Xem mẫu
- LU N VĂN T T NGHI P
TÀI: B o hi m Vi t Nam - th c tr ng
và gi i pháp phát tri n.”
-1- Sinh viên: Bùi H ng Anh - Nh t 3 K38F-KTNT
- M CL C
L IM U 1
CHƯƠNG I: KHÁI QUÁT CHUNG V B O HI M 3
I. Khát quát chung v b o hi m 3
1. Ngu n g c c a b o hi m 3
2. nh nghĩa 4
3. B n ch t c a b o hi m 6
4. Các nguyên t c cơ b n c a b o hi m 7
5. Các lo i hình b o hi m 11
II. S c n thi t c a b o hi m i v i s phát tri n kinh t - xã h i 17
1. S c n thi t c a b o hi m 17
2. Tác d ng và vai trò c a b o hi m 23
CHƯƠNG II: TH C TR NG HO T NG B O HI M VI T
NAM TH I GIAN QUA 29
I. Sơ lư c v l ch s phát tri n ngành B o hi m Vi t Nam 29
1. L ch s ra i và phát tri n c a b o hi m trên th gi i 29
2. S hình thành và phát tri n ngành b o hi m Vi t Nam 31
II. Các t ch c kinh doanh b o hi m Vi t Nam 36
1. Các công ty kinh doanh b o hi m 36
2. T ch c tái b o hi m 47
-2- Sinh viên: Bùi H ng Anh - Nh t 3 K38F-KTNT
- 3. Các t ch c trung gian b o hi m 48
4. Hi p h i b o hi m Vi t Nam 50
III. Th c tr ng ho t ng kinh doanh b o hi m Vi t Nam th i
gian qua 51
1. Th c tr ng các m t c a ho t ng kinh doanh b o hi m Vi t Nam
th i gian qua 53
2. Nh n xét chung 67
CHƯƠNG III: M T S GI I PHÁP NH M PHÁT TRI N
NGÀNH B O HI M VI T NAM 70
I. nh hư ng phát tri n c a b o hi m Vi t Nam 70
1. Vai trò c a b o hi m i v i s phát tri n kinh t Vi t Nam 70
2. nh hư ng phát tri n ngành b o hi m Vi t Nam th i gian t i 72
II. Kinh nghi m phát tri n b o hi m m t s nư c trên th gi i 81
1. Kinh nghi m phát tri n b o hi m các nư c Châu Âu 82
2. Kinh nghi m phát tri n b o hi m Trung Qu c 85
III. M t s gi i pháp th c hi n 86
1. V phía Nhà nư c 87
2. V phía các công ty b o hi m 90
3. V phía các t ch c khác 93
K T LU N
TÀI LI U THAM KH O
-3- Sinh viên: Bùi H ng Anh - Nh t 3 K38F-KTNT
- L IM U
K t sau ih i ng toàn qu c l n th VI, Vi t Nam bư c sang m t
th i kỳ phát tri n m i. S chuy n i sang n n kinh t th trư ng ã em l i
nhi u thành t u kinh t - xã h i to l n cho t nư c. Nhi u lĩnh v c kinh t ư c
y m nh, i s ng nhân dân cũng ngày càng ư c nâng cao. Trong quá trình
phát tri n ó, b o hi m ã và ang ch ng minh ư c vai trò tích c c c a mình
i v i ho t ng s n xu t - kinh doanh nói riêng cũng như v i cu c s ng nói
chung. ng th i, b o hi m cũng ã tr thành m t ngành kinh doanh giàu ti m
năng phát tri n, thu hút r t nhi u lao ng.
Ngành b o hi m nư c ta m i th c s b t u phát tri n t cách ây
kho ng 10 năm khi th c quy n kinh doanh b o hi m ư c xoá b theo ngh
nh 100 CP ư c Chính ph ban hành ngày 18/12/1993. K t ó n nay,
ngành b o hi m ã có nh ng bư c ti n áng k và n u ư c phát tri n úng
hư ng, ngành s góp ph n r t tích c c vào công cu c công nghi p hoá, hi n i
hoá t nư c trong th k m i. Vi c tìm hi u th c tr ng tình hình kinh doanh
b o hi m Vi t Nam t ó, ưa ra ư c nh ng gi i pháp nh m phát tri n
ngành b o hi m trong giai o n t i là r t c n thi t.
