Xem mẫu
- 1 2
Công trình ñư c hoàn thành t i
B GIÁO D C VÀ ĐÀO T O Đ I H C ĐÀ N NG
Đ I H C ĐÀ N NG
Ngư i hư ng d n khoa h c: PGS.TS. PHAN HUY KHÁNH
HUỲNH THI U DUY
Ph n bi n 1: PGS.TS. TR N QU C CHI N
NG D NG CÔNG NGH TRI TH C
Ph n bi n 2: PGS.TS. ĐOÀN VĂN BAN
TR GIÚP ĐÀO T O NGÀNH NGH CÔNG
NGH CAO
Lu n văn ñư c b o v t i H i ñ ng ch m Lu n văn
t t nghi p th c sĩ k thu t h p t i Đ i h c Đà N ng vào ngày 03
Chuyên ngành : KHOA H C MÁY TÍNH
tháng 03 năm 2012
Mã s : 60.48.01
TÓM T T LU N VĂN TH C SĨ K THU T
Có th tìm hi u lu n văn t i:
• Trung tâm Thông tin - H c li u, Đ i h c Đà N ng
• Trung tâm H c li u, Đ i h c Đà N ng
Đà N ng - Năm 2012
- 3 4
M Đ U 2. M c ñích- nhi m v c a ñ tài
1. B i c nh xu t x c a ñ tài Đ tài “ ng d ng công ngh tri th c tr giúp ñào t o ngành
Trong giai ño n hi n nay v i s phát tri n ñi lên c a n n kinh ngh công ngh cao” nh m t o ra kho tri th c và h th ng cho phép
t ñ t nư c, và ñ nh hư ng ñ t nư c ñ n năm 2020 cơ b n tr thành qu n lý, c p nh t và khai thác có hi u qu ñ tr giúp h c sinh, sinh
nư c Công nghi p ñòi h i ngu n lao ñ ng cung ng cho doanh nghi p viên h c t p t t hơn, giáo viên có cơ s tham kh o và nghiên c u
là r t l n, và ñ c bi t là ngu n lao ñ ng có ch t lư ng tay ngh cao chuyên sâu hơn, v n d ng hi u qu trong gi ng d y.
ñáp ng ñư c các yêu c u c a nhà tuy n d ng lao ñ ng. Hi n nay Nhi m v c th c a ñ tài:
Khu kinh t Dung Qu t ñang ñư c xây d ng và m r ng,. ñ n năm Tìm hi u các khuy t t t hàn, nguyên nhân gây nên và các bi n
2020 gi i quy t vi c làm cho hơn 50.000 lao ñ ng, pháp kh c ph c theo các phương pháp và k thu t hàn công ngh cao;
Trư ng Cao ñ ng ngh K thu t Công ngh Dung là nơi ñào Xây d ng kho d li u có kh năng c p nh t và truy xu t có chi u
ngh cho hàng ngàn nh ng công nhân ñang có m t trong các nhà máy, sâu v tri th c liên quan ñ n các khuy t t t hàn, nguyên nhân gây nên
xí nghi p không ch Khu kinh t Dung Qu t mà trên ñ a bàn các Khu và các bi n pháp kh c ph c theo phương pháp và k thu t hàn công
công nghi p, Khu kinh t các t nh thành khác. ngh cao;
V i phương châm “Đào t o ña ngành ngh , ñào t o có ch t Xây d ng h Q&A tr giúp h c t p;
lư ng g n v i nhu c u c a Doanh nghi p”, ñào t o con ngư i có ki n Xây d ng h th ng c p nh t ñ làm giàu kho tri th c;
th c, k năng th c hành t t, ñáp ng nhu c u phát tri n kinh t xã h i. H tr khai thác d li u t giáo trình gi ng d y, chuyên gia,
Tuy nhiên hi n nay Nhà trư ng v n chưa có mô hình h tr gi ng d y Internet.
và h c t p hi u qu . Công tác gi ng d y v n s d ng ña s phương 3. Đ i tư ng và ph m vi nghiên c u
pháp truy n th ng ñi u này d n ñ n m t s b t c p. Bên c nh ñó trang Đ i tư ng nghiên c u:
thi t b , phôi li u th c hành h n ch , hơn n a vi c h c ngh và làm Tri th c, kho tri th c, các khuy t t t hàn, nguyên nhân gây nên
ngh luôn c n s chia s kinh nghi m c a ngư i trong ngh ñ sinh và các bi n pháp kh c ph c theo phương pháp hàn công ngh cao,
viên có thêm ki n th c, k năng . phương th c qu n lý và v n hành kho tri th c, h th ng h i ñáp t
V y t nh ng v n ñ trên lu n văn ñi vào xây d ng m t h ñ ng Q&A (Questions Anwsering).
th ng tr giúp nh m h tr trong công tác ñào t o ngh công ngh cao Ph m vi nghiên c u:
và ñ c bi t là ngh hàn ph c v t i Trư ng Cao ñ ng ngh KTCN Nghiên c u các khuy t t t hàn, phương pháp hàn công ngh cao,
Dung Qu t, cũng như các cơ s ñào t o ngh hàn ñ gi i quy t nh ng qu n lý và v n hành kho tri th c, h Q&A tr giúp h c t p,.
