Xem mẫu
- MỘT SỐ ĐỊNH HƯỚNG SỬ DỤNG PHIẾU HỌC TẬP TRONG DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN LỚP 12 HOÀNG THỊ TÂM Khoa Giáo dục Chính trị Tóm tắt: Trong dạy học môn Giáo dục công dân (GDCD) lớp 12, phiếu học tập là một trong những phương tiện dạy học quan trọng trong việc bổ trợ cho quá trình dạy và học của giáo viên và học sinh, góp phần hợp lí hóa các hoạt động tiếp thu tri thức và rèn luyện kĩ năng. Để phương tiện này phát huy được hiệu quả, việc tuân thủ các định hướng trong quá trình sử dụng là rất quan trọng. Bài báo trình này một số định hướng chung trên cơ sở áp dụng những nguyên tắc của việc sử dụng phiếu học tập trong phân môn “Công dân với pháp luật” trong chương trình môn GDCD lớp 12. Từ khóa: định hướng sử dụng, phiếu học tập, giáo dục công dân 1. ĐẶT VẤN ĐỀ Trong quá trình dạy học môn Giáo dục công dân (GDCD) nói chung, môn GDCD lớp12 nói riêng, nếu như PPDH đóng vai trò quyết định cho hiệu quả bài học thì phương tiện dạy học đóng vai trò bổ trợ trực tiếp. Trong dạy học, có những quan niệm cho rằng phải luôn luôn sử dụng phương pháp tích cực và sử dung phương tiện hiện đại như máy chiếu, máy quay, máy chụp hình...thì mới đem lại hiệu quả dạy học. Nhưng trên thực tế, thì ở nhiều bài, nhiều mục và nội dung, giáo viên có thể sử dụng linh hoạt các phương pháp và phương tiện dạy học đơn giản nhưng vẫn đem lại hiệu quả cao, đem lại cho học sinh cho học sinh những kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh. Một trong những phương tiện dạy học đáp ứng được những yêu cầu đó chính là phiếu học tập (PHT). Sử dụng PHT là quán triệt sâu sắc nguyên tắc “học đi đôi với hành”, “lý luận gắn với thực tiễn”. Qua các bài học rất đa dạng trong sách giáo khoa GDCD 12, các PHT sẽ tạo ra các tình huống khác nhau để các em lĩnh hội tri thức một cách chủ động, tự giác, vận dụng sáng tạo kĩ năng môn GDCD vào cuộc sống. Ngoài ra, PHT còn giúp giáo viên tiếp cận, tìm hiểu, xử lí một số lượng thông tin khá lớn. Thông qua sử dụng PHT trong bài học, giáo viên có thể biết được khả năng tiếp nhận tri thức của từng đối tượng học sinh, để từ đó tìm cách tác động phù hợp. 2. MỘT SỐ ĐỊNH HƯỚNG CƠ BẢN CỦA QUÁ TRÌNH SỬ DỤNG PHT TRONG DẠY HỌC MÔN GDCD LỚP 12 Theo tác giả Đặng Thành Hưng, trong bài viết: “Thiết kế và sử dụng PHT trong dạy học hợp tác”, thì PHT là “một trong những phương tiện dạy học cụ thể, đơn giản và có khả năng tương thích rất cao so với tuyệt đại đa số người học thuộc, mọi lứa tuổi trong lĩnh vực học tập. Đó là văn bản bằng giấy hoặc dạng giấy do giáo viên tự làm gồm một hoặc một số tờ có vai trò là học liệu để bổ sung cho sách và tài liệu giáo khoa quy định, có Kỷ yếu Hội nghị Khoa học Sinh viên năm học 2016-2017 Trường Đại học Sư phạm, Đại học Huế, tháng 12/2016: tr. 250-255
- MỘT SỐ ĐỊNH HƯỚNG SỬ DỤNG PHIẾU HỌC TẬP... 251 chức năng hỗ trợ học tập giảng dạy, vừa như công cụ hoạt động của người dạy mà trước hết như một nguồn thông tin học tập”. Như vậy PHT là một trong những phương tiện dạy học đơn giản gồm một hoặc một số giấy tờ rời có ghi rõ nhiệm vụ hoạt động của học sinh hoặc bổ sung thông tin cho bài học. Nó được giáo viên xây dựng, được sử dụng thuận tiện và phổ biến trong nhiều hình thức tổ chức dạy học trong nhiều bài học khác nhau. Tóm lại có thể hiểu PHT là tờ giấy rời có cỡ nhỏ ghi chép những công tác độc lập, hay nhóm