Xem mẫu
- Diễn đàn khoa học - công nghệ Một số bàn luận về đạo đức nghiên cứu trong điều tra khảo sát đối với khoa học xã hội PGS.TS Phạm Văn Quyết Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Đại học Quốc gia Hà Hội Điều tra khảo sát là một trong những phương pháp thu thập thông tin ngày càng trở nên phổ biến, hữu ích và chiếm vị trí quan trọng trong khoa học xã hội cũng như trong công tác quản lý. Điểm nổi bật của điều tra khảo sát trong khoa học xã hội là chuẩn bị, tổ chức, sắp xếp và thực hiện cuộc tiếp xúc giữa người thu thập thông tin với các đối tượng cung cấp thông tin. Chính vì vậy, việc điều tra khảo sát trong khoa học xã hội cần tuân thủ các nguyên tắc đạo đức để đảm bảo tính khách quan, không phóng đại, tô hồng hay bôi đen thông tin thu được… Bên cạnh đó, nó còn góp phần quan trọng trong việc bảo vệ người tham gia cung cấp thông tin. Cần tuân thủ đạo đức trong nghiên đức xã hội quan trọng khác [2]. cầu quan trọng hàng đầu trong cứu, điều tra khảo sát Điều tra khảo sát là một phương nghiên cứu khoa học xã hội nói pháp thu thập thông tin quan trọng chung và trong điều tra khảo sát Cũng như trong nghiên cứu trong nghiên cứu khoa học xã hội, nói riêng là phải đảm bảo tính khoa học nói chung, trong điều tra nơi sản xuất tri thức thực nghiệm khoa học của nghiên cứu hay độ khảo sát nói riêng, đạo đức nghiên cứu thúc đẩy nhà nghiên cứu thực về hiện thực đời sống xã hội của tin cậy và tính đại diện của thông hiện hoạt động nghiên cứu một con người. Từ góc độ phát triển tri tin. Điều đó có nghĩa là kết quả cách có trách nhiệm; một nghiên thức khoa học, đây là nguồn thông từ điều tra khảo sát phải có tính cứu có trách nhiệm là thể hiện sự tin hữu ích, nhiều ý nghĩa đối với khách quan, phản ánh trung thực trung thực, tôn trọng người tham công việc của các nhà khoa học hiện thực xã hội. Nếu vì lý do nào gia cung cấp thông tin [1]. David B. trong đánh giá hiện thực xã hội đó kết quả điều tra khảo sát không Resnik (2015) đã chỉ ra 5 lý do để để đi đến khái quát, xây dựng và phản ánh đầy đủ hoặc sai lệch so lý giải tại sao cần tuân thủ đạo đức phát triển các lý thuyết. Từ góc độ với thực tế xã hội thì hậu quả sẽ rất nghiên cứu trong khoa học: thứ thực tiễn, điều tra khảo sát cung lớn. Lý thuyết khoa học nếu được nhất, tiêu chuẩn đạo đức thúc đẩy cấp nguồn thông tin về hiện thực khái quát từ kết quả đó sẽ trở nên đạt đến mục tiêu nghiên cứu, như xã hội nhằm phục vụ lợi ích trực siêu hình, xa rời thực tế; những kiến thức, sự thật và tránh được sai tiếp của con người, cộng đồng chiến lược, chính sách, kế hoạch sót; thứ hai, các tiêu chuẩn đạo đức và xã hội. Đây là nguồn thông tin được xây dựng từ những kết quả thúc đẩy hình thành các giá trị cần không thể thiếu và không thể thay đó sẽ gây thiệt hại, tổn thất lớn cho thiết cho việc cộng tác thành công thế đối với công tác quản lý, hoạch xã hội, cho các tổ chức và doanh giữa các thành viên trong nhóm; định đường lối, chính sách và đề nghiệp, làm mất lòng tin của cộng thứ ba, tiêu chuẩn đạo đức giúp xuất giải pháp nhằm giải quyết các đồng… Sự trung thực được xem đảm bảo rằng các nhà nghiên cứu vấn đề xã hội. Nó cũng có ý nghĩa là trụ cột cơ bản nhất trong các có thể chịu trách nhiệm trước công quan trọng đối với giới sản xuất nguyên tắc về đạo đức của điều tra chúng; thứ tư, thực hiện tiêu chuẩn kinh doanh trong việc xây dựng khảo sát nói riêng và của nghiên đạo đức cũng giúp kêu gọi sự hỗ chiến lược kinh doanh, điều chỉnh cứu khoa học nói chung. Hay tính số lượng, chất lượng sản phẩm… toàn vẹn, độ tin cậy và tính hợp lệ trợ của cộng đồng cho nghiên cứu; nhằm đáp ứng nhu cầu của khách của các kết quả nghiên cứu phụ thứ năm, nhiều tiêu chuẩn đạo đức hàng… khoa học thúc đẩy hình thành và thuộc rất nhiều vào việc tuân thủ phát triển một loạt các giá trị đạo Với ý nghĩa như vậy, nên yêu các nguyên tắc đạo đức của người 21 Soá 7 naêm 2019