b t c p và h n ch trên. 4. Phương pháp nghiên c u
Cơ s nghiên c u c a ñ tài:
- 5 6
Cơ s lý thuy t:
Các mô hình t ch c d li u; tri th c và qu n lý tri th c; Các CHƯƠNG 1 - PHÂN TÍCH HI N TR NG
khuy t t t hàn ñư c áp d ng b i các phương pháp và k thu t hàn công 1.1. V n ñ tuy n sinh
ngh cao theo h th ng các tiêu chu n hàn Vi t Nam và Qu c t . T năm 2008 ñ n nay s lư ng h c sinh ñăng ký d tuy n vào
Cơ s th c ti n: Trư ng gi m xu ng theo h ng năm,
Các ng d ng Ontology; H Q&A .
5. Ý nghĩa khoa h c và th c ti n c a ñ tài
V Khoa h c: Đ tài s ñưa ra m t h th ng, trên cơ s h th ng h i
ñáp (Question Answering) trong vi c tr giúp ñào t o ngh hàn công
ngh cao t o ti n ñ cơ s cho nh ng nghiên c u ng d ng các chuyên
ngh khác trong trong môi trư ng làm vi c ñ c h i và nh ng ngh
thi u cơ s v t ch t, trang thi t b như m t nư c ñang phát tri n như
Vi t Nam.
V th c ti n: Đ tài t o ra ñư c kho d li u tr giúp cho h c sinh,
sinh viên, h c t p m t cách hi u qu , n m b t ñư c ki n th c, kinh
nghi m ngh nghi p thông qua h th ng vi c chia s tri th c t giáo
viên, tài li u sách, các chuyên gia trong ngh , internet. Tích h p ñư c S lư ng h c sinh trúng tuy n th c h c không ñ t 2/3 % s
các ki n th c t Internet, các chuyên gia, kinh nghi m c a nh ng lư ng ch tiêu c a Nhà trư ng, ch t lư ng ñ u vào c a h c sinh y u, t
ngư i quan tâm ñ n lĩnh v c hàn công ngh cao, h th ng s tr l i l h c sinh T t Nghi p THCS/THPT ñ u vào chi m ph n ñông, năm
câu h i rõ ràng, t ñó giúp cho ngư i h c có ñư c ki n th c ngh 2009 là 546/845(t ng h c sinh); năm 2010 là: 455/765(hs). Vi c ñào
nghi p t o ñ t ch t lư ng so v i yêu c u c a nhà tuy n d ng là khó khăn, vì ý
6. B c c c a lu n văn th c h c t p c a các em trong ñ tu i này, năng l c h c t p là y u.
Báo cáo c a lu n văn ñư c t ch c thành 3 chương như sau : 1.2. Công tác ñào t o g n v i nhu c u gi i quy t vi c làm
Chương 1: Phân tích hi n tr ng Trong th i gian ñ n Khu kinh t Dung Qu t ti p t c phát tri n,
Chương 2: Xây d ng kho tri th c tr giúp ñào t o ngh hàn và m r ng t 21.000ha lên 45.000ha, Thành ph Công nghi p V n
công ngh cao Tư ng ñư c Chính ph ñ u tư và ti p t c xây d ng, t ng bư c tr
Chương 3: Cài ñ t và th nghi m h th ng. thành h t nhân tăng trư ng c a vùng kinh t tr ng ñi m Mi n Trung
- 7 8
B ng 1.2 Nhu c u lao ñ ng trong các năm ti p theo t i KKT d ng lao ñ ng”). Vì v y tác gi ch n ngh hàn công ngh cao cho vi c
Dung Qu t nghiên c u xây d ng h th ng tr giúp trong công tác ñào t o.
Yêu c u xây d ng h th ng tr giúp
Trình ñ Năm Năm Năm Năm Năm Năm
Hi n nay Nhà trư ng v n chưa có h th ng nào ñ tr giúp
2011 2012 2013 2014 2015 2020
trong công tác ñào t o ngh hàn công ngh cao, ñ ñáp ng yêu c u
Trên ñ i h c 100 150 200 250 300 700
ch t lư ng ñào t o c a nhà trư ng và nhu c u c a nhà tuy n d ng c n
Đ i h c, cao ñ ng 3.000 3.500 4.200 4.800 5.800 11.300 s tr giúp c a h th ng tr giúp h c t p.
Trung c p, CNKT 5.430 6.300 7.250 8.900 10.650 30.000 Sinh viên h c t p ñư c các ki n th c ngh nghi p t kinh
Bên c nh ñó hi n nay v i m t s mô ñun ngh thi u các trang thi t b nghi m chuyên gia, giáo viên và nh ng ngư i quan tâm ñ n ngh .
v t d ng th c hành cũng như chia s kinh nghi m th c ti n, ñi u này H th ng ñ m b o vi c ti p nh n, s d ng hi u qu tri th c
ñã gây khó khăn v i giáo viên gi ng d y và h c sinh h c t p. m i, t o ra môi trư ng h c t p thu n l i cho ngư i h c.
