- Trang Chủ
- Tài chính - Ngân hàng
- Luận văn tiến sỹ khoa học: Hoàn thiện kế toán tài sản cố định hữu hình ở các doanh nghiệp Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế
Xem mẫu
- i
Bé
Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o
Tr−êng
Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n
NGUYÔN THÞ THU LI£N
Hoµn thiÖn kÕ to¸n tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh
ë c¸c doanh nghiÖp viÖt nam trong
®iÒu kiÖn héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ
Chuyªn ngµnh: KÕ to¸n
M· sè: 62.34.30.01
Ng−êi h−íng dÉn khoa häc:
1.
1. PGS. TS. NguyÔn ThÞ §«ng
2. PGS. TS. Nghiªm V¨n Lîi
Hµ néi, n¨m 2009
- ii
L I CAM OAN
Tôi xin cam oan ây là công trình nghiên c u c a riêng tôi. Các s
li u nêu trong Lu n án là hoàn toàn trung th c. Nh ng k t lu n khoa h c c a
Lu n án chưa t ng ư c ai công b trong b t kỳ công trình nào khác.
TÁC GI LU N ÁN
Nguy n Th Thu Liên
- iii
M CL C
Danh m c các ch vi t t t
Danh m c bi u, sơ
M U ................................................................................................................ 1
CHƯƠNG I: CƠ S LÝ LU N V K TOÁN TÀI S N C NH H U HÌNH
CÁC DOANH NGHI P TRONG I U KI N H I NH P KINH T QU C T .. 7
1.1. Yêu c u c a xu th h i nh p kinh t qu c t v i v n qu n lý tài s n c
nh h u hình trong các doanh nghi p.................................................................. 7
1.2. Vai trò c a k toán tài s n c nh h u hình các doanh nghi p trong i u ki n
h i nh p kinh t qu c t ....................................................................................... 15
1.3. N i dung công tác k toán tài s n c nh h u hình trong doanh nghi p...... 35
1.4. Chu n m c k toán v tài s n c nh h u hình........................................... 47
CHƯƠNG II: TH C TR NG K TOÁN TÀI S N C NH H U HÌNH
TRONG CÁC DOANH NGHI P VI T NAM HI N NAY .................................. 56
2.1. T ng quan v doanh nghi p vi t nam. ...................................................... 56
2.2. Ch k toán tài s n c nh h u hình vi t nam qua các th i kỳ. ........... 69
2.3. Th c tr ng k toán tài s n c nh h u hình trong doanh nghi p Vi t Nam
hi n nay. ............................................................................................................ 97
2.4. ánh giá chung v th c tr ng k toán tài s n c nh h u hình trong các doanh
nghi p Vi t Nam hi n nay....................................................................................114
CHƯƠNG III: HOÀN THI N K TOÁN TÀI S N C NH H U HÌNH CÁC
DOANH NGHI P TRONG I U KI N H I NH P KINH T QU C T ........121
3.1. S c n thi t ph i hoàn thi n k toán tài s n c nh h u hình các doanh
nghi p Vi t Nam trong i u ki n h i nh p kinh t qu c t . ...............................121
3.2. Yêu c u hoàn thi n k toán tài s n c nh h u hình các doanh nghi p Vi t
Nam trong i u ki n h i nh p kinh t qu c t . ..................................................125
3.3. Phương hư ng hoàn thi n k toán tài s n c nh h u hình các doanh
nghi p Vi t Nam trong i u ki n h i nh p kinh t . ...........................................129
3.4. Gi i pháp hoàn thi n k toán tài s n c nh h u hình các doanh nghi p
Vi t Nam trong i u ki n h i nh p kinh t ........................................................131
3.5. i u ki n th c hi n các gi i pháp hoàn thi n k toán tài s n c nh h u
hình...................................................................................................................155
K T LU N..........................................................................................................158
DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN C U C A TÁC GI CÓ LIÊN
QUAN N TÀI NGHIÊN C U ..................................................................160
DANH M C TÀI LI U THAM KH O ..............................................................161
- iv
DANH M C CÁC CH VI T T T TRONG LU N ÁN
Ký hi u Gi i thích ký hi u Ti ng Anh
CSH Ch s h u Owner
Carrying values
GTCL Giá tr còn l i
International accounting
IAS Chu n m c k toán qu c t
standards
International accounting
IASB Hi ng chu n m c k toán qu c t
standard board
International accounting
IASC U ban chu n m c k toán qu c t
standard committee
H th ng chu n m c k toán qu c t International financial
IFRS
v trình bày báo cáo tài chính report standard
International rate of
IRR T su t sinh l i n i b
return
TSC Tài s n c nh Fixed assets
TSC HH Tài s n c nh h u hình Tangible fixed assets
TSC VH Tài s n c nh vô hình Intangible fixed assets
Vietnamese accounting
VAS Chu n m c k toán Vi t Nam
standards
World Trade
WTO T ch c thương m i th gi i
Organization
- v
DANH M C CÁC BI U, SƠ