nhỏ kèm theo gợi ý hướng dẫn được phát cho học sinh, yêu cầu học sinh tự hoàn thành. Xét ở góc độ đặc thù tri thức môn GDCD lớp 12, nếu như chương trình GDCD 10 trang bị cho học sinh những tri thức về Thế giới quan duy vật, Phương pháp luận biện chứng, Một số phạm trù đạo đức, sang lớp 11 chương trình GDCD 11 cung cấp cho học sinh những hiểu biết về những phạm trù và quy luật kinh tế, vai trò quản lí kinh tế của nhà nước, hiểu được bản chất của nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, và các chính sách quan trọng của Đảng và Nhà nước hiện nay. Thì chương trình GDCD 12 tiếp tục hoàn thiện những kiến thức về pháp luật, giúp học sinh hiểu được bản chất, vai trò của pháp luật đối với sự phát triển của công dân, đất nước, nhân loại. Các quyền và nghĩa vụ của công dân trong các lĩnh vực của đời sống xã hội. Trách nhiệm của công dân trong việc thực hiện đường lối, quan điểm của Đảng, Pháp luật, chính sách của Nhà nước. Đế từ đó từng bước hình thành năng lực phân tích, đánh giá các biểu hiện, tình huống pháp luật trong đời sống hàng ngày của bản thân, gia đình, xã hội. Trân trọng tin tưởng ở lẽ phải và sự công bằng, tôn trọng và tự giác sống học tập theo pháp luật. Sau khi tốt nghiệp THPT, các em sẽ chính thức bước vào cuộc sống xã hội, do đó những kiến thức phổ thông cơ bản về GDCD nói chung, giáo dục pháp luật nói riêng có ý nghĩa thiết thực, là hành trang quan trọng, không thể thiếu đối với mỗi công dân chân chính. Xuất phát từ những cơ sở lí luận trên,quá trình sử dụng PHT trong môn GDCD lớp 12 cần tuân thủ những định hướng sau đây: Một là, sử dụng PHT theo hướng phát huy tính tích cực nhận thức của học sinh Dạy học tích cực, thực chất là cách dạy học hướng tới việc học tập tích cực, tự giác, độc lập, sáng tạo chống thói quen học tập thụ động của học sinh. “ Tính tích cực trong học tập là trạng thái hoạt động nhận thức của người học biểu hiện ở khát vọng học tập, cố gắng trí tuệ và nghi lực cao trong quá trình nắm kiến thức”. Dạy học tích cực, làm cho người học được cuốn hút vào những hoạt động học tập do giáo viên tổ chức và chỉ đạo để có được sức hút đó giáo viên cần sử dụng các PPDH và các phương tiện dạy học nhằm phát huy tính tích cực nhận thức của các em nhất lại là các em học sinh lớp 12. Khi các em đã được trang bị gần như đầy đủ kiến thức phổ thông thì việc sử dụng PHT để phát huy tính tích cực ở học sinh là cần thiết. PHT là một trong những phương tiện dạy học có thể kích thích khả năng tự làm việc, tự tìm tòi trong việc tiếp nhận tri thức nâng cao hiệu quả dạy học, rèn luyện khả năng tự học cho học sinh. Thông qua việc giải quyết các câu hỏi, bài tập, nhiệm vụ...trong PHT và qua sự đóng góp ý kiến của bạn bè, nhận xét của giáo viên mỗi cá nhân học sinh có tỉê tự đánh giá được kết quả công việc của mình. Đồng thời thông qua việc hoạt động bằng PHT, giáo viên có thể thu nhận
