- Trang Chủ
- Nông - Lâm - Ngư
- Luận văn Thạc sỹ Kinh tế: Tăng cường sự tham gia của cộng đồng trong quản lý và sử dụng công trình thủy lợi trên địa bàn huyện Giao Thủy tỉnh Nam Định
Xem mẫu
- B GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I
PHÙNG H U QUÂN
TĂNG CƯ NG S THAM GIA C A C NG ð NG TRONG QU N LÝ VÀ
S D NG CÁC CÔNG TRÌNH TH Y L I N I ð NG TRÊN ð A BÀN
HUY N GIAO TH Y, T NH NAM ð NH
LU N VĂN TH C S KINH T
Chuyên ngành: Kinh t nông nghi p
Mã s : 60.31.10
Ngư i hư ng d n khoa h c: GS.TS. PH M VÂN ðÌNH
Hà N i - 2010
- L I CAM ðOAN
Tôi xin cam ñoan r ng, s li u và k t qu nghiên c u trong lu n văn
này là trung th c và chưa ñư c s d ng ñ b o v m t h c v nào. Các thông
tin trích d n trong lu n văn ñ u ñã ñư c ch rõ ngu n g c.
Hà N i, ngày tháng 3 năm 2011
Tác gi
Phùng H u Quân
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ……………………………. ii
- L I C M ƠN
Trong quá trình th c hi n lu n văn này, tôi ñã nh n ñư c s giúp ñ
nhi t tình c a các t ch c và cá nhân. Tôi xin chân thành c m ơn nh ng t
ch c, cá nhân ñó.
Trư c tiên tôi xin bày t lòng bi t ơn sâu s c ñ n GS.TS Ph m Vân
ðình, ngư i thày ñã hư ng d n và giúp ñ tôi trong su t quá trình nghiên c u
và hoàn thành lu n văn.
Tôi xin chân thành c m ơn các th y giáo, cô giáo Vi n Sau ñ i h c,
Khoa Kinh t và PTNT, B môn Kinh t nông nghi p và Chính sách ñã giúp
ñ và t o ñi u ki n v m i m t ñ tôi h c t p, nghiên c u và hoàn thành lu n
văn.
Tôi xin chân thành c m ơn UBND huy n Giao Thu , Phòng
NN&PTNT, Phòng Th ng kê, Phòng Tài nguyên và môi trư ng, Công ty
KTCTTL huy n, UBND, HTX nông nghi p và nhân dân 2 xã Hoành Sơn và
Giao Hà ñã t o ñi u ki n thu n l i cho quá trình nghiên c u th c t c a tôi.
Tôi xin chân thành c m ơn nh ng ngư i thân và b n bè ñã chia s
nh ng khó khăn, ñ ng viên tôi h c t p, nghiên c u và hoàn thành lu n văn
này.
Phùng H u Quân
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ……………………………. iii
- DANH M C CÁC T VI T T T
CN Công nghi p
ðVT ðơn v tính
HTX H p tác xã
HTXDV H p tác xã d ch v
HTXDVNN H p tác xã d ch v nông nghi p
KTCTTL Khai thác công trình thu l i
NN Nông nghi p
PIM Pim
PTNT Phát tri n nông thôn
PTSX Phát tri n s n xu t
QLN Qu n lý nư c
TNHH Trách nhi m h u h n
UBND U ban nhân dân
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ……………………………. iv
- DANH M C CÁC B NG
Trang
B ng 2.1 Phân lo i công trình thu l i Vi t Nam 13
B ng 2.2 Các n i dung tham gia theo nhóm và giai ño n 18
B ng 2.3 S lư ng các LID phân theo di n tích 32
B ng 3.1 Tình hình dân s và lao ñ ng c a huy n Giao Th y qua 3 47
năm 2007 – 2009
B ng 3.2 Tình hình ñ t ñai và s d ng ñ t ñai huy n Giao Th y 49
qua 3 năm 2007 – 2009
B ng 3.3 K t qu s n xu t kinh doanh c a huy n Giao Th y qua 3 52
năm 2007 – 2009
B ng 4.1 T l giá tr ñóng góp c a c ng ñ ng theo quy mô công 66
