Xem mẫu
- …………..o0o…………..
LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
Thuỷ Văn Công Trình
- §Ò c−¬ng Thuû V¨n C«ng Tr×nh
http://www.ebook.edu.vn
Thuû v¨n c«ng tr×nh
1. §Æc ®iÓm cña hiÖn t−îng THñy v¨n vμ Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu. Néi dung nghiªn cøu
cña m«n häc Thuû V¨n C«ng Tr×nh
§Æc ®iÓm cña hiÖn t−îng Thuû V¨n
§èi t−îng nghiªn cøu lµ nguån n−íc trong s«ng ngßi hay dßng ch¶y. Cã thÓ dïng c¸c ®Æc
tr−ng ®Ó m« t¶ dßng ch¶y :
• l−u l−îng dßng ch¶y ( m3/s )
Q
:
• mùc n−íc trong s«ng ngßi H
: (m)
Hai ®¹i l−îng nµy thay ®æi theo kh«ng gian vµ biÕn ®æi theo thêi gian. V× vËy coi c¸c ®Æc
tr−ng nµy lµ c¸c hiÖn t−îng Thuû V¨n.
C¸c ®Æc ®iÓm cña hiÖn t−îng Thñy V¨n :
• lµ hiÖn t−îng tÊt ®Þnh ( tÊt nhiªn )
lµ hiÖn t−îng cña tù nhiªn, hiÖn t−îng vËt lÝ, cã nguyªn nh©n vµ kÕt qu¶
• lµ hiÖn t−îng mang tÝnh ngÉu nhiªn
( tr−íc khi ®o ®¹c, quan tr¾c ta kh«ng thÓ biÕt tr−íc ®−îc c¸c ®¹i l−îng )
Tãm l¹i, ®Æc ®iÓm cña hiÖn t−îng Thñy V¨n lµ :
mang tÝnh ngÉu nhiªn vµ tÊt ®Þnh.
Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
t−¬ng øng víi hai ®Æc ®iÓm cña hiÖn t−îng thuû v¨n cã hai ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu t−¬ng øng :
Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu nguyªn nh©n h×nh thµnh
dùa trªn ®Æc ®iÓm thø nhÊt cña hiÖn t−îng thuû v¨n lµ hiÖn t−îng tÊt nhiªn, lµ hiÖn t−îng
cña tù nhiªn, hiÖn t−îng vËt lý tu©n theo nh÷ng quy luËt riªng cña nã.
• NhiÖm vô cña ph−¬ng ph¸p
lµ nghiªn cøu, nhËn thøc nh÷ng quy luËt diÔn biÕn cña hiÖn t−îng thuû v¨n
• KÕt qu¶ cña ph−¬ng ph¸p
gióp ta biÕt ®−îc xu thÕ, diÔn biÕn cña hiÖn t−îng thuû v¨n tõ ®ã ph©n tÝch sù hîp lý cña c¸c
kÕt qu¶ ph−¬ng ph¸p kh¸c
• Gåm c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
Ph−¬ng ph¸p t−¬ng tù Thñy V¨n ( l−u vùc t−¬ng tù )
o
Ph−¬ng ph¸p néi suy ®Þa lý
o
Ph−¬ng ph¸p c«ng thøc kinh nghiÖm
o
Ph−¬ng ph¸p thèng kª x¸c suÊt
dùa trªn ®Æc ®iÓm thø hai cña hiÖn t−îng thuû v¨n lµ hiÖn t−îng ngÉu nhiªn
• NhiÖm vô cña ph−¬ng ph¸p
øng dông lý thuyÕt thèng kª - x¸c suÊt vµo hiÖn t−îng thuû v¨n
• KÕt qu¶ cña ph−¬ng ph¸p
design by ryp
x¸c ®Þnh ®−îc c¸c trÞ sè ®Þnh l−îng cña hiÖn t−îng thuû v¨n
1 NguyÔn V¨n Lùc 45 TH
- §Ò c−¬ng Thuû V¨n C«ng Tr×nh
http://www.ebook.edu.vn
Néi dung nghiªn cøu cña m«n häc Thuû V¨n C«ng Tr×nh
NhiÖm vô cña m«n häc
• tÝnh to¸n nguån n−íc, ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng cña tµi nguyªn n−íc trong hÖ thèng
• ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n c©n b»ng n−íc trong hÖ thèng khi cÊu tróc cña hÖ thèng ®· ®−îc
x¸c ®Þnh
• sù thay ®æi cña dßng ch¶y khi cã t¸c ®éng cña con ng−êi vµo trong hÖ thèng
Néi dung cña m«n Thñy V¨n C«ng Tr×nh
nh÷ng nhiÖm vô trªn quy ®Þnh néi dung cña m«n häc Thuû V¨n C«ng Tr×nh, néi dung m«n
häc cung cÊp c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ sù h×nh thµnh dßng ch¶y s«ng ngßi, c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn
cøu, c¸c ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n ®Æc tr−ng thiÕt kÕ cho hÖ thèng. Néi dung m«n häc gåm hai phÇn:
• PhÇn mét : TÝnh to¸n thuû v¨n
cung cÊp c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ quy luËt dßng ch¶y s«ng ngßi, c¸c ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n
c¸c ®Æc tr−ng Thñy V¨n thiÕt kÕ phôc vô cho quy ho¹ch vµ thiÕt kÕ hÖ thèng n−íc.
• PhÇn hai : §iÒu tiÕt dßng ch¶y b»ng hå chøa
tr×nh bµy nguyªn lý c¬ b¶n cña c©n b»ng n−íc vµ c¸c ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n ®iÒu tiÕt dßng
ch¶y b»ng kho n−íc vµ nguyªn t¾c lùa chän c¸c th«ng sè cÊu tróc cña hÖ thèng nguån n−íc.
1. §Æc ®iÓm cña hiÖn t−îng THñy v¨n vμ Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu. Néi dung nghiªn cøu
cña m«n häc Thuû V¨n C«ng Tr×nh
§Æc ®iÓm cña hiÖn t−îng Thuû V¨n
• lµ hiÖn t−îng tÊt ®Þnh ( tÊt nhiªn )
• lµ hiÖn t−îng mang tÝnh ngÉu nhiªn
Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu nguyªn nh©n h×nh thµnh
Ph−¬ng ph¸p thèng kª x¸c suÊt
Ph−¬ng ph¸p t−¬ng tù Thñy V¨n ( l−u vùc t−¬ng tù )
o
Ph−¬ng ph¸p néi suy ®Þa lý
o
Ph−¬ng ph¸p c«ng thøc kinh nghiÖm
o
Néi dung nghiªn cøu cña m«n häc Thuû V¨n C«ng Tr×nh
• PhÇn mét : TÝnh to¸n thuû v¨n
• PhÇn hai : §iÒu tiÕt dßng ch¶y b»ng hå chøa
2 NguyÔn V¨n Lùc 45 TH
- §Ò c−¬ng Thuû V¨n C«ng Tr×nh
http://www.ebook.edu.vn
2. HÖ thèng s«ng ngßi vμ l−u vùc s«ng. C¸c ®Æc tr−ng h×nh th¸i cña s«ng ngßi vμ
l−u vùc. ý nghÜa nghiªn cøu chóng.
