Xem mẫu
- MÔ HÌNH TRƯỜNG HỌC ẢO ĐÁP ỨNG NHU CẦU HỌC TẬP CHO CHO HỌC VIÊN GIÁO DỤC THƯỜNG XUYÊN TS. Nguyễn Minh Tuấn; ThS. Nguyễn Duy Long; ThS Vũ Thị Phương Thảo Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam Tóm tắt Nghiên cứu ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông, thực hiện chuyển đổi số trong giáo dục đang được Bộ Giáo dục và Đào tạo quan tâm, chỉ đạo các cơ sở giáo dục thực hiện. Đối với giáo dục thường xuyên, việc nghiên cứu ứng dụng để đáp ứng nhu cầu học tập đa dạng, phù hợp với điều kiện học tập của học viên nhất là trong bối cảnh đại dịch Covid càng có vài trò, ý nghĩa quan trọng. Bài viết giới thiệu kết quản nghiên cứu xây dựng mô hình Trường học ảo đáp ứng nhu cầu học tập của học viên giáo dục thường xuyên và đưa ra một số đề xuất kiến nghị cần tiếp tục thực hiện trong thời gian tới. Từ khóa: Giáo dục thường xuyên, Trường học ảo, Học liệu điện tử. 1. Đặt vấn đề Cách mạng công nghiệp 4.0 tác động đến mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, trong đó có giáo dục và đào tạo. Trong cuộc cách mạng công nghiệp này Internet có vai trò quan trọng, ảnh hướng trực tiếp đến đến giáo dục và đào tạo, đặc biết là nội dung và hình thức tổ chức dạy và học. Mặt khác, với những ưu điểm của nó, Internet giúp giáo dục và đào tạo mở rộng cơ hội tiếp cận với giáo dục cho mọi người, giúp mọi người có thể học mọi lúc, mọi nơi khi có nhu cầu. Ngày 30/7/2021 Thủ tướng Chính phủ đã kí Quyết định Số 1373/QĐ-TTg ban hành Đề án “Xây dựng xã hội học tập giai đoạn 2021-2030”, một trong những quan điểm chỉ đạo đó là “Ứng dụng công nghệ số và dạy học trực tuyến trong tổ chức các hoạt động giảng dạy và học tập góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của các cơ sở giáo dục và đào tạo đáp ứng nhu cầu học tập của xã hội” và một trong những mục tiêu cụ thể đến năm 2025 “60% các cơ sở giáo dục phổ thông, cơ sở giáo dục thường xuyên, cơ sở giáo dục nghề nghiệp và các cơ sở giáo dục khác triển khai hoạt động quản lý, giảng dạy và học tập trên môi trường số” 323
- Nghiên cứu ứng dụng mô hình Trường học ảo vào trong GDTX nhằm khai thác ưu thế của công nghệ thông tin và truyền thông, mạng Internet tạo điều kiện để học HV GDTX có thể tiếp cận với những khóa học trực tuyến khi có nhu cầu. Trường học ảo cũng giúp cán bộ quản lý, giáo viên trong ngành học GDTX có thể tự xây dựng các khóa học có nội dung phù hợp với nhu cầu của các nhóm đối tượng HV khác nháu, quản lý HV trong quá trình học tập; HV tự học theo các khóa học, các bài học do giáo viên thiết kế xây dựng, làm các bài tập trắc nghiệm để tự kiểm tra đánh giá, điều chỉnh quá trình học tập cho phù hợp với tiến độ học tập của mình. Ngoài ra, trong mỗi khóa học còn tích hợp thêm diễn đàn để HV trao đổi, thảo luận, chia sẻ thông tin trong quá trình tự học.Với những chức năng như vậy, có thể coi mô hình Trường học ảo như một giải pháp đáp ứng nhu cầu học tập đa dạng của HV GDTX trong bối cảnh hiện nay. 2. Nội dung 2.1. Quan niệm về Trường học ảo Thuật ngữ trường học ảo (Virtual School) theo Wikipedia đó là thuật ngữ chỉ một số trường sử dụng tài nguyên Internet như bài học trực tuyến, giáo viên hỗ trợ trực tuyến, hệ thống bài tập trực tuyến trong quá trình dạy học. Một trường học ảo thực sự có thể dạy học hoàn toàn trực tuyến hoặc dạy chủ yếu thông qua hình thức trực tuyến (Virtual school hoặc Cyber-school) [1]. Trong trường học ảo sự tương tác trực tiếp (mặt đối mặt) giữa HV và giáo viên là không cần thiết, hoặc chỉ mang tính chất bổ sung trong một thời gian nào đó. Một trường học hoàn toàn trực tuyến cho phép người học có