trình và các giai ño n qu n lý
B ng 4.2 ð c ñi m kinh t - k thu t c a hai công trình nghiên c u 68
B ng 4.3 Tình hình tham gia c a c ng ñ ng trong xác ñ nh nhu 75
c u, kh o sát thi t k công trình
B ng 4.4 M t s ch tiêu ph n ánh k t qu tham gia c a c ng ñ ng 76
trong xác ñ nh nhu c u, kh o sát thi t k hai công trình
nghiên c u
B ng 4.5 Tình hình tham gia c a c ng ñ ng trong xây d ng công 78
trình
B ng 4.6 M t s ch tiêu th c hi n trong xây d ng công trình 79
B ng 4.7 Tình hình tham gia c a c ng ñ ng trong qu n lý kênh 83
Hoành L 2 Hoành Sơn
B ng 4.8 M c thu thu l i phí theo quy ñ nh c a UBND t nh 84
B ng 4.9 Tình hình phân b thu l i phí công trình 85
B ng 4.10 M t s ch tiêu th c hi n thu l i phí ba công trình 87
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ……………………………. v
- B ng 4.11 Tình hình duy tu, b o dư ng hai công trình 89
B ng 4.12 Tình hình tham gia c a c ng ñ ng trong phân ph i nư c 93
B ng 4.13 M t s ch tiêu ñánh giá tác ñ ng tham gia c a c ng ñ ng 95
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ……………………………. vi
- DANH M C CÁC SƠ ð
Trang
Sơ ñ 4.1 Mô hình nhà nư c qu n lý công trình thu l i l n 61
Sơ ñ 4.2 Mô hình nhân dân qu n lý công trình thu l i n i ñ ng 62
Sơ ñ 4.3 S tham gia c a c ng ñ ng trong qu n lý và s d ng các 63
công trình thu l i c a huy n
Sơ ñ 4.4 Sơ ñ m ng lư i công trình thu l i c a huy n 64
Sơ ñ 4.5 ð c ñi m trong s d ng công trình thu l i 65
Sơ ñ 4.6 Cây v n ñ v nguyên nhân c ng ñ ng không tham gia xác 71
ñ nh nhu c u, kh o sát thi t k công trình
Sơ ñ 4.7 Vai trò tham gia c a c ng ñ ng trong kh o sát thi t k 73
công trình kênh Hoành L 2 Hoành Sơn
Sơ ñ 4.8 Cây v n ñ v cơ s tham gia c a c ng ñ ng trong xác 74
ñ nh nhu c u, kh o sát thi t k kênh Hoành L 2 Hoành
Sơn
Sơ ñ 4.9 T ch c b máy qu n lý kênh M Tho 6 Giao Hà 81
Sơ ñ 4.10 T ch c b máy qu n lý kênh Hoành L 2 Hoành Sơn 82
Sơ ñ 4.11 K ho ch tư i tiêu kênh M Tho 6 Giao Hà 91
Sơ ñ 4.12 K ho ch tư i tiêu kênh Hoành L 2 Hoành Sơn 92
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ……………………………. vii
- DANH M C CÁC ð TH
Trang
ð th 4.1 Ý ki n c a ngư i dân v m c thu n p thu l i phí 87
Sơ ñ 4.2 Ý ki n c a ngư i dân v tình hình cung c p nư c ñ y ñ , 94
k p th i
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ……………………………. viii
- M CL C
Trang
1. ð t v n ñ 1
1.1 Tính c p thi t c a ñ tài nghiên c u 1
1.2 M c tiêu nghiên c u c a ñ tài 3
1.2.1 M c tiêu chung 3
1.2.2 M c tiêu c th 3
1.3 ð i tư ng và ph m vi nghiên c u c a ñ tài 4
1.3.1 ð i tư ng nghiên c u 4
1.3.2 Ph m vi nghiên c u 4
2. Cơ s lý lu n và th c ti n v tăng cư ng s tham gia c a
5
c ng ñ ng trong qu n lý và s d ng các công trình thu l i
2.1 Cơ s lý lu n 5
2.1.1 M t s khái ni m cơ b n 5
2.1.2 Vai trò c a thu l i n i ñ ng 7
2.1.3. S tham gia c a c ng ñ ng trong qu n lý, s d ng các
