NGHIỆP VỤ * Giáo dục phẩm chất đạo đức nghề nghiệp đề cao hàng đầu trong quá trình đào tạo… Thực tế đời sống báo chí nước ta cho thấy, Hiện nay, các điều kiện kỹ thuật hiện có trong vừa qua có không ít phóng viên, nhà báo vi Trường Đại học Văn hóa Hà Nội còn khá hạn phạm đạo đức, có lối sống buông thả, vì tiền chế trong khi công nghệ, thiết bị đang thay đổi mà sẵn sàng vi phạm pháp luật, bán rẻ đạo từng ngày. Người học không thể né tránh việc đức, nhân cách của mình. Đây không chỉ đơn học sâu các thao tác kỹ thuật vì đó là đặc trưng giản là việc vi phạm pháp luật, vi phạm đạo của báo chí đa phương tiện. Do đó, trường cần đức nhà báo mà nó còn bộc lộ tình trạng suy quan tâm đầu tư cơ sở vật chất tương xứng ở đồi về đạo đức, thấp kém về nhận thức và đặc mức cao nhất, đồng thời tận dụng các nguồn biệt là tha hóa về lý tưởng cách mạng. Điều lực xã hội hóa, khả năng liên kết với các cơ này có liên quan mật thiết đến việc đào tạo, quan báo chí, truyền thông để bảo đảm điều giáo dục nhân cách cho đội ngũ nhà báo ngay kiện về cơ sở vật chất kỹ thuật cho nhu cầu khi còn ngồi trên ghế nhà trường, đặc biệt là đào tạo một chuyên ngành mới mẻ và đầy tính trong giáo dục đại học. cạnh tranh này. Kết quả khảo sát của Khoa Viết văn, Báo chí Thứ hai, thực hiện đào tạo phải theo hướng (Bảng 3) cho thấy, ở cả nội dung phẩm chất mở, phát huy cao độ khả năng và nhu cầu của đạo đức cá nhân và phẩm chất đạo đức nghề người học. Với quỹ thời gian đào tạo 4 năm như nghiệp, xã hội, mức độ rất cần thiết lần lượt là các ngành học khác, chương trình, nội dung 56,7% và 58,3%. Điều đó chứng tỏ, bên cạnh đào tạo cần được xây dựng theo hướng trang các yêu cầu về kiến thức, chuyên môn và các bị các tri thức và kỹ năng cơ bản, tạo khả năng kỹ năng cần thiết, thì các yêu cầu về đạo đức cá thích ứng nghề nghiệp tốt nhất, đồng thời tạo nhân và phẩm chất đạo đức nghề nghiệp ngày cơ hội phát huy khả năng và thiên hướng cá càng được đề cao, đặc biệt trong bối cảnh nhân để đi vào một số kỹ năng cần thiết do ngày càng có nhiều phóng viên, nhà báo bị sa từng sinh viên lựa chọn, cụ thể là: ngã, chạy theo tiếng gọi của đồng tiền mà vi + Yêu cầu xử lý ngôn ngữ đa phương tiện: phạm pháp luật. Xu hướng làm báo đa phương tiện đặt ra yêu 2.2. Yêu cầu đổi mới đào tạo báo chí cầu ngày càng cao đối với nhà báo. Một trong * Đối với việc đào tạo kỹ năng, công nghệ những yêu cầu đó là nhà báo phải thành thạo hiện đại cho sinh viên kỹ năng xử lý ngôn ngữ đa phương tiện, như xử lý văn bản, hình ảnh, âm thanh, các chương Để cạnh tranh được với các cơ sở đào tạo trình tương tác... báo chí khác trong việc thu hút đầu vào chất lượng cao và để đáp ứng được yêu cầu từ các + Yêu cầu về kỹ năng: Kỹ năng xử lý văn cơ quan báo chí, truyền thông (đơn vị sử dụng bản, kỹ năng xử lý hình ảnh, kỹ năng xử lý âm lao động), việc tăng cường nhóm kiến thức kỹ thanh… năng cho sinh viên báo chí tại Trường Đại học + Yêu cầu về kỹ thuật: Kỹ thuật ghi hình, kỹ Văn hóa Hà Nội phải luôn được chú trọng thực thuật dựng phim