Nh n th c rõ t m quan tr ng ó, và v i lòng yêu thích môn h c B o hi m,
em xin ư c ch n nghiên c u tài “B o hi m Vi t Nam - th c tr ng và gi i
pháp phát tri n” cho bài khoá lu n t t nghi p c a mình, v i n i dung:
Chương I: Khái quát chung v b o hi m
Chương II: Th c tr ng ho t ng b o hi m Vi t Nam th i gian qua
Chương III: M t s gi i pháp nh m phát tri n ngành b o hi m Vi t Nam
Do nh ng h n ch v ki n th c th c t cũng như ngu n tài li u, bài khoá
lu n không th tránh kh i nh ng thi u sót. Em r t mong s nh n ư c ý ki n ch
b o, óng góp t phía các th y cô và các b n hoàn thi n hơn n a tài
-4- Sinh viên: Bùi H ng Anh - Nh t 3 K38F-KTNT
- nghiên c u c a mình. Em xin ư c chân thành c m ơn các th y cô giáo trư ng
i h c Ngo i Thương, c bi t là th y giáo TS. Vũ Sĩ Tu n ã t n tình giúp
em hoàn thành bài khoá lu n t t nghi p này. Ngoài ra, em cũng r t c m ơn gia
ình, b n bè ã t o i u ki n thu n l i cho em trong su t quá trình nghiên c u.
Hà N i, tháng 12/2003
-5- Sinh viên: Bùi H ng Anh - Nh t 3 K38F-KTNT
- CHƯƠNG I:
KHÁI QUÁT CHUNG V B O HI M
*******************
I. KHÁI NI M CHUNG V B O HI M
1. Ngu n g c c a b o hi m
Ngày nay, b o hi m ã tr thành m t ngành kinh doanh phát tri n r t
m nh, v i t c tăng trư ng trung bình khá cao. c bi t, m t s nư c trên
th gi i, b o hi m ã tr thành m t ph n không th thi u trong kinh doanh cũng
như trong cu c s ng nói chung. V y b o hi m có ngu n g c như th nào?
B o hi m có ngu n g c t r t xa xưa trong l ch s văn minh nhân lo i.
Tuy nhiên, b o hi m th c s xu t hi n t khi nào thì ngư i ta v n chưa có ư c
câu tr l i chính xác. Ý tư ng v b o hi m ư c coi là ã xu t hi n t khá lâu,
khi mà ngư i xưa ã nh n ra l i ích c a vi c xây d ng m t kho thóc lúa d tr
chung phòng khi m t mùa, chi n tranh... Như v y, ngay t xa xưa, con ngư i ã
có ý th c v nh ng b t tr c có th x y n v i mình, và tìm cách phòng tránh
chúng.
Ý tư ng v s r i ro (risk) ư c hình thành m t cách rõ nét vào kho ng
th k XV, khi châu Âu m nh ng cu c thám hi m, khai phá t i các mi n t
châu Á, châu M . Nhu c u giao thương gi a các châu l c tr nên m nh m ,
ngành hàng h i ngày càng phát tri n. Nh ng i tàu buôn l n ra i, và tr v v i
s giàu có t ngu n hàng d i dào, h p d n t nh ng mi n t m i. Tuy nhiên,
ng hành v i ó cũng là nh ng trư ng h p r i ro không quay v ư c do nhi u
nguyên nhân như: dông bão, l c ư ng, cư p bi n... Nh ng nhà u tư cho
nh ng chuy n i m o hi m như v y ã c m th y s c n thi t ph i cùng nhau
chia s r i ro tránh tình tr ng m t s ngư i b m t tr ng kho n u tư c a
-6- Sinh viên: Bùi H ng Anh - Nh t 3 K38F-KTNT
- mình do m t hi n tư ng ng u nhiên khi n tàu c a h b thi t h i ho c m t tích.
th c hi n i u này, ngư i ta có hai l a ch n: thành l p liên doanh cùng
“l i ăn, l ch u”, ho c tham gia b o hi m. trư ng h p th hai, m t s cá nhân
hay công ty s nh n ư c phí b o hi m (premium) b ng ti n m t, i l i là l i
cam k t s tr m t kho n b i thư ng (indemnity) cho ch tàu trong trư ng h p
tàu b m t tích. Nh ng ngư i b o hi m (the insurers) ã t o ra m t qu chung
mà h cam k t s d ng thanh toán cho ngư i ư c b o hi m (the insured) khi
r i ro x y ra.
