Xem mẫu
- 21
- Acetobacter ascendens: tröïc khuaån khoâng di ñoäng, caùc khuaån laïc treân
glucose, gelatin khoâ traéng, vôùi vaàng saùng choùi. Treân caùc moâi tröôøng loûng taïo maøng
daøy, chaéc, höôùng leân theo thaønh bình, thích hôïp phaùt trieån ôû 25oC.
- Acetobacter plicatum: tröïc khuaån kích thöôùc 0,4 - 0,6 x 1,4 -1,6 m. Treân
moät vaøi moâi tröôøng chuùng ñöôïc nhuoäm maøu nhö nhau. ÔÛ 28 - 32oC taïo thaønh nhöõng
daïng phình to keùo daøi, khoâng di ñoäng. Khuaån laïc treân gelatin, röôïu vang: troøn tròa
hôi nhoâ leân, saùng, aåm, öôùt, nhôùt. Thích hôïp phaùt trieån ôû 25 - 30oC.
- Acetobacter oxydans: tröïc khuaån, kích thöôùc 0,8 - 1,2 x 2,4 - 2,7 m. Caùc teá
baøo rôøi nhau vaø xeáp thaønh töøng chuoãi, quan saùt thaáy trong chuoãi taïo thaønh caùc teá
baøo phoàng to leân, di ñoäng. Khuaån laïc treân gelatin troøn, sau ñoù trôû thaønh nhöõng daïng
khoâng caân ñoái vôùi söï phaân nhaùnh ñaëc tröng, nhieät ñoä thích hôïp 18 - 21oC.
- Acetobacter orleanense: Tröïc khuaån daøi trung bình, khoâng di ñoäng, gaëp
nhieät ñoä cao coù theå taïo caùc teá baøo dò hình keùo daøi hoaëc phình to ra, taïo vaùng vi
khuaån raát daøy treân moâi tröôøng loûng, coù theå phaùt trieån ñöôïc treân moâi tröôøng coù noàng
ñoä röôïu cao 10 - 20% vaø tích luõy ñöôïc 9,5% acid acetic. Loaïi naøy thöôøng ñöôïc duøng
ñeå chuyeån hoùa röôïu vang thaønh giaám theo phöông phaùp Phaùp, thích hôïp phaùt trieån
ôû 25 - 30oC.
Ñoái vôùi moãi phöông phaùp khaùc nhau caàn phaûi choïn nhöõng loaïi vi khuaån coù ñaëc
tính thích hôïp ñeå quaù trình leân men ñaït hieäu quaû cao nhaát, nhöng nhìn chung chuùng
phaûi thoûa maõn moät soá ñieàu kieän sau:
- Phaûi oxy hoùa röôïu toát nhaát vaø oxy hoùa giaám taïo thaønh ít nhaát
- Phaûi taïo ra giaám coù chaát löôïng toát (thôm, coù ñoä acid acetic cao)
- Chòu ñöôïc ñoä röôïu vaø ñoä acid cao
- Caùc tính chaát ban ñaàu cuûa chuùng phaûi ñöôïc giöõ nguyeân trong suoát quaù trình
- Ñieàu kieän nuoâi caáy, phaân laäp vaø baûo quaûn giaám ñôn giaûn, khoâng toán keùm
- 22
Vôùi phöông phaùp nhanh, do caàn baùm dính cao neân yeâu caàu vi khuaån taïo maøng
moûng tôi xoáp, tích luõy vaø chòu ñöôïc ñoä acid cao thì nhöõng gioáng hay duøng nhaát laø
acetobacter aceti, acetobacter schiitzenbachii,…. Moät soá loaøi vi khuaån coù khaû naêng
gaây ra söï “quaù oxy hoùa” ngay caû khi moâi tröôøng leân men coøn noàng ñoä röôïu khaù
cao nhö acetobacter xylinum, caàn heát söùc loaïi tröø chuùng trong quaù trình saûn xuaát
giaám.