I. BI U
Bi u 1.1: X lý các trư ng h p chi phí phát sinh liên quan n v i mua s m nhà
xư ng, máy móc, thi t b ....................................................................................... 19
Bi u 1.2: Các phương pháp tính kh u hao theo th i gian ....................................... 26
Bi u 1.3: Tính kh u hao theo phương pháp h n h p.............................................. 29
Bi u 1.4: Quá trình hình thành và s a i b sung c a IAS 16 .............................. 48
Bi u 2.1: S doanh nghi p ang ho t ng s n xu t kinh doanh t i th i i m 31.12
hàng năm phân theo lo i hình doanh nghi p .......................................................... 59
Bi u 2.2: S doanh nghi p ang ho t ng s n xu t kinh doanh t i th i i m 31.12
hàng năm phân theo ngành kinh t ......................................................................... 60
Bi u 2.3: S lư ng doanh nghi p ang ho t ng phân theo qui mô v n và lo i hình
doanh nghi p ......................................................................................................... 61
Bi u 2.4: T ng s lao ng trong các doanh nghi p t i th i i m 31.12 hàng năm
phân theo lo i hình doanh nghi p .......................................................................... 62
Bi u 2.5. So sánh n i dung và c i m ch k toán t i doanh nghi p qu c doanh
và ngoài qu c doanh giai o n 1989 - 1994 ........................................................... 80
Bi u 2.6: Các s liên quan n k toán TSC HH theo hình th c Nh t ký ch ng t .... 112
Bi u 3.1. Gi i pháp v phương pháp h ch toán k t qu ánh giá l i.....................139
II. SƠ
Sơ 2.1. Sơ t ch c b máy k toán theo mô hình t p trung ................... 67
Sơ 2.2. Sơ t ch c b máy k toán theo mô hình phân tán .................... 67
Sơ 2.3. Sơ t ch c b máy k toán theo mô hình h n h p .................... 68
- 1
M U
1. TÍNH C P THI T C A TÀI LU N ÁN
H i nh p kinh t qu c t ã tr thành xu th t t y u c a m i n n kinh
t. có th t n t i và phát tri n trong môi trư ng y tính c nh tranh ó,
m i doanh nghi p u ph i t ý th c không ng ng nâng cao năng l c c nh
tranh c a mình. Tuy nhiên, doanh nghi p khó có th s n xu t m t s n ph m
ch t lư ng cao, m b o tiêu chu n qu c t v i giá thành r b ng h th ng
máy móc thi t b nghèo nàn, k thu t l c h u, h th ng kho bãi b o qu n v t
li u, s n ph m t i tàn.... Nói cách khác, s c m nh c nh tranh c a doanh
nghi p ph thu c nhi u vào vi c máy móc thi t b , dây chuy n công ngh s n
xu t ch bi n mà doanh nghi p s d ng có áp ng ư c yêu c u m i c a quá
trình s n xu t kinh doanh, có theo k p ư c s ti n b c a khoa h c k thu t
hi n i hay không? B n ch t c a t t c các cu c i cách m ng công nghi p
di n ra t trư c t i nay cũng là t p trung gi i quy t các v n cơ khí hoá,
i n khí hoá, t ng hoá các quá trình s n xu t mà th c ch t là i m i, c i
ti n và hoàn thi n h th ng tài s n c nh (TSC ) trong ó ch y u là tài s n
c nh h u hình (TSC HH).
M c dù ã ý th c ư c vai trò c a quan tr ng c a TSC nói chung và
TSC HH nói riêng trong quá trình h i nh p nhưng th c tr ng qu n lý và s
d ng i tư ng này trong các doanh nghi p Vi t Nam còn nhi u v n bt
c p. Tình tr ng TSC HH trong các doanh nghi p, c bi t là doanh nghi p
Nhà nư c, nhìn chung là cũ, giá tr còn l i (GTCL) th p. m t s ngành, i
a s máy móc thi t b ã qua s d ng nhi u năm, công ngh k thu t mc
trung bình và l c h u so v i khu v c và trên th gi i. TSC HH chưa c n
dùng, không c n dùng và ch thanh lý chi m t l áng k trong giá tr còn l i
c a TSC . Nguyên nhân ch y u do u tư trong th i bao c p l i, n nay
- 2
khi chuy n sang cơ ch th trư ng thì s TSC HH này không còn phù h p,
các doanh nghi p ã chuy n hư ng s n xu t kinh doanh nên ch khai thác và
s d ng m t ph n ho c không s d ng h t năng l c nhà xư ng và máy móc
thi t b ã ưc u tư. ó là m t trong các nguyên nhân d n n ng v n,
gây nhi u khó khăn v tài chính cho doanh nghi p.
V i mong mu n kh c ph c nh ng t n t i trong vi c qu n lý và s d ng
TSC HH t i các doanh nghi p Vi t Nam, vi c hoàn thi n công tác k toán
TSC HH ã ư c t ra. B i l làm t t công tác k toán TSC HH không ch
giúp qu n lý ch t ch TSC HH hi n có c v s lư ng và giá tr mà còn giúp
doanh nghi p có cơ s tin c y ánh giá hi u qu s d ng TSC HH, t ó
ra các quy t nh u tư phù h p. Trong nh ng năm qua, Vi t Nam ã có
nh ng n l c áng ghi nh n trong vi c ti p thu chu n m c k toán qu c t
vào hoàn thi n ch k toán TSC nói chung và k toán TSC HH nói
riêng áp ng yêu c u c a quá trình h i nh p kinh t . Tuy nhiên v n còn
nh ng h n ch nh t nh c v phía cơ quan ch c năng và c v phía doanh
nghi p khi n cho vi c hoàn thi n công tác k toán TSC HH không tm c
tiêu mong mu n.