Vào th i kỳ u, khi t n th t x y ra, ngư i nh n b o hi m ph i bán m t
s tài s n, ho c rút ti n t tài kho n ngân hàng thanh toán cho ngư i ư c
b o hi m. Tuy nhiên, m t s nhà kinh doanh ã nhanh chóng nh n ra r ng r t
nhi u thành viên c a c ng ng không mu n nh n b o hi m cho nh ng r i ro
l n như v y. Và khái ni m góp v n chung ã dư c hình thành cùng v i vi c kêu
g i m i ngư i mua c ph n c a các công ty b o hi m. Ch c n các khai thác
viên chuyên nghi p tính toán m t cách y , chính xác trong vi c l a ch n r i
ro b o hi m và s phí b o hi m ph i óng cho m i lo i r i ro c th thì qu
này s luôn có kh năng b i thư ng t n th t cho ngư i ư c b o hi m n u x y
ra r i ro. ng th i, các c ông cũng v n có lãi c ph n m c h hài
lòng v i vi c u tư c a mình.
B o hi m hình thành do s t n t i các lo i r i ro và s òi h i con ngư i
ph i có nh ng bi n pháp phòng, ngăn ch n vi c x y ra r i ro, ng th i, kh c
ph c, h n ch nh ng h u qu c a r i ro. B t u t b o hi m hàng h i, r i t i
nh ng lo i b o hi m khác như b o hi m ho ho n, b o hi m nhân th ..., b o
hi m ngày nay ã phát tri n nhanh chóng trên nhi u m t và d n d n óng vai trò
r t quan tr ng i v i con ngư i.
2. nh nghĩa
M c dù b o hi m ã có ngu n g c và l ch s phát tri n khá lâu i,
nhưng do tính c thù c a lo i hình d ch v này, cho n nay v n chưa có m t
nh nghĩa th ng nh t v b o hi m. Theo các chuyên gia b o hi m, m t nh
-7- Sinh viên: Bùi H ng Anh - Nh t 3 K38F-KTNT
- nghĩa y và thích h p cho b o hi m ph i bao g m vi c hình thành m t quĩ
ti n t (quĩ b o hi m), s hoán chuy n r i ro và ph i bao g m c s k t h p s
ông các ơn v i tư ng riêng l , c l p ch u cùng m t r i ro như nhau t o
thành m t nhóm tương tác.
Có r t nhi u nh nghĩa khác nhau v b o hi m. Theo Dennis Kessler,
"b o hi m là s óng góp c a s ông vào s b t h nh c a s ít." Còn theo
Monique Gaullier, "b o hi m là m t nghi p v qua ó, m t bên là ngư i ư c
b o hi m cam oan tr m t kho n ti n g i là phí b o hi m th c hi n mong
mu n cho mình ho c cho ngư i th ba trong trư ng h p x y ra r i ro s
nh n ư c m t kho n n bù các t n th t ư c tr b i m t bên khác: ó là
ngư i b o hi m. Ngư i b o hi m nh n trách nhi m i v i toàn b r i ro và n
bù các thi t h i theo các phương pháp c a th ng kê."
Các nh nghĩa trên ho c quá thiên v góc xã h i, ho c quá thiên v
góc kinh t , kĩ thu t, ít nhi u cũng còn thi u sót, chưa ph i là m t khái ni m
bao quát, hoàn ch nh. Nói m t cách chính xác, b o hi m là m t d ch v tài
chính, d a trên cơ s tính toán khoa h c, áp d ng bi n pháp huy ng nhi u
ngư i, nhi u ơn v cùng tham gia xây d ng qu b o hi m b ng ti n b i
thư ng thi t h i v tài chính do tài s n ho c tính m ng c a ngư i ư c b o hi m
g p ph i tai n n r i ro b t ng . T p oàn b o hi m AIG (M ) nh nghĩa: “B o
hi m là m t cơ ch , theo cơ ch này, m t ngư i, m t doanh nghi p hay m t t
ch c chuy n như ng r i ro cho công ty b o hi m, công ty ó s b i thư ng cho
ngư i ư c b o hi m các t n th t thu c ph m vi b o hi m và phân chia giá tr
thi t h i gi a t t c nh ng ngư i ư c b o hi m”.