14
công trình thu l i n i ñ ng
2.2 Cơ s th c ti n 27
2.2.1 S tham gia c a c ng ñ ng trong qu n lý và s d ng
27
công trình thu l i c a m t s nư c trên th gi i
2.2.2 S tham gia c a c ng ñ ng trong qu n lý và s d ng
34
công trình thu l i Vi t Nam
2.3 Các công trình nghiên c u có liên quan 41
3. ð c ñi m ñ a bàn và phương pháp nghiên c u 44
3.1 ð c ñi m t nhiên, kinh t - xã h i c a huy n Giao Thu ,
44
t nh Nam ð nh
3.1.1 ð c ñi m t nhiên 44
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ……………………………. ix
- 3.1.2 ð c ñi m kinh t - xã h i 46
3.2 Phương pháp nghiên c u 54
3.2.1 Phương pháp ch n ñi m nghiên c u 54
3.2.2 Phưong pháp thu th p s li u 54
3.2.3 Phương pháp phân tích 54
3.3 M t s ch tiêu phân tích 57
3.3.1 Ch tiêu ñánh giá s tham gia c a c ng ñ ng 57
3.3.2 Ch tiêu ñánh giá k t qu tham gia 57
4. K t qu nghiên c u và th o lu n 59
4.1 Th c tr ng tham gia c a c ng ñ ng trong qu n lý và s
d ng các công trình thu l i n i ñ ng trên ñ a bàn huy n 59
Giao Thu
4.1.1 ð c ñi m c a quá trình phát tri n thu l i huy n Giao
59
Thu
4.1.2 S tham gia c a c ng ñ ng ñ a phương trong qu n lý và
67
s d ng hai công trình nghiên c u
4.2 Gi i pháp tăng cư ng s tham gia c a c ng ñ ng trong
qu n lý và s d ng các công trình thu l i n i ñ ng trên ñ a 94
bàn huy n Giao Thu , t nh Nam ð nh
4.2.1 Quan ñi m 94
4.2.2 ð nh hư ng 96
4.2.3 M c tiêu 97
4.2.4 Gi i pháp 98
5. K t lu n 105
5.1 K t lu n 105
5.2 Ki n ngh 108
TÀI LI U THAM KH O 109
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ……………………………. x
- PH L C 110
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ……………………………. xi
- 1. ð T V N ð
1.1 Tính c p thi t c a ñ tài nghiên c u
Trong s n xu t nông nghi p, thu l i luôn ñư c coi là biên pháp hàng
ñ u trong các bi n pháp thâm canh tăng năng su t cây tr ng [4]. Vi t Nam,
Chính ph ñã ñ u tư m t lư ng l n ngân sách vào vi c xây d ng các công
trình thu l i v a và nh và giao các công trình này cho các Công ty Khai
thác công trình thu l i qu n lý ñ v n hành công trình và cung c p nư c cho
nông dân, nông dân tr thu l i phí theo d ch v cho các d ch v thu l i mà
h ñư c nh n. Tuy nhiên, th c t là hi u qu tư i tiêu c a các công trình thu
l i chưa cao, thu l i phí thu ñư c m i ch ñáp ng ñư c kho ng 35 - 40%
t ng chi phí v n hành và s a ch a thư ng xuyên [6]. Nhi u công trình không
ñ kinh phí ñ th c hi n s a ch a l n và s a ch a ñ nh kỳ. nhi u nơi, công
trình b xu ng c p, d n ñ n th t thoát nư c nhi u. Bên c nh ñó, c ng ñ ng
hư ng l i chưa quan tâm ñ n vi c qu n lý và s d ng công trình, v n còn b
nh hư ng b i tâm lí “xin cho”, h coi công trình là c a Nhà nư c và do Nhà
nư c qu n lý ch không ph i vi c c a h . M t khác, chúng ta còn thi u m t
cơ ch ñ hư ng cho c ng ñ ng tham gia vào qu n lý và s d ng công trình.