thể để đạt được những chứng nhận hoặc có thể kiểm tra đánh giá công nhận kết quả học tập và nhận được văn bằng chứng chỉ. Khi nói đến mô hình trường học ảo cần đề cập đến những thuật ngữ liên quan trực tiếp quá trình phát triển của mô hình như: học tập trực tuyến, E-learning,.. Qua tìm hiểu, nghiên cứu một số trường học ảo trên thế giới có thể thấy đa số được thiết kế và xây dựng mô phỏng theo một số thành tố của trường học thực (không hoàn toàn giống thực) nhưng có một số điểm chung như sau: - Mỗi trường học ảo được thiết kế và xây dựng chỉ hướng tới một nhóm hặc một số nhóm đối tượng nhật định; - Về thiết kế và xây dựng: Trường học ảo đều dựa trên các hệ thống E-learning với nền tảng công nghệ truyền thông mạng Internet. Người học có thể dùng máy tính hoặc các thiết bị di động để học tập thông qua sử dụng mạng Internet; 324
- -Về cấu trúc: Cấu trúc dưới dạng mô đun để thuận tiện cho việc cập nhật hệ thống và thay đổi nội dung các khóa học. Các chức năng được xây dựng mô phỏng giống như mô hình trường học hoặc giống một số thành tố của mô hình trường học thực; - Về quản lý học tập: Trong các mô hình trường học thường tích hợp với hệ thống quản lý học tập. Tất cả các thành viên đăng ký tham gia học tập đều được quản lý chặt chẽ từ đăng ký nhập học, hoạt động tự học, tự nghiên cứu và tham gia thảo luận trên diễn đàn khóa học hoặc trong phòng học ảo; - Về tổ chức giảng dạy: Các trường học ảo được tổ chức giảng dạy thông qua các bài giảng trực tuyến là chính. Bên cạnh đó có những trường học tổ chức giảng dạy theo hình thức kết hợp (một số buổi học theo hình thức truyền thống và một số buổi học theo hình thức trực tuyến). Một số bài giảng được ghi hình và lưu trữ trên hệ thống để tạo điều kiện thuận lợi người học có thể học bất cứ khi nào, bất cứ nơi đâu. Trong một bài giảng có thể kết hợp nhiều hình thức trình bày thông tin như: bài giảng dạng đa phương tiện (multimedia), hoạt họa (animation), PowerPoint, văn bản, trò chơi giáo dục,..; Bên cạnh đó, các trường học cũng tổ chức buổi học hoặc thảo online để cho người học trao đổi, thảo luận những nội dung học tập. - Về kiểm tra đánh giá: Trong trường học ảo thường được tích hợp các mô đun kiểm tra đánh giá để xác nhận kết quả của người học sau mỗi mô đun. Người học có thể tự làm bài tập, tự làm bài kiểm tra đánh giá và gửi bài về hệ thống, hệ thống sẽ chấm điểm, lưu kết quả và đưa ra thông tin phản hồi giúp cho người học tự điều chỉnh qúa trình học tập cho phù hợp. 2.2. Thiêt kế, xây dựng mô hình Trường học ảo đáp ứng nhu cầu học tập của học viên giáo dục thường xyên Mô hình trường học ảo được cấu trúc bao gồm các chức năng cơ bản [2] như sau: - Quản lý trường học: Chức năng này giúp cho người quản lý (có thể là hiệu trưởng và các thành viên ban GĐ trung tâm GDTX quản lý được toàn bộ hệ thống trường học. Có thể quản lý toàn bộ hệ thống, mọi hoạt động của người tham gia, từ GV đến HV, từ xây dựng mới hoặc phát triển nội dung các khóa học đến các bài học cụ thể. - Quản lý tài nguyên: cho phép xây dựng, quản lý, phát triển nội dung các khóa học, bài học, bài tập tự kiểm tra đánh giá,… phù hợp với yêu cầu của chương trình học và nhu cầu tự học của HV GDTX; 325
- Hình 1: Mô hình chức năng Trường học ảo - Quản lý GV, HV: giúp quản lý toàn bộ các hoạt động của GV, HV; vai trò của GV đối với từng khóa học cụ thể. - Quản lý không gian giao tiếp của GV, HV: giúp quản lý toàn bộ các hoạt động trao đổi, chia sẻ, thảo luận của HV, GV thông qua diễn đàn, thảo luận trong khóa học. Mô hình trường học ảo được thiết kế và xây dựng, tổ chức hoạt động xung quanh đối tượng chủ yếu là HV GDTX tham gia học học tập khi có nhu cầu. GV có thể: - Xây dựng/ tạo khóa học mới khi HV chó nhu cầu; - Xây dựng, cung cấp và quản lý tài nguyên học tập của các khóa học như: bài giảng với các định dạng khác nhau; - Xây dựng các bài tập, bài tự kiển tra đánh giá với nhiều hình thức khác nha; 326