HÖ thèng s«ng ngßi vµ l−u vùc s«ng
HÖ thèng s«ng
Dßng s«ng lµ mét dßng n−íc cã kÝch th−íc t−¬ng ®èi lín vµ ®−îc tËp trung trªn mét khu
vùc nµo ®ã ®−îc cung cÊp n−íc bëi m−a
S«ng chÝnh lµ s«ng ®æ trùc tiÕp vµo biÓn
S«ng nh¸nh cÊp I lµ nh÷ng s«ng trùc tiÕp ®æ vµo s«ng chÝnh.
S«ng nh¸nh cÊp II lµ nh÷ng s«ng trùc tiÕp ®æ vµo s«ng chÝnh cÊp I . . .
Toµn bé s«ng nh¸nh, s«ng chÝnh hîp thµnh hÖ thèng s«ng.
ViÖt Nam cã 2360 s«ng dµi h¬n 25 km, cã 9 hÖ thèng s«ng lín :
538 s«ng nh¸nh cÊp I Cöu Long
808 s«ng nh¸nh cÊp II Hång
583 s«ng nh¸nh cÊp III §ång Nai
224 s«ng nh¸nh cÊp IV C¶
51 s«ng nh¸nh cÊp V M∙
5 s«ng nh¸nh cÊp VI Ba
Th¸i B×nh
Thu Bån
K× cïng + B¾c Giang
C¸c ®Æc tr−ng h×nh th¸i cña s«ng ngßi ( bao gåm 6 ®Æc tr−ng )
ChiÒu dµi s«ng
MÆt c¾t ngang s«ng
MÆt c¾t däc s«ng
§é dèc lßng s«ng
HÖ sè uèn khóc
MËt ®é l−íi s«ng
3 NguyÔn V¨n Lùc 45 TH
- §Ò c−¬ng Thuû V¨n C«ng Tr×nh
http://www.ebook.edu.vn
C¸c ®Æc tr−ng h×nh th¸i cña s«ng ngßi
Stt §Æc tr−ng §Þnh nghÜa KÝ hiÖu C¸ch x¸c ®Þnh ¶nh h−ëng
lµ kho¶ng c¸ch ®o däc s«ng theo ®o hai lÇn: tõ cöa s«ng lªn NÕu c¸c ®Æc tr−ng kh¸c gièng nhau th× chiÒu
ChiÒu dµi L
1 ®−êng n−íc ch¶y tõ nguån ®Õn cöa nguån vµ ng−îc l¹i, sai sè < 2% dµi ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng tËp trung n−íc,
s«ng (m)
s«ng lµ ®−îc s«ng dµi, tËp trung n−íc chËm
o x¸c ®Þnh h−íng n−íc ch¶y
o lÊy mÆt c¾t vu«ng gãc
lµ mÆt c¾t vu«ng gãc víi h−íng n−íc
o lu«n lu«n thay ®æi theo l−îng n−íc
⇒ mÆt c¾t ngang s«ng
ch¶y cña s«ng t¹i mét vÞ trÝ nµo ®ã B
MÆt c¾t o chia thµnh mÆt c¾t ®¬n vµ mÆt c¾t kÐp
2 o ®é réng s«ng: lµ kho¶ng c¸ch tõ o ®é réng s«ng: ®o kho¶ng
(m) o ®é réng s«ng vµ ®é s©u s«ng t¹i mçi ®iÓm lµ
ngang s«ng
mÐp bê ph¶i ®Õn mÐp bê tr¸i c¸ch hai mÐp bê
kh¸c nhau
hA
o ®é s©u t¹i mét ®iÓm: b»ng ®é cao o ®é s©u s«ng: ®o ®é s©u tõ
(m) ®iÓm ®ã ®Õn ®¸y
cña mùc n−íc trõ ®i ®é cao ®¸y
lµ mÆt c¾t th¼ng ®øng däc theo chiÒu o biÓu thÞ sù theo ®æi ®é dèc cña ®¸y s«ng, ®é
MÆt c¾t däc dµi ®o¹n s«ng biÓu thÞ sù thay ®æi ®é o c¾t däc theo chiÒu dµi s«ng dèc mÆt n−íc theo chiÒu däc s«ng
3
dèc ®¸y s«ng, ®é dèc mÆt n−íc theo o th−êng chØ vÏ qua nh÷ng ®iÓm cã ®Þa h×nh
o th−êng c¾t qua nh÷ng n¬i cã
s«ng
chiÒu däc s«ng biÕn ho¸ râ rÖt
®Þa h×nh biÕn ho¸ râ rÖt
ΔH
J= ΔL : chiÒu dµi ®o¹n s«ng J ®é dèc cµng lín dßng ch¶y cµng m¹nh
o
ΔL
§é dèc lßng x¸c ®Þnh chªnh lÖch ®é cao
o
4 kh¶ n¨ng tËp trung n−íc nhanh
( kh«ng thø o
ΔH : chªnhh lÖch ®é cao
s«ng ®o¹n s«ng
nguyªn )
®o¹n s«ng x¸c ®Þnh chiÒu dµi ®o¹n s«ng
o
L
ξ= ξ
L : ChiÒu dµi s«ng
HÖ sè uèn HÖ sè uèn khóc cµng lín th× kh¶ n¨ng tËp
x¸c ®Þnh chiÒu dµi s«ng
l o
5 ( kh«ng thø
trung n−íc cµng chËm
khóc l : ®−êng th¼ng tõ nguån x¸c ®Þnh ®−êng th¼ng nèi tõ
o
nguyªn )
®Õn cöa ra nguån ®Õn cöa ra
x¸c ®Þnh tæng chiÒu dµi cña o ph©n tÝch ®−îc ®Æc ®iÓm cña nguån n−íc,
o
∑l tÊt c¶ c¸c con s«ng trong l−u chÕ ®é lò trong s«ng
i
D= Σli : tæng chiÒu dµi c¸c
MËt ®é l−íi
6 D
F vùc o mËt ®é l−íi s«ng cµng lín s«ng suèi cµng
s«ng
con s«ng trong l−u vùc x¸c ®Þnh diÖn tÝch l−u vùc dµy, nguån n−íc cµng phong phó
o
F : diÖn tÝch l−u vùc
4 NguyÔn V¨n Lùc 45 TH
- PhÇn I : Ph©n tÝch, tÝnh to¸n Thuû V¨n
L−u vùc s«ng
L−u vùc s«ng lµ khu vùc tËp trung n−íc cña mét con s«ng, ®−îc ph©n chia bëi c¸c ®−êng
ph©n l−u
§−êng ph©n l−u ( ®−êng chia s«ng ) lµ ®−êng nèi tÊt c¶ c¸c ®iÓm ®Þa h×nh cao nhÊt xung
quanh l−u vùc
®−êng ph©n l−u
®iÓm cao nhÊt so víi hai bªn
®iÓm chia n−íc
BiÓn
L−u vùc kÝn lµ l−u vùc cã ®−êng ph©n n−íc mÆt trïng víi ®−êng ph©n n−íc ngÇm L−u
vùc hë lµ l−u vùc cã ®−êng ph©n n−íc mÆt kh«ng trïng víi ®−êng ph©n n−íc ngÇm
⇒ cã sù trao ®æi n−íc ngÇm gi÷a hai l−u vùc kh¸c nhau
C¸c ®Æc tr−ng h×nh th¸i cña l−u vùc s«ng ( bao gåm 6 ®Æc tr−ng )
DiÖn tÝch l−u vùc
ChiÒu réng b×nh qu©n
ChiÒu dµi l−u vùc
§é cao b×nh qu©n
§é dèc b×nh qu©n
HÖ sè h×nh d¹ng
ý nghÜa nghiªn cøu
Nghiªn cøu l−u vùc vµ c¸c ®Æc tr−ng h×nh th¸i l−u vùc, cho biÕt kh¶ n¨ng sinh dßng ch¶y
trªn l−u vùc, kh¶ n¨ng tËp trung n−íc . . .