- 252 HOÀNG THỊ TÂM được các tín hiệu ngược từ học sinh về kiến thức, kĩ năng, thái độ học tập của học sinh để có biện pháp điều chỉnh kịp thời. Ngoài ra, việc sử dụng PHT trong dạy học GDCD không đơn thuần là việc giáo viên cung cấp cho học sinh các sự kiện, thông tin trên phiếu mà thông qua yêu cầu của phiếu làm tăng khả năng tự độc lập suy nghĩ trong việc xử lí những nhiệm vụ cá nhân, của nhóm… được phát huy tốt hơn. Các em mạnh dạn hơn, sáng tạo hơn trên con đường khám phá tri thức, gây hứng thú học tập môn GDCD cho học sinh. Hai là, sử dụng PHT phải đảm bảo sự tương tác giữa giáo viên và học sinh, giữa học sinh với học sinh, giữa học sinh và giáo viên với tri thức bài học Việc sử dụng PHT trong giờ học GDCD đảm bảo sự tương tác giữa giáo viên và học sinh, giữa học sinh và học sinh, giữa học sinh với giáo viên với tri thức bài học có vai trò vô cùng quan trọng trong giờ dạy học. Để tiết học thực sự có hiệu quả, với vai trò là người điều khiển quá trình sư phạm, người giáo viên phải tạo ra được mỗi liên hệ giữa các đối tượng trong quá trình dạy học khi sử dụng PHT. Giáo viên không chỉ cung cấp thông tin, nội dung, học sinh không phải chỉ thụ động tiếp nhận một cách máy móc những nội dung mà giáo viên nêu trong phiếu. Trái lại, trong quá trình sử dụng PHT thông qua yêu cầu, nội dung của phiếu sẽ tạo ra mỗi liên hệ, tương tác giữa các đối tượng với nhau khi tiến hành công việc. Hơn thế, bản thân PHT cũng có chức năng là công cụ hoạt động giao tiếp tạo ra các mỗi liên hệ tác động qua lại giữa giáo viên và học sinh, giữa học sinh với học sinh, giữa giáo viên với học sinh với tri thức của tri thức bài học. Ba là, sử dụng PHT kết hợp với các phương tiện và PPDH khác Trong một tiết dạy học, chúng ta sử dụng nhiều phương tiện dạy học và PPDH khác nhau để tiết học đạt hiệu quả cao. Việc kết hợp PHT với các phương tiện dạy học khác không nằm ngoài mục đích đó. Để sử dụng PHT đạt hiệu quả, giáo viên phải biết kết hợp dùng phiếu với các phương tiện dạy học khác như: sơ đồ, bảng biểu, tranh ảnh, máy chiếu... và các PPDH khác như: Thảo luận nhóm, thuyết trình, đàm thoại... nhằm làm tăng hiệu quả cho việc dùng PHT trong một giờ học. Hơn nữa không có một phương tiện dạy học nào hay một PPDH nào là vạn năng, điều quan trọng là người giáo viên phải biết căn cứ vào đặc điểm cụ thể của từng bài học, từng đơn vị kiến thức, trình độ học sinh... mà có cách sử dụng PHT đạt hiệu quả tốt nhất. Kết hợp sử dụng PHT với các phương tiện, PPDH khác nhằm đem lại cho học sinh cách học, cách tiếp nhận tri thức nhanh chóng, chủ động và khắc sâu kiến thức, những kiến thức trong bài chưa được khắc sâu, làm rõ ở phương tiện hay PPDH này thì được bổ sung ở phương pháp phương tiện khác. Vì vậy phải kết hợp hài hoà giữa các phương pháp và phương tiện dạy học. Để PHT sử dụng được lâu dài giáo viên nên ép lụa, ép plastic các phiếu có chức năng thông tin, minh họa. Đối với các phiếu yêu cầu, bài tập, thực hành giáo viên nên giữ một phiếu gốc ép nhựa dẻo hoặc bao bọc cẩn thận, khi cần dùng đến giáo viên chỉ việc phôtô thành nhiều bản cho học sinh. Khoảng trống trong các phiếu hoạt động đó phải phù hợp. Nên có chỗ chứa đựng các PHT theo một hệ
- MỘT SỐ ĐỊNH HƯỚNG SỬ DỤNG PHIẾU HỌC TẬP... 253 thống nhất định có thể là các tủ sách, giá sách, ngăn vở, hoặc kèm theo từng bài của tập giáo án giảng dạy để đỡ quên mang theo khi cần sử dụng. Sau đây là một số mẫu phiếu được thiết kế và sử dụng theo các định hướng nêu trên: Mẫu phiếu 1 PHT 1. Là học sinh THPT em đã thực hiện quyền tự do ngôn luận như thế nào?