Theo Lu t kinh doanh b o hi m c a Vi t Nam (ban hành ngày
09/12/2000) thì “kinh doanh b o hi m là ho t ng c a doanh nghi p b o hi m
nh m m c ích sinh l i, theo ó doanh nghi p b o hi m ch p nh n r i ro c a
ngư i ư c b o hi m, trên cơ s bên mua b o hi m óng phí b o hi m doanh
nghi p b o hi m tr ti n b o hi m cho ngư i th hư ng ho c b i thư ng cho
ngư i ư c b o hi m khi x y ra s ki n b o hi m."
-8- Sinh viên: Bùi H ng Anh - Nh t 3 K38F-KTNT
- Như v y, có m t khái ni m chung nh t v b o hi m, chúng ta có th
ưa ra nh nghĩa: “B o hi m là m t s cam k t b i thư ng c a ngư i b o hi m
v i ngư i ư c b o hi m v nh ng thi t h i, m t mát c a i tư ng b o hi m do
m t r i ro ã tho thu n gây ra, v i i u ki n ngư i ư c b o hi m ã thuê b o
hi m cho i tư ng b o hi m ó và n p m t kho n ti n g i là phí b o hi m”.
3. B n ch t c a b o hi m
B ng s óng góp c a s ông ngư i vào m t quĩ chung, khi có r i ro,
quĩ s có kh năng trang tr i và bù p cho nh ng t n th t c a s ít. M i cá
nhân hay ơn v ch c n óng góp m t kho n ti n trích t thu nh p cho các công
ty b o hi m. Khi tham gia m t nghi p v b o hi m nào ó, n u g p t n th t do
r i ro ư c b o hi m gây ra, ngư i ư c b o hi m s ư c b i thư ng. Kho n
ti n b i thư ng này ư c l y t s phí mà t t c nh ng ngư i tham gia b o hi m
ã n p. T t nhiên, ch có m t s ngư i tham gia b o hi m g p t n th t, còn
nh ng ngư i không g p t n th t s m t không s phí b o hi m. Như v y, có th
th y, th c ch t c a b o hi m là vi c phân chia t n th t c a m t ho c m t s
ngư i cho t t c nh ng ngư i tham gia b o hi m cùng ch u. Do ó, m t nghi p
v b o hi m mu n ti n hành ư c ph i có nhi u ngư i tham gia, t c là, b o
hi m ch ho t ng ư c trên cơ s lu t s ông (the law of large numbers),
càng nhi u ngư i tham gia thì xác su t x y ra r i ro i v i m i ngư i càng nh
và b o hi m càng có lãi.
V i hình th c s ông bù cho s ít ngư i b thi t h i, t ch c b o hi m
s giúp gi m thi u thi t h i kinh t c a t ng cá nhân hay ơn v khi g p r i ro,
ti t ki m ư c ngu n chi cho ngân sách nhà nư c. Như v y, th c ch t m i quan
h trong ho t ng b o hi m không ch là m i quan h gi a ngư i b o hi m và
ngư i ư c b o hi m, mà suy r ng ra, nó là t ng th các m i quan h gi a
nh ng ngư i ư c b o hi m trong c ng ng xoay quanh vi c hình thành và s
d ng quĩ b o hi m. Quĩ b o hi m ư c t o l p thông qua vi c huy ng phí b o
hi m, s ngư i tham gia càng ông thì quĩ càng l n. Quĩ ư c s d ng trư c h t
-9- Sinh viên: Bùi H ng Anh - Nh t 3 K38F-KTNT
- và ch y u là bù p nh ng t n th t cho ngư i ư c b o hi m, không làm
nh hư ng n s liên t c c a i s ng xã h i và ho t ng s n xu t - kinh
doanh trong n n kinh t . Ngoài ra, quĩ còn ư c dùng trang tr i chi phí, t o
nên ngu n v n u tư cho xã h i. B o hi m th c ch t là h th ng các quan h
kinh t phát sinh trong quá trình phân ph i l i t ng s n ph m xã h i dư i hình
thái giá tr , nh m hình thành và s d ng quĩ b o hi m cho m c ích bù pt n
th t do r i ro b t ng x y ra v i ngư i ư c b o hi m, m b o quá trình tái s n
xu t ư c thư ng xuyên, liên t c.