2.3.6 Nguoàn nguyeân lieäu saûn xuaát acid acetic
Theo quaù trình leân men cho thaáy baát cöù moät saûn phaåm naøo coù theå leân men
röôïu ñöôïc ñieàu coù theå laø nguyeân lieäu leân men giaám. Nguyeân lieäu trong saûn xuaát
giaám thöôøng laø caùc loaïi quaû coù ñöôøng, caùc loaïi xiro chöùa ñöôøng, saûn phaåm thuûy
phaân cuûa caùc nguyeân lieäu chöùa tinh boät, bia, röôïu vang, maät ong hoaëc baát cöù saûn
phaåm naøo coù theå leân men ñöôïc.
Trong coâng nghieäp saûn xuaát giaám, thöôøng duøng röôïu pha loaõng ñeå leân men, yeâu
caàu khoâng coù laãn daàu fuzel vì noù taùc duïng öùc cheá hoaït ñoäng soáng cuûa vi sinh vaät.
Neáu duøng caùc saûn phaåm tinh boät thì phaûi qua hai khaâu trung gian laø chuyeån hoùa
tinh boät thaønh ñöôøng nhôø enzyme amylase cuûa naám moác, roài tieáp tuïc leân men röôïu
nhôø enzym deareloxylase cuûa vi sinh vaät, sau ñoù môùi leân men giaám töø röôïu.
Hieän nay, thöôøng duøng nöôùc eùp traùi caây (nho) ñeå leân men giaám, saûn phaåm coù
muøi thôm ngon vaø ñaëc tröng. Nhìn chung, nguoàn nguyeân lieäu ñeå saûn xuaát giaám laø
raát ña daïng vaø phong phuù.
2.4 Saûn xuaát acid acetic theo phöông phaùp nhanh
2.4.1 Caùc phöông phaùp saûn xuaát acid acetic theo phöông phaùp nhanh
2.4.1.1 Phöông phaùp troáng quay
Goàm coù moät thuøng beân trong coù caáu truùc sao cho nhaän ñöôïc moät löôïng
khoâng khí lôùn nhaát ñoái vôùi vaät lieäu ñeäm chöùa trong ñoù. Troáng ñöôïc bao boïc trong
- 23
moät thuøng hình truï lôùn vaø kín, coù chöùa nhöõng loã huùt khoâng khí. Moät nöûa troáng ñöôïc
tieáp xuùc khoâng khí, phaàn coøn laïi ngaäp trong khoái dòch leân men (hình 2.1).
Vaät Lieäu Ñeäm
Truïc Quay
Dòch leân Men
Hình 2.1: Thieát bò leân men nhanh baèng phöông phaùp troáng quay
2.4.1.2 Phöông phaùp nhuùng
Thieát bò leân men laø thuøng thaúng ñöùng, beân trong coù moät hay nhieàu gioû baèng goã
soài hoaëc chöùa phoâi goã soài coù theå naâng leân haï xuoáng ñöôïc (hình 2.2).
V aät Lieäu Ñeäm
Thuøng Leân Men
Dòch leân Men
Hình 2.2: Thieát bò leân men baèng phöông phaùp nhuùng
Öu ñieåm : ñôn giaûn, deã laøm, goïn
Nhöôïc ñieåm : naêng suaát thaáp, deã bò nhieãm khuaån do khoâng khí chöa ñöôïc khöû
truøng.
2.4.1.3 Phöông phaùp dòch chuyeån
Thieát bò leân men cuûa phöông phaùp naøy goàm moät thuøng, beân trong coù moät caùi
phao vaø beân ngoaøi laép vôùi hai thuøng phaûn öùng ñaët beân caïnh thuøng chính.
