Một số vấn đề về cơ cấu nghề nghiệp, thu nhập, mức sống và tự quản làng xã ở nông thôn đồng bằng sông Hồng và miền núi Tây Bắc - Phạm Liên Kết

42 X· héi häc sè 2 (74), 2001 Mét sè vÊn ®Ò vÒ c¬ cÊu nghÒ nghiÖp, thu nhËp, møc sèng vµ tù qu¶n lµng x· ë n«ng th«n ®ång b»ng s«ng Hång vµ miÒn nói T©y B¾c Ph¹m Liªn KÕt Chñ ®Ò chung cña c¸c nghiªn cøu nµy lµ xem xÐt t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ - x· héi ®èi víi s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cña c− d©n n«ng th«n ®ång b»ng s«ng Hång. Thùc tr¹ng, nguyªn nh©n vµ gi¶i ph¸p trong qu¸ tr×nh vËn ®éng, biÕn ®æi, ph¸t triÓn cña mçi lo¹i lµng x· vµ c¶ khu vùc nãi chung. C¸c sè liÖu thu thËp ®−îc tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau, ®Æc biÖt lµ nh÷ng sè liÖu kh¶o s¸t x· héi häc ®· cung cÊp cho chóng t«i ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh vÒ thùc tr¹ng ®êi sèng kinh tÕ - x· héi cña khu vùc n«ng th«n ®ång b»ng s«ng Hång trong ®ã cã sù ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu cña c¸c lo¹i lµng x·. §iÒu ®ã ph¶n ¸nh gÇn ®óng víi nh÷ng gi¶ thuyÕt mµ chóng t«i ®−a ra khi x©y dùng ®Ò c−¬ng nghiªn cøu ë khu vùc nµy. §ã lµ sù phô thuéc cña thu nhËp, møc sèng ®èi víi c¬ cÊu nghÒ nghiÖp. Nãi mét c¸ch kh¸c: c¬ cÊu thu nhËp lµ hÖ qu¶ cña c¬ cÊu nghÒ nghiÖp. Tuy nhiªn, sù phô thuéc nµy kh«ng hoµn toµn cøng nh¾c theo nghÜa lµ n¨ng lùc nghÒ nghiÖp quy ®Þnh møc thu nhËp, bëi lÏ møc thu nhËp cßn phô thuéc vµo c¸c yÕu tè quyÒn lùc, häc vÊn, vèn liÕng, nh÷ng c¬ may vµ lîi thÕ thÞ tr−êng, v.v.... §iÒu ®ã còng ®óng víi mçi c¸ nh©n ng−êi lao ®éng còng nh− ®èi víi c¸c hé gia ®×nh, c¸c nhãm hé vµ vÉn ®óng víi c¶ víi c¸c lo¹i lµng x· vµ khu vùc n÷a. Víi gi¶ thuyÕt trªn, chóng t«i ®· kiÓm chøng ë khu vùc n«ng th«n ®ång b»ng s«ng Hång vµ qu¶ nhiªn lµ cã mét sù kh¸c nhau rÊt râ gi÷a c¸c hé gia ®×nh, c¸c nhãm hé vµ c¸c lo¹i lµng x· trong cïng mét khu vùc. Theo c¸ch nhËn ®Þnh cña chóng t«i, khu vùc n«ng th«n ®ång b»ng s«ng Hång lu«n tån t¹i 3 lo¹i lµng x·. NÕu xÐt theo tiªu chÝ nghÒ nghiÖp th× cã lo¹i lµng x· thuÇn n«ng (tÊt nhiªn lµ kh«ng cã lµng x· nµo hoµn toµn thuÇn n«ng, mµ chØ cã nh÷ng lo¹i lµng x· cã tû lÖ hé thuÇn