Xu t phát t th c tr ng ó, NCS ã l a ch n tài “Hoàn thi n k toán
TSC HH các doanh nghi p Vi t Nam trong i u ki n h i nh p kinh t qu c
t ” cho lu n án ti n sĩ c a mình nh m góp ph n gi i quy t nh ng b t c p còn
t n t i thu c v n nghiên c u, k toán th c s tr thành công c qu n lý
kinh t h u hi u c a các doanh nghi p trong vi c qu n lý và s d ng TSC HH
sao cho hi u qu , m b o năng l c c nh tranh trong i u ki n h i nh p.
2. T NG QUAN V CÁC NGHIÊN C U
V tài liên quan n TSC , trư c ây cũng ã có m t s nghiên c u
t góc k toán nhưng nh ng giác và lĩnh v c ng d ng hoàn toàn
khác như: “Hoàn thi n k toán TSC trong các doanh nghi p thương m i
- 3
nư c ta” c a Nguy n Tu n Duy, “Hoàn thi n h ch toán TSC nh m tăng
cư ng qu n lý TSC trong các doanh nghi p xây d ng Vi t Nam” c a Tr n
Văn Thu n. Tuy nhiên các công trình này: i tư ng nghiên c u thư ng là
TSC nói chung, chưa i sâu nghiên c u v m t hình thái TSC ch y u
Vi t Nam là TSC HH; ph m vi nghiên c u c a các công trình này là m t
ngành kinh t c th ; cơ s hoàn thi n k toán TSC chưa g n v i yêu c u
c a quá trình h i nh p kinh t .
Trên cơ s m c ích, i tư ng, ph m vi nghiên c u c a tài, lu n án
t p trung gi i quy t các v n nghiên c u ch y u sau:
- Yêu c u c a xu th h i nh p kinh t qu c t v i v n qu n lý và k
toán TSC HH trong các doanh nghi p
- N i dung công tác k toán TSC HH trong các doanh nghi p t k
toán tài chính t i k toán qu n tr
- Nh ng bài h c rút ra t vi c phân tích chu n m c k toán qu c t v
TSC HH
- S phát tri n c a các doanh nghi p Vi t Nam trong i u ki n h i nh p
- S phát tri n c a ch k toán Vi t Nam nói chung và ch k
toán TSC HH trong doanh nghi p nói riêng qua các th i kỳ
- Nh ng ưu i m và h n ch c a công tác k toán TSC HH các
doanh nghi p Vi t Nam trong th i kỳ h i nh p
- Phương hư ng và h th ng gi i pháp nh m hoàn thi n công tác k toán
TSC HH trong các doanh nghi p nh m áp ng yêu c u c a quá trình h i nh p.
3. M C ÍCH NGHIÊN C U C A TÀI LU N ÁN
- Làm rõ các n i dung ph c v công tác qu n lý và k toán TSC HH
các doanh nghi p trong i u ki n h i nh p.
- H th ng hoá các n i dung c a công tác k toán TSC HH trong
doanh nghi p t hai góc là: k toán tài chính và k toán qu n tr .
- 4
- T o cơ s v m t lý lu n cho vi c hoàn thi n k toán TSC HH
trong các doanh nghi p Vi t Nam thông qua vi c so sánh chu n m c k toán
qu c t và chu n m c k toán Vi t Nam v TSC HH
- T o cơ s v m t th c ti n cho vi c hoàn thi n k toán TSC HH
trong các doanh nghi p Vi t Nam thông qua vi c h th ng hoá ch k toán
TSC HH c a Vi t Nam qua các th i kỳ; làm rõ th c tr ng v n nghiên c u
t i các doanh nghi p Vi t Nam hi n nay.
- xu t phương hư ng và các gi i pháp c th , có tính kh thi
nh m hoàn thi n k toán TSC HH các doanh nghi p Vi t Nam trong
i u ki n h i nh p.
4. PH M VI VÀ I TƯ NG NGHIÊN C U C A LU N ÁN
4.1. Ph m vi nghiên c u c a lu n án
Ph m vi nghiên c u c a lu n án ư c gi i h n trên 2 khía c nh ch
y u sau:
- TSC HH ư c c p trong lu n án là nh ng TSC có hình thái
v t ch t, thu c quy n s h u c a doanh nghi p và s d ng cho ho t ng s n
xu t kinh doanh chính. Lu n án không nghiên c u TSC HH hình thành t
ngu n thuê tài chính, t các ngu n kinh phí, qu phúc l i và s d ng cho các
m c ích ngoài ho t ng s n xu t kinh doanh chính c a doanh nghi p như
m c ích phúc l i, k t h p s d ng và cho thuê....