- 24
Khi phao chöùa ñaày nöôùc vaø caùc vaät naëng khaùc, khoái dòch leân men chöùa trong
thuøng chính bò eùp phaûi dòch chuyeån sang hai thuøng phaûn öùng beân caïnh coù chöùa ñaày
voû baøo coù vi khuaån giaám baùm treân beà maët. Khi nhöõng ñeäm trong thuøng phaûn öùng
ñaõ baûo hoøa dòch leân men phao ñöôïc laáy ra vaø dòch leân men laïi traøn veà thuøng chính.
Phöông phaùp naøy ñôn giaûn nhöng coàng keành, naêng suaát thaáp, khoù ñieàu chænh
quaù trình neùn ñaåy chaát loûng töø thuøng chính sang thuøng phaûn öùng, khoâng khí deã bò
nhieãm baån.
2.4.1.4 Phöông phaùp coá ñònh (phöông phaùp germentor)
Trong phöông phaùp naøy, thuøng phaûn öùng laø moät thuøng hình truï thaúng ñöùng
baèng goã (hoaëc baèng vaät lieäu choáng aên moøn). Ñoàng thôøi coù ñoå ñaày nhöõng vaät lieäu
baùm coù maøng vi khuaån giaám che phuû (hình 2.3)
Thaân Thaùp
Ñeäm
Thoâng Khí
Hình 2.3: Thieát bò leân men nhanh baèng phöông phaùp coá ñònh
Hai pha khí vaø loûng ñi ngöôïc chieàu nhau tieáp xuùc trong generator seõ ñöôïc vi
khuaån chuyeån hoùa thaønh giaám. Neáu chieàu cao generator ñuû lôùn thì dòch leân men chæ
caàn ñi qua moät laàn laø ñöôïc giaám hoùa toaøn boä. Neáu quaù trình leân men toát, nhieät ñoä ôû
phaàn laøm vieäc cuûa generator seõ cao hôn nhieät ñoä beân ngoaøi töø 10-12oC taïo ñieàu
kieän cho söï thoâng khí töï nhieân.
Nhìn chung 3 phöông phaùp ñaàu khoâng ñöôïc söû duïng roäng raõi trong saûn xuaát,
phöông phaùp cuoái phoå bieán nhaát vaø ñöôïc caûi tieán khoâng ngöøng do noù coù nhöõng öu
ñieåm: naêng suaát töông ñoái lôùn, thieát bò töông ñoái goïn nheï, coù theå tieán haønh saûn xuaát
- 25
trong moïi ñieàu kieän vì coù söï thoâng khí töï nhieân neân khoâng phuï thuoäc vaøo nguoàn
ñieän.
2.4.2 Chaát mang vi khuaån acid acetic
2.4.2.1 Yeâu caàu ñoái vôùi chaát mang vi khuaån acid acetic
Ñaây laø yeáu toá quyeát ñònh tính hôn haún cuûa phöông phaùp nhanh so vôùi phöông
phaùp chaäm. Vaán ñeà naøy ñaõ ñöôïc nghieân cöùu vaø söû duïng vôùi nhieàu loaïi vaät lieäu baùm
khaùc nhau, khi choïn vaät lieäu baùm caàn caên cöù vaøo caùc yeâu caàu sau:
- Coù ñoä beàn cô hoïc cao, dieän tích beà maët rieâng lôùn, ñoä xoáp cao
- Khoái löôïng rieâng töông ñoái nhoû
- Coù tính trô, töùc khoâng phaûn öùng vôùi dòch leân men, khoâng khí vaø saûn phaåm leân
men, cuõng nhö khoâng tieát ra nhöõng hôïp chaát hoùa hoïc gaây ñoäc haïi ñoái vôùi vi sinh vaät
vaø muøi khoù chòu cho giaám
- Ñuû ñoä nhaùm vaø ñoä xoáp ñeå maøng vi khuaån coù theå baùm chaët ôû moät cheá ñoä thuûy
ñoäng löïc hoïc nhaát ñònh
- Reû tieàn, deã kieám vaø oån ñònh
2.4.2.2 Löïa choïn chaát mang
Trong caùc loaïi chaát mang coù nguoàn goác cellulose coù nhöõng öu ñieåm phuø hôïp
vôùi ñieàu kieän Vieäc Nam hieän nay nhö coâng ngheä gia coâng khoâng phöùc taïp, reû tieàn,
deã kieám (tre, baõ mía, goã,…).