4. Các nguyên t c cơ b n c a b o hi m
Ho t ng kinh doanh b o hi m ngày nay ã t n trình phát tri n
cao nhi u nư c trên th gi i, v i r t nhi u lo i hình, cũng như i tư ng ư c
b o hi m ngày càng r ng m và tr nên h t s c phong phú. Tuy nhiên, ho t
ng b o hi m v n ư c ti n hành trên cơ s m t s nguyên t c cơ b n c a nó.
4.1. Nguyên t c ch b o hi m s r i ro, không b o hi m s
ch c ch n (fortuity not certainty)
Nguyên t c này ch ra r ng ngư i b o hi m ch b o hi m m t r i ro, t c
là b o hi m m t s c , m t tai n n, tai ho , x y ra m t cách b t ng , ng u nhiên,
ngoài ý mu n c a con ngư i ch không b o hi m m t cái ch c ch n x y ra,
ương nhiên x y ra, cũng như ch b i thư ng nh ng thi t h i, m t mát do r i ro
gây ra ch không b i thư ng cho nh ng thi t h i ch c ch n x y ra, ương nhiên
x y ra.
Như v y, ngư i ta ch b o hi m cho nh ng gì có tính ch t r i ro, b t ng ,
không lư ng trư c ư c, nghĩa là không b o hi m cái gì ã x y ra ho c ch c
ch n s x y ra. B i l , b o hi m ư c th c hi n chính là nh m gi i quy t h u
qu c a nh ng s c r i ro ngoài ý mu n c a con ngư i, nh ng r i ro mà con
ngư i không th h n ch ư c ho c ch h n ch ư c ph n nào. Ngư i khai thác
không nh n b o hi m khi bi t ch c ch n r i ro ư c b o hi m s x y ra, ví d
như xe cơ gi i không m b o an toàn k thu t, con tàu không kh năng i
- 10 - Sinh viên: Bùi H ng Anh - Nh t 3 K38F-KTNT
- bi n... Ngư i ta cũng không b o hi m cho nh ng gì ã x y ra, ví d như b o
hi m cho tàu, xe sau khi chúng ã g p tai n n.
4.2. Nguyên t c trung th c tuy t i (utmost good faith)
T t c các giao d ch kinh doanh c n ư c th c hi n trên cơ s tin c y l n
nhau, trung th c v i nhau. Tuy nhiên, trong b o hi m, i u này ư c th hi n
trên m t nguyên t c ch t ch hơn, và ràng bu c cao hơn v m t trách nhi m.
Theo nguyên t c này, hai bên trong m i quan h b o hi m (ngư i b o hi m và
ngư i ư c b o hi m) ph i tuy t i trung th c v i nhau, tin tu ng l n nhau,
không ư c l a d i nhau. Các bên ch u trách nhi m v tính chính xác, trung
th c c a thông tin cung c p cho bên kia. Doanh nghi p b o hi m có trách nhi m
gi bí m t v thông tin do bên mua b o hi m cung c p. N u m t bên vi ph m thì
h p ng b o hi m tr nên không có hi u l c. Nguyên t c này th hi n như sau:
- Ngư i b o hi m ph i công khai tuyên b nh ng i u ki n, nguyên t c,
th l , giá c b o hi m... cho ngư i ư c b o hi m bi t. Ví d , trong b o hi m
hàng h i, m t 1 c a ơn b o hi m bao g m các n i dung như i u ki n b o
hi m, giá tr b o hi m, s ti n b o hi m, t l b o hi m..., m t 2 bao g m quy
t c, th l b o hi m c a công ty b o hi m có liên quan. Khi giao k t h p ng
b o hi m, doanh nghi p b o hi m có trách nhi m cung c p y thông tin liên
quan nh p ng b o hi m, gi i thích các i u ki n, i u kho n b o hi m cho
bên mua b o hi m. Ngư i b o hi m cũng không ư c nh n b o hi m khi bi t
i tư ng b o hi m ã n nơi an toàn.
- Ngư i ư c b o hi m ph i khai báo chính xác các chi ti t liên quan n
i tư ng b o hi m. H cũng ph i thông báo k p th i nh ng thay iv i
tư ng b o hi m, v r i ro, v nh ng m i e d a nguy hi m hay làm tăng thêm
r i ro...mà mình bi t ư c ho c áng l ph i bi t. Ngư i ư c b o hi m cũng
không ư c mua b o hi m cho i tư ng b o hi m khi bi t i tư ng b o hi m
khi bi t i tư ng b o hi m ó ã b t n th t.