5 NguyÔn V¨n Lùc 45 TH
- PhÇn I : Ph©n tÝch, tÝnh to¸n Thuû V¨n
C¸c ®Æc tr−ng h×nh th¸i cña l−u vùc
Stt §Æc tr−ng §Þnh nghÜa KÝ hiÖu C¸ch x¸c ®Þnh ¶nh h−ëng
DiÖn tÝch lµ ®Æc tr−ng chÝnh, ¶nh h−ëng ®Õn nguån cung
F
lµ phÇn diÖn tÝch ®−îc khèng chÕ bëi ®−êng dïng m¸y ®o diÖn tÝch
o
1 cÊp n−íc cho s«ng: F lín th× Q lín
l−u vùc ( km2 )
ph©n l−u ph−¬ng ph¸p kÎ « vu«ng
o
F B
B=
ChiÒu réng ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng tËp trung n−íc cña
F : diÖn tÝch l−u vùc o
2 L ®o diÖn tÝch l−u vùc
( km ) o
l−u vùc
b×nh qu©n
®o chiÒu dµi l−u vùc
L : chiÒu dµi l−u vùc o
lµ chiÒu dµi ®−êng gÊp khóc nèi tõ cöa s«ng
ChiÒu dµi
L
qua c¸c ®iÓm gi÷a c¸c ®o¹n th¼ng c¾t ngang ¶nh h−ëng ®Õn kh¶ n¨ng tËp trung n−íc vµ
l−u vùc o
3 ( km )
qua l−u vùc cho ®Õn ®iÓm xa nhÊt cña l−u kh¶ n¨ng sinh dßng ch¶y cña l−u vùc
th«ng th−êng lÊy chiÒu dµi l−u
vùc vùc b»ng chiÒu dµi s«ng chÝnh
n
∑f h n: sè m¶ng diÖn tÝch
ii
i =1
H bq = n h: chiÒu cao b×nh
⎛ ⎞ ¶nh h−ëng ®Õn qu¸ tr×nh tËp trung dßng
⎜ ∑ fi = F⎟
o
§é cao b×nh qu©n gi÷a hai Hbq
4 ch¶y
⎝ i =1 ⎠
qu©n chia m¶ng
®−êng ®ång møc (m) o
vÏ c¸c ®−êng ®ång møc
fi: diÖn tÝch gi÷a hai o
o tÝnh diÖn tÝch tõng m¶ng
®−êng ®ång møc
⇒®é cao b×nh qu©n
n: sè m¶ng diÖn tÝch
n
§é dèc b×nh o chia m¶ng
∑ li Δh: chªnh lÖch cao
qu©n o vÏ c¸c ®−êng ®ång møc
¶nh h−ëng ®Õn qu¸ tr×nh tËp trung dßng
J
J = Δh n i =1 o
®é gi÷a hai ®−êng o tÝnh ®é chªnh cao gi÷a hai
⎛ ⎞ ch¶y
⎜ ∑ fi = F⎟
( kh«ng
®ång møc
5 ®−êng ®ång møc
⎝ i =1 ⎠ thø
li: kho¶ng c¸ch o tÝnh kho¶ng c¸c b×nh qu©n
nguyªn ) gi÷a hai ®−êng ®ång møc
b×nh qu©n gi÷a hai ®−êng ®åmg møc
⇒ ®é dèc b×nh qu©n
Kd Kd nhá, l−u vùc dµi vµ hÑp, tËp trung
o
B
HÖ sè h×nh ( kh«ng x¸c ®Þnh ®é réng b×nh qu©n
Kd = o
B : ®é réng b×nh qu©n l−u vùc
6 n−íc tõ tõ vµ ng−îc l¹i
d¹ng L thø x¸c ®Þnh chiÒu dµi l−u vùc
o
L : chiÒu dµi l−u vùc nguyªn )
NguyÔn V¨n Lùc
6 45 TH
- §Ò c−¬ng Thuû V¨n C«ng Tr×nh
2. HÖ thèng s«ng ngßi vμ l−u vùc s«ng. C¸c ®Æc tr−ng h×nh th¸i cña s«ng ngßi
vμ l−u vùc. ý nghÜa nghiªn cøu chóng.
HÖ thèng s«ng ngßi vµ l−u vùc s«ng
HÖ thèng s«ng
Toµn bé s«ng nh¸nh, s«ng chÝnh hîp thµnh hÖ thèng s«ng.
C¸c ®Æc tr−ng h×nh th¸i cña s«ng ngßi ( bao gåm 6 ®Æc tr−ng )
ChiÒu dµi s«ng
MÆt c¾t ngang s«ng
MÆt c¾t däc s«ng
§é dèc lßng s«ng
HÖ sè uèn khóc
MËt ®é l−íi s«ng
L−u vùc s«ng
C¸c ®Æc tr−ng h×nh th¸i cña l−u vùc s«ng ( bao gåm 6 ®Æc tr−ng )
DiÖn tÝch l−u vùc
ChiÒu réng b×nh qu©n
ChiÒu dµi l−u vùc
§é cao b×nh qu©n
§é dèc b×nh qu©n
HÖ sè h×nh d¹ng
ý nghÜa nghiªn cøu
7 NguyÔn V¨n Lùc 45 TH
- §Ò c−¬ng Thuû V¨n C«ng Tr×nh
3. C¸c ®¹i l−îng biÓu thÞ dßng ch¶y s«ng ngßi. C«ng thøc liªn hÖ gi÷a c¸c ®¹i
l−îng. ý nghÜa nghiªn cøu chóng.