Nh ng năm g n ñây, v i s ñ i m i cơ ch và s xu t hi n c a mô
hình chuy n giao qu n lý thu nông (PIM) ñã m ra m t cơ h i m i, m t
bư c ngo t m i trong qu n lý và s d ng công trình thu l i. Cơ s thành
công c a PIM d a trên vi c khai thác hi u qu nh ng ngu n l c to l n c a
ngư i dân. PIM v a là phương ti n, v a là m c tiêu trong ti n trình phát tri n
thu l i c a h u h t các qu c gia hi n nay. Qua mô hình PIM, C ng ñ ng
hư ng l i ñã bư c ñ u nh n th c vai trò và t m quan tr ng c a mình trong
qu n lý, v n hành và s a ch a công trình.
Trong qu n lý thu nông cơ s , ñ có t ch c qu n lý t t (t ch c c a
ngư i dùng nư c) thì s tham gia c a ngư i hư ng l i là m t y u t t o nên
s b n v ng c a t ch c ñó. Xu hư ng chung trong qu n lý và s d ng công
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ……………………………. 1
- trình thu l i là tăng cư ng s tham gia c a c ng ñ ng, chuy n giao qu n lý
công trình cho cơ s m t cách phù h p ñ b o ñ m g n trách nhi m và l i ích
c a ngư i s d ng nư c v i h th ng công trình m t cách hi u qu nh t.
Giao thu là m t huy n thu n nông c a t nh Nam ð nh. M y năm qua,
tình hình thi u nư c ñã tác ñ ng không nh ñ n nông nghi p c a huy n. M t
m t do h n hán c c b d n ñ n thi u nư c t thư ng ngu n. M t khác do
Qu n lý và s d ng còn nhi u b t c p, h th ng công trình thu l i ñã xu ng
c p d n ñ n năng l c tư i tiêu b h n ch . Nh ng năm qua, huy n ñã t p trung
ñ u tư xây d ng nhi u công trình th y l i, góp ph n b o v ngu n nư c, môi
trư ng, kinh t - xã h i và phát tri n nông thôn b n v ng. Tuy nhiên, hi u qu
khai thác c a nhi u h th ng công trình th y l i còn th p, chưa tương x ng
v i ñ u tư, nhi u công trình ñã và ñang xu ng c p. Có nhi u nguyên nhân d n
ñ n tình tr ng này, nhưng quan tr ng là thi u cơ ch chính sách và t ch c
qu n lý h th ng th y l i phù h p, ñ c bi t là thi u s tham gia m nh m c a
ngư i dân trong qu n lý v n hành công trình.
Hi n nay trên c nư c ñã có nhi u d án, mô hình và ñ tài nghiên c u
ñ nâng cao vai trò c a c ng ñ ng cũng như huy ñ ng s tham gia c a c ng
ñ ng trong qu n lý và s d ng công trình thu l i. Tuy nhiên, các nghiên c u
v n chưa th c s g n v i th c ti n; các mô hình v n không ñư c các ñ a
phương áp d ng ñ ng b và ñ n nay v n chưa phát huy hi u qu .
Th c t là trên ñ a bàn huy n Giao Thu chưa có m t nghiên c u nào
v thu l i nói chung và thu l i n i ñ ng nói riêng, ñ c bi t là nghiên c u
thu l i có s tham gia c a c ng ñ ng. V n ñ thu l i n i ñ ng v n chưa
ñư c quan tâm ñúng m c, chưa phát huy ñư c vai trò c a c ng ñ ng và chưa
có s g n k t gi a nhà qu n lý và ngư i dân.
Th c tr ng thu l i n i ñ ng trên ñ a bàn huy n hi n nay ra sao? V n
ñ qu n lý và s d ng các công trình th y l i n i ñ ng trên ñ a bàn huyên
hi n nay như th nào? M c ñ tham gia c a c ng ñ ng trong qu n lý và s
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ……………………………. 2
- d ng công trình thu l i n i ñ ng ñ n ñâu? ðó là nh ng v n ñ ñ t ra có ý
nghĩa c v lý lu n và th c ti n c n ñư c gi i ñáp.