n«ng cao h¬n c¸c nhãm hé ë c¸c nghÒ nghiÖp kh¸c, hoÆc thu nhËp chñ yÕu tõ n«ng nghiÖp); lo¹i lµng x· thø hai lµ kÕt hîp ®a nghÒ hay lo¹i lµng x· kinh doanh tæng hîp vµ lo¹i lµng x· thø ba lµ lµng nghÒ (®iÓn h×nh cña lo¹i lµng x· nµy lµ B¸t Trµng - §«ng Anh - Hµ Néi, Nam Giang - Nam Ninh - Nam §Þnh). NÕu xÐt theo møc thu nhËp, hay møc sèng th× còng cã ba lo¹i lµng x·. §ã lµ lo¹i lµng x· kh¸ gi¶, lo¹i lµng x· trung b×nh, lo¹i lµng x· nghÌo ®ãi vµ t−¬ng øng víi nã lo¹i lµng x· kh¸ gi¶ ®−îc xem nh− lµng x· ph¸t triÓn, lo¹i lµng x· trung b×nh - Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn Ph¹m Liªn KÕt 43 ®ang ph¸t triÓn, lo¹i lµng x· nghÌo ®ãi - chËm ph¸t triÓn. Trong mçi lo¹i lµng x· trªn cã 3 lo¹i nhãm hé gia ®×nh. §ã lµ nhãm hé kh¸ gi¶, nhãm hé trung b×nh vµ nhãm hé nghÌo ®ãi. C¸c lo¹i nhãm hé gia ®×nh nh− trªn cã ë c¶ 3 lo¹i lµng x·, chØ kh¸c nhau ë tû lÖ gi÷a c¸c nhãm hé trong c¬ cÊu cña nã mµ th«i. Víi gi¶ thuyÕt ®· nªu ë trªn, chóng t«i tiÕp tôc më réng viÖc kiÓm chøng ra c¶ mét sè ®iÓm cña n«ng th«n miÒn nói T©y B¾c ®Ó cã c¨n cø so s¸nh gi÷a hai khu vùc. Tuy nhiªn, viÖc so s¸nh nµy trong thùc tÕ gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n, bëi lÏ nh÷ng kÕt qu¶ kh¶o s¸t x· héi häc t¹i vïng miÒn nói T©y B¾c lµ rÊt Ýt vµ chØ ®−îc thùc hiÖn trong mét sè n¨m gÇn ®©y, trong khi c¸c sè liÖu kh¶o s¸t x· héi häc t¹i vïng ®ång b»ng s«ng Hång ®· cã bÒ dÇy nhiÒu n¨m víi mét khèi l−îng t− liÖu kh«ng nhá. MÆt kh¸c, c¸c ®ît kh¶o s¸t ë hai vïng nãi trªn kh«ng cïng thêi ®iÓm víi nh÷ng chØ b¸o kh¸c nhau, víi dung l−îng mÉu kh¸c nhau. V× vËy, nh÷ng so s¸nh d−íi ®©y cã thÓ chØ lµ nh÷ng gîi më, nh÷ng thao t¸c ban ®Çu cho nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu cã quy m« réng h¬n vµ còng nhiÒu khÝa c¹nh h¬n cña nh÷ng n¨m sau nµy ë hai khu vùc. 1. C¬ cÊu nghÒ nghiÖp cña khu vùc ®ång b»ng s«ng Hång vµ miÒn nói T©y B¾c. Nh÷ng kh¸c biÖt vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn lµ mét trong nh÷ng lý do dÉn ®Õn sù kh¸c biÖt trong c¬ cÊu nghÒ nghiÖp cña vïng ®ång b»ng s«ng Hång vµ miÒn nói T©y B¾c. V× vËy, khi ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò nµy, chóng t«i muèn më réng viÖc