C¸c ®¹i l−îng biÓu thÞ dßng ch¶y
( bao gåm 5 ®Æc tr−ng )
m3/s
Q l−u l−îng dßng ch¶y
l−îng n−íc ch¶y ra mÆt c¾t cöa ra sau mét ®¬n vÞ thêi gian lµ 1s
l−u l−îng t¹i mét thêi ®iÓm bÊt k× gäi lµ l−u l−îng tøc thêi
m3
W tæng l−îng dßng ch¶y
tæng l−îng n−íc ch¶y qua mÆt c¾t ngang trong mét thêi ®o¹n nµo ®ã
nÕu thêi ®o¹n = 1 s ⇒ trïng víi l−u l−îng Q
l/s.km2
m moduyn dßng ch¶y
l−îng n−íc b×nh qu©n trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch cña l−u vùc
Y mm
líp dßng ch¶y ( ®é s©u dßng ch¶y )
l−îng n−íc b×nh qu©n trªn l−u vùc t¹i mét thêi ®o¹n
nÕu ®em tæng l−îng dßng ch¶y t¹i thêi ®o¹n ®em r¶i ®Òu trªn toµn bé diÖn tÝch
l−u vùc th× ta ®−îc líp dßng ch¶y nµy
α hÖ sè dßng ch¶y kh«ng thø nguyªn
tû sè gi÷a líp dßng ch¶y vµ l−îng m−a t−¬ng øng sinh ra líp dßng ch¶y ®ã
α cµng lín tæn thÊt cµng bÐ vµ ng−îc l¹i
ý nghÜa nghiªn cøu
ViÖc nghiªn cøu hai ®¹i l−îng l−u l−îng Q vµ tæng l−îng W ph¶n ¸nh toµn bé l−îng
n−íc cña l−u vùc
• l−u vùc lín : Q lín, W lín
• : Q nhá, W nhá
l−u vùc nhá
Hai ®¹i l−îng : moduyn dßng ch¶y m vµ líp dßng ch¶y y cho biÕt l−îng n−íc trªn mét
®¬n vÞ diÖn tÝch cña l−u vùc .
Cho phÐp ta so s¸nh ®−îc møc ®é phong phó dßng ch¶y cña l−u vùc nµy so víi l−u vùc
kh¸c
§¹i l−îng hÖ sè dßng ch¶y α ®¸nh gi¸ møc ®é tæn thÊt cña l−u vùc, ph¶n ¸nh t×nh h×nh
s¶n sinh dßng ch¶y trªn l−u vùc.
8 NguyÔn V¨n Lùc 45 TH
- §Ò c−¬ng Thuû V¨n C«ng Tr×nh
C«ng thøc liªn hÖ gi÷a c¸c ®¹i l−îng biÓu thÞ dßng ch¶y
Q W=Q.T Q W Y
α=
.10 −3
m = .10 3 y=
F F ý nghÜa
X
m3/s m3 l / s.km2 mm ko thø nguyªn
Q lµ ®¹i l−îng quan träng
o
Q3 Q.T − 3 Q.T − 3
l−u l−îng biÕt Q ⇒ c¸c ®¹i l−îng kh¸c
Q.T .10 .10 .10 o
F F F.X
dßng ch¶y ph¶n ¸nh t×nh h×nh n−íc cña l−u vùc
o
W
W W
W W tæng l−îng dßng ch¶y trong thêi ®o¹n
tæng l−îng .10 −3 .10− 3
.103
o
T T.F F ph¶n ¸nh toµn bé l−îng n−íc cña l−u vùc
F.X
dßng ch¶y o
m
m.T .10− 6
l−u l−îng trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch
o
m.T .10− 6
moduyn m.F .10 −3 m.T .F .10 −3 ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng phong phó nguån
o
dßng ch¶y X n−íc cña l−u vùc
y l−îng n−íc b×nh qu©n trªn l−u vùc
Y
Y.F 3 Y6 o
Líp .10 .10
Y .F .103 ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng phong phó nguån
o
T T X
dßng ch¶y n−íc cña l−u vùc
α lµ tØ sè gi÷a líp dßng ch¶y vµ l−îng m−a
o
α . X .106
α .F . X .103 t−¬ng øng sinh ra nã
HÖ sè α .F . X .103 α.X ph¶n ¸nh t×nh h×nh s¶n sinh dßng ch¶y
o
dßng ch¶y T T
trªn l−u vùc 0 ≤ α ≤ 1
9 NguyÔn V¨n Lùc 45 TH
- §Ò c−¬ng Thuû V¨n C«ng Tr×nh
4. Nguyªn lý c©n b»ng n−íc. Ph−¬ng tr×nh c©n b»ng n−íc tæng qu¸t cho mét khu
vùc bÊt k×; cho l−u vùc hë, l−u vùc kÝn trong thêi ®o¹n bÊt k× vμ thêi k× nhiÒu n¨m. C¸c
x¸c ®Þnh c¸c thμnh phÇn cña chóng.
Nguyªn lý c©n b»ng n−íc
HiÖu sè gi÷a l−îng n−íc ®Õn vµ l−îng n−íc ®i khái mét khu vùc b»ng sù thay ®æi
tr÷ l−îng n−íc chø trong khu vùc ®ã tÝnh trong thêi ®o¹n bÊt k×
ΔU
W®Õn - Wra =
Ph−¬ng tr×nh c©n b»ng n−íc tæng qu¸t
( cho mét khu vùc bÊt k×, cho l−u vùc hë, l−u vùc kÝn trong thêi ®o¹n bÊt k× vµ nhiÒu n¨m )
Ph−¬ng tr×nh c©n b»ng n−íc tæng qu¸t cho mét khu vùc bÊt k×
X m−a
Ta sÏ tÝnh c¸c thµnh phÇn cña W®Õn vµ Wra Z1
cña mét khu vùc t¹i mét thêi ®o¹n bÊt k×.