hay còn gọi là công tác hậu hiện trên cơ sở đáp ứng các yêu cầu sau đây: kỳ, kỹ thuật đồ họa, kỹ thuật chụp ảnh… Thứ nhất, CTĐT được xây dựng phải gắn Thứ ba, một yêu cầu quan trọng và bức giữa kỹ năng làm báo với khả năng sử dụng thiết là phải mở rộng và tăng cường hợp tác phương tiện kỹ thuật; vai trò của tác nghiệp quốc tế trong trang bị nhóm kiến thức, kỹ thực tế, lăn lộn thực tế làm nghề phải được năng công nghệ thông tin cho sinh viên. Đào Bảng 3. Kết quả khảo sát mức độ cần thiết về phẩm chất đạo đức nghề nghiệp đối với sinh viên báo chí (Nguồn: [3]) Tỉ lệ % (Mức 1 Tỉ lệ % (Mức 2 Tỉ lệ % (Mức 3 Tỉ lệ % (Mức 4 Tỉ lệ % (Mức 5 Nội dung - Không cần - Ít cần thiết) - Phân vân) - Cần thiết) - Rất cần thiết) thiết) Phẩm chất đạo đức cá nhân 0 0 0 43.3 56.7 Phẩm chất đạo đức nghề nghiệp, xã hội 0 0 0 41.7 58.3 Số 31 (Tháng 3 - 2020) VĂN HÓA NGHIÊN CỨU 111
- VĂN HÓA NGHIÊN CỨU tạo nhà báo đa phương tiện là vấn đề mới mẻ nhà trường phải tăng cường cơ sở vật chất,.... không chỉ ở Việt Nam mà còn trên thế giới. Do để đáp ứng được những đòi hỏi đặt ra trong đó, cần tận dụng mọi cơ hội hợp tác, nhất là thực tiễn. với các cơ sở đào tạo truyền thông tên tuổi để * Đối với việc giáo dục phẩm chất đạo đức phát huy lợi thế về công nghệ, kinh nghiệm nghề nghiệp người làm báo và môi trường truyền thông chuyên nghiệp. Việc giáo dục đạo đức nghề nghiệp báo chí Bước đầu có thể tính đến xây dựng CTĐT liên cho sinh viên phải được thực hiện một cách kết, cấp bằng quốc tế và tăng cường công tác liên tục, triệt để thông qua việc lồng ghép quảng bá thu hút người học. Muốn vậy cần lựa các giờ học, môn học chính khóa với các buổi chọn đối tác phù hợp, gắn kết chặt chẽ và xây tham quan, dã ngoại và đặc biệt là các cuộc dựng kế hoạch chi tiết, nhằm tạo thuận lợi cho hội thảo chuyên môn, sinh hoạt chuyên đề do người học cũng như bảo đảm chất lượng và các chuyên gia, phóng viên, nhà báo - những tính thiết thực của chương trình. người đang trực tiếp hoạt động báo chí tại các Mặt khác, cần tính đến chuyện mở rộng cơ quan báo chí giảng dạy. liên kết tam giác giữa trường với cơ sở đào tạo Ngay trong quá trình học, sinh viên ngành nước ngoài và các cơ quan báo chí lớn có nhu Báo chí phải nhận thức được rằng ngoài việc cầu để xây dựng chương trình phù hợp điều tuân thủ các quy định của pháp luật, quy định kiện và nguồn lực cụ thể. Khi đã có một số lớp đạo đức nghề nghiệp người làm báo1, còn phải đào tạo, bồi dưỡng thành công theo hướng xác định rõ những điều mà bất cứ một phóng đó, chắc chắn sự khai mở một ngành đào tạo viên, nhà báo nào cũng không được làm. Cụ mới sẽ có những thuận lợi cơ bản, tạo được thể là: tiếng vang và sức hút với thị trường nhân lực Một là, vi phạm các quy định về quản lý, nhà báo đa phương tiện như hiện nay. cung cấp, sử dụng thông tin trên mạng; các * Đối với việc cung cấp kiến thức nền tảng quy định về bảo mật dữ liệu, tài liệu; quy định thiết yếu về bảo vệ bí mật thông tin riêng, thông tin cá nhân của công dân và các quy định khác của Để nâng cao