Xem mẫu
- BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐỀ TÀI: Bút pháp kỳ ảo trong Trăng non
của Stephenie Meyer
- Mục lục
MỞ ĐẦU .....................................................................................................................................4
1. Mục đích, lý do chọn đề tài ......................................................................................................4
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề .......................................................................................................5
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .............................................................................................6
3.1. Đối tượng nghiên cứu. ......................................................................................................6
4. Phương pháp nghiên cứu .........................................................................................................7
Chương 1: Văn học kỳ ảo, tác giả Stephenie Meyer và tiểu thuyết “Trăng non” ....................................7
1.1. Văn học kỳ ảo .....................................................................................................................7
1.1.2. Những tiền đề của khuynh hướng văn học kỳ ảo. ................................................................10
1.1.3. Tiến trình phát triển của khuynh hướng văn học kỳ ảo. ........................................................13
1.2. Tác giả Stephenie Meyer - người phụ nữ đầy tài năng.............................................................16
1.2.1. Đôi nét về tác giả. ........................................................................................................16
1.3. Tiểu thuyết Trăng non. .......................................................................................................18
1.3.1. Trăng non cuốn tiểu thuyết giả tưởng - lãng mạn .............................................................18
1.3.2. Tóm tắt tiểu thuyết. ......................................................................................................19
Chương 2: Bút pháp kỳ ảo trong xây dựng nhân vật và không gian, thời gian nghệ thuật của tiểu thuyết
“Trăng non” ................................................................................................................................26
2.1. Bút pháp kỳ ảo trong xây dựng nhân vật. ..............................................................................26
2.1.1. Kiểu nhân vật ma-cà-rồng .............................................................................................27
2.2. Bút pháp kỳ ảo trong xây dựng không - thời gian nghệ thuật ...................................................32
2.2.1. Không gian kỳ ảo ........................................................................................................32
Chương 3: Bút pháp kỳ ảo trong xây dựng cốt truyện và ..................................................................44
3.1. Bút pháp kỳ ảo trong xây dựng cốt truyện. ............................................................................44
3.1.1. “Trăng non” - cốt truyện kỳ ảo đã được đời thường hóa. ...................................................45
3.1.2. Các môtíp tạo cốt truyện kỳ ảo trong Trăng non ..............................................................47
3.2. Nghệ thuật trần thuật ..........................................................................................................51
3.2.1. Dạng trần thuât............................................................................................................52
3.2.2. Điểm nhìn trần thuật: .......................................................................................................53
3.2.3. Giọng điệu trần thuật....................................................................................................54
- KẾT LUẬN ................................................................................................................................56
TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................................58
- MỞ ĐẦU
1. Mục đích, lý do chọn đề tài
Yếu tố kỳ ảo luôn có mặt trong những sáng tác nghệ thuật của nhân loại, từ thuở
hồng hoang cho đến thời hiện đại, dưới những dạng khác nhau. Xuất phát từ trí
tưởng tượng bay bỗng của con người, yếu tố kỳ ảo đã trở thành đối tượng hấp dẫn
giới sáng tác, nghiên cứu, phê bình văn hóa Đông, Tây, Kim, Cổ.
Ở phương Tây, dòng truyện kỳ ảo cũng được xuất phát và nuôi dưỡng từ truyền
thống folklore lâu đời như ở các quốc gia phương Đông. Nhưng qua thời gian,
cùng với những tín ngưỡng tôn giáo và văn hóa khác nhau, dòng truyện kỳ ảo
Phương Tây đã có những bước rẽ ngoặt để tạo cho mình một lối đi riêng và dấu ấn
riêng biệt cho đến tận hôm nay. Sự kết tinh của truyền thống dân gian, những khám
phá về mặt nội dung cũng như nghệ thuật mà các tác giả đi trước để lại, chính là
nguồn sống dồi dào cho văn học kỳ ảo hiện đại, trong đó có tác giả Stephenie
Meyer đã cho ra đời cuốn tiểu thuyết “Trăng non” - một trong những tiểu thuyết
bán chạy nhất hiện nay.
Stephenie Meyer tốt nghiệp ngành văn chương Anh của Đại học Brigham Young.
Sau những trải nghiệm của cuộc sống, Stephenie Meyer đã cho ra đời cuốn tiểu
thuyết Chạng vạng và sau đó là tiểu thuyết Trăng non - Câu chuyện về đôi nhân
tình bất hạnh Bella và Edward - một ma-cà-rồng có sức mạnh siêu nhiên. Yếu tố
kỳ ảo là chất liệu quan trọng nhất, độc đáo, xuyên suốt bộ tiểu thuyết này. Điều
này đã tạo ra trong tác phẩm một thế giới hình tượng mông lung kỳ ảo, muôn hình
muôn vẻ, làm đắm say biết bao bạn đọc kể từ ngày ra mắt lần đầu tiên. Và bắt
chúng ta phải nghiền ngẫm, phải nghĩ suy, phải khám phá không biết chán cái bức
tranh thực - ảo tưởng chừng như không thể cùng song hành tồn tại này, đã được
- Stephenie Meyer khéo léo đan dệt vào tác phẩm, tạo nên một sự quyến rũ đến vô
đùng đối với độc giả trong việc khám phá những tầng bậc ý nghĩa của tác phẩm.