- - Thu thập và chọn lọc các học liệu mở trên mạng Internet để kết nối với nội dung bài giảng giúp HV học tập được thuận lợi không gian giao tiếp (bài giảng, khóa học, diễn đàn), - Tổ chức và hướng dẫn HV tham gia học tập, trao đổi, thảo luận. Trong tất các khóa học được thiết kế, tổ chức một cách thống nhất. Mở đầu là Mô tả khóa học, trong phần này sẽ giới thiệu tổng quan về khóa học, mục tiêu, các điều kiện tiên quyết để HV tham gia khóa học. Trước khi học điều gì HV cần phải biết rõ nội dung mình sẽ học, học để làm gì và học như thế nào thì phần Mô tả khóa học sẽ làm rõ điều đó. Sau phần mô tả khóa học là các bài giảng và bài tập để HV tự kiểm tra, đánh giá. Nội dung trong mỗi bài giảng có thể dưới các dạng: văn bản (text), hình vẽ, ảnh, ảnh động, Video bài giảng, File ghi âm bài giảng, trình chiếu multimedia,... Mặt khác, mỗi bài giảng được thiết kế liên kết với một bài tập có nội dung kiến thức gắn liền với nội dung của bài giảng. Với cách thiết kế, tổ chức liên kết như vậy sẽ giúp HV có thể học ngay những nội dung kiến thức liên quan đến bài tự kiểm tra đánh giá khi thấy mình chưa hiểu rõ, nắm chắc được kiến thức. Để HV khai thác được nguồn tài nguyên, học liệu mở trên mạng, trong các bài giảng có thể thiết lập các liên kết đến các nôi dung liên quan trên mạng Internet. Các nguồn tài nguyên, học liệu này có thể là trang web, file video, file âm thanh, các đoạn phim dưới dạng flash (thường khai thác đực từ nguồn Youtube), bản trình chiếu, file dạng pdf,... Học liệu, tài nguyên mở (bên Bài giảng ngoài hệ thống ) Mô tả khóa học: Giới thiệu tổng quan về khóa học Bài tập tự kiểm Diễn đàn, lịch tra đánh giá học/thảo luận Hình 2: Tổ chức nội dung trong khóa học Các bài tập của khóa học được tổ chức và liên kết với nguồn tài nguyên, học liệu mở tạo nên một danh sách học liệu của khóa học. Danh sách học liệu của khóa học 327
- có thể là sách tham khảo hoặc là trang web. Nếu là sách tham khảo thì hệ thống sẽ cho phép quản lý: tên học liệu, tác giả, nhà xuất bản, năm xuất bản, địa chỉ liên hệ, mô tả nội dung cuốn sách,... nếu là trang web sẽ có địa chỉ webste, tiêu đề, mô tả nội dung,... người quản trị khóa học có thể cập nhật, sửa đổi, xóa bỏ, thêm học liệu mới. Như vậy, có thể thấy thiết kế và xây dựng Trường học ảo như trên đã tạo ra được một quy trình, kịch bản sư phạm để HV GDTX có thể dễ dàng tiếp cận, dễ sử dụng để tự học. Trên cơ sở mô hình chức năng, nhóm nghiên cứu đã thiết kế cấu trúc và xây dựng Website Trường học ảo [3] với giao diện chính bao gồm: Giới thiệu, Tin tức, Các khóa học, Trợ giúp, Diễn đàn, Thư viện, Liên hệ. Hình 3: Giao diện chính của Trường học ảo - Giới thiệu: Giới thiệu cho người học biết được mục đích, mục tiêu của trường học ảo dành cho HV, vai trò của GV trong trường học ảo. - Đăng ký tham gia khóa học: Để có thể tham gia khoá học, trước hết HV cần đăng ký tham gia làm thành viên của Trường học. HV cần có một tài khoản E-mail cá nhân. Để HV làm thủ tục đăng ký cần khai các nội dung sau: Tên đăng nhập, địa chỉ Email, mật khẩu, tên hiển thị. Sau khi đăng ký xong,trở thành thành viên của trường học, muốn tham gia khóa học nào đó HV cần gửi yêu cầu tham gia khóa học. - Các khóa học: Hiển thị tất các khóa học của hệ thống, giúp cho HV lựa chọn, đăng ký tham gia khóa học phù hợp với nhu cầu học tập của mình. Nội dung khóa 328
