Xem mẫu
- NGHIÊN CỨU LÍ LUẬN Mô hình phòng học bộ môn Khoa học tự nhiên ở trường trung học cơ sở Vương Quốc Anh Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam TÓM TẮT: Khoa học tự nhiên là môn học được xây dựng và phát triển trên nền 52 Liễu Giai, Ba Đình, Hà Nội, Việt Nam tảng của Vật lí, Hóa học, Sinh học và Khoa học Trái Đất. Để triển khai hiệu Email: vuonganh02@gmail.com quả Chương trình Giáo dục trung học cơ sở nói chung và giáo dục Khoa học tự nhiên nói riêng cần thiết phải có nhiều điều kiện, trong đó có những yêu cầu về cơ sở vật chất. Thiết kế mô hình, triển khai phòng học bộ môn Khoa học tự nhiên, định hướng thực hành, kết nối và hỗ trợ với hoạt động giáo dục STEM, nghiên cứu Khoa học kĩ thuật dành cho học sinh, vận dụng kiến thức liên môn để giải quyết các vấn đề thực tiễn là một trong những yêu cầu cấp thiết cần triển khai. TỪ KHÓA: Trung học cơ sở; phòng học bộ môn; Khoa học tự nhiên; cơ sở vật chất. Nhận bài 25/8/2020 Nhận bài đã chỉnh sửa 23/9/2020 Duyệt đăng 25/12/2020. 1. Đặt vấn đề các hoạt động học tập khác nhau. HS khám phá thế giới Môn Khoa học tự nhiên (KHTN) được xây dựng và phát tự nhiên, tiếp nhận kiến thức qua việc đọc tài liệu, quan triển trên nền tảng các khoa học Vật lí, Hóa học, Sinh học sát thí nghiệm, thực hành trên TBDH, tiếp nhận kiến thức và khoa học Trái Đất. Đối tượng nghiên cứu của KHTN bằng việc trao đổi, tranh luận qua việc học tập hợp tác theo là các sự vật, hiện tượng, quá trình, những thuộc tính cơ nhóm. GV và HS có thể tổ chức các hoạt động sinh hoạt bản về sự tồn tại, vận động của thế giới tự nhiên. Đồng chuyên đề, tập làm nghiên cứu khoa học trong một khoảng thời, sự tiến bộ của nhiều ngành khoa học khác liên quan thời gian nhất định mà ở phòng học truyền thống không như Toán học, Tin học,... cũng góp phần thúc đẩy sự phát thể thực hiện được. Bài viết này đề xuất mô hình cấu trúc triển không ngừng của KHTN. Vì vậy, KHTN là môn học không gian, hạ tầng cơ sở và mô hình tổ chức hoạt động ở có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển toàn diện của PHBM KHTN trong nhà trường THCS. học sinh (HS), có vai trò nền tảng trong việc hình thành và phát triển thế giới quan khoa học của HS cấp Trung học cơ 2. Nội dung nghiên cứu sở (THCS) [1; tr.3]. 2.1. Căn cứ đề xuất mô hình phòng học bộ môn Khoa học tự nhiên Để thực hiện được mục tiêu chương trình THCS nói Ngày 26 tháng 05 năm 2020, Bộ GD&ĐT đã ban hành chung và chương trình môn KHTN nói riêng, cần có sự Thông tư 13/2020/TT-BGDĐT về “Quy định tiêu chuẩn đổi mới đồng bộ về nội dung, chương trình, sách giáo cơ sở vật chất các trường mầm non, tiểu học, THCS, trung khoa, phương pháp dạy học,… trong đó cần chú trọng đến học phổ thông và trường phổ thông có nhiều cấp học” và các điều kiện đảm bảo thực hiện chương trình như: Cơ Thông tư 14/2020/TT-BGDĐT về “Quy định PHBM của sở vật chất, thiết bị dạy học (TBDH), đội ngũ giáo viên cơ sở giáo dục phổ thông”, trong đó quy định rõ trường (GV),… đặc biệt là cần có những phòng học với cấu trúc THCS có tối thiểu 02 PHBM KHTN [3; tr.15]. Dựa