hiệu quả của công tác giảng pháp luật; dạy các học phần đại cương, ngoài việc thường xuyên nâng cao trình độ chuyên môn Hai là, đăng tải các tin, bài, hình ảnh, âm thanh trên mạng xã hội, đưa ra các bình luận, của giảng viên, cần chú trọng tập trung vào chia sẻ quan điểm cá nhân hoặc trích đăng lại một số yếu tố sau: các bài phát biểu, ý kiến trái với đường lối, chủ Thứ nhất, phải đổi mới phương pháp giảng trương, chính sách của Đảng và Nhà nước; trái dạy, các ví dụ minh chứng nên gắn với yêu cầu với nội dung, quan điểm của tác phẩm báo chí thực tiễn, gắn với nghề báo chí mà sinh viên mà bản thân người làm báo đó đã viết và đăng theo học. Có như vậy, sinh viên mới cảm thấy tải, trái với quan điểm của cơ quan báo chí nơi có hứng thú trong việc tiếp thu các học phần. mình công tác; Thứ hai, các học phần thuộc khối kiến thức Ba là, bình luận, nhận xét, chia sẻ các thông giáo dục đại cương cũng phải có ngoại khóa, tin có mục đích kích động, lôi kéo người khác có giao lưu xã hội, tổ chức tham quan, bài phản ứng tiêu cực về các vấn đề chính trị, kinh giảng có video minh họa, giảng viên phải đặt tế, văn hóa, xã hội, an ninh, quốc phòng, đối ra các bài tập tình huống và gợi mở cho sinh ngoại,… có yếu tố phức tạp, nhạy cảm đang cần viên tìm hiểu, giải đáp. Tức, người thầy là người tạo cách nhìn, thái độ tích cực mang tính xây thiết kế khung, còn sinh viên là người thi công dựng của cộng đồng và sự đồng thuận xã hội; chi tiết bài giảng trên khung đó thì giờ học mới Bốn là, sao chép, chia sẻ, phát tán tin, bài, sinh động được. Vì vậy, để nâng cao hiệu quả tác phẩm, âm thanh, hình ảnh có được bằng giảng dạy và học tập khối kiến thức giáo dục những cách thức không hợp pháp, vi phạm đại cương, bên cạnh việc nâng cao trình độ bản quyền; chuyên môn, giảng viên cần phải thay đổi cả Năm là, được thông tin về những vụ việc nội dung giảng dạy, phương pháp giảng dạy; 112 Số 31 (Tháng 3 - 2020)
- TRAO ĐỔI - NGHIỆP VỤ chưa được kiểm chứng, gây hoang mang trong tổn hại danh dự, nhân phẩm, lợi ích hợp pháp nhân dân, gây thiệt hại cho các hoạt động kinh của tổ chức và cá nhân. tế - xã hội, gây khó khăn cho hoạt động của cơ Điều 5: Chuẩn mực và trách nhiệm khi tham gia quan Nhà nước hoặc người thi hành công vụ; mạng xã hội và các phương tiện truyền thông khác. gây tổn hại về thể chất, danh dự, nhân phẩm Điều 6: Bảo vệ bí mật quốc gia, bí mật nguồn của công dân; tuyên truyền, kích động bạo lực, tin theo quy định của pháp luật. cổ súy lối sống đồi trụy, hủ tục mê tín dị đoan, Điều 7: Đoàn kết, giúp đỡ đồng nghiệp. các hành vi tiêu cực, phân biệt đối xử về giới, Điều 8: Tích cực học tập, nâng cao trình độ vùng miền, dân tộc, chủng tộc; chính trị, nghiệp vụ, ngoại ngữ, phấn đấu vì một Sáu là, miêu tả thô thiển, phản cảm những nền báo chí dân chủ, chuyên nghiệp và hiện đại. hành động dâm ô, tội ác, thông tin không phù Điều 9: Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt; hợp với thuần phong mỹ tục, truyền thống văn bảo vệ và phát huy các giá trị văn hóa Việt