Đ ñáp ng ñư c yêu c u ñ ra c a Nhà trư ng là ñào t o có 1.4. Bài toán ñào t o ngh hàn công ngh cao
ch t lư ng, song trang thi t b , v t li u th c hành, tài li u gi ng d y 1.4.1. Tìm hi u n i dung chương trình ñào t o
v n chưa ñáp ng ñư c yêu c u c a nhà s d ng lao ñ ng. Vì v y 1.4.1.1. Gi i thi u hàn công ngh cao
thư ng các công ty tuy n d ng ph i ñào t o l i ñ ñáp ng yêu c u. Hàn là quá trình công ngh s n xu t các k t c u không tháo
1.3. Đ c thù ñào t o các ngành ngh công ngh cao ñư c t kim lo i, h p kim lo i màu và và các v t li u khác, b ng s
Giáo viên gi ng d y chưa ti p c n ñư c các h th ng trang nóng ch y có th liên k t ñư c h u h t kim lo i và h p kim có chi u
thi t b th c hành ñ c bi t là ngh hàn công ngh cao, vì th c t trang dày b t kỳ, sau khi b m t k t tinh t o thành m i hàn nguyên kh i có
thi t b th c hành, phôi li u r t ñ t ti n nên Nhà trư ng khó có th ñáp c u trúc chi ti t là m t..
ng ñư c so v i s trang b c a Nhà máy, Xí nghi p s n xu t..., bên S khác nhau gi a hàn công ngh cao v i hàn thông thư ng,
c nh ñó phòng xư ng ch t h p cũng là v n ñ quan tâm. hàn công ngh cao v i vi c s d ng các trang thi t b , máy móc hi n
Hi n nay v i nhu c u s d ng ngu n lao ñ ng ngh hàn có ñ i ñ hàn nh ng c u ki n ph c t p, v t li u dày, các thi t b ch u l c,
trình ñ tay ngh cao, công nhân k thu t có tay ngh ñáp ng nhu c u ch u nén. Hàn thông thư ng thì ch hàn v t d ng ñơn gi n, m i hàn
lao ñ ng trên ñ a bàn các khu công nghi p, kinh t , Nhà máy, Xí không ñ m b o ñ i v i thi t b ch u l c, ch t lư ng m i hàn kém.
nghi p là r t l n bên c nh ñó ngh hàn công ngh cao r t khan hi m 1.4.1.2. Gi i thi u chương trình ñào t o
ñ xu t kh u lao ñ ng nư c ngoài (ngu n theo C c trư ng C c Qu n Chương trình ñào t o ngh hàn công ngh cao ñư c áp d ng
lý lao ñ ng ngoài nư c- B LĐ-TB-XH”. “Trích ngu n thông tin tuy n vào gi ng d y hi n t i ñư c xây d ng trên cơ s chương trình khung
c a T ng c c d y ngh .
- 9 10
1.4.1.3. V n ñ tr giúp Đ i v i s tr giúp nh ng kinh nghi m c a giáo viên gi ng
Trong quá trình h c t p sinh viên cơ b n ñã n m b t ñư c d y, chuyên gia trong ngh khi ch t o s n ph m.
nh ng ki n th c ngh như s d ng ñư c trang thi t b h tr th c Ví d : Thông qua vi c nh n d ng khuy t t t s n ph m, t ñó
hành, các phương pháp hàn và k thu t hàn như: chu n b phôi li u ñưa ra nguyên nhân gây nên khuy t t t ch ng mép và hư ng kh c
các d ng c thi t b hàn, ño kích th c, tính toán các công th c ch n ph c khuy t t t ñó.
ch ñ hàn, dây hàn, thu c hàn, s d ng b o hi m b o v m t… Nh n d ng:
Đ i v i môi trư ng h c t p khi ñi vào quá trình ch t o s n Kim lo i hàn ch y tràn trên mép hàn, song không nóng ch y
ph m ñ i v i h p kim nhôm, h p kim ñ ng, các phôi s d ng r t ñ t ñ k t dính.
ti n, nên không ñáp ng ñ phôi li u th c hành, m t s phôi li u cho Nguyên nhân:
hàn các lo i bình áp l c, ng ..., sinh viên không th c hành ñư c trên T c ñ d ch chuy n không ñúng, góc hàn sai.
v t li u này. Vì v y khi th c hành d x y ra khuy t t t hàn, làm h ng Đư ng kính que hàn quá l n, dòng ñi n hàn quá th p
s n ph m ch t o. H u qu gây nên n t
Trong môi trư ng th c ti n ngh nghi p cũng thư ng x y ra Khuy t t t
v n ñ khuy t t t khi hàn như: ng m x , thi u ch y, r khí d n ñ n m i Ch ng mép
hàn không ñ m b o, ch t lư ng s n ph m không t t, nh hư ng quá Bi n pháp kh c ph c:
trình s n xu t c a Công ty. Nguyên nhân sinh viên không th n m Đi u ch nh thông s hàn phù h p
ñư c các tính năng c a h p kim lo i màu, các lo i bình, ng, k thu t Sinh viên n m ki n th c các nguyên nhân d n ñ n khuy t t t
áp d ng trong khi hàn, k thu t x lý cũng như kinh nghi m ngh . khi hàn và cách kh c ph c ñ ñ t ñư c ch t lư ng m i hàn.