Xu t phát t nh ng v n ñ trên, tôi ti n hành nghiên c u ñ tài “Tăng
cư ng s tham gia c a c ng ñ ng trong qu n lý và s d ng các công trình
thu l i n i ñ ng trên ñ a bàn huy n Giao Thu , t nh Nam ð nh”.
1.2 M c tiêu nghiên c u c a ñ tài
1.2.1 M c tiêu chung
Nghiên c u ñánh giá th c tr ng, ñ xu t các gi i pháp ch y u nh m
tăng cư ng s tham gia c a c ng ñ ng trong qu n lý và s d ng công trình
thu l i n i ñ ng trên ñ a bàn huy n Giao Thu , t nh Nam ð nh.
1.2.2 M c tiêu c th
- Góp ph n h th ng hoá nh ng v n ñ lý lu n và th c ti n v s tham
gia c a c ng ñ ng trong qu n lý và s d ng các công trình thu l i n i ñ ng;
- ðánh giá th c tr ng tham gia c a c ng ñ ng trong qu n lý và s d ng
công trình thu l i n i ñ ng trên ñ a bàn huy n Giao Thu , t nh Nam ð nh;
- ð xu t ñ nh hư ng và các gi i pháp ch y u nh m tăng cư ng s
tham gia c a c ng ñ ng trong qu n lý và s d ng công trình thu l i n i ñ ng
trên ñ a bàn huy n Giao Thu , t nh Nam ð nh.
1.3 ð i tư ng và ph m vi nghiên c u c a ñ tài
1.3.1 ð i tư ng nghiên c u
ð i tư ng nghiên c u c a ñ tài là nh ng v n ñ lý lu n và th c ti n v
công trình thu l i n i ñ ng, c ng ñ ng và s tham gia c a c ng ñ ng trong
qu n lý và s d ng công trình thu l i n i ñ ng.
ð i tư ng nghiên c u c a ñ tài là v n ñ qu n lý và s d ng công
trình thu l i n i ñ ng, trong ñó ch n ñi m kh o sát t i hai xã Hoành Sơn và
Giao Hà v i c ng ñ ng nh ng ngư i dân hư ng l i công trình t i ñ a bàn
nghiên c u.
1.3.2 Ph m vi nghiên c u
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ……………………………. 3
- 1.3.2.1 V không gian
ð tài ti n hành nghiên c u trên ñ a bàn huy n Giao Thu , trong ñó các
ñi m nghiên c u ñư c ti n hành t i xã Hoành Sơn (c m thu nông C n Gi a
qu n lý) và xã Giao Hà (c m thu nông C n Nh t qu n lý).
1.3.2.2 V th i gian
ð tài ti n hành nghiên c u theo s li u ñi u tra th c t năm 2010 và s
li u liên quan trong th i gian 3 năm (2007 - 2009).
1.3.2.3 V n i dung
ð tài t p trung nghiên c u th c tr ng tham gia c a c ng ñ ng trong
qu n lý và s d ng công trình thu l i n i ñ ng và ñ xu t nh ng gi i pháp
tăng cư ng s tham c a c ng ñ ng trong qu n lý và s d ng công trình thu
l i n i ñ ng trên ñ a bàn huy n Giao Thu .
2. CƠ S LÝ LU N VÀ TH C TI N V TĂNG CƯ NG
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ……………………………. 4
- S THAM GIA C A C NG ð NG TRONG QU N LÝ
VÀ S D NG CÁC CÔNG TRÌNH THU L I
2.1 Cơ s lý lu n
2.1.1 M t s khái ni m cơ b n
* Công trình thu l i n i ñ ng là công trình có quy mô nh c p cu i
cùng c a h th ng thu l i, thu c k t c u h t ng nh m khai thác m t l i c a
nư c; phòng, ch ng tác h i do nư c gây ra, b o v môi trư ng và cân b ng
sinh thái. Công trình thu l i n i ñ ng tr c ti p tư i tiêu cho các chân ru ng,
bao g m: c ng, tr m bơm, ñư ng ng d n nư c, kênh, công trình trên kênh và
b bao các lo i [7], [9].