trên không gian, hạ tầng cơ sở, trang bị nội thất, TBDH phù một số văn bản quy phạm pháp luật đã được ban hành về hợp với yêu cầu dạy - học của mỗi môn học, đó là phòng PHBM KHTN, cũng như điều lệ trường THCS và một số học bộ môn (PHBM). yêu cầu đổi mới về cơ sở vật chất đáp ứng Chương trình Đối tượng nghiên cứu của môn KHTN gần gũi với đời Giáo dục phổ thông 2018 mà chúng tôi lấy làm căn cứ để sống hằng ngày của HS. Bản thân các KHTN là khoa học đề xuất mô hình cấu trúc không gian, hạ tầng cơ sở và mô thực nghiệm. Vì vậy, thực hành, thí nghiệm trong phòng hình tổ chức hoạt động của PHBM KHTN. thực hành và PHBM, ở thực địa và các cơ sở sản xuất có vai trò, ý nghĩa quan trọng và là hình thức dạy học 2.2. Cấu trúc không gian và hệ thống kĩ thuật phòng học bộ đặc trưng của môn học này [1; tr.3]. PHBM là phòng học môn Khoa học tự nhiên đặc thù được trang bị, lắp đặt các TBDH chuyên dùng để 2.2.1. Phòng học tổ chức dạy học một hoặc một số môn học theo yêu cầu a. Yêu cầu về không gian chương trình giáo dục [2; tr.1]. Theo Điều lệ trường THCS, mỗi lớp ở cấp THCS PHBM KHTN được thiết kế nhằm tạo điều kiện tối ưu không quá 45 HS. Do đó, diện tích phòng phải đảm để HS được làm việc, tự chiếm lĩnh tri thức thông qua bảo không gian hoạt động cho 45 HS. Đối với PHBM 104 TẠP CHÍ KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM
- Vương Quốc Anh KHTN, diện tích làm việc tối thiểu cho một HS là 1,85m² KHTN cần được lắp hệ thống thông gió tự nhiên và nhân [2; tr.3]. Dựa trên quy định về kích thước PHBM đã được tạo, đồng thời phải có hệ thống thoát khí, mùi, hơi độc; ban hành, chúng tôi đề xuất diện tích PHBM KHTN = Hệ thống máy điều hòa nhiệt độ. 12m x 7,2m = 86,4m² (trong đó, chiều dài: 12m, chiều - Hệ thống phòng cháy và chữa cháy: Trang bị các thiết rộng: 7,2m). bị phòng chống cháy nổ. PHBM KHTN cần phải có một số yêu cầu về không - Có hệ thống cung cấp, thoát nước phục vụ việc chuẩn bị gian như sau: Cửa ra vào bố trí hợp lí, có cửa thông sang thí nghiệm và công tác vệ sinh; Có hệ thống xử lí chất thải. phòng chuẩn bị; Cửa sổ có số lượng đủ, đảm bảo độ thông thoáng; Đường đi lại giữa vị trí của GV với HS và 2.2.2. Phòng chuẩn bị giữa các nhóm HS với nhau thuận tiện; Đường đi lại giữa Phòng chuẩn bị là nơi cất giữ, bảo quản, chuẩn bị bàn HS và các tủ giá đựng đồ dùng học tập, bảng nhóm TBDH. Đồng thời cũng là nơi cải tiến, sửa chữa nhỏ các thuận tiện; Có không gian để bố trí hợp lí các thiết bị thiết bị. Phòng chuẩn bị được bố trí liền kề, có cửa liên trình chiếu của GV như: Máy vi tính, máy chiếu đa năng, thông với PHBM KHTN và có diện tích làm việc từ 12 máy chiếu qua đầu, tivi, video, camera…; Có không gian m² đến 27 m² [2; tr.4]. Chúng tôi đề xuất diện tích phòng để bố trí hợp lí các tủ, giá thí nghiệm trong phòng học; chuẩn bị = 3,75m x 7,2m = 27m² (trong đó, chiều dài: Có không gian để bố trí hợp lí các tủ HS, giá/tủ học liệu, 3,75m, chiều rộng: 7,2m). bình nước; Có không gian để bố trí hợp lí bồn rửa tay, Phòng chuẩn bị phải có không gian khô ráo và thoáng, dụng cụ thí nghiệm. đảm