- Th c tr ng công tác k toán TSC HH trong các doanh nghi p Vi t
Nam thu c m i lo i hình s h u, m i ngành ngh kinh doanh v i qui mô v n
t 1 t tr lên.
4.2. i tư ng nghiên c u c a lu n án:
- Các v n t ng quan v TSC HH g m: khái ni m, vai trò và yêu
c u qu n lý TSC HH
- 5
- N i dung công tác k toán TSC HH trong các doanh nghi p t góc
lý lu n cũng như th c ti n c a Vi t Nam
- Chu n m c k toán qu c t v TSC HH
- Th c tr ng công tác k toán TSC HH trong các doanh nghi p Vi t
Nam hi n nay
5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U C A LU N ÁN
t m c tiêu nghiên c u, lu n án ã s d ng m t s phương pháp sau:
- V n d ng phương pháp lu n c a ch nghĩa duy v t bi n ch ng, duy
v t l ch s nghiên c u các v n v a toàn di n, v a c th , có h th ng
m b o tính logic c a v n nghiên c u
- S d ng t ng h p các phương pháp nghiên c u như phương pháp
qui n p, di n gi i, phương pháp phân tích t ng h p, phương pháp phân tích so
sánh... phân tích v n , ánh giá và rút ra k t lu n
6. Ý NGHĨA KHOA H C VÀ TH C TI N C A TÀI LU N ÁN
Lu n án ã có nh ng óng góp ch y u sau:
- H th ng hoá ư c các v n lý lu n cơ b n v k toán TSC HH
trong các doanh nghi p.
- Khái quát và phân tích các chu n m c k toán liên quan v
TSC HH
- Trình bày có h th ng ch k toán nói chung và ch k toán
TSC HH nói riêng c a Vi t Nam qua các th i kỳ. Trên cơ s ó, ch rõ
nh ng ưu i m c n phát huy và nh ng h n ch c n ph i nghiên c u ti p
t c hoàn thi n c v khuôn kh pháp lý và v n d ng th c t .
- Kh o sát th c tr ng k toán TSC HH trong ph m vi có th các
doanh nghi p thu c nhi u lo i hình s h u, ngành ngh kinh doanh và qui mô
ho t ng; t ó ánh giá khách quan th c tr ng k toán TSC HH t i các
- 6
doanh nghi p thu c ph m vi nghiên c u c a tài lu n án làm cơ s hoàn
thi n công tác này.
- xu t phương hư ng và gi i pháp hoàn thi n công tác k toán
TSC HH trong các doanh nghi p 4 n i dung cơ b n là hoàn thi n chu n
m c k toán, hoàn thi n công tác k toán tài chính cũng như k toán qu n tr
TSC HH và hoàn thi n vi c ng d ng ph n m m máy vi tính. ng th i ch
rõ nh ng i u ki n c n thi t ph i th c hi n t phía Nhà nư c và các cơ quan
ch qu n cũng như b n thân các doanh nghi p tăng tính kh thi cho các
gi i pháp hoàn thi n.
7. B C C C A LU N ÁN:
Ngoài ph n m u. k t lu n, danh m c tài li u tham kh o và ph l c,
k t c u c a lu n án g m 3 chương
Chương 1: Cơ s lý lu n v k toán tài s n c nh h u hình các
doanh nghi p trong i u ki n h i nh p kinh t qu c t
Chương 2: Th c tr ng công tác k toán tài s n c nh h u hình trong
các doanh nghi p Vi t Nam hi n nay
Chương 3: Hoàn thi n k toán tài s n c nh h u hình các doanh
nghi p Vi t Nam trong i u ki n h i nh p kinh t qu c t
- 7
CHƯƠNG 1: CƠ S LÝ LU N V K TOÁN
TÀI S N C NH H U HÌNH CÁC DOANH NGHI P
TRONG I U KI N H I NH P KINH T QU C T
1.1. YÊU C U C A XU TH H I NH P KINH T QU C T VI
VN QU N LÝ TÀI S N C NH H U HÌNH TRONG CÁC
DOANH NGHI P
1.1.1. H i nh p kinh t qu c t - Xu th t t y u c a các doanh nghi p
hi n nay
Ngày nay, h i nh p kinh t qu c t ã tr thành xu th t t y u c a m i
n n kinh t . Không doanh nghi p nào, qu c gia nào có th ph nh n nh ng l i
ích do h i nh p kinh t qu c t em l i. ó là cơ h i ti p c n nh ng thành qu
m i m , nh ng t phá sáng t o v khoa h c và công ngh , v t ch c và
qu n lý, v s n xu t và kinh doanh, tranh th không ch ki n th c mà là c
kinh nghi m ph c v cho s phát tri n c t m vĩ mô c a qu c gia và
t m vi mô c a t ng doanh nghi p. ó là cơ h i các doanh nghi p, các qu c
gia t o th ng m i trên thương trư ng qu c t , c hư ng s công b ng
trong i x thương m i qu c t , không ph i ch u s h n ng ch và có quy n
ưa ra ti ng nói vào các chính sách thương m i toàn c u. Rõ ràng, không
tham gia h i nh p kinh t qu c t là các qu c gia, các doanh nghi p ang t
ào th i mình ra kh i quá trình phát tri n c a khu v c và th gi i. Nói cách
khác, t n t i và phát tri n trong th i i ngày nay, các qu c gia nói chung
và các doanh nghi p nói riêng không còn con ư ng nào khác ngoài h i nh p
kinh t qu c t . V n là các qu c gia, các doanh nghi p ph i bi t v ch ra
ư c m t l trình h i nh p h p lý và t ch c th c hi n t t l trình ó, có th
m i phát huy t i a nh ng l i th s n có vư t qua khó khăn, t o ra năng
- 8
l c c nh tranh trong hoàn c nh m i, t ó có ch ng v ng ch c trên th
trư ng qu c t .