* H th ng thu l i n i ñ ng v i ch c năng cơ b n là h th ng ñi u ti t
nư c m t ru ng, nó có ý nghĩa quy t ñ nh ñ n cách th c ñi u ti t nư c trên
các th a ru ng và hi u qu s d ng nư c, ñ c bi t là khi th c hi n các ch ñ
tư i theo hư ng t i ưu nh m nâng cao năng su t và ti t ki m nư c tư i trong
thâm canh, ña d ng hóa cây tr ng [12].
* C ng ñ ng
Có nhi u quan ñi m khác nhau v c ng ñ ng. Trong ph m vi nghiên
c u c a ñ tài, c ng ñ ng ñây ñư c hi u là c ng ñ ng cư dân nông thôn,
c ng ñ ng làng xã, có th hi u m t cách chung nh t, ñó là m t t p h p cư dân
nông thôn g m nhi u dòng t c, s ng chung trên m t d i ñ t (m t làng, thôn
hay xã), có chung phong t c, t p quán và truy n th ng văn hoá [4].
C ng ñ ng hư ng l i công trình thu l i là t p h p các cư dân nông
thôn n m trong vùng ph c v c a công trình, s d ng chung công trình thu
l i ñó. Ngoài nh ng ñ c ñi m chung như các c ng ñ ng nông thôn khác, c ng
ñ ng hư ng l i các công trình thu l i có nh ng ñ c ñi m riêng như sau:
- Các thành viên c a c ng ñ ng liên h , h p tác v i nhau thông qua s
d ng tài nguyên nư c c a công trình thu l i. S lư ng, ch t lư ng ngu n
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ……………………………. 5
- nư c, phương th c và th i ñi m cung c p nư c quy ñ nh b n ch t c a s h p
tác gi a các thành viên trong c ng ñ ng.
- C ng ñ ng hư ng l i công trình thu l i ñôi khi r ng hơn c ng ñ ng
làng xã. N u ranh gi i c a c ng ñ ng làng xã là làng hay xã thì ranh gi i c a
c ng ñ ng hư ng l i công trình thu l i l i là ph m vi ph c v c a công
trình. Như v y, c ng ñ ng hư ng l i công trình thu l i có th bao g m nhi u
làng, nhi u xã. Do ñó s h p tác trong c ng ñ ng hư ng l i công trình thu
l i ñôi khi ñòi h i s ph i h p gi a các c ng ñ ng làng xã l i v i nhau.
- Tuỳ theo tính ch t k thu t c a vi c tư i tiêu, c ng ñ ng hư ng l i
còn có th ñư c chia thành c ng ñ ng ñ u ngu n nư c và c ng ñ ng cu i
ngu n nư c. N u s ph i h p gi a các c ng ñ ng này không t t thì c ng
ñ ng cu i ngu n nư c luôn luôn b thi t thòi (tư i ñư c ít nhưng chi phí l i
cao). Do ñó, các ho t ñ ng c a c ng ñ ng hư ng l i công trình thu l i ph i
có s ph i k t h p gi a các c ng ñ ng ñ u ngu n nư c và cu i ngu n nư c
v vi c xác ñ nh chi phí, phân b và s d ng h p lý ngu n nư c ñ tránh mâu
thu n gi a các c ng ñ ng.
* S tham gia: Có nhi u quan ñi m v tham gia, theo cách hi u chung
nh t thì tham gia là góp ph n ho t ñ ng c a mình vào m t ho t ñ ng, m t t
ch c chung nào ñó [4]. Cách hi u này không khái quát ñư c b n ch t, n i
dung c a tham gia trong t ng th các m i quan h c a nó, ñ c bi t là trong
phát tri n c ng ñ ng. Theo quan ñi m c a các nhà nghiên c u phát tri n,
tham gia (Participation) là m t triêt lý ñ c bi t quan tr ng trong nghiên c u
phát tri n c ng ñ ng. Theo Oakley P. (1989), tham gia là m t quá trình t o
kh năng nh y c m c a ngư i dân và làm tăng kh năng ti p thu và năng l c
c a ngư i dân nh m ñáp ng các nhu c u phát tri n cũng như khích l các
sáng ki n ñ a phương. Quá trình này hư ng t i s tăng cư ng năng l c t
ki m soát các ngu n l c và t ch c ñi u hành trong nh ng hoàn c nh nh t
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ……………………………. 6
- ñ nh. Tham gia bao hàm vi c ra quy t ñ nh, th c hi n, phân chia l i ích và
ñánh giá các ho t ñ ng phát tri n c a ngư i dân [3].