Chọn đề tài “Bút pháp kỳ ảo trong Trăng non của Stephenie Meyer” chúng tôi sẽ
có điều kiện xem xét một trong những lý do chính tạo nên sự thành công của một
tác phẩm tiêu biểu cho khuynh hướng văn học kỳ ảo hiện đại. Đồng thời, việc
nghiên cứu yếu tố kỳ ảo dưới các dạng thức biểu hiện và ý nghĩa của nó, sẽ đem
đến một cách nhìn, cách đánh giá khoa học về gá trị của tác phẩm này.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Sau một thời gian không được quan tâm, đánh giá đúng mức, văn học kỳ ảo, mấy
chục năm gần đây đã trở thành đối tượng hấp dẫn, lôi cuốn các nhà nghiên cứu,
phê bình văn học. Năm 1963, tại Bruxells, hiệp hội các nhà nghiên cứu văn học kỳ
ảo đã được thành lập với mục đích hợp tác nghiên cứu và công bố các phát hiện
liên quan đến lĩnh vực này. Ở Việt Nam , nghiên cứu văn học kỳ ảo cũng đang dần
trở thành một xu hướng thu hút giới nghiên cứu và phê bình văn học. Đã có những
công trình nghiên cứu văn học kỳ ảo được công bố tại Việt Nam như của tác giả Lê
Nguyên Cẩn, hay trên tạp chí Nghiên cứu văn học số ra tháng 5 năm 2006 có bài
của tác giả Phùng Văn Tửu viết về Những hướng đổi mới của văn học kỳ ảo thế kỷ
XX. Tạp chí nghiên cứu văn học số ra tháng 8 năm 2006 gần như đã dành toàn bộ
dung lượng cho các bài nghiên cứu văn học kỳ ảo của các tác giả Trần Lê Bảo,
Đặng Anh Đào, Lê Nguyên Cẩn, Lê Huy Bắc,… Gần đây, năm 2008, việc dịch và
xuất bản cuốn sách Dẫn luận văn chương kỳ ảo của tác giả Todorov, đã cung cấp
thêm một tài liệu quý giá cho việc nghiên cứu văn học kỳ ảo ở nước ta.
Stephenie Meyer là một gương mặt mới của dòng văn học kỳ ảo, và Trăng non là
tác phẩm thứ hai của bà, sau tác phẩm Chạng vạng. Theo sự tìm hiểu của chúng
tôi, chưa có một công trình nghiên cứu chính thức nào về tác giả, tác phẩm cũng
- như về đề tài này. Người ta chỉ mới nhìn nhận xem xét thành công của Trăng non
dưới góc độ xã hội học hay kinh tế học, chứ không phải bằng cái nhìn của một nhà
nghiên cứu văn học. Chẳng hạn như Voya có nói: “Những ai đã từng bị cuốn hút
bởi chuyện ma-cà-rồng thì sẽ không thể nào rời mắt khỏi quyển sách này, sẽ phải
đọc đi đọc lại mà không biết chán. Một sự biến hóa tài tình và một sự cân bằng gần
như tuyệt hảo giữa lãng mạn và hành động” hay Shool Library Journal có nhận xét:
“Trăng non sẽ cuốn theo mình một số lượng độc giả cuồng nhiệt, đông đảo hơn cả
tập đầu tiên, sẽ khiến họ thắc thỏm chờ đợi tập ba” và Kirkus Reviews lại nói:
“Trong sách được mở ra, sự hấp dẫn cũng bắt đầu một câu chuyện về đôi tình nhân
bất hạnh có một sức hút thật lạ lùng!”.
Vì vậy, thiết nghĩ sự mới mẻ của vấn đề này vừa là thử thách, nhưng đồng thời
cũng là cơ hội để người viết thể nghiệm năng lực tư duy, cũng như khả năng độc
lập tìm hiểu và nghiên cứu một tác phẩm văn học kỳ ảo hiện đại.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu.
Với đề tài tìm hiểu bút pháp kỳ ảo trong tiểu thuyết Trăng non của nhà văn
Stephenie Meyer, bài viết sẽ tập trung khảo sát những biểu hiện đặc trưng của bút
pháp kỳ ảo như: cốt truyện kỳ ảo, nhân vật kỳ ảo, không gian kỳ ảo, thời gian kỳ
ảo, Từ đó, làm nổi bật lên chức năng, vai trò và ý nghĩa của yếu tố kỳ ảo trong mối
quan hệ với đề tài cũng như có cái nhìn so sánh bút pháp kỳ ảo trong tiểu thuyết
Stephenie Meyer với một số tác giả văn học thế giới.
3.2. Phạm vi nghiên cứu.
Bài viết chủ yếu dựa trên bản dịch toàn văn tiểu thuyết Trăng non của dịch giả
Tịnh Thủy do nhà xuất bản Trẻ ấn hành năm 2009. Ngoài ra, việc mở rộng sang
- những tác phẩm như Chạng vạng, Hừng đông của Stephenie Meyer, hay những tác
phẩm thuộc dòng văn học kỳ ảo để có cái nhìn đồng đại và lịch đại cũng là mối
quan tâm của bài viết.
4. Phương pháp nghiên cứu
5.Kết cấu đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, đề tài này được cấu trúc thành
3 chương cụ thể như sau:
Chương 1: Văn học kỳ ảo, tác giả Stephenie Meyer và tiểu thuyết “Trăng non”
Chương 2: Bút pháp kỳ ảo trong xây dựng nhân vật và không gian, thời gian nghệ
thuật của tiểu thuyết “Trăng non”
Chương 3: Bút pháp kỳ ảo trong xây dựng cốt truyện và nghệ thuật trần thuật của
tiểu thuyết “Trăng non”
NỘI DUNG
Chương 1: Văn học kỳ ảo, tác giả Stephenie Meyer và tiểu thuyết “Trăng
non”
1.1. Văn học kỳ ảo
1.1.1. Khái niệm “kỳ ảo” dưới góc nhìn văn học.
- Khái niệm “kỳ ảo” trong văn học có nội hàm rất rộng. Chính điều này đã tạo ra sự
nhập nhằng, không thống nhất trong các thuật ngữ dùng để gọi tên các tác phẩm
mà nội dung và hình thức của nó có sự hiện diện ít nhiều của yếu tố kỳ lạ, hoang
đường. Cùng một tác phẩm, nhưng có người lại cho đó là truyện kinh dị, truyện
huyền tưởng hay là truyện quái dị, trong khi ý kiến khác lại đánh giá đó là tác
phẩm thuộc thể loại kỳ ảo. Để có thể phân biệt rõ các khái niệm trên, tránh sự
nhầm lẫn, Chúng ta cần phải tìm hiểu thế nào là “kỳ ảo”.