1.1.2. Tài s n c nh h u hình và vai trò c a tài s n c nh h u hình
các doanh nghi p trong i u ki n h i nh p kinh t quôc t
1.1.2.1. Khái ni m tài s n c nh h u hình
Hi n nay có nhi u cách ti p c n và nh n th c khác nhau khi quan ni m
v TSC HH. Trong cu n “Hi u và ng d ng Chu n m c k toán qu c t ”
c a Barry J. Epstein và Abbas Ali Mirza có ưa ra 2 khái ni m là “TSC HH”
(Fixed assets) và “Nhà xư ng, máy móc và thi t b ” (Property, plant and
machinery) c p t i cùng m t v n . Khái ni m th nh t ưa ra các i u
ki n m t tài s n b t kỳ n u tho mãn có th ư c ghi nh n là TSC HH, ó
là “nh ng tài s n năng l c s n xu t, có hình thái v t ch t rõ ràng, th i gian
s d ng tương i dài và mang l i l i ích ch c ch n cho doanh nghi p” [26,
tr225].Các i tư ng nhà xư ng, máy móc và thi t b ư c ch ích danh như
nh ng ví d i n hình tiêu chu n ghi nh n TSC HH trong doanh nghi p.
Vì v y tên c a chu n m c k toán qu c t v TSC HH chính là Chu n m c
v Nhà xư ng, máy móc và thi t b . Khái ni m th hai hư ng tr c ti p t i các
i tư ng là Nhà xư ng, máy móc và thi t b nhưng l y m c ích s d ng tài
s n là i u ki n nh n bi t không ph i m i nhà xư ng, máy móc và thi t b
u ư c coi là TSC HH, ó ph i là “nh ng tài s n có th i gian h u ích l n
hơn m t năm, ư c n m gi nh m ph c v cho ho t ng s n xu t hàng hoá,
d ch v , ho c n m gi cho thuê, ho c n m gi vì các m c ích hành
chính”[26, tr225]. V i cách hi u này, rõ ràng nh ng nhà xư ng, máy móc và
thi t b doanh nghi p ã u tư nhưng không s d ng lâu dài dù tr c ti p hay
gián ti p mà ch tăng giá bán thì s không ư c ghi nh n là TSC HH c a
doanh nghi p. Như v y, theo cách hi u c a các chu n m c k toán qu c t thì
TSC HH trong doanh nghi p ph i là nh ng tài s n tho mãn các tiêu chu n
- 9
sau: có hình thái v t ch t rõ ràng; có th i gian h u ích l n hơn m t năm; ư c
doanh nghi p n m gi ph c v ho t ng s n xu t kinh doanh hàng hoá, d ch
v hay cho thuê; và ch c ch n em l i l i ích kinh t trong tương lai cho
doanh nghi p.
Theo chu n m c k toán Vi t Nam, c th là VAS 03 – TSC HH,
“TSC HH là nh ng tài s n có hình thái v t ch t do doanh nghi p n m gi
s d ng cho ho t ng s n xu t kinh doanh phù h p v i tiêu chu n ghi nh n
TSC HH” [10, tr51]. Các tài s n ư c ghi nh n là TSC HH ph i tho mãn
ng th i c 4 tiêu chu n ghi nh n sau:
(a) Ch c ch n thu ư c l i ích kinh t trong tương lai t vi c s
d ng tài s n ó. L i ích này bi u hi n ch khi doanh nghi p ki m soát và
s d ng tài s n ó thì doanh thu tăng, chi phí ti t ki m, ch t lư ng s n ph m
d ch v tăng. Khi xác nh tiêu chu n này c a m i TSC HH, chu n m c yêu
c u doanh nghi p ph i xác nh m c ch c ch n c a vi c thu ư c l i ích
kinh t trong tương lai, d a trên các b ng ch ng hi n có t i th i i m ghi
nh n ban u và ph i ch u m i r i ro liên quan.
(b) Nguyên giá ph i ư c xác nh m t cách áng tin c y. Nguyên
giá là toàn b chi phí mà doanh nghi p b ra có ư c TSC HH tính n
th i i m ưa tài s n ó vào tr ng thái s n sàng s d ng. Thông thư ng tiêu
chu n này ã ư c tho mãn vì TSC HH trong doanh nghi p hình thành t
mua s m, xây d ng và trao i.
