Xem mẫu
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
____________________
Nguyễn Thụy Phương Khanh
THIẾT KẾ BÀI ÔN, LUYỆN TẬP
HÓA HỌC LỚP 9 THEO HƯỚNG
DẠY HỌC TÍCH CỰC
LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC
Thành phố Hồ Chí Minh – 2011
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
____________________
Nguyễn Thụy Phương Khanh
THIẾT KẾ BÀI ÔN, LUYỆN TẬP
HÓA HỌC LỚP 9 THEO HƯỚNG
DẠY HỌC TÍCH CỰC
Chuyên ngành
Mã số
: Lý luận và phương pháp dạy học bộ môn hóa học
: 60 14 10
LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. NGUYỄN THỊ HIỀN
Thành phố Hồ Chí Minh – 2011
LỜI CÁM ƠN
Luận văn thạc sỹ này là một công trình nghiên cứu khoa học rất quan trọng đối với bản
thân tôi. Để hoàn thành luận văn, ngoài sự cố gắng và nỗ lực của bản thân còn có sự giúp đỡ
tận tình của các thầy cô, đồng nghiệp, bạn bè, các học sinh và của người thân. Tôi xin gửi
lời cám ơn sâu sắc đến :
- Các thầy cô giáo đã tận tình giảng dạy trong quá trình học tập của tôi; các thầy cô
giáo đã cung cấp nhiều kiến thức và tư liệu để tôi có thể hoàn thành luận văn này.
- Tiến sĩ Nguyễn Thị Hiền, cô hướng dẫn của tôi, dù cô ở xa nhưng tôi luôn cảm thấy
rất gần, cô đã cho tôi những góp ý chuyên môn vô cùng quí báu cũng như luôn quan tâm,
động viên tôi trước những khó khăn trong khi thực hiện đề tài.
- PGS.Tiến sĩ Trịnh Văn Biều, thầy đã giúp đỡ tôi rất nhiều khi tôi gặp trở ngại trong
suốt thời gian học tập và nghiên cứu.
- Đồng nghiệp và bạn bè đã hỗ trợ tôi về chuyên môn, góp ý cho tôi khi tiến hành
giảng dạy và cả khi tôi gặp khó khăn về thời gian trong quá trình vừa đi dạy vừa đi học.
- Ban Giám hiệu và tập thể giáo viên của Trường THCS Lý Phong, Trường THPT
Trần Hữu Trang đã giúp đỡ và tạo điều kiện tốt nhất để tôi được tham gia học sau đại học và
hoàn thành luận văn này.
- Giáo viên cùng các em học sinh đã giúp tôi hoàn thành tốt phần thực nghiệm sư
phạm.
- Và cuối cùng là đại gia đình của tôi, những người luôn tạo mọi điều kiện tốt nhất về
tinh thần, về vật chất, về thời gian… luôn bên tôi trong suốt quãng thời gian tôi thực hiện
ước mơ của mình.
Một lần nữa, xin gửi đến tất cả mọi người lòng biết ơn chân thành và sâu sắc.