Trong lĩnh vực văn chương, thuật ngữ “kỳ ảo” được chuyển nghĩa từ thuật ngữ “le
fantastique” trong tiếng Pháp, hoặc “the fantastic” trong tiếng Anh. Theo từ điển
Pháp - Việt, thì “fantastique” là sản phẩm của trí tưởng tượng, được tạo ra nhờ khả
năng suy tưởng, ở đó cái siêu nhiên chiếm ưu thế. Nếu xét về mặt từ nguyên, thì
“fantastique” có nguồn gốc từ “fantasticus” trong tiếng Latinh có nghĩa là tưởng
tượng, là ảo, phi thực… Theo thời gian, nghĩa của từ này dần dần thiên về dùng để
chỉ những hiện tượng mà ở đó ranh giới giữa cái cụ thể và sự mơ hồ không còn
phân biệt rõ ràng. Từ định nghĩa trên, ta có thể dễ dàng nhận thấy đặc trưng của cái
kỳ ảo chính là cái bình thường đã bị cái phi thường xâm lấn, phá vỡ cái trật tự bình
thường đó và mở đường cho cái phi thường thâm nhập và tính tất yêu không thể
đảo ngược. Chính Maupassant đã khẳng định “fantastique” chính là “sự đột nhập
dữ dội của cái huyền bí vào khuôn khổ đời thực”. Và Roger Caillois, 1 chuyên gia
về văn học kỳ ảo cũng đã xác định: “Mọi cái kỳ ảo đều là sự vi phạm trật tự quen
thuộc, một sự đảo lộn của cái không thể tiếp nhận được trong lòng những quy tắc
bất biến của đời thường” [3,tr 16]. Cho nên, theo các nhà nghiên cứu văn học
phương tây, giữa hai yếu tố bình thường (normal) và phi thường (supernormal) đã
có sự xâm nhập, chuyển hóa lẫn nhau, tạo ra “fantastique”. Điều này đã được Pavel
Sergiu trong cuốn Văn xuôi kỳ ảo Rumani cụ thể hóa bằng công thức sau:
Fantastique = X (normal) + Y (supernormal)
- Từ công thức trên, ta có thể nhận thấy “fantastique” chính là sự kết hợp giữa những
cái không mang tính chân thực, chỉ tuân theo quy luật của trí tưởng tượng như cái
kỳ quặc, quái dị, siêu nhiên, huyền hoặc , hư ảo... (supernormal) và những cái bình
thường (normal). Nó cũng tương tự như ý nghĩa của từ “my thologie” (thần thoại)
vốn được cấu thành từ sự kết hợp của “mytho” (hoang đường, kỳ ảo) và “logie”
(cái lý tính, minh xác, rõ ràng). Vì thế, theo quan điểm của các nhà nghiên cứu văn
học phương Tây, thuật ngữ “fantastique” hàm chứa tất cả các yếu tố như kinh dị,
kỳ lạ, thần diệu... chứ không hề tách biệt về nghĩa như trong tiếng Việt.
Thuật ngữ “kỳ ảo” theo cách hiểu của phương Đông thì “kỳ” chính là khác thường,
là hiếm hoi, không bình thường. Theo lý luận hiện đại, thì “kỳ” chính là một thủ
pháp nghệ thuật có chứ năng “lạ hóa” văn học, lưu giữ ấn tượng, cuốn hút độc giả
làm thành quan niệm “phi kỳ bất truyền” của văn học phương Đông. Còn “ảo” là
cái không thực, là trạng thái mơ hồ giữa hai đối cực thật - giả, có - không của con
người. “Ảo” không phải tự nhiên mà có, nó xuất hiện từ sự kích thích của hiện thực
cụ thể và trở thành cái bóng của hiện thực. Nếu như quan niệm của phương Tây
cho rằng “kỳ ảo” được tạo thành do sự xâm nhập và chuyển hóa lẫn nhau giữa hai
yếu tố bình thường và phi thường, thì phương Đông cũng cho rằng sự tương tác
qua lại giữa hai cực “kỳ” và “ảo” chính là môi trường để yếu tố kỳ ảo xuất hiện và
tồn tại. Hay nói cách khác, “kỳ ảo” bao hàm ở trong nó cả cái kỳ và cái ảo. Có lẽ
đây chính là điểm gặp nhau thú vị giữa hai nền văn hóa vốn xa cách về địa lý
phương Đông và phương Tây chăng? Và ta cũng có thể thấy được sự khác biệt
giữa phương Đông và phương Tây về quan niệm “kỳ ảo”. Cái kỳ ảo của phương
Đông mang nặng tính duy cảm, linh cảm, trực giác và được hỗ trợ bằng những hiện
tượng mang tính chất tâm linh. Trong khi đó, cái kỳ ảo của phương Tây lại thiên về
lý trí, là logic tưởng tượng ở cấp độ cao nhằm thể hiện sự bé nhỏ hư vô của kiếp
người. Nói như Malrieu trong cuốn sự kỳ ảo thì lịch sử nghệ thuật kỳ ảo ở phương
- Tây gắn liền với lịch sử khoa học, vì trong khoa học, lịch sử kỳ ảo đã tìm thấy cơ
sở của chính nó.