Yêu c u tr giúp là vi c phát hi n và tìm ra các nguyên 1.4.2. Xây d ng h th ng tr giúp ñào t o
nhân x y ra khuy t t t hàn ñ t ñó sinh viên có th n m rõ ñư c Nh m thu n ti n trong vi c xây d ng h th ng c a kho tri
ki n th c khi hàn, x lý, kh c ph c ñ t ch t lư ng m i hàn, trách s c th c và ng d ng c a ñ tài, s tr giúp d a trên cơ s ph n ngh
x y ra t o ra s n ph m có ch t lư ng không ñ m b o. thu c lĩnh v c Hàn công ngh cao t i Trư ng Cao ñ ng ngh K thu t
1.4.1.4. Các ki n th c c n tr giúp Công ngh Dung Qu t ñang ñư c áp d ng trong gi ng d y .
Là nh ng thông tin tr l i cho nh ng câu h i mà ngư i s Trong gi ng d y giáo viên và sinh viên có th tương tác,
d ng c n. Nh ng thông tin này s giúp cho ngư i h c n m rõ ñư c các hư ng d n h c t p cùng v i h th ng thông qua Internet.
ki n th c c n thi t trong vi c h c t p c a mình, ñ hi u, d hình dung, 1.4.3. Mô hình bài toán tr giúp ñào t o
ñ t ñư c k năng c n thi t giúp ích cho ngh nghi p.
- 11 12
T nh ng yêu c u trên mô hình h th ng ñư c xây d ng trên 1.5. Phân tích h th ng c p và qu n lý kho tri th c
cơ s có ba thành ph n cơ b n: Ngu n d li u, h th ng chính tr 1.5.1. H th ng c p nh t kho tri th c
giúp, ngư i s d ng. 1.5.2. H th ng qu n lý và khai thác kho tri th c
T o ra môi trư ng giao ti p theo cách th c c a h chuyên gia.
Internet Gi y Ngư i dùng gõ câu h i t bàn phím, h th ng s t o m t danh
sách các câu h i liên quan, ngư i dùng ch n câu h i, h th ng s tìm
D li u ki m tr l i theo các câu h i tương ng.
Internet
Các kh i ch c năng
So n th o B thu n p Kho d Ngư i qu n tr c p nh t
tri th c tri th c li u thông tin
Qu n tr
tri th c Ch c năng hi n th
các s ki n
Giao di n H th ng Q&A ( phân Internet
Kho tri
NSD tích, trích l c, chi t xu t th c
Tr l i
câu tr l i)
Ngư i Ngư i tra c u Chi t xu t
dùng thông tin thông tin
Hình 1.2 Mô hình bài toán tr giúp ñào t o
Tùy theo ch th là d ng nào mà máy ch web s cung c p các Hình 1.6 Mô hình qu n lý và khai thác kho tri th c
trang web và cách th c tương tác phù h p. T ng k t chương 1
1.4.4. T ch c cơ s d li u Như v y chương này, chúng ta ñã phân tích hi n tr ng công
Kho d li u thu th p t tài li u Internet, sách, giáo trình gi ng tác tuy n sinh, nh ng khó khăn trong công tác ñào t o ngành ngh ,
d y các kinh nghi m c a chuyên gia trong ngh , t t c ñư c x lý, nh ng v n ñ c n h th ng tr giúp trong công tác h c t p ñ sinh viên
trích l c và ñưa vào kho d li u. có th nâng cao ki n th c, có ñư c kinh nghi m trong ngh , t ñó xây
Vi c tr giúp trong ñào t o ngh hàn công ngh cao giúp cho d ng h th ng s ng d ng tr giúp cho sinh viên h c t p.
ngư i h c n m ñư c các ki n th c bài h c, n m b t ñư c nguyên nhân
gây ra khuy t t t hàn khi ti n hành ch t o ng d ng phương pháp hàn,
h c t p ñư c các kinh nghi m trong ngh s ng d ng trong th c ti n
công vi c.
- 13 14
CHƯƠNG 2 - XÂY D NG KHO TRI TH C TR GIÚP ng có l i ho c không l i, chương trình máy tính, hay các
ĐÀO T O NGH HÀN CÔNG NGH CAO phương ti n khác.
2.1. Tìm hi u v tri th c 2.1.3. Qu n lý tri th c
2.1.1. Khái ni m v tri th c 2.1.4. Bi u di n tri th c
Tri th c là nh n th c và hi u bi t v m t s vi c, s v t hay 2.1.4.1. Bi u di n tri th c b i m nh ñ Logic
thông tin ñư c thu th p d ng kinh nghi m, h c t p hay thông qua 2.1.4.2. Bi u di n tri th c b i các lu t s n xu t
suy lu n, suy ng m. Tri th c là ñánh giá v s s h u, xâu chu i 2.2. Tìm hi u v Ontology
nh ng chi ti t liên quan ñ n m t v n ñ mà n u ñ riêng l chúng s ít 2.2.1. Khái ni m Ontology
có giá tr hơn [14]. Ontology là mô t m t cách tư ng minh v khái ni m và quan
Vi c phát hi n và thu nh n tri th c theo quy trình sau [3]: h khái ni m thu c mi n nào ñó, nh m h tr cho tương tác gi a các
Bư c th nh t là tìm hi u lĩnh v c ng d ng và hình thành bài h th ng dùng trong khoa h c máy tính cũng như trong khoa h c
toán, bư c th hai là thu th p và x lý thô, bư c th ba là khai phá d thông tin [6].