( khoanh tròn vào đàp án) a. Phát biểu ý kiến xây dựng phong trào học tập lớp. b. Phát biểu ý kiến phê phán các bạn học sinh có thái độ sai trái trong thi cử. c. Viết bài đăng báo ca ngợi gương tốt về học tập của lớp, của trường. d. Viết bài về hoạt động phòng chống HIV/ AIDS. e. Đề xuất trực tiếp với nhà trường về nguyện vọng của học sinh. 2. Em có đồng ý với các việc làm sau đây của bố mẹ đối với em? Phương án lựa chọn Có Không - Bóc thư của con ra xem -Đọc tin nhắn trong điện thoại di động của con -Lục soát sách, vở, túi để tìm thư con - Tôn trọng đời tư của con cái Thời gian làm bài 4 phút Mẫu phiếu 2: PHT I. Phân biệt các hành vi sau đây: Hành vi Thư, điện tín, Thân thể Tinh thần Chỗ ở điện thoại - Đánh người gây thương tích - Lấy cắp tài sản của nhân dân -Nói xấu người khác trên mạng - Nghe trôm điện thoại - Tự ý vào chỗ người khác ở
- 254 HOÀNG THỊ TÂM II. Nối nội dung của vế 2 cho phù hợp với nội dung vế 1 trong bảng sau: Vế 1 Vế 2 1. Chỗ ở của công dân được nhà nước và a. Của cơ quan nhà nước mới được mọi người tôn trọng. khám xét chỗ ở. 2. Trong trường hợp phải được pháp luật b. Không được tuỳ tiện mà phải theo cho phép và có lệnh. trình tự, thủ tục do pháp luật quy định. 3. Việc khãm xét c. Không được tự ý vào chỗ ở của người khác. Thời gian làm bài 3-5 phút. Mẫu phiếu 3: PHT Câu 1: Những việc làm sau đây của nhà nước nhằm bồi dưỡng nhân tài cho đất nước ( khoanh tròn vào đáp án đúng). a. Tuyển chọn học sinh giỏi, thành lập đội tuyển học sinh giỏi. b. Tổ chức các lớp học tài năng. c. Tạo điều kiện cho người học nghiên cứu trình độ cao, chuyên sâu. d. Cả ba việc làm trên. Câu 2: Khi thảo luận về quyền sáng tạo. Có ý kiến cho rằng: a. Học sinh THPT chưa đủ tuổi hưởng quyền sáng tạo. b. Học sinh THPT chưa đủ trình độ để thực hiện quyền sáng tạo. c. Học sinh THPT hưởng quyền sáng tạo và phát huy khả năng của mình. Theo em ý kiến nào ở trên là đúng? Thời gian làm bài 3 phút
- MỘT SỐ ĐỊNH HƯỚNG SỬ DỤNG PHIẾU HỌC TẬP... 255 3. KẾT LUẬN Sử dụng PHT trong dạy học GDCD là một trong những biện pháp hữu hiệu nhằm tích cực hoá hoạt động của học sinh. Nó góp phần tạo ra không khí học tập tích cực, sôi nổi, tạo nên mối quan hệ đa chiều trong giờ dạy học. Nó còn là nhân tố quan trọng trong quá trình tư duy, góp phần tổ chức hoạt động nhận thức cho học sinh. Từ đó làm cho hiệu quả giờ dạy học môn GDCD được nâng lên rõ rệt. Để PHT trở thành phương tiện dạy học được giáo viên sử dụng một cách có hiệu quả, Tăng cường tập huấn cho giáo viên về đổi mới PPDH, đặc biệt là việc sử dụng phổ biến PHT trong dạy học Giáo dục công dân. Giáo viên cần nắm vững những vấn đề lí luận và thực tiến về thiết kế và sử dụng PHT; có những biện pháp khuyến khích, tạo điều kiện giúp đỡ giáo viên khi dạy học có sử dụng PHT trong dạy học như hỗ trợ kinh phí in ấn, phôtô...; cần đưa ra PHT kết hợp với các phương tiện dạy học phù hợp trong bài dạy, cần chịu khó tìm tòi tài liệu, kiến thức liên quan đến nội dung phiếu để nội dung phiếu phong phú phát huy tính tích cực của học sinh. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Bộ Giáo dục và Đào tạo (2008). Sách giáo viên GDCD 12, NXB Giáo dục. [2] Bộ Giáo dục và Đào tạo, Đại học Huế, Trung tâm đào tạo từ xa (2003). Phương pháp giảng dạy GDCD ở trường THPT, Huế. [3] Đặng Thành Hưng (2004). Thiết kế và sử dụng PHT trong dạy học hợp tác, Báo Phát triển giáo dục. [4] Đậu Thị Hoà (2007). Xây dựng PHT dùng trong dạy học trên lớp môn Địa lí lớp 10 THPT, Đà Nẵng. HOÀNG THỊ TÂM SV lớp GDQT AN 3, khoa Giáo dục Chính trị, trường Đại học Sư phạm – Đại học Huế
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học