- học luôn được cập nhật, thay đổi bởi GV quản lý khóa học cho phù hợp với nội dung và nhu cầu của HV trong từng thời điểm. - Diễn đàn: Mục diễn đàn giúp HV trao đổi thông tin, bài viết, kinh nghiệm trong quá trình học tập, làm bài kiểm tra, đánh giá,... HV tham gia học tập có thể thảo luận về các chủ đề chung do GV quản trị khóa học đưa ra. HV cũng có thể nêu lên những vấn đề khó khăn mà mình đang gặp phải trong quá trình tự học, làm bài tập, bài thi,.. thảo luận trong cộng đồng học tập ảo tìm ra phương pháp giải quyết bằng cách tự mình tạo ra chủ đề thảo luận mới. Hình 4: Giao diện trong một khóa học - Thông tin trợ giúp: Mục này đưa ra các hướng dẫn để HV đăng ký tham gia học tập, hướng dẫn các bước học tập với hệ thống, hướng dẫn kết bạn hình thành cộng đồng học tập ảo, hướng dẫn tham gia thảo luận,... những vấn đề liên quan, thường hay phát sinh trong các tình huống học tập. Có thể xem mục “Câu hỏi thường gặp” như một ‘trợ giúp/hướng dẫn” về mặt kĩ thuật để HV có thể tự đăng ký tham gia học, và tự học được. Trong quá trình thảo luận, người học cũng có thể bình luận (comment) những vấn đề do các HV khác nêu lên bằng cách viết trực tiếp trong diễn đàn. Những nội dung thảo luận, bài viết hay mà HV tâm đắc có thể gắn bài viết vào “Ưa thích” để học tập khi có thời gian. Bên cạnh đó, thông qua diễn đàn HV cũng có thể đề đạt những nội dung mình mong muốn được học tập để CBQL, GV có thể xây dựng những khóa học phù hợp với nhu cầu của mình. - Thư viện: Thư viện giúp HV có thể tải về những tài liệu liên quan đến các khóa 329
- học, tài liệu phục vụ cho nhu cầu học tập của HV. Tài liệu này có thể dưới dạng file pdf, file powerpoint, video,... đã được phân loại và hiển thị trong các đề mục. - Liên hệ: Giúp HV liên hệ với người quản trị hệ thống. HV có thể gửi các yêu cầu, giải đáp về kĩ thuật, khó khăn trở ngại trong qua trình học để GV hỗ trợ. Những vấn đề liên quan đến hỗ trợ kĩ thuật, quá trình học tập của HV có thể được người quản trị hệ thống trả lời dưới dạng bài viết và cập nhật lên mục “Những câu hỏi thường gặp”. 2.3. Các bước học tập trong Trường học ảo Sau khi đăng ký tham gia khóa học, được chấp nhận của người quản trị, HV có thể bắt đầu tự nghiên cứu, tự học, tham gia vào cộng đồng học tập ảo để thảo luận, trao đổi thông tin. Để học tập đạt được kết quả mong muốn, HV cần tiến hành học theo các bước như sau: Bước 1: Nghiên cứu phần Mô tả khóa học. Phần mô tả giúp HV biết được khái quát nội dung, mục tiêu về kiến thức, KN mà HV cần đạt được sau khi học xong khóa học. Chính vì vậy, HV cần dành thời gian nghiên cứu, tìm hiểu trước khi học. Bước 2: HV làm bài tập trắc nghiệm kiểm tra kiến thức trước khi học để tự đánh giá mức độ hiểu biết của mình về các kiến thức liên quan đến khóa học. Sau khi làm xong, HV gửi bài về hệ thống, hệ thống đánh giá, đưa ra thông tin phản hồi. Các thông tin phản hồi giúp HV biết được những câu hỏi trả lời đúng, những câu trả lời sai từ đó HV biết được những nội dung, kiến thức nào mình đã hiểu rõ, những nội dung, kiến thức nào chưa hiểu, chưa chắc chắn cần phải học tự học, tự nghiên cứu thêm. Bảng thông tin phản hồi cũng đưa ra gợi ý HV tham gia khóa học hoặc các bài học cụ thể để GV tự học thêm những kiến thức liên quan đến bài kiểm tra. Bước 3: Tự học, tự nghiên cứu các bài học trong khóa học. Hệ thống được thiết kế với mục tiêu tạo điều kiện thuận lợi nhất để HV tự học nên trong mỗi bài giảng thường gắn với mỗi bài tập tự kiển tra, đánh giá. Vì vậy, trong bước này cần thực hiện như sau: - Trả lời câu hỏi của bài tập gắn kết với từng bài học; - Xem thông tin phản hồi, lưu ý những nội dung trả lời sai. Thông thường những nội dung trả lời sai có chữ màu đỏ, trả lới đúng chữ màu xanh. - Nghiên cứu nội dung bài học, chú ý đến những nội dung đã trả lời sai trong phần bài tập. 330