Tröôùc ñaây, nhieàu coâng trình ñaõ nghieân cöùu thöû nghieäm vôùi nhieàu loaïi vaät lieäu
baùm chöùa cellulose khaùc nhau nhö phoi goã (soài, deû, baïch döông,…), loõi ngoâ, tre
nöùa,…. Trong ñoù, goã soài ñöôïc ñaùnh giaù raát cao vì noù coù ñoä cöùng toát vaø trong caùc thôù
goã coù nhieàu mao quaûn xoáp.
Rieâng ñoái vôùi Vieät Nam khoâng coù goã soài. Vì vaäy vieäc tìm kieám thaêm doø caùc loaïi
vaät lieäu baùm khaùc coù saün, deã kieám, reû tieàn ñeå thay theá cho goã soài, ñoàng thôøi vaãn
- 26
ñaûm baûo ñöôïc nhöõng yeâu caàu cuûa vaät lieäu baùm laø moät trong nhöõng vaán ñeà maáu
choát trong vieäc thaêm doø phöông phaùp nhanh ñeå saûn xuaát giaám ôû Vieät Nam.
Vaán ñeà xöû lyù vaät lieäu baùm cuõng khaù quan troïng nhaèm taùch nhöõng chaát ñoäc haïi
nhö: tanin, lignin, caùc loaïi tinh daàu,…thöôøng hay coù trong caùc loaïi vaät lieäu coù nguoàn
goác thöïc vaät. Vì vaäy, caàn xöû lyù caån thaän vaät lieäu baùm tröôùc khi söû duïng, moät trong
nhöõng phöông phaùp hay laøm trong coâng nghieäp laø trích ly sô boä baèng nöôùc noùng.
Sau ñoù ngaâm chuùng trong dung dòch acid hay kieàm ñeå ly trích trieät ñeå hôn caùc chaát
ñaõ neâu treân.
Treân tinh thaàn ñoù, chaát mang ñöôïc choïn nghieân cöùu trong luaän vaên laø thaân caây
tre vì ôû Vieät Nam tre laø moät loaïi caây deã kieám, reû tieàn vaø raát deã gia coâng.
2.4.3 Söï hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa maøng sinh hoïc treân chaát mang trong
fermenter söû duïng maøng sinh hoïc coá ñònh ñeå leân men acid acetic
2.4.3.1 Traïng thaùi vi khuaån acid acetic trong fermenter
Trong fermenter söû duïng maøng sinh hoïc coá ñònh ñeå leân men giaám, caùc vi khuaån
giaám tham gia vaøo quaù trình bieán ñoåi sinh hoùa coù daïng maøng baùm treân beà maët caùc
vaät raén trô.
Trong caùc thieát bò daïng oáng, maøng sinh hoïc baùm treân beà maët caùc vaät raén trô coù
theå toàn taïi 2 traïng thaùi: coá ñònh (tónh) hay linh ñoäng (caùc vaät raén trô coù maøng sinh
hoïc che phuû lô löûng treân moâi tröôøng leân men).
Trong moät möùc ñoä naøo ñoù, vieäc löïa choïn moät trong hai traïng thaùi cuûa maøng sinh
hoïc laø tuøy thuoäc maøng vi khuaån ñaõ phaùt trieån ñöôïc taùch ra khoûi thieát bò nhö theá naøo
(trong tröôøng hôïp muoán khoáng cheá beà daøy maøng).