Từ sự gặp nhau trong quan niệm giữa phương Tây và phương Đông, ta có thể thấy
rằng, trong văn học, yếu tố kỳ ảo chính là những điều lạ lùng, huyền bí, vừa chân
thực lại vừa huyền hoặc, được tạo ra do sự xâm nhập, chuyển hóa lẫn nhau giữa hai
yếu tố bình thường và phi thường, tồn tại trên hai trục thực - ảo, với đặc trưng là sự
tưởng tượng, hư cấu có sức lay động hứng thú thẩm mỹ của người đọc. Và bút
pháp kỳ ảo chính là phương tiện hữu hiệu để nhà văn khám phá thế giới và thể hiện
tư tưởng thẩm mỹ. Nó là một phạm trù tư duy nghệ thuật được tạo ra nhờ trí tưởng
tượng, được thể hiện bằng những yếu tố khác lạ, phi thường. Nó là sự xâm nhập
của cái siêu nhiên vào thế giới thực tế, là sự xâm lấn của yếu tố phi logic vào thế
giới logic. Từ đấy, nó trở thành một lăng kính soi chiếu con người và cuộc đời, trở
thành một phương tiện nghệ thuật được sử dụng rộng rãi.
1.1.2. Những tiền đề của khuynh hướng văn học kỳ ảo.
Văn học kỳ ảo không tự nhiên mà xuất hiện. Nó bắt nguồn từ những cơ sở tư duy
nghệ thuật, cơ sở tâm lý của nhà văn và cơ sở xã hội nhất định.
Trước tiên là cơ sở tư duy nghệ thuật. Tư duy nghệ thuật là “một dạng hoạt động
trí tuệ, nhằm tạo và tiếp nhận tác phẩm nghệ thuật. Đây là một dạng riêng của tư
duy con người, khác biệt về tính chất diễn biến, về mục tiêu cuối cùng, về chức
năng xã hội, về phương thức gắn nối với thực tiễn xã hội” (1, tr 356). Tư duy nghệ
thuật được chia thành hai kiểu tư duy: tư duy thuận lý và tư duy bất thuận lý. Tư
duy thuận lý, hay còn gọi là tư duy duy lý, là tiền đề tạo nên nhiều khuynh hướng
văn học như: văn học hiện thực, văn học hình sự, văn học trinh thám... Nghĩa là với
các nhà văn thuộc khuynh hướng trên, thì tiến trình tư duy nghệ thuật thuận lý của
họ được hình thành dựa trên ba thành tố chính: suy luận, quy nạp (Inductive), suy
- luận diễn dịch (Deductive) và suy luận giản lược (Reductive). Chính vì thế nên các
sự vật, hiện tượng trong tác phẩm văn học hình sự, hiện thực, trinh thám thường
diễn ra theo trật tự logic thông thường, đặc biệt là trong các tác phẩm văn học trinh
thám. Tuy nhiên, văn học kỳ ảo là một sự trái ngược. Một tác phẩm văn học kỳ ảo
không thể hình thành dựa trên tư duy thuận lý, nó phải được xây dựng từ 1 tư duy
nghệ thuật hoàn toàn trái ngược: tư duy bất thuận lý hay còn có tên gọi là tư duy
phi thuận lý. Tư duy thuận lý đề cao yếu tố logic, trong khi đó với tư duy bất thuận
lý thì sự phi logic mới là điều quan trọng để tạo nên yếu tố kỳ ảo trong văn học.
Chính sự bất thuận lý, phi logic, sự xáo trộn trật tự tự nhiên và thách thức những
đầu óc duy lý thông thường mới tạo ra được cái phi thường hay là cái kỳ, cái ảo
đúng như Roger Caillois đã từng nói: “Mọi cái kỳ ảo đều là sự vi phạm trật tự quen
thuộc...” [3, tr 16]. Vì thế, có thể nói tư duy bất thuận lý chính là cơ sở về mặt tư
duy nghệ thuật để hình thành nên văn học kỳ ảo. Và khi hai hình thức tư duy nghệ
thuật này gặp nhau sẽ dẫn đến sự ra đời của khuynh hướng văn học hiện thực
huyền ảo: vừa tồn tại yếu tố hiện thực, vừa chứa đựng sự phi hiện thực trong đó.
Cơ sở tâm lý của văn học kỳ ảo được bắt nguồn từ chính thế giới nội tâm bí ẩn của
con người. Nó gắn chặt với tâm lý vừa lo sợ lại vừa tò mò của con người về những
gì không lý giải được hoặc không được phép lý giải trong thế giới mà con người
đang tồn tại. Sự phức tạp về mặt tâm lý này là điều kiện tốt nhất để yếu tố kỳ ảo
đầu tiên xuất hiện trong văn học dân gian. Trước một thế giới tự nhiên chứa đựng
bao la những điều bí ẩn, con người cổ đại thấy mình thật là bé nhỏ và bơ vơ. Họ
vừa sợ các hiện tượng tự nhiên vừa có khao khát tìm hiểu xem bản chất của hiện
tượng đó là gì. Nhưng trình độ tư duy và nhận thức của họ chưa đủ đề làm việc ấy,
họ chỉ biết các hiện tượng ấy làm họ sợ hãi. Trên cơ sở của sự sợ hãi, họ gán ghép
cho cái hiện tượng đó những yếu tố kỳ lại mà họ có thể nghĩ ra để giải thích với tự
nhiên. Và cho đến tận hôm nay, dù con người đã khám phá, tìm hiểu đến từng góc
- gách của thế giới, đã nắm trong tay tri thức của nhân loại hằng bao thế kỷ, thì vẫn
còn đó những điều bí ẩn chưa thể khám phá, và vẫn còn đó tâm lý sợ hãi cố hữu
của mình. Dù ở bất cứ thời đại nào, ở đâu, là đàn ông hay phụ nữ, tâm lý sợ hãi pha
lẫn với tò mò trước những cái khủng khiếp, cái kỳ dị, kỳ lạ, vẫn là tâm lý chung
của tất cả mọi người. Chính vì thế, P. G. Castex đã cho rằng cái kỳ ảo được tạo ra
từ trạng thái sợ hãi của con người. Ngoài ra, cũng phải kể đến sự rối loại ý thức,
chấn thương tinh thần khiến nhà văn có những ác mộng, những ảo ảnh ám ảnh.