- 11 - Sinh viên: Bùi H ng Anh - Nh t 3 K38F-KTNT
- S dĩ có nguyên t c này là vì trong giao d ch b o hi m, ch có ngư i ch
(ho c ngư i qu n lý, s d ng) m i bi t ư c t t c m i y u t c a i tư ng b o
hi m, bi t r i ro mình yêu c u b o hi m, còn ngư i b o hi m thư ng không bi t
rõ r i ro mà ch d a vào nh ng thông tin do ngư i yêu c u b o hi m cung c p
xét oán m c r i ro và quy t nh thái c a mình i v i r i ro: nh n
hay không nh n b o hi m, nh n b o hi m theo i u ki n, i u kho n như th
nào và tính t l phí b o hi m bao nhiêu... Do ó, ngư i yêu c u b o hi m ph i
có trách nhi m khai báo m i y u t liên quan m t cách y và trung th c và
ph i khai báo s phát sinh các y u t quan tr ng, có nh hư ng n i tư ng
ư c b o hi m trong su t th i gian h p ng có hi u l c ho c khi tái t c h p
ng.
Ví d , m t ngư i mua b o hi m thi t h i do ho ho n, l t l i, tr m c p
cho m t ngôi nhà và bi t r ng vùng ó thưòng có nguy cơ x y ra bão l t nhưng
khi mua b o hi m l i không khai báo gì v i u ó. Khi bão n gây ra thi t h i
cho ngôi nhà, ngư i ó cũng không ư c b o hi m b i thư ng. M t ví d khác
là khi tàu, xe ã g p tai n n, ch tàu, ch xe m i tham gia b o hi m ư cb i
thư ng, b ng cách mua b o hi m ghi lùi l i ngày tháng trư c tai n n, ho c tìm
cách có h sơ tai n n ghi ngày tháng x y ra sau ngày mua b o hi m. Trong
trư ng h p ó, ngư i b o hi m sau khi bi t ngư i ư c b o hi m không khai
báo th t, có quy n hu b h p ng b o hi m ho c không b i thư ng t n th t
x y ra.
4.3. Nguyên t c quy n l i có th ư c b o hi m (insurable
interest)
Quy n l i có th ư c b o hi m, hay l i ích b o hi m, là quy n s h u,
quy n chi m h u, quy n s d ng, quy n tài s n; quy n, nghĩa v nuôi dư ng,
c p dư ng iv i i tư ng ư c b o hi m. Như v y, quy n l i có th ư c
b o hi m là l i ích ho c quy n l i liên quan n, g n li n v i, hay ph thu c vào
s an toàn hay không an toàn c a i tư ng b o hi m. Ngư i nào có quy n l i
- 12 - Sinh viên: Bùi H ng Anh - Nh t 3 K38F-KTNT
- có th ư c b o hi m m t i tư ng b o hi m nào ó có nghĩa là quy n l i
c a ngư i ó s ư c mb on u i tư ng ó ư c an toàn, và ngư c l i,
quy n l i c a ngư i ó s b phương h i n u i tư ng b o hi m ó g p r i ro.
Nói khác i, ngư i có quy n l i có th ư c b o hi m là ngư i b thi t h i v tài
chính khi i tư ng b o hi m g p r i ro. Ngư i có quy n l i có th ư cb o
hi m là ngư i có m t s quan h v i i tư ng b o hi m ư c pháp lu t công
nh n. ó có th là ngư i ch s h u c a i tư ng b o hi m ó, ngư i ch u
trách nhi m qu n lý tài s n ho c ngư i nh n c m c tài s n. Quy n l i có th
ư c b o hi m có ý nghĩa r t to l n trong b o hi m, có quy n l i có th ư c
b o hi m thì m i ư c ký k t h p ng b o hi m. Khi x y ra t n th t, ngư i
ư c b o hi m ã ph i có quy n l i có th ư c b o hi m r i m i ư c b i
thư ng.
Nguyên t c quy n l i có th ư c b o hi m ch ra r ng, ngư i ư c b o
hi m mu n mua b o hi m ph i có l i ích b o hi m. Quy n l i có th ư cb o
hi m có th là quy n l i ã có ho c s có trong i tư ng b o hi m. Trong b o
hi m hàng h i, quy n l i có th ư c b o hi m không nh t thi t ph i có khi ký
k th p ng b o hi m, nhưng nh t thi t ph i có khi x y ra t n th t.