Ym1 Z2 Ym2
Bao gåm c¸c thµnh phÇn :
Yng1
Yng2
TÇng kh«ng thÊm
W®Õn = X + Ym1 + Yng1 + Z1
l−îng n−íc m−a l−îng dßng ch¶y l−îng dßng ch¶y l−îng n−íc ng−ng
r¬i xuèng bÒ mÆt ®Õn khu ngÇm ®Õn khu tô trªn bÒ mÆt
mÆt khu vùc vùc ®ang xÐt vùc ®ang xÐt khu vùc ®ang xÐt
Wra = Z2 + Ym2 + Yng2
l−îng n−íc bèc l−îng dßng ch¶y l−îng dßng ch¶y
h¬i khái khu mÆt ra khái ngÇm ra khái
vùc ®ang xÐt khu vùc ®ang xÐt khu vùc ®ang xÐt
U1 tr÷ l−îng n−íc trong khu vùc ®Çu thêi ®o¹n
U2 tr÷ l−îng n−íc trong khu vùc cuèi thêi ®o¹n
⇒ Ph−¬ng tr×nh c©n b»ng n−íc tæng qu¸t cho mét khu vùc bÊt k× trong mét thêi ®o¹n bÊt
k× cã d¹ng :
( X + Ym1 + Yng1 + Z1 ) - ( Z2 + Ym2 + Yng2 ) = U1 - U2
10 NguyÔn V¨n Lùc 45 TH
- §Ò c−¬ng Thuû V¨n C«ng Tr×nh
Ph−¬ng tr×nh c©n b»ng n−íc tæng qu¸t cho l−u vùc
• L−u vùc hë
Ym1 = 0
§èi víi l−u vùc hë ta cã :
⇒ ( X + Yng1 + Z1 ) - ( Z2 + Ym2 + Yng2 ) = U1 - U2
§Æt :
Z = Z2 - Z1
⇒ Ph−¬ng tr×nh c©n b»ng cho l−u vùc hë :
( X + Yng1 ) - ( Z + Ym2 + Yng2 ) = U1 - U2
• L−u vùc kÝn
Ym1 = 0
§èi víi l−u vùc nãi chung :
Yng1 = 0
§èi víi l−u vùc kÝn ta cã :
⇒ X - ( Z + Ym2 + Yng2 ) = U1 - U2
§Æt :
Y = Yng1 + Yng2
⇒ Ph−¬ng tr×nh c©n b»ng cho l−u vùc kÝn :
= ΔU
X - Y - Z
tr÷ l−îng n−íc ®Çu, cuèi
l−îng m−a
tæng dßng ch¶y bèc h¬i
Ph−¬ng tr×nh c©n b»ng n−íc cho l−u vùc kÝn trong thêi k× nhiÒu n¨m
NhËn thÊy r»ng hµng n¨m nÕu tr÷ l−îng n−íc ®Çu n¨m nhiÒu h¬n tr÷ l−îng n−íc cuèi n¨m
th× cã ΔU > 0 ⇒ nhiÒu n−íc
N¨m cã tr÷ l−îng n−íc ®Çu n¨m nhá h¬n tr÷ l−îng n−íc cuèi n¨m th× cã ΔU < 0 ⇒
Ýt n−íc
NÕu tÝnh to¸n trong thêi ®o¹n nhiÒu n¨m, do cã sù xen kÏ gi÷a nh÷ng n¨m nhiÒu n−íc víi
nh÷ng n¨m Ýt n−íc nªn ta cã:
1n
∑ ΔU ⎯n⎯∞ → 0
→
⎯
n1
Do ®ã ta cã :
Ph−¬ng tr×nh c©n b»ng n−íc cho l−u vùc kÝn trong thêi k× nhiÒu n¨m:
=0
X0 - Y0 - Z0
⇒ Y0 = X0 - Z0
dßng ch¶y b×nh l−îng m−a b×nh l−îng bèc h¬i b×nh
qu©n nhiÒu n¨m qu©n nhiÒu n¨m qu©n nhiÒu n¨m
dßng ch¶y chuÈn chuÈn l−îng m−a n¨m chuÈn l−îng bèc h¬i n¨m
C¸ch x¸c ®Þnh c¸c thµnh phÇn cña ph−¬ng tr×nh
C¸c thµnh phÇn cña ph−¬ng tr×nh ®−îc x¸c ®Þnh : tõ c¸c tµi liÖu ®o m−a ta x¸c ®Þnh ®−îc X0, tõ
c¸c tµi liÖu ®o bèc h¬i ta x¸c ®Þnh ®−îc Z0 vµ x¸c ®Þnh ®−îc Y0 tõ X0 vµ Z0
ý nghÜa cña ph−¬ng tr×nh
Tõ ph−¬ng tr×nh c©n b»ng n−íc ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc c¸c trÞ sè dßng ch¶y chuÈn ( cã Ýt
tµi liÖu ) tõ c¸c ®Æc tr−ng lµ m−a vµ bèc h¬i ( cã nhiÒu tµi liÖu ).
11 NguyÔn V¨n Lùc 45 TH
- §Ò c−¬ng Thuû V¨n C«ng Tr×nh
4. Nguyªn lý c©n b»ng n−íc. Ph−¬ng tr×nh c©n b»ng n−íc tæng qu¸t cho mét khu
vùc bÊt k×; cho l−u vùc hë, l−u vùc kÝn trong thêi ®o¹n bÊt k× vμ thêi k× nhiÒu n¨m. C¸c
x¸c ®Þnh c¸c thμnh phÇn cña chóng.
Nguyªn lý c©n b»ng n−íc
HiÖu sè gi÷a l−îng n−íc ®Õn vµ l−îng n−íc ®i khái mét khu vùc b»ng sù thay ®æi
tr÷ l−îng n−íc chø trong khu vùc ®ã tÝnh trong thêi ®o¹n bÊt k×
Ph−¬ng tr×nh c©n b»ng n−íc tæng qu¸t
Ph−¬ng tr×nh c©n b»ng n−íc tæng qu¸t cho mét khu vùc bÊt k×
( X + Ym1 + Yng1 + Z1 ) - ( Z2 + Ym2 + Yng2 ) = U1 - U2
Ph−¬ng tr×nh c©n b»ng n−íc tæng qu¸t cho l−u vùc
• L−u vùc hë
( X + Yng1 ) - ( Z + Ym2 + Yng2 ) = U1 - U2
• L−u vùc kÝn
= ΔU
X - Y - Z
Ph−¬ng tr×nh c©n b»ng n−íc cho l−u vùc kÝn trong thêi k× nhiÒu n¨m
⇒ Y0 = X0 - Z0
C¸ch x¸c ®Þnh c¸c thµnh phÇn cña ph−¬ng tr×nh
ý nghÜa cña ph−¬ng tr×nh
12 NguyÔn V¨n Lùc 45 TH
- §Ò c−¬ng Thuû V¨n C«ng Tr×nh
5. M−a. C¸ch ®o m−a vμ ®¹i l−îng biÓu thÞ m−a. C¸c ph−¬ng ph¸p tÝnh l−îng m−a b×nh
qu©n l−u vùc. Ph©n tÝch ¶nh h−ëng cña m−a tíi dßng ch¶y.