li u, hay nói cách khác là trích ra các m u ho c các mô hình n dư i Có th k th a l i các tri th c ñã có s n
các d li u, bư c th tư là hi u tri th c ñã tìm ñư c, ñ c bi t là làm Đ t o ra ngu n d n ch ng rõ ràng
sáng t các mô t và d ñoán, bư c th năm là s d ng các tri th c Đ phân tích mi n tri th c
phát hi n ñư c. Đ phân lo i mi n tri th c t các tri th c hành ñ ng
Các bư c trên có th l p ñi l p l i m t s l n, k t qu thu ñư c M t Ontology t ng quát ñư c mô t g m các thành ph n
có th ñư c l y trung bình trên t t c các l n th c hi n. sau:
Tri th c bao trùm nhi u lĩnh v c: T lao ñ ng s n xu t ñ n Individuals: Các cá th là thành ph n cơ b n, n n t ng c a
chính tr giáo d c, văn h c ngh thu t, y t , xây d ng, giao ti p, chinh m t Ontology, bao g m ñ i tư ng c th như ngư i, con v t
ph c thiên nhiên…Đó là nh ng hi u bi t khoa h c, nh ng kinh …, cũng như các cá th tr u tư ng thành viên hay các t . M t
nghi m mà con ngư i tích lũy ñư c trong các quá trình ho t ñ ng ontology không c n m t cá th nào, nhưng có th cung cung
2.1.2. Phân lo i tri th c c p m t ng nghĩa c a vi c phân l p các cá th , m c dù các cá
Tri th c t n t i dư i hai d ng chính sau ñây: th này không th c s là ph n c a ontology.
Tri th c n: Là tri th c thu th p ñư c t s trãi nghi m th c t Classes: Các l p là các nhóm, t p h p các ñ i tư ng tr u
trong cu c s ng con ngư i. tư ng , chúng có th ch a các cá th , các l p khác, hay s k t
Tri th c hi n: Là nh ng tri th c ñư c mã hóa, gi i thích dư i h p c hai. Các ontology bi n ñ i tùy thu c vào c u trúc và
d ng văn b n, tài li u, âm thanh, phim nh…, thông qua ngôn
- 15 16
n i dung c a nó, m t l p có th ch a các l p con, l p t ng Web Ontology Language(OWL) là ngôn ng ñánh d u ñư c
quan, hay ch ch a cá th riêng l . s d ng ñ xu t b n và chia s d li u s d ng các Ontology trên
Attributes: Là các thu c tính, tính năng, tính ch t c a ñ i Internet.
tư ng, các thu c tính ñư c s d ng ñ lưu tr các thông tin mà 2.3. Truy v n tri th c trên Ontology
ñ i tư ng có th có, giá tr c a thu c tính có th là ki u ph c 2.3.1. Ngôn ng SWRL
h p. SWRL ( Senmantic Web Rule Language) là ngôn ng qui t c,
Relations: Là cách bi u di n quan h c a m t ñ i tư ng trong ñư c s d ng ñ xây d ng các lu t và truy v n nh m c p nh t và truy
Ontology ñ i v i các ñ i tư ng khác. xu t tri th c t Ontology. SWRL là t p con c a ngôn ng OWL nên
Event: Là các s ki n làm thay ñ i thu c tính hay m i quan nó thư ng ñư c bi u di n cùng các Ontology trong m t file OWL
h gi a các ñ i tư ng. [13].
Đ bi u di n và ki m th các Ontology thư ng s d ng công a. Quy lu t c a SWRL
c so n th o Ontology, tiêu bi u hi n nay là Protégé. Quy lu t hàm ý gi a m nh ñ ti n ñ và m nh ñ k t qu . Nói
Protégé là công c so n th o Ontology ñư c phát tri n b i cách khác, khi các ñi u ki n trong m nh ñ ti n ñ là ñúng thì s xác
trư ng ñ i h c Stanford nh m ph c v cho công vi c nghiên c u và ñ nh m nh ñ k t qu là ñúng[5]
phát tri n Ontology. Bên c nh vi c so n th o Ontology, Protégé còn Ví d : ta có qui lu t “N u có h u qu x y ra cho s n ph m
tích h p ñư c v i nhi u môñun ngu n m khác ñ giúp cho vi c ki m ch t o là X, hashauqua X và ñư c nh n d ng theo quan sát Y,
th , truy v n và xây d ng ng d ng trên Ontology. hasnhandang Y có thì là khuy t tât Z, khuyettat Z , di n qui lu t trên
Hơn n a Protégé cung c p giao di n ngư i dùng thân thi n, có b ng SWRL, ta có:
h th ng ki n trúc theo mô ñun, kh năng m r ng và phát tri n cáo, hashauqua(?X) hasnhandang (?Y,?Z) →
các b plus-in cung c p nhi u ch c năng và m m d o khi n cho vi c haskhuyettat (?Z)
xây d ng và phát tri n Ontology trên n n Protégé tr nên d dàng Trong ñó,
hơn. - has hauqua(?X) xác ñ nh X (t p các h u qu
Trong ñ tài này chúng ta s d ng Protégé như m t công c khuy t t t).
so n th o ñ giúp cho vi c mô t các thành ph n liên quan ñ n - hasnhandang(?Y) xác ñ nh Y(t p các nh n
Ontology. d ng khuy t t t).
