Xem mẫu
BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO
TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC SÖ PHAÏM THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH
TRAÀN THANH NGUYEÄN
ÑAËC ÑIEÅM NGOÂN NGÖÕ CUÛA CAÙC VAÊN BAÛN BAÙO CHÍ
(TREÂN CÖÙ LIEÄU BAÙO BÌNH DÖÔNG)
CHUYEÂN NGAØNH: LYÙ LUAÄN NGOÂN NGÖÕ MAÕ SOÁ: 5.04.08
LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ KHOA HOÏC NGÖÕ VAÊN
Ngöôøi höôùng daãn khoa hoïc: PGS.TS Trònh Saâm
THAØNH PHOÁ HOÀ CHÍ MINH-2004
MÔÛ ÑAÀU
0.1. LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI
Trong vaøi thaäp nieân gaàn ñaây ngoân ngöõ baùo chí môùi ñöôïc thöøa nhaän laø moät phong
caùch chöùc naêng trong heä thoáng phong caùch chöùc naêng tieáng Vieät. Do ñoù, nhöõng thaønh töïu
nghieân cöùu veà lónh vöïc naøy laø chöa nhieàu. Trong khi phaûi thaáy raèng, hôn moät theá kyû nay,
ôû nöôùc ta caùc phöông tieän truyeàn thoâng ñaïi chuùng noùi chung vaø baùo chí noùi rieâng ñang coù
böôùc phaùt trieån raát nhanh veà soá löôïng laãn chaát löôïng. Baùo chí khoâng chæ laø phöông tieän
thoâng tin nhö buoåi ñaàu hình thaønh maø ñeán nay ñaõ trôû thaønh phöông tieän höõu hieäu trong
vieäc phoå bieán caùc quan ñieåm, ñöôøng loái cuûa moät toå chöùc chính trò, xaõ hoäi, trong vieäc goùp
phaàn naâng cao tri thöùc vaø taùc ñoäng giaùo duïc ñoái vôùi ñoâng ñaûo coâng chuùng. Vôùi muïc ñính
giao tieáp nhö vaäy, höôùng ñeán moät ñoái töôïng ña daïng (khoâng ñoàng nhaát veà trình ñoä, veà
tuoåi taùc, veà giôùi tính, v.v…), baùo chí ñaõ söû duïng ñöôøng keânh ngoân ngöõ nhö moät heä ña chöùc
naêng: khoâng chæ ñeå thoâng tin maø coøn nhaèm taùc ñoäng ñeán moïi ñoái töôïng, trong moïi lónh
vöïc. Ñeå ñaït ñöôïc muïc ñích naøy, ngoân ngöõ treân baùo luoân chöùa ñöïng nhöõng thoâng tin môùi
laï, haáp daãn, ñöôïc toå chöùc ngaén goïn, deã hieåu, roõ raøng. Maët khaùc, baùo chí laø moät phöông
thöùc giao tieáp khaù ñaëc bieät. ÔÛ ñoù, ngöôøi taïo ngoân töùc taùc giaû vaø ngöôøi thuï ngoân töùc ñoäc
giaû khoâng ñoàng thôøi coù maët, khoâng coù caùc haønh vi giao tieáp keøm lôøi (cöû chæ, neùt maët,
v.v…), cuõng khoâng coù ngöõ caûnh giao tieáp. Moïi thoâng tin - hay noùi khaùc laø hoaït ñoäng giao
tieáp - chæ theå hieän qua caùc vaên baûn treân baùo. Vì theá, ngoân ngöõ baùo chí coù nhöõng yeâu caàu
raát nghieâm ngaët, ñöôïc xem nhö laø moät ngoân ngöõ chuaån möïc (ñeå ngöôøi thuï ngoân hieåu vaø
hieåu ñuùng thoâng tin).
Tuy nhieân, treân haàu heát caùc baùo hieän nay, ngöôøi ta coù theå tìm thaáy khaù nhieàu
nhöõng loãi duøng töø, nhöõng loãi vieát caâu, nhöõng caùch dieãn ñaït coù tính chaát mô hoà veà nghóa,
v.v… Thaäm chí coù nhöõng baøi maø caùch toå chöùc vaên baûn khoâng phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm phong
caùch chöùc naêng. Ñieàu naøy laøm aûnh höôûng khoâng ít ñeán chaát löôïng thoâng tin vaø taát nhieân
laø aûnh höôûng ñeán nhaän thöùc, thaãm myõ vaø caû khaû naêng ngoân ngöõ cuûa ngöôøi ñoïc.
Khaûo saùt thöïc teá söû duïng ngoân ngöõ treân caùc vaên baûn baùo chí hieän nay, tìm ra
nguyeân nhaân vaø höôùng khaéc phuïc nhöõng loãi sai soùt thöôøng gaëp laø muïc tieâu ban ñaàu ñeå
chuùng toâi ñi ñeán löïa choïn ñeà taøi “ÑAËC ÑIEÅM NGOÂN NGÖÕ CUÛA CAÙC VAÊN BAÛN BAÙO
CHÍ” (treân cöù lieäu baùo vieát Bình Döông). Qua ñoù, trong moät chöøng möïc nhaát ñònh, luaän
vaên seõ trình baøy nhöõng ñaëc ñieåm cuûa phong caùch ngoân ngöõ baùo chí, goùp theâm nhöõng yù
kieán veà vieäc chuaån hoùa ngoân ngöõ treân caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng noùi chung vaø
baùo chí noùi rieâng.