- Diễn đàn Khoa học - Công nghệ nghiên cứu [3]. Như vậy, để đảm phi đạo đức khi yêu cầu mọi người học xã hội. Đảm bảo việc tiếp xúc bảo tính khách quan hay tính toàn tham gia vào đó, nhất là khảo sát trực tiếp hoặc gián tiếp giữa điều vẹn khoa học trong điều tra khảo đó có nguy cơ gây hại hoặc gây tra viên và người được điều tra sát, yêu cầu nhà nghiên cứu khi lãng phí tài sản xã hội. luôn là vấn đề trung tâm của công tiến hành các công việc phải hành việc tổ chức; nó quyết định sự Xây dựng bộ công cụ và lựa xử một cách có trách nhiệm hay thành bại của điều tra và cũng đặt chọn phương pháp khảo sát cụ thể thực hiện, tuân thủ hàng loạt các ra những yêu cầu và nguyên tắc thích hợp trong thiết kế cũng thể nguyên tắc, tiêu chuẩn đạo đức đạo đức cơ bản nhất. Các yêu cầu hiện đầy đủ yêu cầu của khía cạnh cần thiết. và nguyên tắc đạo đức quan trọng đạo đức nghiên cứu. Trong khảo sát xã hội, việc lựa chọn phương và cơ bản nhất trong các công việc Yêu cầu và sự thể hiện của nguyên tắc pháp khảo sát cụ thể, thích hợp này thường liên quan đến việc bảo đạo đức trong điều tra khảo sát với chủ đề và với nhóm khách thể vệ người tham gia. Điều tra khảo sát là phương được khảo sát luôn được các nhà Trước hết, người tham gia pháp nghiên cứu nhằm thu thập nghiên cứu chú ý quan tâm. Cùng phải được thông báo đầy đủ về thông tin sơ cấp, nó bao gồm hàng với đó là việc chuẩn bị bộ công cụ mục đích, ý nghĩa, phương pháp loạt nhiệm vụ cần giải quyết liên cho phù hợp với các phương pháp của điều tra cũng như mục đích quan đến thiết kế khảo sát, các được lựa chọn cũng cần được cân dự kiến sử dụng của nghiên cứu, công việc điều tra trên thực địa, xử nhắc và quyết định về mặt đạo những vấn đề yêu cầu họ tham lý dữ liệu, phân tích dữ liệu và cuối đức. Điều này không chỉ mang lại cùng có thể xác định các lỗi khảo gia vào nghiên cứu và những rủi lợi ích cho thông tin thu được từ ro có thể họ sẽ gặp phải... Đây là sát. Các nghiên cứu liên quan đến khảo sát, mà còn giúp xây dựng thu thập dữ liệu sơ cấp, sẽ luôn nguyên tắc của sự cho phép, sự được kế hoạch khảo sát và chi tiêu tự nguyện, nghĩa là chỉ khi người cần đề cao các vấn đề đạo đức kinh phí hiệu quả. phải được giải quyết [4]. tham gia đồng ý, cho phép người Bên cạnh thiết kế công cụ khảo đi khảo sát tiếp cận, thực hiện điều Trong thiết kế khảo sát, nhà sát thì thiết kế mẫu là công việc tra thì cuộc tiếp xúc mới nên được nghiên cứu phải trực tiếp cân nhắc quan trọng trong mỗi cuộc điều triển khai [6]. Sự cho phép còn để đưa ra các quyết định đối với tra khảo sát. Xác định và lựa chọn hàm ý đến sự đồng ý của người hàng loạt nhiệm vụ cùng những mẫu không những liên quan đến tham gia với cách thức sử dụng các thách thức nhất định về phương tính đại diện hay tính toàn vẹn của phương tiện cho ghi chép thông tin pháp luận của đạo đức nghiên như máy ghi âm, ghi hình, bút viết… kết quả khảo sát, mà còn liên quan cứu. Các quyết định được cân trong quá trình điều tra. Ở một góc trực tiếp đến nhóm người tham gia nhắc kỹ sẽ giúp giảm thiểu các độ khác, nguyên tắc tự nguyện, khảo sát, nghiên cứu. Một trong rủi ro có thể xảy ra cho