bảo không gian để sắp xếp, bảo quản tại chỗ và b. Yêu cầu về cơ sở hạ tầng lưu chuyển các TBDH giữa PHBM KHTN và kho. Đồng Hạ tầng cơ sở PHBM KHTN bao gồm hệ thống kĩ thuật thời, cần có không gian cho GV và cán bộ phòng thí và hệ thống thiết bị nội thất chuyên dùng trong PHBM nghiệm chuẩn bị tiến hành thử thí nghiệm trước khi KHTN. Ngoài những yêu cầu thiết kế đã được quy định chuyển sang phòng học; Có đường vận chuyển thiết bị trong một số tiêu chuẩn, quy chuẩn liên quan, hạ tầng cơ qua lại PHBM KHTN. sở PHBM KHTN bao gồm các yêu cầu: Phòng chuẩn bị nên bố trí cửa ra vào được mở ở hành - Hệ thống điện: Có đường cấp điện cho bàn GV và các lang. Khu vực chứa thiết bị được bố trí phía bên ngoài. bàn HS, điện cung cấp cho các phương tiện dạy - học; Có Khu vực này được trang bị một hệ thống tủ, giá để bảo hệ thống điều hành, phân phối điện chung cho toàn lớp quản thiết bị; Khu vực chuẩn bị thí nghiệm của GV được cũng như cho từng bàn HS; Mạng lưới điện trong phòng bố trí ở phía trong. phải được thiết kế, lắp đặt đúng và đảm bảo đầy đủ quy Phòng chuẩn bị phải đảm bảo yêu cầu về tiện nghi, định về an toàn điện. vệ sinh học đường, an toàn cháy nổ (hệ thống đèn chiếu - Hệ thống chiếu sáng: Tận dụng tối đa ánh sáng tự sáng chung, chiếu sáng cục bộ, các loại quạt gió, tủ hút, nhiên bằng hệ thống cửa sổ và cửa ra vào; Có hệ thống bình chống cháy, tủ thuốc cấp cứu,...) và có hệ thống đèn điện phục vụ cho những khi ánh sáng tự nhiên không cung cấp, thoát nước phục vụ việc chuẩn bị thí nghiệm đủ; Có hệ thống rèm che khi cần. và công tác vệ sinh. Có hệ thống tủ, giá thí nghiệm để - Hệ thống bàn ghế: Bàn HS: Bàn ghế HS trong các đựng các thiết bị. Hệ thống tủ, giá cần được bố trí thuận PHBM KHTN là loại chuyên dùng, có cấu tạo hợp lí để lợi tối đa cho quá trình dạy - học. Hệ thống tủ đựng các phù hợp với hoạt động thí nghiệm thực hành. Bàn mặt hóa chất nên là tủ có cửa đóng kín, không bị ăn mòn bởi bằng, chiều ngang tối thiểu 60cm, hai chỗ hoặc bốn chỗ. hóa chất, tủ đặt ở gần nơi thông gió, đề phòng trường hợp Bàn được bố trí ổ điện, cầu chì hoặc aptomat bảo vệ. Vị hóa chất rơi vãi trong quá trình lấy ra sử dụng. trí ổ điện và cầu chì bảo vệ không lắp đặt phía trên mặt bàn giúp tận dụng không gian mặt bàn và thuận tiện cho 2.2.3. Sơ đồ phòng học bộ môn Khoa học tự nhiên việc di chuyển sắp đặt bàn với các hình thức dạy - học Theo quy định tại Thông tư 14/2020/TT-BGDĐT ban khác nhau; Ghế HS: Ghế đôn mặt tròn không liền bàn hành về “Quy định PHBM của cơ sở giáo dục phổ thông” để thuận tiện cho việc di chuyển của HS; Bàn GV: Bàn của Bộ GD&ĐT, trường THCS có tối thiểu 02 PHBM phẳng, kích thước khoảng 1m x 1,5m. Bàn được bố trí ổ KHTN. Qua nghiên cứu và xin ý kiến tư vấn chuyên gia, cắm điện, có cầu chì hoặc Aptomat bảo vệ. chúng tôi đưa ra 2 cấu trúc mô hình PHBM KHTN như sau. - Hệ thống bảng: Bảng đủ rộng, chống lóa, có thể thiết a. PHBM KHTN dùng để dạy học các chủ đề Vật lí, kế bảng dài hoặc 2 bảng nhỏ; Bảng phụ, kích thức vừa Khoa học Trái đất (Phòng KHTN 1) phải (80 x 100cm) có chân di