(c) Th i gian s d ng ư c tính trên 1 năm. Tiêu chu n này yêu c u
vi c s d ng TSC HH ph i ít nh t là 2 năm tài chính, như v y m i có th
em l i l i ích kinh t trong tương lai t vi c s d ng TSC HH và cũng là
phân bi t TSC HH v i các hàng hoá hay kho n m c u tư khác.
(d) Có tiêu chu n giá tr theo qui nh hi n hành. M c giá tr này
thay i theo qui ch tài chính c a t ng th i kỳ ví d theo quy t nh 215/TC
- 10
ngày 2/10/1990 là 500.000 ng tr lên, theo quy t nh 166/1999/Q /BTC
ngày 30/12/1999 là 5.000.000 ng tr lên và hi n nay theo quy t nh
206/2003/Q -BTC là 10.000.000 ng tr lên
Trên cơ s khái ni m và tiêu chu n nh n bi t ó, chu n m c k toán
Vi t nam cũng ã ưa ra danh m c nh ng TSC HH cơ b n trong các doanh
nghi p. ó là: nhà c a, v t ki n trúc; máy móc, thi t b ; phương ti n v n t i,
thi t b truy n d n; thi t b và d ng c qu n lý; vư n cây lâu năm và súc v t
làm vi c cho s n ph m cùng các TSC HH khác (VAS 03.07) [10, tr53].
Như v y, có th th y gi a chu n m c k toán Vi t Nam và chu n m c
k toán qu c t có s tương ng khá l n v vi c ghi nh n TSC HH. Ngoài
vi c có thêm qui nh v giá tr t i thi u i v i 1 TSC HH c a chu n m c
k toán Vi t Nam, c hai chu n m c u th ng nh t v các tiêu chí 1 tài
s n ư c ghi nh n là TSC HH, ó là: hình thái bi u hi n, th i gian h u ích,
kh năng em l i l i ích và m c ích n m gi TSC HH trong các doanh
nghi p. Tóm l i, TSC HH trong các doanh nghi p ư c hi u là: “nh ng tài
s n có hình thái v t ch t, do doanh nghi p n m gi ph c v cho ho t ng
s n xu t kinh doanh, có th i gian h u ích l n hơn 1 năm và có giá tr tho
mãn tiêu chu n c a các qui nh hi n hành”
Tuy nhiên, còn có m t y u t mà c hai chu n m c này u không
c p m t cách chính th c trong i u ki n ghi nh n TSC HH m c dù nó ã
ư c v n d ng trong vi c xác nh ph m vi áp d ng chu n m c và th c t
công tác k toán t i doanh nghi p, ó là y u t s h u. S có trư ng h p
chúng ta không th tìm th y thông tin v m t dây chuy n s n xu t th c ăn tr
giá 1.000.000.000 ng kho n m c TSC HH trong báo cáo k toán c a
doanh nghi p A m c dù bi t ch c doanh nghi p này ang s d ng dây
chuy n ó ph c v ho t ng s n xu t kinh doanh. Lý do là vì dây
chuy n s n xu t ó ư c hình thành t kênh thuê tài chính. Thuê tài chính là
- 11
hp ng thuê mà bên cho thuê có s chuy n giao ph n l n r i ro và l i ích
g n li n v i quy n s h u tài s n cho bên thuê [21, tr9]. Theo ó, n u tuân
th các qui nh c a h p ng, doanh nghi p s không ph i b v n ra mua
tài s n nhưng ư c qu n lý và s d ng tài s n ó như nh ng tài s n thu c
quy n s h u, tuy nhiên không bao g m quy n thanh lý, như ng bán, trao
i. Các i u ki n c a h p ng thuê tài chính thư ng g p là: (a) bên cho
thuê chuy n giao quy n s h u tài s n cho bên thuê khi h t th i h n thuê;
(b) t i th i i m kh i u thuê tài s n, bên thuê có quy n l a ch n mua l i
tài s n thuê v i m c giá ư c tính th p hơn giá h p lý vào cu i th i h n thuê;
(c) th i h n thuê tài s n t i thi u ph i chi m ph n l n th i gian s d ng kinh
t c a tài s n cho dù không có s chuy n giao quy n s h u; (d) t i th i
i m kh i u thuê tài s n, giá tr hi n t i c a kho n thanh toán ti n thuê t i
thi u chi m ph n l n (tương ương) giá tr h p lý c a tài s n thuê; (e) tài
s n thuê thu c lo i chuyên dùng mà ch có bên thuê có kh năng s d ng
không c n có s thay i, s a ch a l n nào [21, tr 9].