Neáu thieát bò ñoøi hoûi phaûi laøm vieäc trong ñieàu kieän voâ khuaån, ñeå ñaûm baûo ñieàu
naøy chæ coù theå laáy maøng vi khuaån ra khoûi thieát bò baèng caùc phöông phaùp löïc caét
thuûy löïc, töùc laø nhôø chuyeån ñoäng cuûa loûng vaø khí ñeå taùch maøng vi sinh vaät ra khoûi
beà maët baùm vaø loâi cuoán chuùng ra ngoaøi cuøng doøng chaûy, muoán vaäy caùc phaàn töû
- 27
ñeäm phaûi ñöôïc laøm lô löûng trong moâi tröôøng chuyeån ñoäng maïnh. Coøn caùc vi khuaån
giaám thì coù khaû naêng laéng xuoáng ñaùy thieát bò vaø taùch ra ngoaøi, luùc naøy lôùp ñeäm
naèm ôû traïng thaùi tónh vaø loûng chaûy qua thieát bò ôû daïng maøng moûng che phuû vuøng
hoaït ñoäng sinh hoïc.
2.4.3.2 Caáu taïo maøng vi khuaån acid acetic
Maøng vi khuaån giaám ñöôïc taïo thaønh nhôø caùc bieán ñoåi sinh hoùa dieãn ra trong
caùc thieát bò vaø baùm ñöôïc vaøo vaät raén laø nhôø khaû naêng baùm dính cuûa maøng nhaày
(khoái gel giöõa caùc teá baøo, hình 2.4) cuûa vi khuaån. Moät beà maët baùm baát kyø tieáp xuùc
vôùi moâi tröôøng chöùa caùc vi khuaån giaám lô löûng sau moät thôøi gian nhaát ñònh seõ trôû
neân hoaït ñoäng sinh hoïc do vi khuaån giaám baùm vaøo vaø phaùt trieån thaønh lôùp maøng
lieân tuïc. Cô cheá quaù trình baùm dính naøy coù lieân quan ñeán beà maët vaät raén (ñoä nhaùm,
ñoä xoáp,…) vaø chính baûn thaân vi khuaån.
3
1
2
Ghi chuù:
1. Beà maët baùm
2. Khoái gel giöõa caùc teá baøo
3. Teá baøo cuûa vi sinh vaät
Hình 2.4: Bieåu dieãn maøng sinh hoïc baùm treân caùc vaät raén trô
2.4.3.3 Söï phaùt trieån cuûa maøng vi khuaån acid acetic
Söï taïo thaønh maøng vi khuaån seõ keøm theo söï hoaït ñoäng cuûa thieát bò. Ñoä “hoaït
ñoäng beà maët” phuï thuoäc vaøo dieän tích beà maët che phuû bôûi lôùp maøng, beà daøy maøng
vaø noàng ñoä röôïu trong moâi tröôøng dinh döôõng.
- 28
Söï phaùt trieån cuûa maøng vi khuaån giaám, khi giöõ nguyeân caùc thoâng soá ñaàu vaøo,
taïo neân söï phuï thuoäc cuûa saûn phaåm chính vaøo thôøi gian, ñieàu ñoù laø do söï phuï thuoäc
cuûa vaän toác phaûn öùng vaøo beà daøy maøng.
Neáu sau moät quaù trình tích luõy nhaát ñònh beà daøy maøng khoâng thay ñoåi nöõa thì ta
coù theå coi caùc thoâng soá ñaàu ra ñaït ñöôïc traïng thaùi oån ñònh. Ñieàu ñoù coù theå ñaït ñöôïc
khi taûi troïng vi khuaån giaám ñoái vôùi khoâng gian töï do treân moät ñôn vò theå tích lôùp
ñeäm laø nhoû. Khi ñoù daïng hình hoïc trong lôùp ñeäm thay ñoåi khoâng ñaùng keå. Nhöng
neáu taûi troïng cuûa vi khuaån ñuû lôùn thì seõ laøm daïng hình hoïc beân trong lôùp bieán ñoåi
lieân tuïc do taùc ñoäng cuûa quaù trình phaùt trieån vi sinh vaät vaø söï thoaùt ñi moät phaàn vi
khuaån ra khoûi beà maët baùm döôùi taùc duïng cuûa löïc troïng tröôøng, keát quaû laø ñöôøng ñi
cuûa doøng loûng vaø beà maët tieáp xuùc pha raén – loûng bieán ñoåi.