Nam, hóa của dân tộc và đạo đức xã hội. tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại. Cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 với nhiều Điều 10: Những người làm báo Việt Nam cam công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo, internet kết thực hiện những quy định trên, đó là bổn vạn vật, điện toán đám mây, hệ thống ảo,… phận và nguyên tắc hành nghề, là lương tâm và đang từng bước cho thấy sự thay đổi nhanh trách nhiệm của người làm báo [2]. chóng và tác động tới mọi hoạt động của đời sống con người và lĩnh vực báo chí truyền Tài liệu tham khảo thông cũng không nằm ngoài xu thế đó. Trong bối cảnh ấy, các cơ sở đào tạo báo chí nói 1. Andy Bull (2010), Multimedia Journalism: A chung, đào tạo báo chí tại Trường Đại học Văn practical guide, Routledge Publisher. hóa Hà Nội nói riêng, nếu biết nắm bắt và đổi 2. Hội nhà báo Việt Nam (2016), “Quy định mới, cải tiến kịp thời chương trình, nội dung và đạo đức nghề nghiệp người làm báo Việt Nam”, phương pháp đào tạo chắc chắn sẽ theo kịp http://nguoilambao.vn/chinh-thuc-thong-qua- sự phát triển và phát triển một cách bền vững. 10-dieu-quy-dinh-dao-duc-nghe-nghiep-nguoi- lam-bao-n4292.html N.V.P; L.T.D 3. Khoa Viết văn, báo chí, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội (2019), Báo cáo khảo sát chuẩn đầu ra Chú thích và chương trình đào tạo ngành Báo chí. 1 Quy định đạo đức nghề nghiệp người làm 4. Thùy Linh (2016), “Báo chí đa phương báo Việt Nam tiện thời làm chủ kĩ thuật”, Báo Hải quan Online, https://haiquanonline.com.vn/bao-chi-da- Điều 1: Trung thành với sự nghiệp xây dựng và phuong-tien-thoi-lam-chu-ki-thuat-76124.html bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam; vì lợi ích của đất 5. Mark Deuze (2004), “What is Multimedia nước, vì hạnh phúc của nhân dân; góp phần nâng Journalism”, Journalism Studies, Volume 5, cao uy tín, vị thế Việt Nam trên trường quốc tế. Number 2, pp. 139-152, Taylor and Francis Group, The Netherland. Điều 2: Nghiêm chỉnh thực hiện Hiến pháp, 6. Đỗ Chí Nghĩa (2014), “Một số quan niệm Luật Báo chí, Luật bản quyền và các quy định của về đào tạo nhà báo đa phương tiện”, https:// pháp luật. Thực hiện đúng tôn chỉ, mục đích; nội ajc.hcma.vn/Pages/nghien-cuu-khoa-hoc. quy, quy chế của cơ quan báo chí nơi công tác. aspx?CateID=679&ItemID=4575 Điều 3: Hành nghề trung thực, khách quan, 7. We are social, “Digital in 2020 Global công tâm, không vụ lợi. Bảo vệ công lý và lẽ phải. Overview”, https://wearesocial.com/special-reports Không làm sai lệch, xuyên tạc, che giấu sự thật, /digital-in-2020-global-overview gây chia rẽ, kích động xã hội, phá hoại khối đại đoàn kết toàn dân tộc và tình đoàn kết, hữu nghị Ngày nhận bài: 26 - 2 - 2020 giữa các quốc gia, dân tộc. Điều 4: Nêu cao tinh thần nhân văn, tôn trọng Ngày phản biện, đánh giá: 5 - 3 - 2020 quyền con người. Không xâm phạm đời tư, làm Ngày chấp nhận đăng: 25 - 3 - 2020 Số 31 (Tháng 3 - 2020) VĂN HÓA NGHIÊN CỨU 113
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học