điều tra không ép buộc cũng chính là thể những nguyên tắc đạo đức cốt lõi, khảo sát. Công việc đầu tiên trong hiện sự tôn trọng quyền con người, quan trọng của nghiên cứu khảo thiết kế liên quan nhiều đến khía quyền cá nhân, quyền tự quyết, sát về mặt tư pháp là người tham cạnh đạo đức là xác định chủ đề nhân phẩm của người tham gia gia nên được lựa chọn từ các nhóm và mục tiêu của điều tra khảo sát. mà một số tác giả nhắc đến như người mà họ có thể được hưởng lợi Việc xác định và lựa chọn một chủ một nguyên tắc cơ bản [3, 7] và đã từ nghiên cứu [3]. Sự thực, nguyên đề khảo sát cùng với các mục tiêu được thừa nhận bởi luật pháp của tắc này đã được thiết lập tại Tuyên phù hợp với khả năng của tác giả hầu hết các nước trên thế giới. bố Helsinki năm 1964 chủ yếu gắn và nguồn kinh phí cho phép, đồng với lĩnh vực y sinh. Song hiện nay Thứ hai, thông tin mà người thời làm rõ được tính mới, tính cần nó đã được mở rộng ra để bao gồm tham gia cung cấp trong điều tra thiết, hữu ích của chủ đề khảo sát đối với cả lĩnh vực khoa học xã hội khảo sát phải được giữ kín hay nói giúp tránh được những khảo sát và nhân văn. Nghĩa là cần ưu tiên cách khác là việc bảo mật thông tin mang tính “nửa vời” hoặc “vô tích lựa chọn các đối tượng là cá nhân của người tham gia và sự ẩn danh sự”, giúp cho xã hội và thậm chí cả có lợi ích dự kiến của nghiên cứu của những người được hỏi phải nhà nghiên cứu tránh được sự lãng đối với khoa học và xã hội [5]. phí cả về tài chính, nhân lực và các được tôn trọng. Điều này cũng có nguồn lực khác. Việc thực hiện một Tổ chức, thực hiện việc thu thập nghĩa, yêu cầu của cuộc khảo sát khảo sát hay một nghiên cứu nói thông tin sơ cấp từ những người là phải tôn trọng quyền riêng tư, cá chung mà không mang lại kết quả tham gia là nhiệm vụ trọng tâm nhân của người tham gia đã được hữu ích nào, có thể còn được coi là của điều tra khảo sát trong khoa pháp luật thừa nhận. Nguyên tắc 22 Soá 7 naêm 2019
- Diễn đàn khoa học - công nghệ đạo đức ứng xử không thể thiếu câu hỏi không thiên vị, không gợi lý ở các cấp chính quyền, nên việc này cũng chính là nguyên tắc ý, không xúc phạm và không gây ghi nhận bản quyền, xác định công khuyết danh trong phương pháp bất kỳ sức ép nào với người trả lời. lao của các bên liên quan đều phải điều tra xã hội học [6]. Tính trung lập của điều tra viên rất thận trọng, chi tiết. Mọi sự sơ còn thể hiện ở việc biết lắng nghe, xuất, bất cẩn ở khâu này đều có Thứ ba, ở mọi nơi, mọi lúc trong biết im lặng, biết nhẫn nhịn, không thể dẫn đến những tranh cãi, tranh điều tra khảo sát đều cần hướng thể hiện quan điểm, thái độ, không chấp đáng tiếc hoặc gây mất lòng đến bảo vệ lợi ích của người tham tranh cãi… tin của mọi người đối với các cuộc gia cả về mặt thể chất, vật chất, điều tra khác ? tinh thần và xã hội; hay nói cách Xử lý, phân tích thông tin, công khác cần giảm thiểu tác hại, rủi ro, bố và quản lý dữ liệu khảo sát là TÀI LIỆU THAM KHẢO tối ưu hóa lợi ích của người tham những công việc được thực hiện [1] Phạm Thị Ly (2015), “Một số vấn gia [7]. Bảo vệ người tham gia thể chủ yếu bởi nhà nghiên cứu. Vì đề cơ bản về đạo đức khoa học và văn hiện ở chỗ, trong điều tra họ không vậy, những yêu cầu từ khía cạnh hóa nghiên cứu”, Tạp chí Khoa học và bị gây ra những rủi ro, sự đe dọa đạo đức của điều tra khảo sát Công nghệ Việt Nam, Số 6, tr.62-64. hay những tổn thất về tâm lý; tuyệt trong giai đoạn này gắn liền với [2] David B. Resnik (2015), What is đối không cho phép các cá nhân, trách nhiệm