Nguyễn Thụy Phương Khanh
MỤC LỤC
LỜI CÁM ƠN ............................................................................................. 3
MỤC LỤC ................................................................................................... 4
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ....................................................... 7
DANH MỤC CÁC BẢNG ......................................................................... 8
DANH MỤC CÁC HÌNH ........................................................................ 10
MỞ ĐẦU ..................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................................... 1
2. Mục đích của việc nghiên cứu ................................................................................... 1
3. Nhiệm vụ của đề tài ................................................................................................... 1
4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .......................................................................... 2
5. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................... 2
6. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................................... 2
7. Giả thuyết khoa học ................................................................................................... 2
8. Những điểm mới của đề tài ....................................................................................... 2
Chương 1 : CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ........... 3
1.1. LỊCH SỬ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ...................................................................... 3
1.2. QUÁ TRÌNH DẠY HỌC Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG [10, 22] ........................... 5
1.2.1. Khái niệm dạy và học ................................................................................................5
1.2.2. Các thành phần của quá trình dạy học .......................................................................5
1.3. XU HƯỚNG ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC [5, 25, 40, 43] ................. 8
1.3.1. Nhu cầu đổi mới phương pháp dạy học [5, 25, 43] ...................................................8
1.3.2. Định hướng đổi mới phương pháp dạy học [5, 32, 40] ...........................................11
1.3.3. Những xu hướng đổi mới phương pháp dạy học [25] .............................................12
1.3.4. Vai trò của người giáo viên trong việc đổi mới phương pháp dạy học [7, 27] .......13
1.4. LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ DẠY VÀ HỌC TÍCH CỰC ........................................ 14
1.4.1. Tính tích cực và tính tích cực trong học tập [4, 40] .................................................14
1.4.2. Các trường phái về dạy học tích cực [10, 43] ..........................................................15
1.4.3. Khái niệm phương pháp dạy học tích cực và đặc trưng của các phương pháp dạy
học tích cực [37, 40, 41] ....................................................................................................16
1.4.4. Một số phương pháp dạy học phát huy tính tích cực ở trường phổ thông [4, 25, 27,
32, 40] ................................................................................................................................18
1.5. LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ BÀI LUYỆN TẬP, ÔN TẬP MÔN HÓA HỌC [19, 24,
32] ................................................................................................................................ 19
1.5.1. Đặc điểm của bài luyện tập, ôn tập môn hóa học [24, 32] ......................................19
1.5.2. Hệ thống bài luyện tập, ôn tập trong chương trình hóa học phổ thông [19]............20
1.5.3. Ý nghĩa, tầm quan trọng của các bài luyện tập, ôn tập [19] ....................................21
1.5.4. Một số điểm cần lưu ý khi tiến hành bài luyện tập, ôn tập [19] ..............................22
1.6. THỰC TRẠNG VIỆC ÁP DỤNG CÁC PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH
CỰC VÀ VIỆC THIẾT KẾ BÀI HỌC Ở TRƯỜNG THCS ...................................... 23
1.6.1. Mục tiêu điều tra ......................................................................................................23
1.6.2. Nội dung và phương pháp điều tra...........................................................................23
1.6.3. Kết quả điều tra ........................................................................................................24
1.6.4. Nhận xét chung về kết quả điều tra..........................................................................27
Chương 2 : THIẾT KẾ BÀI ÔN, LUYỆN TẬP HÓA HỌC LỚP 9