xem xÐt kh«ng chØ ë kh«ng gian x· héi mµ c¶ kh«ng gian tù nhiªn cña hai khu vùc. VÒ ®Þa h×nh, ®ång b»ng s«ng Hång lµ vïng thÊp, trong khi ®ã vïng miÒn nói T©y B¾c lµ vïng cao. Vïng ®ång b»ng s«ng Hång cã mét hÖ thèng s«ng ngßi thuËn lîi víi d¶i ®Êt b»ng ph¼ng rÊt thÝch hîp víi viÖc canh t¸c lóa n−íc vµ nu«i trång thñy s¶n. Trong khi ®ã, ë miÒn nói T©y B¾c víi nh÷ng ®Þa h×nh cao thÊp kh¸c nhau, ®Þa h×nh bÞ chia c¾t nhiÒu t¹o ra nh÷ng tiÓu khÝ hËu kh¸c nhau. Nguån n−íc t−íi tiªu ë vïng nµy rÊt h¹n chÕ, phô thuéc hoµn toµn vµo thiªn nhiªn do ®ã viÖc canh t¸c ®Êt ®ai chØ thÝch hîp víi c¸c lo¹i c©y lÊy gç (trång rõng) lµ chñ yÕu. Lóa trång chñ yÕu lµ lóa n−¬ng. Mét sè n¬i trång lóa n−íc nh−ng chØ ë c¸c thung lòng. NÕu nh− c¬ cÊu nghÒ nghiÖp ë ®ång b»ng s«ng Hång bao gåm n«ng nghiÖp-ng− nghiÖp- tiÓu thñ c«ng nghiÖp- bu«n b¸n dÞch vô th× ë miÒn nói T©y B¾c c¬ cÊu nµy lµ n«ng nghiÖp-l©m nghiÖp-tiÓu thñ c«ng nghiÖp-bu«n b¸n dÞch vô. Sè liÖu kh¶o s¸t x· héi häc t¹i mét sè ®iÓm cña tØnh Hßa B×nh, S¬n La, Lai Ch©u vµo n¨m 1992 cho thÊy tû lÖ gi÷a c¸c hé theo nghÒ nghiÖp nh− sau: NghÒ Khu vùc Hßa B×nh S¬n La Lai Ch©u ThuÇn n«ng-l©m nghiÖp N«ng nghiÖp kiªm dÞch vô bu«n b¸n Chuyªn tiÓu thñ c«ng nghiÖp Th−¬ng nghiÖp dÞch vô 87,32 84,45 47,13 1,18 2,16 18,24 7,18 5,16 29,71 2,2 8,23 5,46 Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn 44 Mét sè vÊn ®Ò vÒ c¬ cÊu nghÒ nghiÖp, thu nhËp, møc sèng... Nguån: §iÒu tra c¬ b¶n kinh tÕ-x· héi c¸c tØnh miÒn nói phÝa B¾c. ViÖn Kinh tÕ häc. Trong khi ®ã tû lÖ gi÷a c¸c lo¹i hé nghÒ nghiÖp ë vïng ®ång b»ng s«ng Hång vµo thêi ®iÓm 1990-1993 nh− sau: Nhãm hé thuÇn n«ng 30 - 40 Nhãm hé hçn hîp 50 - 60 Nhãm hé phi n«ng 5 - 10 Nguån: §ç Thiªn KÝnh tæng hîp sè liÖu cña ban N«ng nghiÖp Trung −¬ng vµ kÕt qu¶ ®iÒu tra 12 x· cña Bé Lao ®éng th−¬ng binh vµ X· héi cña ViÖn X· héi häc (trÝch l¹i tõ cuèn: KÕt qu¶ nghiªn cøu ®Ò tµi tiÒm n¨ng: "Häc tËp vËn dông lý thuyÕt vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu x· héi häc n«ng th«n" Hµ Néi-1993. ViÖn X· héi häc. PhÇn I. Tr. 112). NÕu nh− ®ång b»ng s«ng Hång cã 3 lo¹i lµng x· kh¸c nhau vÒ c¬ cÊu nghÒ nghiÖp nh− lµng x· thuÇn n«ng, lµng x· kinh doanh