và cách hành xử Ethics in research & why is it important?, các tổ chức xã hội sử dụng thông của nhà khoa học đối với kết quả https://www.niehs.nih.gov/research/ tin mà người tham gia cung cấp để khảo sát trước cộng đồng và xã resources/bioethics/whatis/index.cfm. chống lại họ trong mọi trường hợp, hội. Cũng như trong các nghiên hay để đưa ra những kết luận đánh cứu khoa học nói chung, điều tra [3] CIRT (Center for Innovation in Research and Teaching - Grand Canyon giá về ý thức tổ chức, quan điểm khảo sát cũng đưa ra các yêu cầu Univercity) (2018), Ethical Concerns in chính trị, công việc hay đặc điểm về việc kiểm tra, giám sát nhằm Research. Modul: Ethical considerations cá nhân của họ [6]. đảm bảo tính trung thực, không for survey research, https://cirt.gcu. gian lận, không ngụy tạo dữ liệu... edu/research/developmentresources/ Từ góc độ nhà nghiên cứu và Với các điều tra khảo sát thường tutorials/ethics. điều tra viên, khía cạnh đạo đức sử dụng số đông điều tra viên với khoa học trong điều tra khảo sát [4] Bill Dutton (2010), Six principles trình độ khác nhau, mẫu thiết kế cũng đặt ra hàng loạt yêu cầu to guide research ethics in the được thể hiện trong thực tế cũng Social Sciences, https://billdutton. không thể bỏ qua. Ngoài yêu cầu rất đa dạng, vì vậy việc kiểm tra, me/2010/02/05/principles-to-guide- về hành xử có trách nhiệm, tuân tạo sự nhất quán, hiệu đính, loại research-ethics-in-the-social-sciences. thủ các chuẩn mực khoa học, các bỏ những bất thường, khắc phục đòi hỏi và nguyên tắc đạo đức của [5] Julie de Jong, Kristen Cibelli các sai số là rất cần thiết. khảo sát đối với người tham gia, Hibben, and Steve Pennell (2016), không để tình cảm, cảm xúc, lợi ích Cũng như hầu hết các nghiên Ethical Considerations, http://ccsg.isr. cá nhân, lợi ích nhóm lấn át, luôn cứu khoa học ở các lĩnh vực khác, umich.edu/index.php/chapters/ethical- considerations-in-surveys-chapter. có thái độ đúng mực, tôn trọng việc quản lý dữ liệu và công bố kết người tham gia, đồng nghiệp, tôn quả điều tra là công việc cần thiết [6] Phạm Văn Quyết, Nguyễn Quý trọng sự thật, điều tra khảo sát còn và thể hiện đậm nét dấu ấn của Thanh (2011), Phương pháp nghiên cứu nhấn mạnh thêm một số yêu cầu đạo đức nghiên cứu. Yêu cầu về xã hội học, Nhà xuất bản Đại học Quốc quan trọng mà nhà nghiên cứu, việc công bố kết quả trong nghiên gia Hà Nội. điều tra viên cần tuân thủ trong cứu phải tôn trọng và đảm bảo [7] ASS (Academy of Social tiếp xúc thu thập thông tin. Thiết quyền sở hữu trí tuệ cho các bên Sciences) (2015), Ethical Principles for lập và luôn duy trì vị trí trung lập, liên quan hay bảo vệ bản quyền, Social Science Research, https://www. không thiên vị đối với nội dung quyền tác giả đối với dữ liệu. Điều acss.org.uk/developing-generic-ethics- khảo sát và đối với người tham gia tra khảo sát thường liên quan đến principles-social-science/academy- adopts-five-ethical-principles-for-social- trong suốt quá trình thu thập thông các chủ đề về con người, cộng science-research. tin, từ khâu chào hỏi ban đầu, giới đồng, xã hội; công việc tổ chức thiệu đến việc chào hỏi để kết thúc thực hiện cũng thường phải huy cuộc tiếp xúc với đối tượng được động số lượng lớn người tham gia, điều tra khảo sát. Ngay cách đặt điều tra viên cùng sự giúp sức của các câu hỏi nhằm thu thập câu nhiều thành phần như nhà tài trợ, trả lời cũng cần chú ý để đảm bảo các nhà khoa học, các nhà quản 23 Soá 7 naêm 2019
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học