M−a. C¸c ®¹i l−îng biÓu thÞ m−a vµ C¸ch ®o m−a
§Þnh nghÜa
M−a lµ hiÖn t−îng n−íc ë thÓ láng hoÆc thÓ r¾n trong khÝ quyÓn r¬i xuèng bÒ mÆt tr¸i ®Êt
C¸ch biÓu thÞ
• l−îng m−a X mm
lµ líp n−íc m−a r¬i xuèng mÆt ®Êt trong kho¶ng thêi gian nµo ®ã
( th−êng ®−îc tÝnh b»ng ®¬n vÞ mm )
• c−êng ®é m−a a, i mm/ph mm/h
lµ l−îng m−a r¬i xuèng trong mét ®¬n vÞ thêi gian
th«ng th−êng m−a h×nh thµnh tõng trËn, hoÆc x¶y ra trong tõng trËn, nªn ®Ó m« t¶ trËn m−a
ta dïng ®å thÞ biÓu diÔn qu¸ tr×nh m−a
C¸ch ®o m−a ( quan tr¾c )
• thïng ®o m−a
®o ®−îc l−îng m−a t¹i thêi ®iÓm cô thÓ : 1 giê, trËn, ngµy . . .
th−êng tiÕn hµnh ®o tõ 7h s¸ng h«m tr−íc → 7h s¸ng h«m sau
hoÆc tõ 19h tèi h«m tr−íc → 19h tèi h«m sau
• m¸y ®o m−a tù ghi
⇒ biÓu ®å biÓu thÞ c−êng ®é m−a
a giai ®o¹n trung t©m m« t¶ c−êng ®é m−a biÕn
l−îng lín, c−êng ®é lín ®æi theo thêi gian
giai ®o¹n cuèi l−îng
bÐ, c−êng ®é bÐ
giai ®o¹n ®Çu l−îng kÕt thóc m−a
bÐ, c−êng ®é bÐ
t thêi gian
b¾t ®Çu m−a
C¸c ph−¬ng ph¸p tÝnh l−îng m−a b×nh qu©n l−u vùc
Ph−¬ng ph¸p b×nh qu©n sè häc
n
n : sè tr¹m ®o m−a
∑X
i
X = i =1 Xi : l−îng m−a trong thêi ®o¹n nµo ®ã cña tr¹m thø i
n
Ph−¬ng ph¸p nµy chØ sö dông tèt khi trªn l−u vùc cã nhiÒu tr¹m ®o m−a vµ ®−îc bè trÝ ë
nh÷ng vÞ trÝ ®Æc tr−ng.
13 NguyÔn V¨n Lùc 45 TH
- §Ò c−¬ng Thuû V¨n C«ng Tr×nh
Ph−¬ng ph¸p ®a gi¸c Th¸i S¬n
C¬ së cña ph−¬ng ph¸p lµ coi l−îng m−a ®o ®−îc ë mét vÞ trÝ trªn l−u vùc ®¹i diÖn cho mét
vïng nhÊt ®Þnh quanh nã ( ®−îc x¸c ®Þnh bëi h×nh ®a gi¸c )
C¸ch lµm cô thÓ nh− sau :
Nèi c¸c tr¹m ®o m−a trªn b¶n ®å thµnh c¸c tam gi¸c
o
VÏ c¸c ®−êng trung trùc cña c¸c tam gi¸c ®ã thµnh ®a gi¸c
o
L−îng m−a n»m trong tr¹m n»m trªn ®a gi¸c ®ã lµ l−îng m−a ®¹i diÖn cho phÇn diÖn
o
tÝch ®ã.
n n : sè tr¹m ®o m−a ( sè ®a gi¸c )
∑ fi X Xi : l−îng m−a trong thêi ®o¹n nµo ®ã cña tr¹m thø i
i
=
X = in 1 fi : diÖn tÝch cña khu vùc thø i
⎛ ⎞
⎜ ∑ fi = F⎟ F : diÖn tÝch l−u vùc
⎝ i =1 ⎠
¦u ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p lµ cã tÝnh ®Õn sù ®ãng gãp cña l−îng m−a ph©n bè kh«ng ®Òu
vµ ph−¬ng ph¸p nµy còng chØ cho kÕt qu¶ tèt khi cã nhiÒu tr¹m ®o m−a vµ ph©n bè ®Òu trªn l−u
vùc ( n ≥ 3 )
Ph−¬ng ph¸p b¶n ®å ®¼ng trÞ
gi¶ sö trªn l−u vùc cÇn tÝnh to¸n n»m trong vïng b¶n ®å ®¼ng trÞ l−îng m−a.
n ⎛X +X
i +1⎞ n : sè m¶nh diÖn tÝch cña l−u vùc
∑ fi ⎜ i ⎟
⎜ ⎟
2 Xi, Xi+1 : gi¸ trÞ c¸c ®−êng ®¼ng trÞ kÒ nhau
⎝ ⎠
i =1
X= fi : diÖn tÝch n»m gi÷a hai ®−êng ®¼ng trÞ t−¬ng øng
⎛n ⎞
⎜ ∑ fi = F ⎟ F : diÖn tÝch l−u vùc
⎝ i =1 ⎠
Ph−¬ng ph¸p nµy cã ®é chÝnh x¸c cao vµ kh¾c phôc ®−îc nh÷ng phøc t¹p vÒ ph©n bè m−a
theo kh«ng gian do ¶nh h−ëng cña ®Þa h×nh.
Tuy nhiªn, khi sö dông ph−¬ng ph¸p nµy ph¶i x©y dùng c¸c ®−êng ®¼ng trÞ nªn khèi l−îng
c«ng viÖc kh¸ lín.
Ph©n tÝch ¶nh h−ëng cña m−a tíi dßng ch¶y
Trong c¸c yÕu tè ¶nh h−ëng tíi dßng ch¶y th× m−a lµ yÕu tè quan träng nhÊt. NÕu kh«ng cã
m−a th× kh«ng h×nh thµnh dßng ch¶y.
N−íc m−a r¬i xuèng mÆt ®Êt mét phÇn ch¶y trµn trªn mÆt ®Êt sau ®ã tËp trung vµo c¸c
lßng, r·nh khe suèi vµ tËp trung vµo s«ng t¹o thµnh dßng ch¶y mÆt cña s«ng ngßi. Mét phÇn n−íc
thÊm xuèng lßng ®Êt sau ®ã dån dÇn vµo trong s«ng b»ng con ®−êng d−íi mÆt ®Êt t¹o thµnh dßng
ch¶y ngÇm.
Qu¸ tr×nh h×nh thµnh dßng ch¶y trªn l−u vùc tr¶i qua 4 giai ®o¹n :
Qu¸ tr×nh m−a
Qu¸ tr×nh tæn thÊt
Qu¸ tr×nh ch¶y trµn trªn s−ên dèc
Qu¸ tr×nh tËp trung dßng ch¶y trong s«ng
14 NguyÔn V¨n Lùc 45 TH
- §Ò c−¬ng Thuû V¨n C«ng Tr×nh
Trong 4 giai ®o¹n nµy th× qu¸ tr×nh m−a ®ãng vai trß quan träng trong viÖc h×nh thµnh
dßng ch¶y. Khi x¶y ra qu¸ tr×nh m−a, lóc ®Çu ch−a t¹o thµnh dßng ch¶y ch¶y do cã qu¸ tr×nh tæn
thÊt, n−íc m−a bÞ mÊt ®i b»ng c¸c con ®−êng thÊm, bèc h¬i, tÝch ®äng trªn c¸c bÒ mÆt cña l−u vùc
( ®iÒn tròng ), c¸c th¶m phñ thùc vËt . . . NÕu qu¸ tr×nh m−a kÕt thóc khi c−êng ®é m−a kh«ng lín
h¬n c−êng ®é tæn thÊt th× kh«ng sinh dßng ch¶y trªn l−u vùc.