0.2. ÑOÁI TÖÔÏNG VAØ PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU
0.2.1. Ñoái töôïng nghieân cöùu
Ngoân ngöõ ñöôïc duøng trong phong caùch baùo chí toàn taïi ôû caû daïng noùi vaø daïng vieát
treân caùc phöông tieän in aán (baùo vieát), phaùt thanh (baùo noùi) vaø truyeàn hình (baùo hình).
Nhöng nhö giôùi haïn ñaõ neâu ôû ñeà taøi, ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa luaän vaên laø cöù lieäu ngoân
ngöõ treân baùo vieát vaø chæ vôùi baùo vieát ôû Bình Döông töø naêm 1997 (thôøi ñieåm taùi laäp tænh)
ñeán nay. Trong quaù trình xem xeùt, luaän vaên cuõng söû duïng moät soá cöù lieäu ngoân ngöõ treân
caùc baùo vieát taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh nhaèm muïc ñích ñoái chieáu so saùnh ñeå laøm roõ hôn
nhöõng vaán ñeà neâu ra coù lieân quan.
0.2.2. Phaïm vi nghieân cöùu
Coù nhieàu vaán ñeà caàn noùi veà vieäc söû duïng ngoân ngöõ treân baùo hieän nay. Tuy nhieân,
trong phaïm vi coù theå, luaän vaên chuû yeáu nghieân cöùu ñaëc ñieåm chung cuûa phong caùch ngoân
ngöõ baùo chí, caùch thöùc söû duïng caùc phöông tieän ngoân ngöõ (ngöõ aâm vaø chöõ vieát, töø vöïng,
ngöõ phaùp), vaø caùch thöùc toå chöùc ngoân ngöõ treân vaên baûn moät soá theå loaïi tin töùc, bình luaän,
kyù, tieåu phaåm,v.v. Ñoái vôùi theå loaïi quaûng caùo, duø chieám moät soá trang ñaùng keå treân caùc
baùo hieän nay nhöng vì noù coù nhöõng ñaëc thuø rieâng (veà ñoái töôïng, veà muïc ñích) neân ngöôøi
vieát chæ ñeà caäp ñeán ôû tieåu muïc nhaän dieän theå loaïi, chöù khoâng xem noù laø ñoái töôïng khaûo
saùt.
0.3. NOÄI DUNG VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU
0.3.1. Noäi dung nghieân cöùu
Phaàn ñaàu luaän vaên taäp trung trình baøy nhöõng ñaëc tröng cô baûn cuûa phong caùch ngoân
ngöõ baùo chí. Ñaây laø nhöõng quan ñieåm ñaõ ñöôïc coâng boá trong caùc coâng trình nghieân cöùu
veà phong caùch hoïc tieáng Vieät, trong caùc taøi lieäu hoäi thaûo khoa hoïc nhöõng naêm ganà ñaây.
Treân cô sôû lyù luaän chung naøy, luaän vaên tieán haønh khaûo saùt ñaëc ñieåm ngoân ngöõ treân baùo
vieát Bình Döông. Nhö ñaõ noùi, ngoân ngöõ baùo chí laø moät ngoân ngöõ giao tieáp khaù ñaëc bieät.
Do vaäy, caùc hieän töôïng ngöõ aâm, töø vöïng, ngöõ phaùp ñöôïc khaûo saùt khoâng chæ ñaët trong heä
thoáng ñeå xem xeùt maø coøn phaûi ñöôïc luaän giaûi baèng nhöõng tri thöùc lieân ngaønh nhö ngoân
ngöõ hoïc xaõ hoäi, ngoân ngöõ hoïc taâm lyù, ngöõ duïng hoïc,v.v. Vaán ñeà toå chöùc vaên baûn cuûa caùc
theå loaïi cuõng laø moät noäi dung ngöôøi vieát quan taâm. Trong thôøi ñaïi thoâng tin, phong caùch
baùo chí laø phong caùch cuûa ngoân ngöõ söï kieän, cho neân vaên baûn treân baùo phaûi ñöôïc toå chöùc
sao cho trong moät thôøi löôïng, moät soá löôïng toái thieåu caùc phöông tieän bieåu ñaït coù theå chöùa
ñöïng ñöôïc moät löôïng thoâng tin toái ña.
Nhöõng baát caäp trong vieäc söû duïng ngoân ngöõ treân caùc baùo ñöôïc choïn laøm cöù lieäu
neâu ra trong luaän vaên (ôû chöông hai) khoâng nhaèm muïc ñích pheâ phaùn. Maø treân cô sôû thöïc
teá naøy, nhöõng giaûi thuyeát ñöôïc ñeà nghò (ôû chöông ba) laø nhaèm naâng cao hieäu quaû cho
vieäc söû duïng ngoân ngöõ treân caùc phöông tieän truyeàn thoâng noùi chung vaø baùo chí noùi rieâng.