2.4.3.4 Beà daøy maøng vi khuaån acid acetic
Trong thöïc teá, tuøy theo caùch nuoâi maøng, noàng ñoä caùc saûn phaåm daïng khí khi
hoâ haáp trong chieàu saâu nhoû cuûa maøng taêng ñeán möùc caùc saûn phaåm naøy seõ thoaùt ra
töø dung dòch vaø taïo thaønh nhöõng tuùi khí. Khí naøy laøm cho söï baùm dính giöõa khoái
maøng vaø beà maët baùm seõ keùm ñi, cuoái cuøng maøng rôi ra khoûi beà maët baùm döôùi taùc
duïng cuûa troïng löïc vaø coøn laïi moät lôùp vi khuaån giaám ñaõ giaûm khaû naêng soáng.
Sau ñoù, lôùp maøng laïi baét ñaàu taêng, tuy nhieân khoâng theå naøo taïo beà daøy maøng
nhö ban ñaàu vì löïc baùm dính giöõa maøng vaø beà maët baùm ñaõ bò yeáu ñi do coù maët caùc
vi khuaån cheát trong maøng.
Töø ñoù, ngöôøi ta nhaän thaáy raèng ôû moät möùc ñoä nhaát ñònh maøng vi khuaån giaám coù
khaû naêng ñieàu chænh ñöôïc. Tuy nhieân, khoâng neân mong ñôïi nhieàu vaøo cô cheá naøy
ñeå ñaûm baûo ñoä daøy khoâng ñoåi cuûa maøng vì nhöõng nguyeân nhaân sau:
- Caùc saûn phaåm taïo thaønh trong beà daøy maøng coù theå gaây ñoäc haïi cho vi khuaån,
öùc cheá söï phaùt trieån cuûa chuùng cuõng nhö gaây nhieãm baån cho moâi tröôøng loûng.
- 29
- Maøng vi khuaån giaám bò taùch ra khoûi beà maët baùm coù theå gaây taéc löu thoâng cho
doøng loûng vaø gaây roái loaïn cheá ñoä laøm vieäc trong thieát bò.
- Dao ñoäng veà beà daøy ôû caùc phaàn rieâng bieät cuûa maøng coù theå lôùn ñaùng keå.
- Caùc maøng khaùc nhau cuûa maøng vi khuaån taùch ra khoûi beà maët baùm ôû nhöõng thôøi
ñieåm khaùc nhau.
Caùc thieát bò coù beà daøy maøng khoâng ñoåi (coù theå khoáng cheá ñöôïc) ñöôïc söû duïng
laøm thieát bò thöïc nghieäm ñeå nghieân cöùu ñoäng hoïc vi sinh. Caùc thieát bò coù beà daøy
maøng thay ñoåi ñöôïc duøng trong xöû lyù nöôùc thaûi vaø saûn xuaát giaám theo phöông phaùp
nhanh.
Trong caùc thieát bò daïng khoâng khoáng cheá ñöôïc beà daøy maøng, quaàn theå vi sinh
vaät loän xoän ôû möùc ñoä cao vaø ôû nhöõng thôøi ñieåm khaùc nhau laø khaùc nhau, chaát loûng
chaûy qua thieát bò ôû daïng maøng döôùi taùc duïng cuûa löïc troïng tröôøng.