Qu¸ tr×nh ch¶y trµn trªn s−ên dèc chØ x¶y ra t¹i mét thêi ®iÓm khi c−êng ®é m−a v−ît
qu7¸ c−êng ®é tæn thÊt, lóc nµy b¾t ®Çu h×nh thµnh dßng ch¶y. C−êng ®é m−a t¨ng th× c−êng ®é
cÊp n−íc t¨ng, l−îng n−íc tËp trung thµnh dßng trong c¸c lßng r·nh khe suèi vµ dån ra mÆt c¾t
cöa ra. §©y lµ qu¸ tr×nh tËp trung dßng ch¶y trong s«ng.
5. M−a. C¸ch ®o m−a vμ ®¹i l−îng biÓu thÞ m−a. C¸c ph−¬ng ph¸p tÝnh l−îng m−a b×nh
qu©n l−u vùc. Ph©n tÝch ¶nh h−ëng cña m−a tíi dßng ch¶y.
M−a. C¸c ®¹i l−îng biÓu thÞ m−a vµ C¸ch ®o m−a
§Þnh nghÜa
M−a lµ hiÖn t−îng n−íc ë thÓ láng hoÆc thÓ r¾n trong khÝ quyÓn r¬i xuèng bÒ mÆt tr¸i ®Êt
C¸ch biÓu thÞ
• l−îng m−a X mm
• c−êng ®é m−a a, i mm/ph mm/h
C¸ch ®o m−a ( quan tr¾c )
• thïng ®o m−a
• m¸y ®o m−a tù ghi
C¸c ph−¬ng ph¸p tÝnh l−îng m−a b×nh qu©n l−u vùc
Ph−¬ng ph¸p b×nh qu©n sè häc
Ph−¬ng ph¸p ®a gi¸c Th¸i S¬n
Ph−¬ng ph¸p b¶n ®å ®¼ng trÞ
Ph©n tÝch ¶nh h−ëng cña m−a tíi dßng ch¶y
Qu¸ tr×nh h×nh thµnh dßng ch¶y trªn l−u vùc tr¶i qua 4 giai ®o¹n :
Qu¸ tr×nh m−a
Qu¸ tr×nh tæn thÊt
Qu¸ tr×nh ch¶y trµn trªn s−ên dèc
Qu¸ tr×nh tËp trung dßng ch¶y trong s«ng
15 NguyÔn V¨n Lùc 45 TH
- §Ò c−¬ng Thuû V¨n C«ng Tr×nh
6. C¸c lo¹i Bèc h¬i. C¸ch biÓu thÞ vμ ph−¬ng ph¸p ®o, x¸c ®Þnh chóng.
C¸c lo¹i bèc h¬i
§Þnh nghÜa
Bèc h¬i lµ hiÖn t−îng n−íc ë thÓ láng hoÆc thÓ r¾n biÕn thµnh thÓ h¬i.
Ph©n lo¹i
• bèc h¬i n−íc mÆt
• bèc h¬i mÆt ®Êt
• bèc h¬i qua l¸, qua th¶m thùc vËt
C¸ch biÓu thÞ vµ ph−¬ng ph¸p ®o, x¸c ®Þnh bèc h¬i
BiÓu thÞ
• l−îng bèc h¬i Z mm
• c−êng ®é bèc h¬i mm/ph
Tæng l−îng bèc h¬i ( theo thÓ tÝch ) ®−îc tÝnh :
Wz = Z . F . 103 ( m3 )
Ph−¬ng ph¸p ®o vµ x¸c ®Þnh bèc h¬i
Tuú theo ®Æc tr−ng cña c¸c lo¹i bèc h¬i mµ cã c¸c c¸ch x¸c ®Þnh t−¬ng øng :
• §o bèc h¬i n−íc mÆt
dïng mét sè dông cô sau:
thïng ®o bèc h¬i GGI3000
o
3000 cm2 cña Liªn X« cò
chËu A cña ch©u ¢u, ch©u Mü
o
èng Pitche
o
th−êng ®Æt trong c¸c lÒu khÝ t−îng
C¸c dông cô nµy ®Òu ®−îc ®Æt trong v−ên khÝ t−îng
thïng ®Æt trªn bÌ ®o bèc h¬i
o
bèc h¬i n−íc mÆt sau khi ®o ®¹c ph¶i cã thªm c¸c hÖ sè hiÖu chØnh Ki
Zn = K1 . ZGGI3000
K2 . ZPitche
K2 . ZbÌ
• §o bèc mÆt ®Êt
• §o bèc h¬i qua l¸, qua th¶m thùc vËt
16 NguyÔn V¨n Lùc 45 TH
- §Ò c−¬ng Thuû V¨n C«ng Tr×nh
7. BiÕn cè ngÉu nhiªn. X¸c suÊt cña biÕn cè. C¸c ®Þnh nghÜa vÒ tÝnh x¸c suÊt.
BiÕn cè ngÉu nhiªn
HiÖn t−îng ngÉu nhiªn
HiÖn t−îng ngÉu nhiªn lµ hiÖn t−îng mµ mçi lÇn x¶y ra mét kÕt qu¶ mµ ta kh«ng thÓ biÕt
PhÐp thö
PhÐp thö lµ sù thùc hiÖn mét nhãm c¸c ®iÒu kiÖn nµo ®ã (thÝ nghiÖm, quan s¸t, hiÖn t−îng)
BiÕn cè
BiÕn cè lµ mét sù kiÖn cã thÓ x¶y ra hoÆc kh«ng x¶y ra trong mét phÐp thö
Kh«ng gian biÕn cè s¬ cÊp
Kh«ng gian biÕn cè s¬ cÊp lµ tËp hîp tÊt c¶ c¸c kÕt qu¶ s¬ cÊp nhÊt cña phÐp thö
BiÕn cè ngÉu nhiªn
BiÕn cè ngÉu nhiªn lµ sù kiÖn bÊt k× cã thÓ x¶y ra hoÆc kh«ng x¶y ra trong phÐp thö.
BiÕn cè ngÉu nhiªn lµ tËp hîp con cña kh«ng gian c¸c biÕn cè s¬ cÊp
§−îc kÝ hiÖu b»ng c¸c ch÷ viÕt hoa A, B, C . . .
X¸c suÊt cña biÕn cè
§Þnh nghÜa
X¸c suÊt lµ sè ®o kh¶ n¨ng xuÊt hiÖn cña biÕn cè.