chuyển. - Phòng chuẩn bị: Ngoài những yêu cầu chung, phòng - Hệ thống giá, tủ: Có hệ thống tủ, giá thí nghiệm để chuẩn bị của PHBM KHTN 1 cần bố trí bàn để GV chuẩn đựng các thiết bị. Hệ thống tủ, giá cần được bố trí thuận bị dụng cụ và làm thí nghiệm. Bàn được bố trí ổ điện, cầu lợi tối đa cho quá trình dạy - học. Tủ HS là tủ ô nhỏ, là chì. Mặt bàn phẳng, chịu nhiệt, không dẫn điện. Đồng nơi HS để đồ cá nhân khi cần. thời, có một bồn rửa phục vụ công tác vệ sinh phòng, - Hệ thống thông gió/điều hòa không khí: PHBM thiết bị. SỐ ĐẶC BIỆT THÁNG 12/2020 105
- NGHIÊN CỨU LÍ LUẬN - Phòng học: Phòng học của PHBM KHTN 1 được bố trí theo cấu trúc sau: Ở hành lang phía trước có hai cửa ra vào và bốn cửa sổ, phía sau có bốn cửa sổ; có hệ thống rèm cửa để có thể che ánh sáng khi cần thiết; Khu vực bục giảng bố trí phía đối diện với phòng chuẩn bị để GV thuận tiện trong việc di chuyển giữa hai phòng khi cần thiết. Điều này tránh việc HS ngồi học sẽ không bị ảnh hưởng của hoạt động bên khu vực phòng chuẩn bị; Bảng tương Hình 1: Phối cảnh Phòng KHTN 1 tác được bố trí ở chính giữa, bảng viết bố trí ở hai bên. Khu vực của GV: Hệ thống ổ cắm được gắn phía trên bàn - Phòng KHTN 2 (xem Hình 2): làm việc, có hộp bảo vệ. Khu vực HS: Có 3 chậu rửa, vòi nước bố trí ở cuối phòng học; Bàn HS 4 chỗ ngồi có khả năng chống chịu nhiệt, hóa chất, cơ học, đảm bảo thuận lợi vệ sinh và bảo dưỡng; Bố trí 12 bàn kê làm hai dãy. Nếu số HS ít thì có thể giảm bớt số bàn; Hệ thống ổ cắm điện được gắn ở phía trên bàn, có hộp bảo vệ; Có đường thoát nước và hệ thống xử lí chất thải; Có hệ thống thông gió nhân tạo, máy điều hòa không khí; Khu vực hành lang có thể bố trí tủ đựng một số dụng cụ đặc trưng của bộ môn hoặc một số sách và tài liệu tham khảo. b. PHBM KHTN dùng để dạy học các chủ đề Hóa học, Sinh học (Phòng KHTN 2) - Phòng chuẩn bị: Ngoài những yêu cầu chung, phòng chuẩn bị của PHBM KHTN 2 có khu vực chứa hóa chất được bố trí, sắp xếp, bảo quản trong tủ kín để không làm ảnh hưởng, phá hủy các TBDH khác. Đồng thời phải có hệ thống thoát khí thải, mùi và hơi độc; có đường thoát nước và hệ thống xử lí chất thải. - Phòng học: Phòng học của PHBM KHTN 2 ngoài những yêu cầu đã được nêu ở PHBM KHTN 1 cần bổ sung một số yêu cầu sau: Khu vực của GV: Hệ thống chậu rửa, vòi nước, đường thoát nước được gắn với bàn làm việc; Khu vực HS: Hệ thống chậu rửa, vòi nước, đường thoát nước gắn với bàn học. Phối cảnh 3d PHBM KHTN: - Phòng KHTN 1 (xem Hình 1). Hình 2: Phối cảnh Phòng KHTN 2 2.3. Tổ chức hoạt động ở phòng học bộ môn Khoa học tự nhiên 2.3.1. Quản lí phòng học bộ môn Khoa học tự nhiên Để khai thác có hiệu quả PHBM KHTN, trước hết ban giám hiệu phải bố trí sắp xếp GV hợp lí; Bố trí sắp xếp thời khóa biểu một cách khoa học nhất để tạo điều kiện cho GV không trùng giờ, các tiết học thực hành thí nghiệm không trùng nhau, HS phải di chuyển ít nhất. Ban giám hiệu và tổ chuyên môn dựa vào nội quy chung của nhà trường và đặc thù riêng của PHBM KHTN để soạn thảo những nội quy, quy định cụ thể về quyền lợi, nghĩa vụ của GV và HS trong quá trình khai thác, sử dụng và bảo quản PHBM KHTN. PHBM KHTN phải có đầy đủ các loại sổ sách: Sổ quản lí tài sản; Sổ đăng kí sử dụng PHBM KHTN; Sổ mượn và trả thiết bị; Sổ nhật kí PHBM KHTN. 106 TẠP CHÍ KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM
- Vương Quốc Anh Ban giám hiệu, tổ chuyên môn, cán bộ phụ trách tổ chức nhiều hình thức học tập khác nhau cho HS: Hoạt PHBM cũng cần tổ chức sắp xếp bố trí PHBM KHTN động cá nhân, cặp đôi, nhóm nhỏ, cả lớp. một cách khoa học, hợp lí. GV có thể thiết kế bài giảng bằng chương trình Đối với phòng chuẩn bị: Khu vực chứa thiết bị: Cần Microsoft Power Point hoặc một số phần mềm soạn bài bố trí các tủ, giá thí nghiệm hợp lí; Sắp xếp thiết bị các giảng điện tử như: Violet, Adobe Presenter… để hỗ trợ môn học theo loại hình thiết bị: Khu vực tranh ảnh, mô trong quá trình tổ chức hoạt động. Quá trình thiết kế cần hình, dụng cụ,…; Sắp xếp các TBDH theo nội dung từng chọn những nội dung cô đọng nhất như những tiêu đề, phần học: Thiết bị môn Vật lí, Hóa học, Sinh học, Khoa câu hỏi, các kết luận. học Trái Đất…; Sắp xếp các TBDH theo từng lớp học; GV có thể sử dụng nhiều loại hình thiết bị để dạy trong Sắp xếp TBDH theo vật liệu: Không để chung đồ thủy một tiết, một phần hoặc một vấn đề nào đó. tinh với các đồ kim loại,…; Cần ghi kí hiệu và tên các GV cần làm thí nghiệm cũng như kiểm tra TBDH trước TBDH để dễ tìm trong khi sử dụng; Khu vực chuẩn bị thí khi lên lớp ít nhất một ngày: Với các phương tiện nghe nghiệm: Đối với khu vực chuẩn bị thí nghiệm, cần dành nhìn, GV kiểm tra có hoạt động bình thường không, nếu một diện tích thích hợp để cho GV và cán bộ thí nghiệm có sự cố thì tìm cách khắc phục hoặc điều chỉnh cho phù chuẩn bị thí nghiệm trước khi lên lớp. Nếu trường nào có hợp; Làm thí nghiệm kiểm tra: Làm cẩn thận tất cả các điều kiện về diện tích mặt bằng thì bố trí một diện tích để thí nghiệm sẽ được thực hiện trong tiết học tới. Trong tủ, giá đựng các dụng cụ đã chuẩn bị cho giờ học sắp tới quá trình làm thí nghiệm, GV tìm ra những yếu tố ảnh ngay kề bên với phòng học để nhanh chóng và thuận tiện hưởng tới thành công hay thất bại của thí nghiệm để điều cho việc triển khai, tổ chức hoạt động dạy học. chỉnh, khắc phục và có những lưu ý cho HS trong quá Đối với phòng học: Ngoài khu vực bục giảng của GV, trình các em làm thí nghiệm. Đồng thời, thông qua việc khu vực để bàn ghế cho HS, có thể trang bị một số tủ kiểm tra các thí nghiệm, GV sẽ có những sáng tạo mới kính nhỏ với một số sách về chuyên môn để tham khảo, để thí nghiệm thành công hơn. Trong một số trường hợp, treo một số tranh ảnh đặc trưng của bộ môn, chân dung GV phải điều chỉnh giáo án của mình cho phù hợp. GV các nhà bác học tiêu biểu. Đối với các thiết bị nghe nhìn có thể thực hiện thí nghiệm hoặc hướng dẫn HS tổ chức thường xuyên sử dụng thì bố trí ngay ở phòng học ở vị thực hiện thí nghiệm theo kế hoạch đề ra. trí thích hợp để thuận tiện sử dụng, không bị ảnh hưởng - Đối với cán bộ phụ trách PHBM KHTN (nhân viên thiết bị, thí nghiệm): Cán bộ phụ trách PHBM KHTN tới việc đi