Như v y, theo ph m vi nghiên c u c a ñ tài thì s tham gia c a c ng
ñ ng trong qu n lý và s d ng công trình thu l i ch là m t khía c nh phát
tri n thu l i trong m t t ng th phát tri n chung. Tuy nhiên nó cũng mang
ñ y ñ nh ng n i dung, tính ch t c a tham gia như trong b t kỳ s phát tri n
nào.
2.1.2 Vai trò c a thu l i n i ñ ng
2.1.2.1 Thu l i trong nông nghi p
Trong t ng lư ng nư c c a trái ñ t, ch có 3% là nư c ng t, trong ñó
ch có 0,3% là s n sàng dùng ñư c cho chúng ta, ph n còn l i b gi trong các
m m băng, trong mây [10].
Hi n nay, nhi u vùng trên th gi i, vào nh ng th i ñi m nh t ñ nh, có
tình tr ng thi u nư c vì con ngư i không ch c n có nư c mà nư c ph i ñ ,
b o ñ m v lư ng và ch t, ñúng ch và ñúng lúc.
Lưu lư ng m t con sông có l n ñ n ñâu, cho dù vào m t mùa nào ñó
có th gây lũ l t, nhưng vào mùa khô thì các con sông này có lúc b khô c n.
Vào mùa khô c n, nư c càng c n thi t hơn cho sinh ho t, nông nghi p, nuôi
tr ng thu s n…
Do v y, công tác thu l i hình thành và phát tri n như là m t ho t ñ ng
không th thi u nh m ñi u hoà gi a lư ng nư c ñ n c a t nhiên v i yêu c u
v nư c c a con ngư i. Công tác thu l i bao g m t ng h p nh ng bi n pháp
khai thác, s d ng, b o v các ngu n nư c và h n ch nhưngc thi t h i do
nư c gây ra như h n hán, lũ l t…
Công tác thu l i bao g m t ng h p các bi n pháp như quy ho ch, xây
d ng, qu n lý và s d ng công trình; th c hi n tư i tiêu khoa h c nh m ch
ñ ng ngu n nư c cho tr ng tr t, chăn nuôi, t ñó t o ñi u ki n m r ng di n
tích canh tác, tăng năng su t, ña d ng hoá cơ c u cây tr ng, v t nuôi. Do tính
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ……………………………. 7
- ñ c thù nông nghi p nông thôn nên công tác thu l i trong nông nghi p cũng
có nh hư ng l n ñ n ñ i s ng xã h i nông thôn qua vi c s d ng nư c trong
sinh ho t, thúc ñ y phát tri n ngành ngh nông thôn, t o c nh quan môi
trư ng sinh thái.
2.1.2.2 Vai trò c a thu l i
* Nư c và vai trò c a nư c tư i ñ i v i cây tr ng
Nư c là m t y u t ch y u c a m i h sinh thái và c n thi t cho các
ho t ñ ng kinh t c a con ngư i, ñ c bi t là v i nông nghi p, nư c càng có ý
nghĩa quan tr ng ñ n năng su t và s n lư ng cây tr ng. Các thí nghi m, th c
nghi m c a T ch c Khí tư ng th gi i (OMM) và T ch c Lương Nông
(FAO) thì nhu c u v nư c c a cây tr ng chính là lư ng b c thoát hơi ti m
năng (PET). Tuỳ theo mùa sinh trư ng c a cây tr ng mà có ch ñ nư c h p
lý cho cây tr ng [5].