2.5. Khaùi quaùt veà nguoàn nguyeân lieäu ñieàu
2.5.1 Caây ñieàu – ñaëc ñieåm thöïc vaät hoïc cuûa caây ñieàu
2.5.1.1 Nguoàn goác vaø teân goïi
Caây ñieàu laø caây hoang daïi, moïc töï nhieân ôû caùc baõi caùt ven bieån vaø trong
röøng töï nhieân ôû quaàn ñaûo Anti, Brasil vaø löu vöïc soâng Amazon thuoäc Nam Myõ.
Caây ñieàu coù teân khoa hoïc laø Anacardium occidentale Linne thuoäc hoï
Anacardiacedae boä Rutates.
Ngoaøi ra, ôû moãi nöôùc caây ñieàu coøn coù teân goïi rieâng ví duï nhö:
- Anh goïi laø: Cashew
- Phaùp goïi laø: Anacardier/ Pommier de cajou/ Acajou…
- Trung Quoác goïi laø: Giaønhuø/ Yiaokuo
- Brasil goïi laø: cajoucu
- 30
- Boà Ñaøo Nha goïi laø: Caju/ cajueiro
- Taây Ban Nha goïi laø: Maranon
- AÁn Ñoä goïi laø: Kaju
- Thaùi Lan goïi laø: Yakoi
-Vieät Nam goïi laø: Caây ñieàu/ ñaøo loän hoät
2.5.1.2 Ñaëc ñieåm thöïc vaät hoïc
Caây ñieàu laø loaïi caây vuøng nhieät ñôùi, thöôøng xanh, soáng laâu naêm vaø coù nguoàn
goác töø caây hoang daïi neân coù nhieàu taùc giaû goïi ñaây laø caây baùn hoang daõ.
Caây ñieàu laø caây nhôõ, chieàu cao trung bình khoaûng 6 - 10 m vaø coù caùc ñaëc ñieåm sau:
- Laù: phieán laù daøi, gaân laù noåi roõ ôû maët döôùi laù, gaân laù maøu xanh ñaäm daøi 10 - 20
cm, roäng 5 -10 cm, cuoáng laù moïc thaønh töøng chuøm.
- Hoa: hoa ñieàu troå boâng töø thaùng 1 ñeán thaùng 4, coù khi caû naêm. Hoa maãu 5, ñaøi
hôïp, traøng 5, nhò 8 - 10, baàu khoâng coù cuoáng chöùa moät noaõn khoâng ñieàu moïc thaønh
chuøm hình chuoâng, goàm nhieàu hoa nhoû maøu vaøng hoaëc traéng coù gaân hoàng hay ñoû laø
tuøy gioáng. Trong chuøm hoa coù khoaûng 14% laø hoa löôõng tính coøn laïi laø hoa ñöïc.
Thöôøng hoa ra töø ñoâng sang taây theo chieàu kim ñoàng hoà, hoa nôû daàn keùo daøi trung
bình 32 ngaøy. Hoa thuï phaán ñöôïc laø nhôø coân truøng vaø gioù (chuû yeáu laø nhôø vaøo coân
truøng).
- Traùi vaø haït: Sau khi thuï phaán, haït phaùt trieån raát nhanh. Khi haït (quaû thöïc) phaùt
trieån ñeán ñoä lôùn nhaát ñònh thì cuoáng môùi phaùt trieån phình leân thaønh traùi (traùi giaû).
Haït ñieàu thoâ coù hình quaû thaän, thoâng thöôøng coù chieàu daøi 2,5 - 3,5 cm, chieàu roäng
1,8 - 2 cm, beà daøy 1 - 1,5 cm, naëng 5 - 6 gram. Haït khi töôi coù maøu xanh voû chai vaø
khi khoâ coù maøu naâu xaùm. Quaû ñieàu coù maøu vaøng nhaït, da cam ñeán hoàng ñoû, quaû
ñieàu coù troïng löôïng gaáp 3 - 10 laàn troïng löôïng haït, trung bình gaáp 5 laàn (khoaûng 50
nguon tai.lieu . vn