lại trong phòng và tầm quan sát của HS. Máy cần chuẩn bị TBDH của GV bộ môn đã đăng kí. Với chiếu đa năng có thể bố trí treo cố định trên trần; Các những TBDH nghe nhìn, nếu được dùng chung với nhiều thiết bị không thường xuyên sử dụng hoặc thiết bị dùng môn học thì phải yêu cầu GV đăng kí sớm hơn để có kế chung thì bố trí trong tủ đẩy để dễ dàng di chuyển và hoạch phân bổ chung cho không bị chồng chéo; Kiểm tra không bị ảnh hưởng tới chất lượng của thiết bị. chất lượng các TBDH. Khắc phục những hư hỏng nhỏ. Với những hư hỏng không tự khắc phục được thì báo cáo 2.3.2. Tổ chức dạy học và đề nghị sửa chữa khắc phục kịp thời; Làm thí nghiệm PHBM KHTN được sử dụng để tổ chức dạy học các nội kiểm tra; Cùng với GV bố trí, sắp xếp các dụng cụ thí dung về thí nghiệm thực hành theo yêu cầu của chương nghiệm vào trong các tủ để ở phòng học. Nên phân chia trình môn Vật lí, Hóa học, Sinh học; hoạt động giáo dụng cụ theo các nhóm thí nghiệm và đánh số nhóm để dục STEM; hoạt động nghiên cứu khoa học; hoạt động HS thuận tiện trong quá trình sử dụng. ngoại khóa. Tùy vào điều kiện cơ sở vật chất, TBDH và - Đối với HS: Đối với mỗi tiết học học ở PHBM, HS phương pháp dạy học mà GV xây dựng kế hoạch dạy học cần nắm vững các kiến thức cơ bản đã học; Ôn tập bài cũ, chuẩn bị bài mới và các yêu cầu mà GV đã giao; Chuẩn cụ thể trước khi tổ chức dạy học trong PHBM KHTN. bị những đồ dùng cần thiết phục vụ bài học. Công việc chuẩn bị khi tổ chức dạy học trong PHBM GV tổ chức hoạt động dạy và học theo tiến trình đã KHTN như sau: soạn thảo. Tuy nhiên, tùy vào thực tế dạy - học mà có - Đối với GV: Để tổ chức dạy học có hiệu quả trước những điều chỉnh cho phù hợp. Về nguyên tắc trong một hết GV cần đăng kí kế hoạch sử dụng PHBM với cán bộ tiết học bất kì có thí nghiệm hoặc không có thí nghiệm, phụ trách PHBM KHTN để cán bộ phụ trách chuẩn bị GV có thể tổ chức các hoạt động sau: Hoạt động GV với dụng cụ. tất cả HS; Hoạt động của cá nhân mỗi HS; Hoạt động cặp Việc thiết kế bài giảng (soạn giáo án) cũng cần được đôi (02 HS); Hoạt động nhóm nhỏ HS. chuẩn bị như khi chuẩn bị tổ chức dạy học trong lớp học GV chia lớp HS thành các nhóm, tối thiểu là 6 nhóm. thông thường. Nếu có điều kiện thì số nhóm có thể nhiều hơn, khoảng 4 Về tổ chức hoạt động: Trong một tiết học, GV có thể HS/nhóm. Các HS ngồi cùng một bàn hoặc hai bàn liền SỐ ĐẶC BIỆT THÁNG 12/2020 107
- NGHIÊN CỨU LÍ LUẬN nhau ở trong cùng một nhóm. Trong một nhóm có cả HS 2.4.2. Thiết bị phòng học bộ môn Khoa học tự nhiên nam, HS nữ, có HS khá giỏi, trung bình, yếu. a. TBDH Khi HS đang làm việc cá nhân hoặc làm việc chung cả TBDH của PHBM KHTN cần được trang bị đồng bộ lớp chuyển sang hoạt động nhóm nên HS không phải di với mức độ tối đa nhưng không trùng lặp. Với TBDH chuyển nhiều, HS trong cùng bàn tạo thành một nhóm bộ môn, cần trang bị theo danh mục TBDH tối thiểu do hoặc HS ở hai bàn liền nhau tạo thành một nhóm. Khi đó, Bộ GD&ĐT ban hành. Bên cạnh việc đảm bảo TBDH HS ở bàn trên chỉ cần quay ngược lại làm việc với HS ở tối thiểu, khuyến kích các trường