Những chán thương tâm lý đó cũng là một trong cơ sở để một số nhà văn như
E.Poe.. viết nên các tác phẩm văn học mang đậm chất kỳ ảo của mình.
Bên cạnh sự sợ hãi, nỗi cô đơn cũng là một trong những nguyên nhân phát sinh yếu
tố kỳ ảo. Lúc con người nhận thức được nỗi cô đơn, đồng hiện với nó là nỗi sợ hãi.
Các hiện tượng bệnh lý đột ngột phát sinh, con người không tự làm chủ được mình,
các hành động cáu giận, bị ảo giác, cuồng loạn... đó là những biểu hiện tạo nên yếu
tố kỳ ảo về mặt tâm lý. Ngoài ra, sự xuất hiện của yếu tố kỳ ảo trong văn học phải
kể tới “ẩn ức tình dục” mà Freud quan niệm là “li bido” (bản năng tính dục). Chính
nó đã lôi kéo con người quay vòng theo bánh xe vô thường của tạo hóa. Trong văn
học hiện đại, “ẩn ức tình dục” được sử dụng như một chất men nghệ thuật, kích
thích óc sáng tạo của người nghệ sĩ, góp phần tạo nên yếu tố kỳ ảo trong các sáng
tác. Đó là cảnh ân ái, sự khao khát được thỏa mãn tình dục trong giấc mơ hoặc bị
lôi kéo vào đời sống tình dục của mình trong giấc mơ mà đối tượng không hề hay
biết. Nhưng tuyệt nhiên đó không phải là sự miêu tả “tình dục” thuần túy mà đó là
“nghệ thuật đích thực”.
Cở sở xã hội để yếu tố kỳ ảo xuất hiện và phát triển một cách mạnh mẽ trong văn
học, đặc biệt là văn học hiện đại chính là sự phát triển như vũ bão của xã hội văn
minh. Xã hội càng tiến tới văn minh thì văn học kỳ ảo lại càng phát triển mạnh mẽ.
Tại sao lại thế? Phải chăng điều này liên quan đến cở sở xã hội của văn học kỳ ảo?
- Joel Malrieu trong cuốn sự kỳ ảo đã cho rằng lịch sử nghệ thuật kỳ ảo gắn liền với
lịch sử khoa học, bởi vì chính trong cái khoa học mà lịch sử kỳ ảo tìm thấy cơ sở
của nó. Chính xã hội văn minh với các trang thiết bị khoa học hiện đại đã dẫn đến
tình trạng con người bị đồ vật hóa, máy móc hóa mà thiếu những tình cảm vốn có
của mình. Con người trở nên có nhu cầu bổ khuyết sự thiếu hụt đó bằng trí tưởng
tượng. Từ đó, bút pháp kỳ ảo được sử dụng trong văn học với mục đích “thỏa mãn
cái lý tưởng đạo đức đang mâu thuẫn với một môi trường xã hội nhất định”
(Arnaudop).
Về cơ sở khoa học, lý luận: khoa học kỹ thuật phát triển, cuộc sống con người ngày
càng văn minh hơn. Nhưng càng đi lên con người càng hoài nghi và cố giải mã tất
cả. Cùng với nó là sự phát triển của các hệ thống triết học, đặc biệt là triết học
phương Tây hiện đại với các trường phái: phân tâm học, chủ nghĩa hiện sinh, chủ
nghĩa phi lý, chủ nghĩa siêu thực... đòi hỏi con người phải phản ánh “siêu hiện
thực” vào đời sống văn học. Dường như thông qua các cơ sở khoa học, lý luận
trên, bút pháp kỳ ảo được đan cài giữa ngẫu nhiên - tất nhiên, có lý - phi lý, thực -
ảo, sống - chết... Đó là một tác phẩm văn học thuộc khuynh hướng kỳ ảo.
Tóm lại, những cơ sở về tư duy nghệ thuật, tâm lý, xã hội, khoa học trên đây chính
là nền tảng, mạch nguồn để văn học kỳ ảo hình thành và phát triển. Và đó cũng là
những yếu tố cần lưu ý khi chúng ta tiếp cận hay nghiên cứu một tác phẩm văn học
thuộc khuynh hướng kỳ ảo.
1.1.3. Tiến trình phát triển của khuynh hướng văn học kỳ ảo.
Có thể nói, đằng sau sự phát triển và thành công của mỗi thể loại văn học đều có
bóng hình của truyền thống lớn lao. Mỗi thời đại đã đóng góp một viên ngọc quý
để tạo nên chuỗi ngọc văn học kỳ ảo như ngày hôm nay.