- - Xem các video minh họa cho phần lý thuyết (nếu có trong bài), các tiết dạy minh họa đã được xây dựng hoặc tích hợp trong bài giảng; - Làm lại bài tập liên quan đến nội dung bài học. HV có thể tham khảo thêm các học liệu khác liên quan đến nội dung khóa học. Ngoài ra, mục Thông tin phụ trên màn hình giao diện, dưới dạng biểu tượng giúp HV có thể in bài giảng (dạng văn bản) để đọc, chia sẻ bài giảng cho người khác thông qua mạng xã hội như Facbook, Twitter, IdLink,.. hoặc gửi cho cho bạn bè, những người quan tâm đến nội dung bài giảng thông qua Email, Gmail,... Bước 4: Tham gia diễn đàn thảo luận, trao đổi các nội dung học tập, chia sẻ để giải quyết những khó khăn trong quá trình học tập cũng như những vấn đề phát sinh có nội dung liên quan đến khóa học với các HV khác. Bước 5: Kết thúc khóa học, HV tự làm lại các bài tập để tự kiểm tra đánh giá lại kiến thức sau khi tham gia khóa học, đối chiếu với mục tiêu khóa học xem đã đáp ứng được mục tiêuđề ra chưa. Nếu chưa đáp ứng được mục tiêu, HV cần tiếp tục học, nghiên cứu những nội dung kiến thức mình chưa hiểu rõ. 3. Một số kết luận và khuyến nghị - Bộ GD-ĐT cần coi mô hình Trường học ảo, xây dựng các hệ thống E-learning là một trong những hình thức tổ chức học tập và đào tạo hiệu quả, đặc biệt đối với các cơ sở GDTX trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0, tiếp tục chỉ đạo cơ quan nghiên cứu, cơ quan quản lý GD các cấp, đặc biệt các cơ sở GDTX nghiên cứu thúc đẩy ứng dụng vào trong thực tiễn. - Trường học ảo do nhóm nghiên cứu xây dựng cần tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện, thử nghiệm ứng dụng trong các cơ sở GDTX trong thời gian tới.Trước mắt có thể triển khai thí điểm ở một số cơ sở GDTX để hoàn thiện mô hình, quy trình xây dựng kháo học, bài kiểm tra đánh giá; biên soạn tài liệu hướng dẫn GV sử dụng và xây dựng khóa học. - Tập huấn chuyển giao, triển khai nhân rộng điến các cơ sở có đủ điều kiện và nhu cầu. - Đối với GV, CBQL các cơ sở GDTX cần đổi mới nội dung và phương pháp giảng dạy, xem Trường học ảo, E-learning là hình tổ chức dạy học trong tương lai, cần chuyển dần từ dạy học truyền thống sang dạy học theo hình thức kết hợp giữa truyền thống (mặt đối mặt) và qua mạng (b-learning).Với trình độ kiến thức, KN về 331
- CNTT hiện nay của GV nhìn chung có thể khai thác tốt Trường học ảo để xây dựng các khóa học đáp ứng nhu cầu tự học của HV GDTX. - Ngành giáo dục, các cơ sở GDTX cần có chính sách khuyến khích GV tự học, tự BD qua E-learning, khuyến khích GV hướng dẫn HV tự học qua mạng, tích cực tham gia xây dựng khóa học đáp ứng nhu cầu học tập của HV. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. https://en.wikipedia.org/ /wiki/Virtual_school. 2. Nguyễn Minh Tuấn, (2017), Nghiên cứu xây dựng mô hình trường học ảo đáp ứng nhu cầu tự học của HV GDTX, Viện Khoa học giáo dục Việt Nam. 3. https://giaoducthuongxuyen.edu.vn/ 4. Nguyễn Minh Tuấn, (2017). Đánh giá tác động của học liệu điện tử đến quá trình tự học, tự bồi dưỡng của giáo viên tiểu học. Tạp chí Giáo dục, số tháng 1/2017. 5. Nguyễn Minh Tuấn – Hồ Huyền Trang, (2017), Thực trạng khai thác,sử dụng mạng Internet và học liệu điện tử để học tập của HV GDTX cấp trung học phổ thông. Tạp chí Giáo dục, tháng 6/2017. 332
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học