kết nối mạng Internet, bàn dưới. Việc sử dụng ghế đôn mặt tròn tạo điều kiện sử dụng máy tính, màn chiếu, trang bị một số phần mềm thuận lợi cho HS thay đối tư thế, vị trí ngồi cũng như việc dạy học chuyên dụng và thiết bị công nghệ tin học hỗ di chuyển. Trong quá trình học tập, căn cứ vào thực tế mà trợ việc dạy học như thiết bị nghe nhìn, bảng tương tác, GV có thể phân chia lại nhóm cho phù hợp. học liệu điện tử, máy tính cá nhân, máy in 3D,… Ngoài ra, nên khuyến khích, động viên GV tự làm TBDH như 2.3.3. Hoạt động ngoại khóa, nghiên cứu khoa học Ngoài việc tổ chức hoạt động dạy - học trong chương tranh ảnh, mô hình, thiết bị, dụng cụ,… bổ sung vào kho trình chính khóa, tổ nhóm chuyên môn có thể tổ chức thiết bị chung của trường và của PHBM. một số hoạt động ngoại khóa cho GV và HS. Mỗi hoạt b. Thiết bị nội thất chuyên dùng động học cần được thiết kế rõ ràng về mục đích, nội dung Các thiết bị nội thất chuyên dùng trong PHBM KHTN và sản phẩm học tập mà HS phải hoàn thành. Tổ chức cần được trang bị theo yêu cầu của Thông tư 14/2020/ cho HS có say mê khoa học thành lập câu lạc bộ nghiên TT-BGDĐT ban hành về “Quy định PHBM của cơ sở cứu khoa học, câu lạc bộ STEM. Để thiết kế được các giáo dục phổ thông”. Với các trường điều kiện kinh tế hoạt động STEM cho HS, đòi hỏi sự trao đổi, phối hợp còn khó khăn, có thể tận dụng hệ thống thiết bị nội thất giữa các GV bộ môn. Trong hoạt động STEM đó, GV cũ (cải tạo, sửa chữa), xây dựng kế hoạch mua sắm bổ các bộ môn cần làm rõ những kiến thức mà môn học của sung để hoàn thiện (nguồn kinh phí có thể huy động từ mình tác động [4; tr. 50]. Sau khi triển khai các hoạt động xã hội hóa và ngân sách nhà nước). STEM, GV cần phân tích, giải thích cho HS về kiến thức của từng môn học mà HS đã được tìm hiểu, khám phá 3. Kết luận thông qua hoạt động có trong nội dung bài học. HS cũng PHBM KHTN đóng vai trò quan trọng trong quá trình có thể cùng nhau nghiên cứu thêm các thí nghiệm ngoài dạy - học môn KHTN ở trường THCS. Việc tổ chức chương trình chính khóa, nghiên cứu trao đổi về thiết bị hoạt động dạy - học trong PHBM KHTN góp phần tăng tự làm, tự chế hay tổ chức thảo luận về một vấn đề khó cường năng lực chuyên môn cho GV, phát triển kĩ năng, trong học tập cũng như các phát minh, ứng dụng mới năng lực cho HS. Căn cứ vào mô hình PHBM KHTN trong đời sống kĩ thuật. đã nghiên cứu đề xuất, các trường THCS có thể áp dụng 2.4. Một số gợi ý về trang bị phòng học bộ môn Khoa học tự một cách linh hoạt vào điều kiện cụ thể của trường. Đối nhiên với các trường THCS đã xây dựng PHBM Vật lí, Hóa 2.4.1. Số lượng phòng học bộ môn Khoa học tự nhiên học, Sinh học mà không thể cải tạo theo mô hình đề xuất, Để đảm bảo yêu cầu dạy học môn KHTN ở trường có thể giữ nguyên các PHBM hiện tại và đánh số theo THCS, chúng tôi đề xuất số lượng PHBM KHTN tối thứ tự. Ví dụ: PHBM KHTN 1 (dùng dạy học chủ đề Vật thiểu ở mỗi cấp độ, khu vực trường như sau (kết hợp lí, Khoa học Trái Đất), PHBM KHTN 2 (dùng dạy học giữa văn bản quy định về số lượng phòng học và yêu cầu chủ đề Hóa học, Sinh