- Thực ra, cái kỳ ảo trong văn chương không phải là điều mới lại, nó đã xuất hiện từ
rất sớm trong lịch sử văn học nhân loại. Dòng chảy văn học kỳ ảo được bắt nguồn
từ truyền thống folklore kết tinh từ ngàn đời, và mở đầu bằng các loại truyện kỳ ảo
cổ đại như: thần thoại, truyền thuyết, truyện cổ tích... các nhân vật chính trong tác
phẩm văn học kỳ ảo cổ đại thường là thần linh, ma quỷ có những cái tên gắn liền
hiện tượng tự nhiên mà bấy giờ con người không thể giải thích được như: thần
Mưa, thần Sấm, thần Gió... Hay nói một cách khác, nhân vật trong văn học kỳ ảo
cổ đại chủ yếu thuộc về “thế giới bên kia” với các đặc tính, năng lực siêu nhiên của
chúng. Bởi vậy, đặc đưng của văn học kỳ ảo giai đoạn này chính là thường “diễn ra
trong một thế giới ở đó sự say đắm là tất nhiên và kỳ dị là một nguyên tắc” (Royer
Caillois), và nó có nhiệm vụ tái tạo lại các sự vật, hiện thực lịch sử bằng những
huyền thoại đầy tính ẩn dụ và biểu tượng. Như vậy, văn học kỳ ảo cổ đại gắn liền
với niềm tin chất phác, ngây thơ tuyệt đối của con người vào các thế lực siêu
nhiên. Nó thể hiện ở nhu cầu, khát vọng nhận thức, cải tạo, chinh phục thế giới ở
mức độ sơ khai, đơn giản. Văn học kỳ ảo giai đoạn này là sự hòa điệu giữa con
người và vũ trụ, giữa con người với những thế lực siêu nhiên, tạo thành một môi
trường hòa hợp, một thế giới tương giao, tương cảm.
Văn học kỳ ảo giai đoạn trung - cận đại tuy vẫn còn mang bóng dáng của văn học
dân gian, nhưng giờ đây, nó không còn là sáng tác của tập thể nữa mà đã là những
sáng tác mang đậm dấu ấn cá nhân tác giả, gắn liền với sự bừng ngộ, sự tự ý thức
của con người trước thực tế. Con người lúc này đã thoát khỏi chế độ công xã
nguyên thủy, bước vào chế độ phong kiến với những thiết chế ràng buộc chặt chẽ.
Với đặc trưng nhận thức và phản ánh cuộc sống bằng những yếu tố thần linh, kỳ dị,
tác phẩm kỳ ảo giai đoạn trung - cận đại giúp con người, đặc biệt là những người
thuộc tầng lớp trí thức tìm được con đường để giải thoát những ẩn ức xã hội bị dồn
nén, những điều kiêng kị trong xã hội không được phép nói đến, đồng thời qua đó
- bộc lộ những suy tư, chiêm nghiệm về cuộc đời. Vì vậy, yếu tố kỳ ảo xuất hiện
trong văn học giai đoạn này đã mất hẳn đi tính chất nguyên sơ, thuần khiết ban
đầu. Những vị thần Gió, thần Mưa... đã bắt đầu dần lui về phía hậu trường, nhường
chỗ cho thế giới của con người. Chính vì thế, trong các tác phẩm văn học kỳ ảo
giai đoạn này, cái phần huyền bí, nguyên thủy đã bị lý trí, nhận thức của tác giả và
người đọc tước bỏ, để chỉ còn lại sức mạnh của một cảm hứng nghệ thuật thuần
túy.
Đến thời kỳ hiện đại, văn học kỳ ảo lại có bước chuyển mình mạnh mẽ. Văn học
kỳ ảo hiện đại chính thức ra đời vào khoảng cuối thế kỷ XVIII, đầu thế kỷ XIX ở
phương Tây với những đại diện xuất sắc như Hoffmann, Edgar Poe... và hoàn toàn
khác với hai giai đoạn văn học kỳ ảo trước đó. Ra đời trong giai đoạn chủ nghĩa tư
bản đang đi tới đỉnh cao phát triển, gắn liền với sự văn minh, tiến bộ của xã hội,
văn học kỳ ảo giai đoạn thể hiện tâm lý khủng hoảng, lo sợ của con người trước
những sự biến đổi của thế giới và của chính bản thân con người. Mặc dù vẫn còn
tồn tại hình bóng của ma quỷ, nhưng những tác phẩm văn học kỳ ảo hiện đại đã bắt
đầu đi sâu vào môi trường thành thị, mang trong mình nó không khí của cuộc sống
văn mình công nghiệp và thế giới nội tâm của con người hiện đại. Các nhân vật
thần linh, ma quỷ... đã biến mất trong truyện kỳ ảo hiện đại. Có lẽ, trong một xã
hội văn mình, những nhân vật truyền thống đã trở nên nhàm chán, không còn lôi
cuốn trí tò mò và sự hứng thú của độc giả. Đây cũng chính là dấu hiệu đổi mới của
văn học kỳ ảo.
Như vậy, trong mỗi giai đoạn, mỗi nhà văn lại có cách thể hiện bút pháp kỳ ảo
khác nhau. Nếu ở thời kỳ đầu văn học kỳ ảo gắn liền với thế giới quan thần linh
con người thì trong các giai đoạn sau nó lại trở thành biểu hiện của một trình độ
nhất định trong tư duy nghệ thuật. Sự phát triển đó là một dòng chảy không ngừ
nghỉ, liên tục từ quá khứ đến hiện tại và đã trở nên quá quen thuộc, là món ăn tinh
- thần không thể thiếu đối với con người, là nhân tố quan trọng giúp tiếp cận từng ẩn
ngầm để hiểu sâu giá trị của tác phẩm.
1.2. Tác giả Stephenie Meyer - người phụ nữ đầy tài năng.
1.2.1. Đôi nét về tác giả.
Stephenie Meyer (nhũ danh Morgan, sinh ngày 24 tháng 12 năm 1973) là nhà văn
Mỹ, nổi tiếng với bộ tác phẩm ăn khách dành cho giới trẻ Chạng vạng, xoay quanh
tình yêu giữa BellaSwan - một con người và Edward Cullen - một ma-cà-rồng.