tæng hîp vµ lµng nghÒ th× miÒn nói T©y B¾c hÇu hÕt ®Òu lµ c¸c lµng x· n«ng-l©m nghiÖp. Cã rÊt Ýt nh÷ng lµng x· kinh doanh tæng hîp nh− kiÓu Ninh HiÖp (Gia L©m-Hµ Néi) hay Vò Héi (Vò Th−-Th¸i B×nh). Nh÷ng lµng x· kiÓu Cß Nßi (Mai S¬n-S¬n La) lµ rÊt Ýt vµ ®©y lµ ®iÓm theo nhËn ®Þnh cña chóng t«i lµ t−¬ng ®èi ®Æc thï. Cßn lµng nghÒ nh− kiÓu B¸t Trµng (Gia L©m-Hµ Néi) hay Nam Giang (Nam Ninh-Nam §Þnh) th× hoµn toµn kh«ng cã ë c¸c tØnh miÒn nói T©y B¾c. Nh− vËy, ®Þa lý còng lµ mét trong nh÷ng yÕu tè t¹o ra sù kh¸c biÖt trong c¬ cÊu nghÒ nghiÖp gi÷a c¸c khu vùc vµ mét trong nh÷ng yÕu tè ®ã lµ ®iÒu kiÖn giao th«ng tù nhiªn ®· cho phÐp c¸c lµng x· ®ång b»ng s«ng Hång thuËn lîi h¬n trong viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c lµng nghÒ. ë khu vùc ®ång b»ng s«ng Hång viÖc ®i l¹i dÔ dµng h¬n rÊt nhiÒu so víi miÒn nói T©y B¾c. D©n c− tËp trung víi mËt ®é d©n sè cao thuËn lîi h¬n trong viÖc trao ®æi c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp. Cã thÓ nãi, sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c lµng nghÒ ë khu vùc ®ång b»ng s«ng Hång vµo thÕ kû XVII, XVIII vµ mét sè n¬i cßn sím h¬n n÷a lµ nh÷ng dÊu hiÖu ®Çu tiªn cña kinh tÕ hµng hãa. Bëi lÏ môc ®Ých s¶n xuÊt cña c¸c lµng nghÒ lµ ®Ó b¸n chø kh«ng ph¶i ®Ó dïng vµ kh«ng ph¶i tù cung, tù cÊp nh− c¸c lµng thuÇn n«ng. C¸c lµng nghÒ ph¶i tù nu«i sèng m×nh b»ng c¸c s¶n phÈm tiÓu thñ c«ng nghiÖp. V× vËy, hä ph¶i b¸n c¸c s¶n phÈm tiÓu thñ c«ng nghiÖp ®Ó lÊy l−¬ng thùc, nÕu kh«ng hä còng ph¶i th«ng qua trao ®æi ®Ó cã l−¬ng thùc, thùc phÈm vµ ®Ó cã thÓ trao ®æi c¸c s¶n phÈm, ®Ó b¸n c¸c s¶n phÈm tiÓu thñ c«ng nghiÖp, giao th«ng thuËn lîi lµ yÕu tè quan träng. Do ®ã, c¸c lµng x· ®ång b»ng s«ng Hång cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ hµng hãa sím h¬n so víi c¸c lµng x· miÒn nói T©y B¾c. ë c¸c lµng x· miÒn nói T©y B¾c còng cã c¸c ho¹t ®éng tiÓu thñ c«ng nghiÖp nh−ng s¶n xuÊt chñ yÕu lµ ®Ó dïng chø kh«ng ph¶i ®Ó b¸n. V× vËy, c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt ë ®©y khÐp kÝn h¬n so víi c¸c lµng x· ®ång b»ng s«ng Hång. Vµ nh− vËy, kh¶ n¨ng chuyªn m«n hãa c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt ë c¸c