Như v y, m t tài s n tho mãn các tiêu chu n: có hình thái v t ch t rõ
ràng, có th i gian h u ích l n hơn m t năm, ư c doanh nghi p s d ng tr c
ti p cho ho t ng kinh doanh, em l i l i ích kinh t cho doanh nghi p và
tho mãn tiêu chu n v giá tr nhưng ư c hình thành t hình th c thuê này s
ư c tách hoàn toàn ra kh i ch tiêu TSC HH mà tính vào ch tiêu TSC
thuê tài chính (leasing) trên báo cáo tài chính c a các doanh nghi p. Nói cách
khác, trên ch tiêu TSC HH s ch g m nh ng TSC thu c quy n s h u c a
doanh nghi p ho c i tác góp v n và tho mãn các tiêu chu n ghi nh n là
TSC HH. M c dù c thù c a nh ng TSC thuê tài chính là ư c qu n lý và
s d ng như nh ng TSC thu c quy n s h u nhưng trên th c t , công tác k
toán i tư ng này tuân th nh ng qui nh riêng và cũng có nh ng khác bi t
so v i k toán TSC HH thu c s h u doanh nghi p (chu n m c k toán qu c
- 12
t liên quan n thuê tài chính là IAS 17 – Thuê tài s n; chu n m c k toán
Vi t Nam liên quan n thuê tài chính là VAS 06 - Thuê tài s n).
Y u t s h u cũng ư c v n d ng gi i thích vì sao danh m c
TSC HH c a k toán Vi t Nam không bao g m t ai và các ngu n l c t
nhiên (m d u, m than, khí t...) như danh m c TSC HH c a k toán m t
s nư c như M , Pháp... [24, tr86, tr 276]. ó là vì lu t pháp Vi t Nam qui
nh t và các ngu n l c t nhiên u thu c s h u Nhà nư c, các doanh
nghi p ch có quy n s d ng ho c khai thác mà các quy n này l i thu c ph m
trù TSC VH.
Xu t phát t nh ng l p lu n trên, NCS cho r ng TSC HH nhìn t góc
k toán ph i là: nh ng tài s n thu c s h u c a doanh nghi p ho c i
tác liên k t, có hình thái v t ch t, do doanh nghi p n m gi s d ng cho
ho t ng s n xu t kinh doanh, có th i gian h u ích l n hơn 1 năm và có
giá tr tho mãn tiêu chu n c a các qui nh hi n hành.
1.1.2.2. Vai trò c a TSC HH các doanh nghi p trong i u ki n h i nh p
kinh t qu c t
Bàn v vai trò c a TSC , các nhà kinh t chính tr cho r ng TSC là
xương c t c a n n s n xu t xã h i. Trong cu n Tư b n, Các Mác cũng t ng
vi t “Các th i i kinh t ư c phân bi t v i nhau không ph i b i vì nó s n
xu t ra cái gì mà b i nó s n xu t ra như th nào và b ng tư li u lao ng nào”
[22, tr250]. L ch s phát tri n c a nhân lo i ã ch ng minh tính xác áng c a
nh ng nh n nh này. T t c các cu c i cách m ng công nghi p di n ra u
là t p trung gi i quy t các v n cơ khí hóa, i n khí hóa, t ng hóa các
quá trình s n xu t mà v th c ch t là i m i, c i ti n và hoàn thi n h th ng
TSC trong ó có TSC HH.
Cho n ngày nay, trong th i i c a toàn c u hóa, ý nghĩa c a nh ng
nh n nh ó v n còn nguyên giá tr . Rõ ràng, có th t n t i và phát tri n
- 13
trong môi trư ng h i nh p kinh t qu c t , m i doanh nghi p u ph i t ý
th c không ng ng nâng cao năng l c c nh tranh c a mình. Tuy nhiên, không
th òi h i m t s n ph m ch t lư ng cao, m b o tiêu chu n qu c t mà giá
thành r em i c nh tranh khi doanh nghi p s n xu t b ng h th ng máy
móc thi t b nghèo nàn, k thu t l c h u, h th ng kho bãi b o qu n v t li u,
s n ph m không m b o .... Nói cách khác, s c m nh c nh tranh c a doanh
nghi p ph thu c nhi u vào vi c máy móc thi t b , dây chuy n công ngh s n
xu t ch bi n mà doanh nghi p s d ng có áp ng ư c yêu c u m i c a quá
trình s n xu t kinh doanh, có theo k p ư c s ti n b c a khoa h c k thu t
hi n i, có t o ra s khác bi t và nh ng tính năng ưu vi t cho s n ph m hay
không? ….
Như v y, dù th i i nào, TSC HH v n luôn là cơ s v t ch t k
thu t quan tr ng có ý nghĩa to l n i v i các doanh nghi p. Hoàn thi n công
tác qu n lý và s d ng TSC HH ã tr thành nhu c u b c thi t i v i các
doanh nghi p nói chung và doanh nghi p Vi t Nam nói riêng trong i u ki n
h i nh p. Vì th , bên c nh vi c chu n b , cân i ngu n v n u tư TSC HH,
các doanh nghi p c n ch ng n m v ng yêu c u qu n lý TSC HH trong
i u ki n h i nh p cũng như n m v ng vai trò c a k toán TSC HH vi c
u tư s d ng TSC HH doanh nghi p th c s hi u qu .