học),… Đối với các trường THCS của môn KHTN): có PHBM Vật lí, Hóa học, Sinh học liền kề nên cải tạo, sửa chữa thành PHBM KHTN theo mô hình đề xuất. Đối Cấp độ trường Tiêu chuẩn Tiêu chuẩn Tiêu chuẩn với các trường THCS xây mới nên thiết kế và xây dựng cơ sở vật cơ sở vật cơ sở vật PHBM KHTN đủ số lượng theo các tiêu chuẩn, thông tư Khu vực chất tối thiểu chất mức chất mức độ 1 độ 2 về PHBM và theo mô hình mà nhóm nghiên cứu đề xuất. Những trường có điều kiện kinh tế còn khiêm tốn mà Trung du, đồng 02 phòng 03 phòng 04 phòng có dư phòng học thông thường thì có thể cải tạo thành bằng, thành phố PHBM KHTN dựa trên mô hình đã đưa ra. Khi thực hiện Miền núi, vùng sâu, phương án này, ta phải chấp nhận cấu trúc và không gian 01 phòng 01 phòng 02 phòng hải đảo sẵn có. Nếu một trường có từ hai PHBM KHTN trở lên Đối với các trường THCS có nhiều điểm trường thì mỗi điểm thì nên bố trí sát nhau để dùng chung một phòng chứa trường cần có tối thiểu 01 PHBM KHTN thiết bị và chuẩn bị thí nghiệm. 108 TẠP CHÍ KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM
- Vương Quốc Anh Tài liệu tham khảo [1] Bộ Giáo dục và Đào tạo, (2018), Chương trình Giáo dục [4] Tăng Minh Dũng - Nguyễn Thị Nga - Lê Thái Bảo Thiên phổ thông môn Khoa học tự nhiên. Trung, (2017), Thiết kế hoạt động STEM: Sự cần thiết [2] Bộ Giáo dục và Đào tạo, (26/5/2020), Thông tư số phải hợp tác giữa giáo viên các bộ môn, Hội thảo khoa 14/2020/TT-BGDĐT ban hành Quy định phòng học bộ học Giáo dục STEM trong Chương trình Giáo dục phổ môn của cơ sở giáo dục phổ thông. thông mới. [3] Bộ Giáo dục và Đào tạo, (26/5/2020), Thông tư số [5] Bộ Giáo dục và Đào tạo, (28/3/2011), Thông tư số 13/2020/TT-BGDĐT ban hành Quy định tiêu chuẩn cơ 12/2011/TT-BGDĐT ban hành Điều lệ trường trung học sở vật chất các trường mầm non, tiểu học, trung học cơ cơ sở, phổ thông và trường phổ thông có nhiều cấp học. sở, trung học phổ thông và trường phổ thông có nhiều [6] Bộ Khoa học và Công nghệ, (2011), Tiêu chuẩn Quốc gia cấp học. TCVN 8794:2011, Trường Trung học - Yêu cầu thiết kế. A MODEL OF NATURAL SCIENCE CLASSROOMS IN SECONDARY SCHOOLS Vuong Quoc Anh The Vietnam National Institute of Educational Sciences ABSTRACT: Natural Science is a subjects that is developed on the basis 52 Lieu Giai, Ba Dinh, Hanoi, Vietnam of Physics, Chemistry, Biology and Earth Science. In order to effectively Email: vuonganh02@gmail.com implement the secondary education program in general and the natural science education in particular, many conditions, including the material facilities are required. Designing models, creating classrooms for teaching Natural Science subject, orienting on practice, connecting and supporting with STEM education, scientific and technical research for students, applying interdisciplinary knowledge to solve practical problems is considered as the urgent requirements to be implemented. KEYWORDS: Secondary education; subject room; Natural Science; material facilities. SỐ ĐẶC BIỆT THÁNG 12/2020 109
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học