lµng x· ®ång b»ng s«ng Hång lµ m¹nh h¬n nhiÒu so víi miÒn nói T©y B¾c. mét yÕu tè kh¸c tham gia vµo qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn Ph¹m Liªn KÕt 45 c¸c lµng x· ë hai khu vùc lµ yÕu tè d©n sè. Quy m« vµ c¬ cÊu d©n sè cã ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn ph−¬ng thøc canh t¸c cña c¸c vïng kh¸c nhau. C¸c lµng x· ®ång b»ng s«ng Hång do cã mËt ®é d©n sè cao trong khi ruéng ®Êt canh t¸c l¹i rÊt thÊp. NÕu tÝnh chung c¶ khu vùc ®ång b»ng s«ng Hång th× diÖn tÝch ®Êt canh t¸c b×nh qu©n nh©n khÈu lµ 519 km2/khÈu, cã nh÷ng n¬i nh− Vò Héi-Vò Th−-Th¸i B×nh ®Êt canh t¸c chØ cã 327 m2/khÈu. Trong khi ®Êt canh t¸c b×nh qu©n cña 3 tØnh Hßa B×nh, S¬n La, Lai Ch©u lµ 3636 m2/khÈu (Hßa B×nh 2933 m2/khÈu, S¬n La 1376 m2/khÈu, Lai Ch©u 6599 m2/khÈu). Víi mËt ®é d©n sè ®«ng, ®Êt canh t¸c b×nh qu©n nh©n khÈu thÊp ®· buéc d©n c− ®ång b»ng s«ng Hång ph¶i chó träng ®Èy m¹nh th©m canh, t¨ng vô. Ng−êi ta cho r»ng mËt ®é d©n sè tån t¹i võa nh− lµ mét ®éng lùc võa nh− lµ mét hÖ qu¶ cña sù ph¸t triÓn. ë ®ång b»ng s«ng Hång khi ®Ò cËp ®Õn møc ®é th©m canh c©y trång P.Grourou còng ®· m« t¶ kh¸ chi tiÕt mèi quan hÖ nµy. Theo «ng, chÝnh trong ®iÒu kiÖn kü thuËt canh t¸c thêi bÊy giê, nh÷ng vïng cã mËt ®é d©n sè ®«ng ®· cho phÐp n«ng d©n t¨ng ®Çu t− lao ®éng th©m canh, ®a canh t¨ng n¨ng suÊt c©y trång. §µo ThÕ TuÊn khi viÕt vÒ lÞch sö ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ®ång b»ng s«ng Hång còng cho r»ng: b−íc sang thÕ kû XX, ®Æc biÖt lµ sau nh÷ng n¨m 1930 n«ng nghiÖp ®ång b»ng s«ng Hång ®øng tr−íc søc Ðp cña sù bïng næ d©n sè (møc t¨ng d©n sè tõ ®©y v−ît 3%/n¨m so víi nhiÒu thÕ kû tr−íc lµ d−íi 1%/n¨m). §Ó ®¶m b¶o ®−îc l−¬ng thùc tèi thiÓu cho m×nh, kh«ng cßn con ®−êng nµo kh¸c lµ ph¶i ®Èy m¹nh th©m canh t¨ng vô trong ®ång b»ng,...1 Cßn ë miÒn nói T©y B¾c th× ph−¬ng thøc canh t¸c ®Êt ®ai chñ yÕu lµ qu¶ng canh, Ýt chó träng ®Õn kü thuËt canh t¸c, phô thuéc vµo tù nhiªn nhiÒu h¬n. Bªn c¹nh quy m« d©n sè lµ c¬ cÊu d©n c−, ®Æc biÖt lµ sù kh¸c nhau vÒ thµnh phÇn d©n téc còng lµm cho c¸c h×nh thøc canh t¸c ®Êt ®ai ë hai khu vùc lµ kh¸c nhau. NÕu ë ®ång b»ng s«ng Hång thµnh phÇn d©n téc chñ yÕu lµ ng−êi Kinh