THEO HƯỚNG DẠY HỌC TÍCH CỰC............................................... 30
2.1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ CHƯƠNG TRÌNH HÓA HỌC LỚP 9 [18] .................. 30
2.1.1. Mục tiêu môn hóa học lớp 9 ....................................................................................30
2.1.2. Nội dung chương trình hóa học lớp 9 hiện nay .......................................................31
2.1.3. Cấu trúc và nội dung sách giáo khoa hóa học lớp 9 ................................................32
2.2. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC CHỦ YẾU TRONG BÀI ÔN, LUYỆN
TẬP .............................................................................................................................. 34
2.3. CÁC NGUYÊN TẮC KHI THIẾT KẾ BÀI ÔN, LUYỆN TẬP THEO HƯỚNG
DẠY HỌC TÍCH CỰC ............................................................................................... 35
2.4. QUY TRÌNH THIẾT KẾ BÀI LUYỆN TẬP, ÔN TẬP THEO HƯỚNG TÍCH
CỰC ............................................................................................................................. 35
2.5. MỘT SỐ CÁC BÀI LUYỆN TẬP HÓA HỌC LỚP 9 THEO HƯỚNG DẠY
HỌC TÍCH CỰC ......................................................................................................... 45
2.5.1. Giáo án bài luyện tập 1 ............................................................................................45
2.5.2. Giáo án bài luyện tập 2 ............................................................................................50
2.5.3. Bài luyện tập 3 .........................................................................................................55
2.5.4. Bài luyện tập 4 .........................................................................................................63
2.5.5. Bài luyện tập 5 .........................................................................................................71
2.5.6. Bài luyện tập 6 .........................................................................................................78
2.6. MỘT SỐ BÀI ÔN TẬP HÓA HỌC LỚP 9 THEO HƯỚNG DẠY HỌC TÍCH
CỰC ............................................................................................................................. 84
2.6.1. Giáo án bài ôn tập đầu năm......................................................................................84
2.6.2. Ôn tập học kì I..........................................................................................................90
nguon tai.lieu . vn
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
____________________
Nguyễn Thụy Phương Khanh
THIẾT KẾ BÀI ÔN, LUYỆN TẬP
HÓA HỌC LỚP 9 THEO HƯỚNG
DẠY HỌC TÍCH CỰC
LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC
Thành phố Hồ Chí Minh – 2011
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
____________________
Nguyễn Thụy Phương Khanh
THIẾT KẾ BÀI ÔN, LUYỆN TẬP
HÓA HỌC LỚP 9 THEO HƯỚNG
DẠY HỌC TÍCH CỰC
Chuyên ngành
Mã số
: Lý luận và phương pháp dạy học bộ môn hóa học
: 60 14 10
LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS. NGUYỄN THỊ HIỀN
Thành phố Hồ Chí Minh – 2011
LỜI CÁM ƠN
Luận văn thạc sỹ này là một công trình nghiên cứu khoa học rất quan trọng đối với bản
thân tôi. Để hoàn thành luận văn, ngoài sự cố gắng và nỗ lực của bản thân còn có sự giúp đỡ
tận tình của các thầy cô, đồng nghiệp, bạn bè, các học sinh và của người thân. Tôi xin gửi
lời cám ơn sâu sắc đến :
- Các thầy cô giáo đã tận tình giảng dạy trong quá trình học tập của tôi; các thầy cô
giáo đã cung cấp nhiều kiến thức và tư liệu để tôi có thể hoàn thành luận văn này.
- Tiến sĩ Nguyễn Thị Hiền, cô hướng dẫn của tôi, dù cô ở xa nhưng tôi luôn cảm thấy
rất gần, cô đã cho tôi những góp ý chuyên môn vô cùng quí báu cũng như luôn quan tâm,
động viên tôi trước những khó khăn trong khi thực hiện đề tài.
- PGS.Tiến sĩ Trịnh Văn Biều, thầy đã giúp đỡ tôi rất nhiều khi tôi gặp trở ngại trong
suốt thời gian học tập và nghiên cứu.
- Đồng nghiệp và bạn bè đã hỗ trợ tôi về chuyên môn, góp ý cho tôi khi tiến hành
giảng dạy và cả khi tôi gặp khó khăn về thời gian trong quá trình vừa đi dạy vừa đi học.
- Ban Giám hiệu và tập thể giáo viên của Trường THCS Lý Phong, Trường THPT
Trần Hữu Trang đã giúp đỡ và tạo điều kiện tốt nhất để tôi được tham gia học sau đại học và
hoàn thành luận văn này.
- Giáo viên cùng các em học sinh đã giúp tôi hoàn thành tốt phần thực nghiệm sư
phạm.
- Và cuối cùng là đại gia đình của tôi, những người luôn tạo mọi điều kiện tốt nhất về
tinh thần, về vật chất, về thời gian… luôn bên tôi trong suốt quãng thời gian tôi thực hiện
ước mơ của mình.
Một lần nữa, xin gửi đến tất cả mọi người lòng biết ơn chân thành và sâu sắc.