2.2.2. Ngôn ng OWL - haskhuyettat(?Z) xác ñ nh. Z(t p các khuy t
t t)
- , →: là các toán t logic
- 17 18
b. Truy v n tri th c b ng SWRL XQuery (XML Query) [16] là ngôn ng truy v n thông tin
Đ truy v n cơ s d li u Ontology, SWRL còn ñư c trang b trong XML, cho phép các chương trình ng d ng truy v n các d li u
các cú pháp, câu l nh truy v n, t o s d dàng trong c p nh t và truy quan h hay d li u có c u trúc d ng XML.
xu t Ontology. Truy v n tri th c v i SWRL ñư c chia thành ba d ng 2.4. Các bư c xây d ng Ontology
chính: 2.5. Xây d ng Ontology cho ng d ng
- Đơn gi n: m nh ñ k t qu là m t câu truy v n. 2.5.1. Đ tv nñ
Ví d : truy v n nh ng trư ng h p x y ra các khuy t t t 2.5.2. Thi t k Ontology
hàn 2.5.2.1. Mô t l p
hashauqua(?X)^swrlb:equal(?X)→ 2.5.2.2. Mô t các thu c tính
query:select(?X) 2.5.2.3. Mô t các ñ i tư ng
- Ph c t p: m nh ñ k t qu là m t bi u th c logic c a 2.5.2.4. Xây d ng các lu t
Xác ñ nh mi n ñi u ki n nguyên nhân d n ñ n h u qu cho s n
nhi u câu truy v n.
ph m:
Ví d : truy v n trư ng h p khuy t t t x y ra
1. N u Nguyên nhân là t c ñ d ch chuy n sai , thì h u qu gây
hashauqua(?X) hasnhandang(?Y) →
t p trung ng xu t phát các v t n c do m i
query:select(?X) query:select(?Y)
2. N u Nguyên nhân là góc hàn sai thì h u qu gây t p trung ng
- Quy lu t k t h p v i các câu truy v n: S d ng các các
xu t phát các v t n c do m i
quy lu t k t h p v i các câu tuy v n ñ có th v a c p
Chúng ta có th xác ñi nh t t c các nguyên nhân gây nên h u
nh t cơ s tri th c, v a tr v k t qu cho ngư i s d ng
qu khuy t t t hàn.
Protegé là công c h tr OWL, nên Protegé cũng h tr
Xác ñ nh mi n ñi u ki n h u qu và nh n d ng s n ph m ch t o:
SWRL, trong Protegé có công c SWRL Tab ñ giúp ta th c hi n các
3. N u H u qu gây t p trung ng xu t phát các v t n c do m i
quy lu t truy v n trên Ontology m t cách tr c quan và d biên so n
and nh n d ng lõm biên thành rãnh d c theo ranh gi i gi a kim
tr c ti p trên t p tin d ng văn b n.
lo i cơ b n và kim lo i ñ p trên b m t ho c l p ñ p , thì
Vi c s d ng SWRL giúp ta xây d ng ñư c các lu t cho h Khuy t t t khuy t biên
th ng tri th c cũng như cách truy v n tri th c trên Ontology m t cách 4. N u H u qu là khuy t t t khuy t biên thì Kh c ph c khuy t
d dàng và linh ho t hơn. t t khuy t biên
2.3.2. Ngôn ng Xquery Ví d : lu t ñư c th hi n logic v t
IF Nguyennhan(?X) THEN hauqua(?Z)
(X ∈ {x1..kk}) : là các nguyên nhân
- 19 20
(Z∈ y ..y }): là các h u qu
1 m x y ra cho s n ph m 2.6.3. Các bư c chung c a h th ng h i ñáp t ñ ng
IF hauqua(?Z) AND nhandang (?Y) THEN M t h th ng h i ñáp t ñ ng thư ng g m 3 bư c chung sau:
khuyettat(?K) Bư c 1-Phân tích câu h i, bư c 2-Trích ch n tài li u liên
(Y∈ {y1..yj}) : là các nh n d ng trên s n ph m ch t o quan: Bư c này s d ng câu truy v n ñư c t o ra bư c phân tích câu
(Z∈ z1..ym}): là các h u qu x y ra cho s n ph m h i ñ tìm các tài li u liên quan ñ n câu h i, bư cc 3-Trích xu t câu
(K∈ {k1..kl}) : là các khuy t t t hàn tr l i. Các bư c trên ñư c mô t như sau:
IF khuyettat(?K) THEN khacphuc(?R)
(K ∈ {k1..ku}) : là các khuy t t t hàn
(R ∈{r ..re}) : là các bi n pháp kh c ph c
1
Câu h i
Tr l i
Ki m tra h u qu nên các khuy t t t hàn
T p lu t ñư c th hi n m t cách t ng quát qua logic v t sau :
IF K (k1,…ku) THEN R (r1….re) Phân tích Chi t xu t
câu h i
Trong ñó : K là t p ñi u ki n; t1,..tu là các khuy t t t Trích ch n tài câu tr l i
li u liên quan
R là t p tên ñ nh m c ; r1..r e là k t qu các
bi n pháp kh c ph c. Hình 2.7 Các bư c chung c a h th ng
Xây d ng t p lu t cho kh c ph c các khuy t t t hàn T ng k t chương 2
N u có khuy t t t hàn x y ra cho s n ph m thì kh c ph c như th nào? Chương này ñã gi i thi u v tri th c, m t s ngôn ng ñ di n
Lu t 1: Bi n pháp kh p ph c gây nên khuy t t t biên
ñ t tri th c, tri th c ñư c ng d ng trong so n th o Ontology, tìm hi u
khuyettatbien(k1) ^ swrlb:equal(?k1, “true”) → khacphucKTBien(r1)
h Q&A ng d ng cho bài toán tr giúp ñào t o, chương ti p theo s
Lu t 2: Bi n pháp kh p ph c gây nên khuy t t t ch ng mép
xây d ng ng d ng và cài ñ t th nghi m h th ng.