1.1.3. Yêu c u qu n lý tài s n c nh h u hình các doanh nghi p trong
i u ki n h i nh p kinh t qu c t
Như ã trình bày trên, TSC HH là cơ s v t ch t k thu t có ý nghĩa
quan tr ng, quy t nh s t n t i c a doanh nghi p trong môi trư ng c nh
tranh kh c li t mà quá trình h i nh p kinh t qu c t em l i. Do ó,
TSC HH c n ư c qu n lý ch t ch nh m phát huy hi u qu cao nh t trong
quá trình s d ng. Vi c qu n lý TSC HH c n ph i m b o các yêu c u ch
y u sau:
- 14
- Th nh t, ph i qu n lý ư c toàn b TSC HH hi n có doanh
nghi p c v hi n v t và giá tr .
Vi c qu n lý TSC HH v m t hi n v t th hi n 2 khía c nh: lư ng –
b ph n qu n lý TSC ph i m b o cung c p y v công su t, áp ng
yêu c u s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p; ch t lư ng - vi c b o qu n
TSC ph i m b o tránh ư c h ng hóc, m t mát làm gi m giá tr TSC .
làm ư c i u ó, m i doanh nghi p c n xây d ng n i qui b o qu n và s
d ng TSC m t cách h p lý, phù h p v i c i m ho t ng c a doanh
nghi p mình; ng th i m i doanh nghi p cũng nên xây d ng các nh m c
kinh t k thu t i v i t ng lo i TSC hi n ang s d ng.
Vi c qu n lý TSC HH v m t giá tr th hi n vi c doanh nghi p có
phương pháp xác nh chính xác giá tr tài s n. Không ch tính úng, tính
chi phí liên quan n hình thành tài s n, doanh nghi p còn ph i có bi n pháp
xác nh m c hao mòn c a tài s n và lư ng hoá, phân b chi phí hao mòn
ó vào chi phí s n xu t m t cách h p lý. Vi c s a ch a, tháo d , l p t thêm,
c i ti n hay ánh giá l i tài s n u ph i d a trên nh ng nguyên t c nh t nh.
Trên cơ s qu n lý v m t giá tr TSC , doanh nghi p m i có th xây d ng
k ho ch i u ch nh tăng ho c gi m TSC theo t ng lo i TSC cho phù h p
v i yêu c u ho t ng c a doanh nghi p.
- Th hai, ph i qu n lý quá trình thu h i v n u tư TSC HH
hi n có
ây là yêu c u r t quan tr ng vì vi c l a ch n và áp d ng phương th c
nào thu h i v n u tư cho các TSC trong doanh nghi p s nh hư ng
n vi c ánh giá tài s n trong quá trình s d ng, nh hư ng t i vi c phân b
chi phí s d ng, t ó nh hư ng n chi phí c a ho t ng s n xu t kinh
doanh, nh hư ng n k t qu ho t ng s n xu t kinh doanh.... vì th ngay t
khi u tư hình thành TSC , doanh nghi p ph i xác nh các y u t như giá
- 15
tr ph i thu h i, th i gian s d ng h u ích hay phương pháp thu h i v n m t
cách h p lý. Ngay trong quá trình s d ng cũng ph i phân tích, xem xét
phương pháp ó có phù h p hay không có bi n pháp i u ch nh k p th i.
- Th ba, ph i xây d ng ư c h th ng ch tiêu qu n lý và ánh giá
hi u qu s d ng TSC phù h p.
Do chi phí u tư cho TSC không ph i là nh , quá trình s d ng
TSC l i tương i dài nên vi c xây d ng h th ng ch tiêu qu n lý và ánh
giá hi u qu s d ng TSC s giúp nhà qu n lý tr l i nh ng câu h i cơ b n
như: vi c s d ng TSC ã hi u qu chưa, cơ c u tài s n hi n t i có phát huy
ư c năng l c c a tài s n hay không?...... N u xét th y tài s n s d ng không
hi u qu , không thích ng v i ho t ng c a doanh nghi p ho c tài s n tr
nên l c h u.... doanh nghi p có th ti n hành thanh lý, như ng bán u tư
thay th b ng tài s n khác.
1.2. VAI TRÒ C A K TOÁN TÀI S N C NH H U HÌNH CÁC
DOANH NGHI P TRONG I U KI N H I NH P KINH T QU C T
K toán ư c nh nghĩa là:” ti n trình ghi nh n, o lư ng và cung c p
thông tin kinh t nh m h tr cho các ánh giá và các quy t nh c a ngư i s
d ng thông tin” [24, tr40]. Ngư i s d ng thông tin k toán r t a d ng.
Trư c h t ó là các i tư ng bên trong doanh nghi p c n thông tin k toán
ph c v cho ho t ng qu n lý và i u hành doanh nghi p. Ngoài ra, ó có
th là các i tư ng bên ngoài doanh nghi p c n thông tin k toán ph c v
cho vi c ra các quy t nh liên quan n m i quan h kinh t v i doanh
nghi p ho c ph c v cho m c tiêu qu n lý kinh t c a Nhà nư c.
Là m t b ph n trong h th ng k toán, thông tin do k toán TSC HH
cung c p cũng có ý nghĩa thi t th c v i r t nhi u i tư ng. i v i các nhà
qu n tr doanh nghi p, các thông tin mà k toán TSC HH cung c p ư c s
nguon tai.lieu . vn