Nguyễn Thụy Phương Khanh
MỤC LỤC
LỜI CÁM ƠN ............................................................................................. 3
MỤC LỤC ................................................................................................... 4
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ....................................................... 7
DANH MỤC CÁC BẢNG ......................................................................... 8
DANH MỤC CÁC HÌNH ........................................................................ 10
MỞ ĐẦU ..................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................................... 1
2. Mục đích của việc nghiên cứu ................................................................................... 1
3. Nhiệm vụ của đề tài ................................................................................................... 1
4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .......................................................................... 2
5. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................... 2
6. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................................... 2
7. Giả thuyết khoa học ................................................................................................... 2
8. Những điểm mới của đề tài ....................................................................................... 2
Chương 1 : CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI ........... 3
1.1. LỊCH SỬ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ...................................................................... 3
1.2. QUÁ TRÌNH DẠY HỌC Ở TRƯỜNG PHỔ THÔNG [10, 22] ........................... 5
1.2.1. Khái niệm dạy và học ................................................................................................5
1.2.2. Các thành phần của quá trình dạy học .......................................................................5
1.3. XU HƯỚNG ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC [5, 25, 40, 43] ................. 8
1.3.1. Nhu cầu đổi mới phương pháp dạy học [5, 25, 43] ...................................................8
1.3.2. Định hướng đổi mới phương pháp dạy học [5, 32, 40] ...........................................11
1.3.3. Những xu hướng đổi mới phương pháp dạy học [25] .............................................12
1.3.4. Vai trò của người giáo viên trong việc đổi mới phương pháp dạy học [7, 27] .......13
1.4. LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ DẠY VÀ HỌC TÍCH CỰC ........................................ 14
1.4.1. Tính tích cực và tính tích cực trong học tập [4, 40] .................................................14
1.4.2. Các trường phái về dạy học tích cực [10, 43] ..........................................................15
1.4.3. Khái niệm phương pháp dạy học tích cực và đặc trưng của các phương pháp dạy
học tích cực [37, 40, 41] ....................................................................................................16
1.4.4. Một số phương pháp dạy học phát huy tính tích cực ở trường phổ thông [4, 25, 27,
32, 40] ................................................................................................................................18
1.5. LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ BÀI LUYỆN TẬP, ÔN TẬP MÔN HÓA HỌC [19, 24,
32] ................................................................................................................................ 19
1.5.1. Đặc điểm của bài luyện tập, ôn tập môn hóa học [24, 32] ......................................19
1.5.2. Hệ thống bài luyện tập, ôn tập trong chương trình hóa học phổ thông [19]............20
1.5.3. Ý nghĩa, tầm quan trọng của các bài luyện tập, ôn tập [19] ....................................21
1.5.4. Một số điểm cần lưu ý khi tiến hành bài luyện tập, ôn tập [19] ..............................22
1.6. THỰC TRẠNG VIỆC ÁP DỤNG CÁC PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH
CỰC VÀ VIỆC THIẾT KẾ BÀI HỌC Ở TRƯỜNG THCS ...................................... 23
1.6.1. Mục tiêu điều tra ......................................................................................................23
1.6.2. Nội dung và phương pháp điều tra...........................................................................23
1.6.3. Kết quả điều tra ........................................................................................................24
1.6.4. Nhận xét chung về kết quả điều tra..........................................................................27
Chương 2 : THIẾT KẾ BÀI ÔN, LUYỆN TẬP HÓA HỌC LỚP 9
THEO HƯỚNG DẠY HỌC TÍCH CỰC............................................... 30
2.1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ CHƯƠNG TRÌNH HÓA HỌC LỚP 9 [18] .................. 30
2.1.1. Mục tiêu môn hóa học lớp 9 ....................................................................................30
2.1.2. Nội dung chương trình hóa học lớp 9 hiện nay .......................................................31
2.1.3. Cấu trúc và nội dung sách giáo khoa hóa học lớp 9 ................................................32
2.2. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC CHỦ YẾU TRONG BÀI ÔN, LUYỆN
TẬP .............................................................................................................................. 34
2.3. CÁC NGUYÊN TẮC KHI THIẾT KẾ BÀI ÔN, LUYỆN TẬP THEO HƯỚNG
DẠY HỌC TÍCH CỰC ............................................................................................... 35
2.4. QUY TRÌNH THIẾT KẾ BÀI LUYỆN TẬP, ÔN TẬP THEO HƯỚNG TÍCH
CỰC ............................................................................................................................. 35
2.5. MỘT SỐ CÁC BÀI LUYỆN TẬP HÓA HỌC LỚP 9 THEO HƯỚNG DẠY
HỌC TÍCH CỰC ......................................................................................................... 45
2.5.1. Giáo án bài luyện tập 1 ............................................................................................45
2.5.2. Giáo án bài luyện tập 2 ............................................................................................50
2.5.3. Bài luyện tập 3 .........................................................................................................55
2.5.4. Bài luyện tập 4 .........................................................................................................63
2.5.5. Bài luyện tập 5 .........................................................................................................71
2.5.6. Bài luyện tập 6 .........................................................................................................78
2.6. MỘT SỐ BÀI ÔN TẬP HÓA HỌC LỚP 9 THEO HƯỚNG DẠY HỌC TÍCH
CỰC ............................................................................................................................. 84
2.6.1. Giáo án bài ôn tập đầu năm......................................................................................84
2.6.2. Ôn tập học kì I..........................................................................................................90