Vi t Nam, yêu c u nư c tư i ph c v s n xu t nông nghi p chi m t
tr ng t 80 - 90% t ng lư ng nư c dùng, có vai trò quy t ñ nh ñ i v i năng
su t, s n lư ng cây tr ng, nh t là lúa nư c .Vai trò c a nư c ñ i v i cây tr ng
ñư c x p ngang hàng v i 3 y u t quan tr ng là phân - c n - gi ng [8].
Theo B Nông nghi p và Phát tri n nông thôn, tư i tiêu nư c cho lúa
h p lý góp ph n làm tăng năng su t t 17 - 25%. K t qu nghiên c u c a C c
Qu n lý và Khai thác công trình thu l i nư c ta thì tư i tiêu cho lúa góp
ph n làm tăng năng su t t 20 - 30% [6].
ð i v i nư c ta, do ñ a hình ph c t p, khí h u có hai mùa rõ r t nên
hàm lư ng dòng ch y 80% t p trung vào mùa mưa, còn l i 20% t p trung vào
mùa khô. Trong khi ñó nhu c u dùng nư c trong nông nghi p thì ngư c l i,
mùa mưa yêu c u 20%, mùa khô yêu c u 80% [6].
Nư c tư i ph c v cho s n xu t nông nghi p ñư c cung c p t ngu n
t nhiên thông qua h th ng công trình thu l i do con ngư i xây d ng. ð
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ……………………………. 8
- khai thác t t công trình thu l i và s d ng h p lý, ti t ki m ngu n nư c c n
có m t cơ ch t ch c qu n lý phù h p.
Tác d ng c a nư c ñ i v i s n xu t nông nghi p r t quan tr ng. Tuy
nhiên nư c cũng gây ra không ít nh ng th m ho ñ i v i s n xu t cũng như
tính m ng và ñ i s ng c a con ngư i.
Tình tr ng khô h n, lũ l t x y ra và tác h i c a nó ñ i v i con ngư i ñã
th hi n tác ñ ng hai m t c a nư c ñ i v i s n xu t và ñ i s ng xã h i. Con
ngư i v i vai trò ch th c n ph i nh n th c rõ ràng tác ñ ng x u c a nư c ñ
có bi n pháp ñi u ch nh và h n ch tác h i c a nư c ñ i v i s n xu t và ñ i
s ng.
* Vai trò c a thu l i n i ñ ng ñ i v i nông nghi p
Trong nông nghi p, thu l i là bi n pháp hàng ñ u và có ý nghĩa vô
cùng quan tr ng. Nó là ñi u ki n ñ phát huy t t hi u qu c a các bi n pháp
k thu t và các ti n b k thu t khác trong nông nghi p.
Trong phát tri n nông thôn và c ng ñ ng nông thôn, vai trò c a thu l i
n i ñ ng th hi n m t s ñi m sau ñây:
- Thu l i n i ñ ng góp ph n ph n ñi u hoà và phân ph i nư c cân ñ i
gi a các chân ru ng, t o s liên k t gi a cơ quan qu n lý và nông dân;
- Thu l i n i ñ ng góp ph n phát tri n c ng ñ ng. Nó liên k t các ho t
ñ ng s n xu t c a nhi u nông dân có ru ng nương do m t công trình ph c v .
Vì v y, công trình thu l i n i ñ ng ñư c coi là tài s n c a c ng ñ ng;
- Nó g n li n v i không ch các ho t ñ ng s n xu t mà còn liên quan
ñ n các ho t ñ ng ñ i s ng, góp ph n làm cho nông thôn phát tri n;
- Công trình thu l i n i ñ ng có tác d ng ña d ng kinh t nông thôn,
không nh ng giúp phát tri n tr ng tr t mà còn giúp phát tri n chăn nuôi, nuôi
tr ng thu s n…;
Thông qua vi c cung c p nư c tư i, thu l i n i ñ ng góp ph n ña
d ng hoá các ho t ñ ng s n xu t nh ng vùng khó khăn thư ng có n n s n
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i - Lu n văn th c sĩ khoa h c kinh t ……………………………. 9
nguon tai.lieu . vn