Chạng vạng hơn 37 ngôn ngữ. Phim dựa theo Chạng vạng được phát hành tại Mỹ
vào ngày 21/11/2008. Meyer cũng là tác giả của cuốn tiểu thuyết khoa học viễn
tưởng The Host. Stephenie Meyer là tác giả có tác phẩm bán chạy nhất năm 2008,
đã bán hơn 22 triệu bản với Chạng vạng là sách bán chạy nhất của năm.
Stephenie Meyer sinh tại Hartford , connecticect, là con của Stephen và Candy
Morgan. Bà lớn lên trại Phoenix , Aizonna cùng 5 anh chị em: Seth, Emily, Jacob,
Paul và Heidi. Bà theo học tại Chaparral High shool, Scottsdle, Arizona và đại học
Brigham Young ở Provo, Utah, nơi bà nhận bằng cử nhân văn học Anh năm 1995.
Meyer là một thành viên của The Church of Jenus Christ of Latter day Saints, gặp
chồng bà Christian, biệt danh “pancho”, ở Arizona và lấy ông năm 1994. Họ có 3
người con: Gabe, Seth, và Eli.
Một trong những truyện ngắn của Meyer đã xuất bản ở trong Prom Nights from
Hell, tập hợp những mẫu chuyện về những đêm Prom tồi tệ dưới tác động siêu
nhiên. Tác phẩm được phát hành tháng 4 năm 2007. Tháng 5/2008, tiểu thuyết
khoa học The Host được đồng phát hành bởi Little, Brown and Company, theo câu
chuyện của Nelanie Stryder và Wanderer, một cô gái và một kẻ xâm lăng ngoài
hành tinh. The Host chiếm vị trí số một trong bảng xếp hạng New York Times và
- có mặt trong danh sách trong 26 tuần. Stephenie Meyer dự định sẽ viết tiếp bộ
truyện The Host với các thập tiếp theo, The Soul và The Seeker.
1.2.2. Sức ám ảnh của bút pháp kỳ ảo trong tiểu thuyết Trăng non.
Theo từ điển thuật ngữ văn học: “Bút pháp là cách thức hành văn dùng chứ, bố
cục, cách sử dụng phương tiện biểu hiện để tạo thành hình thức nghệ thuật nào đó”.
Như vậy, bút pháp là tất cả các yếu tố hình thức được nối kết lại với nhau làm nên
chỉnh thể toàn vẹn cho tác phẩm. Nó nói lên được ý thức đổi mới của nhà văn
trong quá trình tạo ra “sản phẩm tinh thần” của họ. Và sự thay đổi lối viết của từng
cây bút cũng đồng nghĩa với sự thay đổi bút pháp... Càng ngày văn học mà đặc biệt
là văn xuôi đã có cách tân đáng kể về nội dung và hình thức. Và bút pháp kỳ ảo là
một trong những điểm sáng trong văn học đã được nhiều nhà văn sử dụng trong
các sáng tác của họ.
Bút pháp kỳ ảo là một phương thức tự sự được các nhà văn sử dụng để xây dựng
nhân vật và cốt truyện, cách tạo dựng chi tiết và hình ảnh, tình huống đời sống xã
hội ngày càng biến động, nhiều vẫn đề phức tạp và khó cắt nghĩa cho hết, vì vậy
phút pháp kỳ ảo được xem là phương thức đắc dụng để tiếp cận với hiện thực mới
của con người thời đại. Với việc sử dụng những hình thức nghệ thuật như cổ tích
hóa, huyện thoại hóa,... dựa trên nền tảng của các tác phẩm như cổ tích, truyền
thuyết, thần thoại trong quá khứ. Bên cạnh đó, các nhà văn còn đưa vào các tình
huống kỳ ảo với sự lồng ghép các yếu tố hư và thực, cùng với mạch truyện vận
động của dòng truyện kể nhiều khi “không tuân theo quy luật tư duy và lý trí”. Nó
đã kích thích khả năng khám phám của người đọc với tư cách là chủ thể tiếp nhận.
Bút pháp kỳ ảo dường như là một mạch nguồn xuyên thấm từ đầu đến cuối tiểu
thuyết Trăng non. Dưới ngòi bút kỳ ảo, thông qua những con người, những mối
- quan hệ xã hội... đã nói lên một quan niệm mới của nhà văn về thế giới. Đó cũng
chính nhờ vào tài mở rộng và chiếm lĩnh hiện thực hết sức sinh động của nhà văn.
Yếu tố kỳ ảo của tiểu thuyết đã gây ấn tượng, cùng với những đặc sắc trong thi
pháp nghệ thuật kỳ ảo qua việc xây dựng các kiểu loại nhân vật, kỹ thuật đồng hiện
không - thời gian, cách tổ chức xây dựng cốt truyện cùng với ngôn từ nghệ thuật
đặc sắc đã làm, nên sức sống cho tiểu thuyết. Bút pháp kỳ ảo được tác giả
Stephenie Meyer vận dụng một cách nhuần nhuyễn không chê vào đâu được.
1.3. Tiểu thuyết Trăng non.
1.3.1. Trăng non cuốn tiểu thuyết giả tưởng - lãng mạn
Trăng non tiếng gốc tiếng anh New moon, là một vuốn tiểu thuyết giả tưởng, lãng
mạn dành cho lứa tuỏi thành thiếu niên của nữ nhà văn Stephenie Meyer đây là
cuốn tiểu thuyết của Meyer trong bộ chuyển trạng vạng, cuốn này không giống như
cuốn trước, nói về sự mất mát tình yêu đích thực. Nó được xuất bản lần đầu tiên ở
dạng bìa cứng vào năm 2006 tại Việt Nam bản dịch tiếng việt do dịch giả Tịnh
Thuỷ dịch và nhà xuất bản trẻ mua bản quyền phát hành vào năm 2008.