KÝ hiÖu
P(A) : X¸c suÊt cña biÕn cè A
0 ≤ P(A) ≤ 1
U
BiÕn cè ch¾c ch¾n
lµ biÕn cè lu«n x¶y ra trong mét phÐp thö
P(U) = 1
V
BiÕn cè rçng
lµ biÕn cè kh«ng bao giê x¶y ra trong phÐp thö
P(V) = 1
BiÕn cè ngÉu nhiªn
0≤P≤1
C¸c ®Þnh nghÜa cña x¸c suÊt
§Þnh nghÜa cæ ®iÓn
gi¶ sö ta cã mét tr−êng biÕn cè c¬ b¶n
n : tæng sè tr−êng hîp cña tr−êng biÕn cè c¬ b¶n
m : tæng sè tr−êng hîp thuËn lîi x¶y ra biÕn cè A
Ta cã thÓ ®Þnh nghÜa X¸c suÊt cña biÕn cè A :
x¸c suÊt ®Ó biÕn cè A x¶y ra trong phÐp thö lµ tØ sè gi÷a tæng sè tr−êng hîp thuËn lîi x¶y
m
PA =
ra cho biÕn cè A so víi tæng tr−êng hîp ®ång kh¶ n¨ng cã thÓ x¶y ra trong phÐp thö.
n
tuy nhiªn nhiÒu tr−êng hîp ta kh«ng thÓ biÕt ®−îc tæng sè tr−êng hîp thuËn lîi cho biÕn cè
17 NguyÔn V¨n Lùc 45 TH
- §Ò c−¬ng Thuû V¨n C«ng Tr×nh
A x¶y ra lµ bao nhiªu ? còng nh− tæng sè tr−êng hîp cña biÕn cè c¬ b¶n ?
⇒ §Þnh nghÜa thèng kª
§Þnh nghÜa thèng kª
Cã biÕn cè A ⇒ tiÕn hµnh thÝ nghiÖm
trong n lÇn thÝ nghiÖm cã m lÇn xuÊt hiÖn biÕn cè A
m
tØ sè ®−îc gäi lµ tÊn sè xuÊt hiÖn cña biÕn cè A : tÇn suÊt
n
NÕu ta thùc hiÖn thÝ nghiÖm nhiÒu lÇn, tû sè nµy dao ®éng xung quanh mét gi¸ trÞ æn ®Þnh
gäi lµ x¸c suÊt xuÊt hiÖn cña biÕn cè A
X¸c suÊt xuÊt hiÖn cña biÕn cè A trong mét lÇn thÝ nghiÖm lµ tÇn sè xuÊt hiÖn cña biÕn cè
m
PA = lim
A khi sè lÇn thÝ nghiÖm t¨ng lªn v« h¹n n→∞ n
®©y lµ c«ng thøc th−êng ®−îc sö dông trong Thuû V¨n
7. BiÕn cè ngÉu nhiªn. X¸c suÊt cña biÕn cè. C¸c ®Þnh nghÜa vÒ tÝnh x¸c suÊt.
BiÕn cè ngÉu nhiªn
HiÖn t−îng ngÉu nhiªn
PhÐp thö
BiÕn cè
Kh«ng gian biÕn cè s¬ cÊp
BiÕn cè ngÉu nhiªn
X¸c suÊt cña biÕn cè
§Þnh nghÜa
X¸c suÊt lµ sè ®o kh¶ n¨ng xuÊt hiÖn cña biÕn cè.
P(A) : X¸c suÊt cña biÕn cè A
U
BiÕn cè ch¾c ch¾n
V
BiÕn cè rçng
BiÕn cè ngÉu nhiªn
C¸c ®Þnh nghÜa cña x¸c suÊt
§Þnh nghÜa cæ ®iÓn
§Þnh nghÜa thèng kª
18 NguyÔn V¨n Lùc 45 TH
- §Ò c−¬ng Thuû V¨n C«ng Tr×nh
8. BiÕn ngÉu nhiªn ( §¹i l−îng ngÉu nhiªn ). LuËt ph©n bè x¸c suÊt vμ C¸c c¸ch biÓu thÞ
luËt ph©n bè x¸c suÊt cña biÕn ngÉu nhiªn.
§¹i l−îng ngÉu nhiªn ( BiÕn ngÉu nhiªn )
§Þnh nghÜa
§¹i l−îng ngÉu nhiªn lµ ®¹i l−îng tr−íc khi thÝ nghiÖm ta kh«ng biÕt nã b»ng bao
nhiªu, nh−ng sau khi thÝ nghiÖm nã lu«n nhËn gi¸ trÞ cô thÓ
Ph©n lo¹i
§¹i l−îng ngÉu nhiªn ®−îc chia lµm 2 lo¹i:
• §¹i l−îng ngÉu nhiªn rêi r¹c
lµ nh÷ng ®¹i l−îng ngÉu nhiªn nhËn nh÷ng gi¸ trÞ rêi r¹c
sè chÊm cña xóc s¾c 1, 2, 3, 4 ,5 ,6
VD.
• §¹i l−îng ngÉu nhiªn liÖn tôc
lµ nh÷ng ®¹i l−îng ngÉu nhiªn nhËn nh÷ng gi¸ trÞ liªn tiÕp nhau.
Q = { 0, ∞ }
l−u l−îng cña con s«ng
VD.
TrÞ sè cã thÓ cña ®¹i l−îng ngÉu nhiªn lµ nh÷ng gi¸ trÞ mµ ®¹i l−îng ngÉu nhiªn cã thÓ
nhËn
X = { x1, x2, . . . xn }
mçi gi¸ trÞ cã thÓ cña ®¹i l−îng ngÉu nhiªn ®−îc coi lµ mét biÕn cè, mçi biÕn cè sÏ cã mét
x¸c suÊt xuÊt hiÖn t−¬ng øng
n
∑p = 1
{ p 1 , p2 , . . . pn } vµ i
i =1
LuËt ph©n bè x¸c suÊt vµ c¸ch biÓu thÞ luËt ph©n bè x¸c suÊt cña §LNN
x ~ p
LuËt ph©n bè x¸c suÊt
LuËt ph©n bè x¸c suÊt lµ quan hÖ gi÷a nh÷ng trÞ sè cã thÓ cña ®¹i l−îng ngÉu nhiªn vµ x¸c
suÊt xuÊt hiÖn t−¬ng øng cña chóng
C¸ch biÓu thÞ luËt ph©n bè x¸c suÊt
cã 5 c¸ch biÓu thÞ
B¶ng ph©n bè x¸c suÊt
gåm hai dßng ( hai hµng )
dßng 1 : biÓu thÞ nh÷ng trÞ sè cã thÓ cña ®¹i l−îng ngÉu nhiªn
o
dßng 2 : biÓu thÞ c¸c gi¸ trÞ x¸c suÊt t−¬ng øng
o
...
x1 x2 xn
x
...
p1 p2 pn
p
Ph−¬ng ph¸p nµy chØ thÝch hîp ®Ó biÓu diÔn cho ®¹i l−îng ngÉu nhiªn rêi r¹c
rÊt khã kh¨n khi cã nhiÒu trÞ sè
19 NguyÔn V¨n Lùc 45 TH
nguon tai.lieu . vn