vµ cã chung mét tËp qu¸n canh t¸c lóa n−íc th× miÒn nói T©y B¾c cã nhiÒu d©n téc h¬n nh− ng−êi Th¸i, ng−êi M−êng, ng−êi H`M«ng, ng−êi Dao, ng−êi Kh¬ Mó (X¸),... tËp qu¸n canh t¸c ®a d¹ng h¬n. Ng−êi M−êng vµ Th¸i cã tËp qu¸n canh t¸c lóa n−íc vµ th−êng c− tró ë c¸c thung lòng. Cßn ng−êi Dao vµ H`M«ng, Kh¬ Mó th× phï hîp víi ph−¬ng thøc canh t¸c lóa n−¬ng. ë ®ång b»ng s«ng Hång c¸c céng ®ång lµng x· t−¬ng ®èi thuÇn nhÊt vµ dÔ thèng nhÊt h¬n bëi cã nhiÒu ®iÓm chung vÒ ng«n ng÷, tËp qu¸n,... cho nªn kh¶ n¨ng më réng vµ liªn kÕt céng ®ång th−êng thuËn lîi h¬n. Ng−îc l¹i, ë c¸c céng ®ång d©n téc thiÓu sè miÒn nói T©y B¾c do kh¸c nhau vÒ ng«n ng÷, tËp qu¸n cã sù biÖt lËp h¬n. Kh¶ n¨ng më réng vµ liªn kÕt céng ®ång gÆp khã kh¨n bëi c¸c nhãm d©n téc kh¸c nhau vµ v× vËy sù giao l−u v¨n hãa vµ trao ®æi s¶n phÈm n«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp còng h¹n chÕ h¬n. 1 Xem: Lª §øc ThÞnh vµ §µo ThÕ TuÊn: Tõ Mé Tr¹ch ®Õn lÞch sö hÖ thèng n«ng nghiÖp ®ång b»ng s«ng Hång. T¹p chÝ X· héi häc sè 4/1998. Tr. 69. Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.ac.vn 46 Mét sè vÊn ®Ò vÒ c¬ cÊu nghÒ nghiÖp, thu nhËp, møc sèng... 2. Thu nhËp - møc sèng cña c− d©n ®ång b»ng s«ng Hång vµ miÒn nói T©y B¾c Nh÷ng kh¶o nghiÖm x· héi häc ë khu vùc n«ng th«n ®ång b»ng s«ng Hång còng nh− c¸c nguån sè liÖu kh¸c tõ sè liÖu thèng kª cña cÊp th«n, x· cho thÊy ë nh÷ng lµng x· mµ tû lÖ hé thuÇn n«ng cao th× ë ®ã thu nhËp vµ møc sèng thÊp vµ trong mçi hé gia ®×nh còng t−¬ng tù nh− vËy. Hé gia ®×nh cã nhiÒu lao ®éng n«ng nghiÖp th× møc sèng thÊp h¬n nh÷ng hé gia ®×nh cã nhiÒu lao ®éng phi n«ng hoÆc nh÷ng gia ®×nh kÕt hîp nhiÒu nghÒ. Ninh HiÖp lµ mét trong sè c¸c lµng x· giµu cã vµo bËc nhÊt cña n«ng th«n ®ång b»ng s«ng Hång. ë ®©y sè hé thuÇn n«ng chØ cßn 6,4%, cßn ë Yªn Th−êng lµ x· thuéc lo¹i nghÌo th× tû lÖ hé thuÇn n«ng cßn chiÕm tíi 57,0%, hé kÕt hîp n«ng nghiÖp víi phi n«ng nghiÖp chØ cã 27%2. C¸c lµng x· kh¸c cña ®ång b»ng s«ng Hång còng cã t×nh tr¹ng t−¬ng tù nh− vËy. ë lµng x· nµo mµ tû lÖ hé thuÇn n«ng cßn cao th× møc thu nhËp, møc sèng thÊp. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµ do viÖc chia ruéng ®Êt canh t¸c b×nh qu©n theo nh©n khÈu nh− hiÖn nay víi møc trung b×nh 500m2/ng−êi (riªng ë Th¸i B×nh lµ 360m2/ng−êi) th× dï n¨ng suÊt cã cao, s¶n l−îng cã ®¹t tíi 12 tÊn/ha (mét n¨m) nh− mét sè x· cña Th¸i B×nh th× ng−êi n«ng d©n còng kh«ng thÓ lµm giµu trªn mét diÖn tÝch ®Êt canh t¸c nhá nh− vËy ®−îc. §iÒu nµy lµ hoµn toµn ®óng víi t×nh h×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hiÖn nay còng nh− c¸ch ®©y hµng thÕ kû ë khu vùc n«ng th«n ®ång b»ng s«ng Hång. Nh− vËy, hé thuÇn n«ng víi diÖn tÝch ®Êt canh t¸c nhá nh− hiÖn nay ë ®ång b»ng s«ng Hång cã møc thu nhËp vµ møc sèng thÊp h¬n c¸c lo¹i hé kÕt hîp nhiÒu nghÒ vµ hé phi n«ng lµ ®iÒu hiÓn nhiªn. §iÒu nµy cµng râ h¬n khi kh¶o s¸t ë miÒn nói T©y B¾c. C¸c hé thuÇn n«ng ë miÒn nói T©y B¾c cã −u thÕ h¬n c¸c hé thuÇn n«ng ë ®ång b»ng s«ng Hång vÒ diÖn tÝch ®Êt canh t¸c (víi b×nh qu©n h¬n 3000m2/ng−êi) ë mét sè lµng x· cña mét sè tØnh cña miÒn nói T©y B¾c cã nh÷ng hé thuÇn n«ng trë thµnh giµu cã lµ do sö dông mét diÖn tÝch ®Êt canh t¸c lín. Theo b¸o c¸o cña l·nh ®¹o x· Cß Nßi (Mai S¬n-S¬n La) n¨m 1997, th× cã nh÷ng hé thuÇn n«ng thu nhËp mét n¨m hµng tr¨m triÖu ®ång tõ tréng ng«. TÊt nhiªn hä ph¶i sö dông mét diÖn tÝch ®Êt canh t¸c h¬n 2 ha. NÕu so s¸nh møc thu nhËp, møc sèng th× ®ång b»ng s«ng Hång lu«n cao h¬n so víi miÒn nói T©y B¾c. Cã thÓ dÉn ra mét vµi sè liÖu3 ®Ó so s¸nh vÒ thu nhËp cña hai khu vùc. Chóng t«i chän x· Ninh HiÖp lµ x· ph¸t triÓn nhÊt cña huyÖn Gia L©m-Hµ Néi vµ x· Cß Nßi lµ x· ph¸t triÓn nhÊt cña huyÖn Mai S¬n-S¬n La (hiÖn t¹i chóng t«i cã rÊt Ýt sè liÖu vÒ T©y B¾c. Sè liÖu hiÖn cã chñ yÕu lµ sè liÖu kh¶o s¸t t¹i x· Cß Nßi, Mai S¬n-S¬n La n¨m 1997 víi dung l−îng mÉu lµ 200). Møc thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi cña Ninh HiÖp (GDP) n¨m 1993 lµ 5.209.500®. Trong khi ®ã ë Cß Nßi n¨m 1997 lµ 2.230.000®. 2 Sè liÖu kh¶o s¸t 1997. Trong cuèn:Ninh HiÖp truyÒn thèng vµ ph¸t triÓn . PGS.TS. T« Duy Hîp chñ biªn. Tr.24 3 Sè liÖu: - Ninh HiÖp truyÒn thèng vµ ph¸t triÓn: ®· dÉn tr. 83 - Sè hé kh¶o s¸t t¹i x· Cß Nßi 1997 (§Ò tµi tiÒm lùc 1997-1998. Phßng X· héi häc N«ng th«n) Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn ... - tailieumienphi.vn