khuyettatchongmep(k2) ^ swrlb:equal(?z, “true”) →
khacphucKTCMep(r2)…
CHƯƠNG 3 - CÀI Đ T VÀ TH NGHI M H TH NG
2.5.2.5. Xây d ng các câu truy v n
3.1. K ch b n s d ng h th ng
2.6. Tìm hi u v h th ng h i ñáp t ñ ng Q&A
Đ i tư ng s d ng h th ng: Là h c sinh, sinh viên
2.6.1. Khái ni m
Th i gian s d ng: Sinh viên, giáo viên ñăng nh p h th ng
2.6.2. Phân lo i h Q&A
s d ng b t ñ u ti t h c c a các mô ñun liên quan c n s tr giúp c a
2.6.2.1. Phân lo i theo mi n ng d ng (domain)
h th ng. Tuy nhiên sinh viên có th h c t p thông qua h th ng ngoài
2.6.2.2. Phân lo i theo kh năng tr l i câu h i
th i gian h c t p t i trư ng.
2.6.2.3. Phân lo i theo hư ng ti p c n
- 21 22
Cách s d ng h th ng: Ngư i h c ñ t các câu h i vào h 3.4. Phân tích h th ng
th ng, h th ng s li t kê t t c các câu h i có n i dung tương t liên 3.4.1. Yêu c u ñ i v i h th ng khai thác kho tri th c
quan ñ n ph n câu h i. Ngư i s d ng ch n m t câu h i ñúng v i ý ñ 3.4.2. Ch c năng h tr giúp h c t p
c n h i, h th ng s truy xu t câu tr l i tương ng. Ch c năng này cho phép ngư i dùng ñ t câu h i vào h th ng,
3.2. Yêu c u ngư i dùng h th ng tr l i kèm theo n i dung c a câu h i ñư c mô t như sau:
3.3. Áp d ng h h i ñáp t ñ ng Q&A cho bài toán tr giúp
ñào t o K T QU
H th ng x lý Truy N i dung câu
Q&A
v n trên h i
Đ T CÂU ontology
H I N i dung câu
Câu h i Ti n x lý T khóa
tr l i
Câu h i Hình minh h a
Giao di n
Giao Phân tích
H th ng x ( s d ng t p lu t) Hình 3.3 Mô hình ch c năng tr giúp h c t p
ngưdii dùng
n lý
ngư i
Ngư ii
Ngư dùng
Tr l i 3.4.2.1 . Ch c năng c p nh t kho d li u
dùng
dùng
Chi t xu t
Tr l l i i
Tr câu tr l i
Tìm ki m 3.4.2.2 . Ch c năng c p nh t cơ s tri th c
3.4.2.3 . Ch c năng ñ c t tri th c
3.5. trúc t ng th h th ng
Sau ñây là mô hình ki n trúc t ng th h th ng tr giúp h c t p,
Hình 3.2 ng d ng h th ng Q&A cho bài toán tr giúp thông qua h th ng giáo viên gi ng d y, sinh viên h c t p có th tương
tác v i nhau.
Giao di n ngư i dùng: Thông qua giao di n ngư i dùng sinh
viên ñ t câu h i và nh n ñư c câu tr l i.
H th ng x lý: H th ng nh n ñư c câu h i t giao di n
ngư i dùng, ñưa câu h i vào x lý sau ñó phân tích d a trên t khóa
và t p lu t ñ tìm ki m chi t xu t câu tr l i phù h p v i câu h i mà
ngư i dùng ñưa vào.
- 23 24
H TH NG TR GIÚP ĐÀO T O D li u ñ u vào
Ontology (OWL)
Giao Đ t câu h i
di n
ngư i
Thao tác ontology
trên protégé
s
d ng
D li u ñ u ra
- Câu tr l i Hình 3.11 Màn hinh k t qu câu tr l i khuy t t t khuy t biên
Control Logic
( code) - Video tr giúp Đánh giá k t qu chương trình
- Tài li u… So sánh v i trư c khi chưa có h th ng tr giúp, sau khi cài ñ t
th nghi m hi n t i h th ng này ñã có ñư c phát huy ñư c nh ng
Hình 3.4 Mô hình ki n trúc t ng th c a ng d ng ñi m sau.