0.3.2. Phöông phaùp nghieân cöùu
Khaûo saùt ñaêïc ñieåm ngoân ngöõ trong khi haønh chöùc vôùi phaïm vi noäi dung nhö treân laø
coâng vieäc ñoøi hoûi phaûi aùp duïng nhieàu phöông phaùp. Ngoaøi nhöõng thuû phaùp quen thuoäc
nhö quan saùt, söu taäp, phaân tích, mieâu taû theo höôùng quy naïp, luaän vaên chuû yeáu söû duïng
caùc phöông phaùp sau:
-Phöông phaùp thoáng keâ, phaân loaïi: thoáng keâ caùc ñoái töôïng (töø ngöõ, caâu, vaên baûn
caùc theå loaïi, v.v… ) vaø phaân loaïi theo chuû ñieåm nghieân cöùu, töø ñoù tìm ra caùc quy luaät, caùc
moái lieân heä giöõa caùc ñoái töôïng.
-Phöông phaùp ñoái chieáu, so saùnh: so saùnh, ñoái chieáu caùc ñôn vò cuøng loaïi; so saùnh,
ñoái chieáu cöù lieäu ngoân ngöõ treân baùo Bình Döông vôùi moät soá baùo khaùc ñeå tìm ra nhöõng
töông ñoàng vaø khaùc bieät; töø ñoù caùc keát luaän coù ñöôïc vöøa mang tính cuï theå, vöøa coù theå
khaùi quaùt.
-Phöông phaùp cuù phaùp - ngöõ nghóa: laø phöông phaùp ñaëc tröng ñeå nghieân cöùu ngöõ
nghóa, chöùc naêng, caáu truùc cuûa caùc ñoái töôïng ñaõ thoáng keâ (caùc yeáu toá ñöôïc ñaët trong heä
thoáng vaø xem xeùt treân nhieàu bình dieän).
-Phöông phaùp moâ hình hoùa: ñeå trình baøy moät caùch heä thoáng, moâ hình caùc theå loaïi
vaên baûn, caùch toå chöùc ngoân ngöõ cuûa töøng theå loaïi vaø mieâu taû quan heä cuûa caùc ñoái töôïng
khaûo saùt (döôùi daïng caùc baûng bieåu, sô ñoà).
Trong quaù trình nghieân cöùu, caùc thuû phaùp, phöông phaùp ñöôïc vaän duïng keát hôïp; coù
khi tuøy vaøo töøng noäi dung nghieân cöùu, tuøy vaøo töøng ñoái töôïng cuï theå maø söû duïng chuû yeáu
moät phöông phaùp thích hôïp.
0.4. LÒCH SÖÛ NGHIEÂN CÖÙU VAÁN ÑEÀ
Phong caùch hoïc laø boä moân ñaõ coù töø raát laâu treân theá giôùi vôùi teân goïi ban ñaàu laø
Thuaät tu töø ( rhetoric). Nhöng chæ ñeán ñaàu theá kyû XX, vôùi coâng trình “Khaûo luaän veà phong
caùch hoïc tieáng Phaùp”(1909) cuûa Charles Bally, noù môùi thaät söï ñöôïc khaúng ñònh laø moät
ngaønh hoïc ñoäc laäp. ÔÛ Vieät Nam, phong caùch hoïc tieáng Vieät ñöôïc chính thöùc bieát ñeán töø
thaäp nieân 80 trôû laïi ñaây (maø tieàn thaân laø boä moân Tu töø hoïc trong caùc giaùo trình ñaïi hoïc).
Nhöõng thaønh töïu böôùc ñaàu cuûa phong cacù h hoïc tieáng Vieät ñaõ ñöôïc öùng duïng treân nhieàu
laõnh vöïc nhö giaûi maõ ngoân ngöõ trong taùc phaåm vaên chöông, mieâu taû caùc phong caùch chöùc
naêng, löïa choïn vaø söû duïng ngoân ngöõ thích hôïp trong töøng phaïm vi giao tieáp, v.v. Tuy
nhieân cuõng coøn khaù nhieàu vaán ñeà chöa ñöôïc thoáng nhaát trong giôùi ngöõ hoïc.
Trong boái caûnh chung naøy, vò trí cuûa phong caùch ngoân ngöõ baùo chí cuõng chöa ñöôïc
quan taâm thích ñaùng. Coù taùc giaû cho laø “caùc tin töùc ñöa treân baùo chí, döôùi caùc hình thöùc
löôïc thuaät, ñieàu tra, phoùng söï, v.v. ít nhieàu coù tính chaát bình giaù” laø thuoäc phong caùch
chính luaän [Cuø Ñình Tuù,1983, tr.151]. Cuõng coù taùc giaû khoâng ñöa “phong caùch ngoân ngöõ baùo
...
- tailieumienphi.vn
nguon tai.lieu . vn