Trăng non vươn lên vị trí số một trong danh sách những cuốn sách bán chạy nhất
của New York Time trong tuần thứ hai, có mặt trong danh sách và tiếp tục giữ vị
trí đó trong đúng mười một tuần. Nó có tổng cộng ba mươi sáu tuần trong danh
sách này. Hiện nay Trăng non đã được chiển thể thành phim và Catherine Hard
wicke là đạo diễn.
Trăng non là chương thứ hai trong bộ truyện Chạng vạng (Chạng vạng, Trăng non,
Nhật thực và Hừng đông) thành công ngoài mong đợi và là hội chứng văn hóa trên
toàn cầu của Stephenie Meyer, mối tình lãng mạn giữa người và ma-cà-rồng được
nâng lên một tầm cao mới - khi Bella swa thử thách định mệnh của mình chỉ để
chớp lấy một khoảnh khắc ngắn ngủi được nhìn thấy người yêu mình Edward
- Cullen khi cô tiến thẳng đến tạn cùng bí mật của thế giới siêu nhiên mà cô hằng
mong ước sẽ được trở thành một phần của nó, cô khám phá ra hai bí mật cổ đại có
khả năng đe dọa cuộc sống của mình lớn nhất từ trước đến nay. Với nhiều đam mê,
hành động và tính hồi hộp thêm vào so với những yếu tố đã làm nên thành công
vang dội cho Chạng Vạng, Trăng non thực sự là một sự quyến rũ đầy mê hoặc.
1.3.2. Tóm tắt tiểu thuyết.
Mở đầu:
Cảm giác hồi hộp, lo lắng, lo sợ của Bell khi đang cố gắng để ngăn không cho
Edward tự tử tại tháp đồng hồ thành phố Volterra.
1. Buổi tiệc.
Bella có một giấc mơ khủng khiếp, trong mơ có bà ngoại cô đã mất 6 năm và
Edward. Chỉ là một giấc mơ nhưng đồng thời cũng là một hình ảnh tiên tri vì hôm
nay là sinh nhật cô và trong mơ, Edward đã chúc mừng. Sau đó, dù không muốn
nhưng Bella bị “ép” dự buổi tiệc do Alice và Edward cùng những người còn lại
trong gia đình Cullen tổ chức. Mọi người đã chuẩn bị thật chu đáo và hoành tráng
làm cho Bella không khỏi ngỡ ngàng. Trong khi mở một gói quà, cô đã vô tình bị
mép giấy cứa đứt tay, một lằn máu nhỏ rỉ ra. Anh trai Jasper của Edward, mặc dù
đã cố gắng kiềm chế kiêng máu người, nhưng vẫn bị kích thích mạnh bởi mùi máu
hấp dẫn của Bella. Jasper dã tấn công Bella nhưng Edward đã ngăn lại. Vì bị
choáng nên Bell đã ngã xuống sàn và cô đã bị thương ở tay.
2. Những nổi đau.
Bác sĩ Carlisle là người duy nhất giữ được bình tình và ông đã cầm máu cho Bella.
Bella và Carlisle trò chuyện với nhau và Bella đã biết về bố mẹ của Edward và lí
- do dẫn anh trở thành một ma-cà-rồng. Sau khi mọi chuyện đã đâu vào đấy, Edward
đưa Bella về nhà, anh đã ở lại với cô đêm đó, và trong lòng anh chứacút đựng nỗi
buồn.
3. Kết thúc.
Sau sự việc xảy ra hôm sinh nhật Bella, vì lo cho tính mạng của Bella, để đảm bảo
sự an toàn cho cô khỏi thế giới ma-cà-rồng, Edward đã nói dối rằng anh không còn
yêu cô nữa và anh sẽ rời khỏi thị trấn Forks, Washington cùng với gia đình. Bella
muốn đi cùng nhưng Edward không chịu, anh vẫn một mực khăng khăng ra đi.
Trước sự việc bất ngờ này Bella hoàn toàn choáng váng, cô đã đi tìm anh trong
rừng sâu một cách vô định. Cô bị vấp ngã, trong lúc mơ màng, nửa mê nửa tỉnh cô
thấy bầu trời tối đen như mực, hình như đêm nay có thể là nguyệt thực, cũng có thể
là Trăng non. Ở nhà bố cô cùng mọi người đang sốt sắng đi tìm cô. Cuối cùng Sam
Uley - một thanh niên ở La Push tìm thấy và bế cô về nhà.
4. Tỉnh giấc.
Thời gian cứ thế trôi đi và Bella vẫn âm thầm chịu đựng nỗi đau âm ỉ cháy. Cô
sống mà như đã chết. Bố cô, ông charlie rất buồn phiền khi thấy con gái mình như
vậy, và ông muốn cô phải vui vẻ, hoạt động trở lại.
Nghe lời bố, Bella đã rủ cô bạn Jessica của mình đi Port Angeles để xem phim. Tại
Post Angeles, Bella đã gặp những gã đàn ông trên một con đường tối tăm, không
chút sợ hãi cô tiến về phía họ và bỗng một giọng nói du dương quen thuộc vang
lên: “Bella, thôi ngay đi!”. Bella nhận ra đó là giọng của Edward. Cuối cùng Bella
nhận ra rằng: “chính nhờ có buổi tối hôm nay - nhờ có những thây ma, nhờ có chất
adrenalin, hoặc cũng có thể nhờ những ảo giấc... mà tôi tỉnh lại”.
nguon tai.lieu . vn