V vi c xây d ng kho d li u: T o ra kho d li u v t lý ch a tri
3.6. Mô hình ch c năng th nghi m h th ng th c có ki n trúc m và m t h th ng cho phép qu n lý, c p nh t, khai
3.6.1. Ch c năng ch n câu h i thác nh m h tr h c t p thông qua m ng Internet.
3.6.2. Ch c năng ch n câu tr l i V liên k t các tri th c: Các tri th c trong h th ng dù ñư c
3.7 . Th c nghi m h th ng ñ nh d ng nhi u d ng khác nhau nhưng ñư c mô t trên Ontology
3.7.1. Môi trư ng phát tri n ng d ng: ñư c ñ nh d ng theo c u trúc chu n XML và ñư c liên k t v i nhau
3.7.2. Th nghi m ng d ng theo phương pháp ñ c t cây tri th c nên d dàng truy xu t và x lý.
Chia s ñư c kinh nghi m t các chuyên gia: h th ng ñã cho phép
b sung tri th c và tri th c ñư c s p x p, liên k t v i nhau trên Ontology
và ch u s chi ph i c a các lu t trên Ontology nên các chuyên gia có th
b sung d n d n nh ng kinh nghi m c a mình m i khi c n thi t và h
th ng v n ñ m b o s g n k t gi a chúng v i nhau. Đi u này t o ñi u
ki n cho vi c m r ng kho tri th c ñư c d dàng hơn.
- 25 26
Tính minh b ch c a k t qu tr v : do ñã gi i h n k t qu tìm K T LU N
ki m nên k t qu tr v g n v i n i dung tr giúp trong chương ngh .
Hư ng d n ngư i dùng: h th ng v h c t p ñư c gi i quy t 1. Các k t qu ñ t ñư c trong lu n văn
v n ñ theo cách th c c a h chuyên gia b ng cách ñưa ra câu h i h Qua m t th i gian dài nghiên c u k t h p v i h c h i kinh
th ng s t ñ ng tr l i v v n ñ c n h i, giáo viên, sinh viên có th nghi m t nh ng ngư i ñã nghiên c u trư c v lĩnh v c này, lu n văn
cùng tương tác v i h th ng. ñã hoàn thành và ñ t ñư c nh ng k t qu sau:
Kh c ph c ñư c y u t v các v n ñ khó khăn, thi t các trang V lý thuy t: Đã trình bày t ng quan các v n ñ như tri th c,
thi t b , phôi li u, …nh n d ng các nguyên nhân gây nên các khuy t bi u di n tri th c, xây d ng t p lu t và truy v n tri tr c d a trên
t t và x lý. ontology b ng công c so n th o Protégé, nêu ñư c gi i pháp k thu t
H c t p ñư c các kinh nghi m t các chuyên gia trong ngh . ñ xây d ng ñư c h th ng tr giúp.
Nâng cao ki n th c h c t p c a sinh viên, sinh viên có nh ng V th c ti n: Đã xây d ng ñư c m t h th ng tr giúp vi c
kinh nghi m c n thi t b sung cho ngh nghi p sau khi ra trư ng. gi ng d y, h c t p c a giáo viên và sinh viên nh m góp ph n nâng cao
V i ki n th c sinh viên có ñư c t vi c thông qua h th ng, ch t lư ng h c t p c a sinh viên.
sinh viên n m rõ ñư c nguyên nhân gây nên khuy t t t khi hàn ñ 2. Hư ng phát tri n
trách khuy t t t x y ra và kinh nghi m h c ñư c t chuyên gia có th Bên c nh nh ng v n ñ ñ t ñư c như ñã trình bày, ñ tài c n
d dàng xin vi c sau khi ra trư ng, n u không thì h c t p thêm ñ nâng ñư c phát tri n thêm v n ñ sau:
cao tay ngh : Đ ñ tài th c s ñi vào ng d ng, c n ti p t c b sung làm
Ư c tính chi phí cho m t sinh viên: thư ng dành hai tháng phong phú thêm cơ s d li u c v hinh nh và video h tr .
h c thêm kho ng 2 tri u ñ ng x 2 tri u(chi phí sinh ho t) = Phát tri n ng d ng cho các ngành ngh công ngh cao khác ñ c
4.000.000(tri u). bi t là nh ng ngành ngh th c hành trong phòng thí nghi m và nh ng
Ư c tính chi phí cho m t giáo viên thư ng b t m t ñ n ngành ngh ñ c h i.
gi ñ n hai gi hư ng d n n u sinh viên th c hi n ñư ng hàn có
khuy t t t x y ra quy ra gi là 2 (ti t) x 27.000(ñ ng) = 54.000 (ñ ng),
n u kho ng 20 sinh viên hàn b khuy t t t thì chi phí là
540.000(ñ ng),
Như v y so v i khi chưa có h th ng tr giúp h th ng cài ñ t
ñã có tác d ng tích c c cho ngư i h c, nâng cao lư ng ki n th c sinh
viên, gi m ñư c chi phí .
nguon tai.lieu . vn