4.4. Nguyên t c b i thư ng (indemnity)
“B i thư ng” có th ư c hi u là “s b o v ho c m b o cho thi t h i
ho c t n th t phát sinh t trách nhi m pháp lý”. ây, “ m b o” và “b o v ”
r t phù h p v i ý nghĩa c a b o hi m. M c ích c a b o hi m chính là nh m
khôi ph c v trí tài chính như ban u cho ngư i ư c b o hi m ngay sau khi t n
th t x y ra. Tuy nhiên, th c t cho th y, có r t nhi u trư ng h p các công ty b o
hi m không th khôi ph c ư c hoàn toàn v trí tài chính ban u cho ngư i
ư c b o hi m mà ch có th c g ng khôi ph c ư c g n như th .
Theo nguyên t c b i thư ng, khi có t n th t x y ra, ngư i b o hi m ph i
b i thư ng như th nào ó m b o cho ngư i ư c b o hi m có v trí tài
chính như trư c khi có t n th t x y ra, không hơn không kém. Các bên không
ư c l i d ng b o hi m tr c l i. Trong b o hi m, s ti n b i thư ng mà m t
- 13 - Sinh viên: Bùi H ng Anh - Nh t 3 K38F-KTNT
- công ty b o hi m tr cho ngư i ư c b o hi m trong m t r i ro ư c b o hi m
không vư t quá s ti n b o hi m, không ư c l n hơn thi t h i th c t . Ngư i
ư c b o hi m cũng không th ư c b i thư ng nhi u hơn thi t h i do t n th t,
không ư c ki m l i b ng con ư ng b o hi m, t i a ngư i ư c b o hi m
cũng ch ư c b i thư ng y , ch không th nhi u hơn thi t h i.
ây, ta th y có m i liên h gi a b i thư ng và quy n l i ư c b o
hi m. Khi x y ra trư ng h p ph i b i thư ng, s ti n tr cho ngư i ư c b o
hi m không ư c vư t quá m c quy n l i c a ngư i ó. Tuy nhiên, ôi khi,
ngư i ư c b o hi m ch ư c nh n s ti n ít hơn giá tr l i ích c a h . Cùng
v i quy n l i ư c b o hi m, nguyên t c b i thư ng ph thu c ch y u vào vi c
ánh giá tài chính, và như v y, khi xem xét giá tr sinh m ng, ho c b i thư ng
thương t t con ngư i, chúng ta không th ưa ra ư c s ti n chính xác.
4.5. Nguyên t c th quy n (subrogation)
Theo nguyên t c th quy n, ngư i b o hi m sau khi b i thư ng cho
ngư i ư c b o hi m, có quy n thay m t ngư i ư c b o hi m òi ngư i th
ba có trách nhi m b i thư ng cho mình. T t c các kho n ti n nào có th thu h i
ư c gi m b t thi t h i u thu c quy n s h u c a ngư i b o hi m, t c là
ngư i ã tr ti n b i thư ng t n th t. Khi s ti n ph i b i thư ng càng l n thì
vi c áp d ng nguyên t c th quy n càng quan tr ng và có ý nghĩa. Th quy n có
th ư c th c hi n trư c ho c sau khi b i thư ng t n th t. Trong trư ng h p
này, ngư i b o hi m ư c thay m t ngư i ư c b o hi m làm vi c v i các
bên liên quan. th c hi n ư c nguyên t c này, ngư i ư c b o hi m ph i
cung c p các biên b n, gi y t , ch ng t , thư t ... c n thi t cho ngư i b o hi m.
i u c n chú ý là, ngư i ư c b o hi m cũng có th ư c b i thư ng t
m t ngu n khác ngoài ngu n b i thư ng t công ty b o hi m, nhưng trong
trư ng h p ó, b t c s ti n nào mà ngư i ư c b o hi m thu ư c cũng ph i
t dư i danh nghĩa c a công ty b o hi m ã th c hi n b i thư ng. Do m i quan
h ch t ch gi a th quy n và b i thư ng, m t công ty b o hi m không ư c
- 14 - Sinh viên: Bùi H ng Anh - Nh t 3 K38F-KTNT
- phép thu nhi u hơn s ti n h ã b i thư ng. Ngư i b o hi m ch ư c th c
hi n th quy n m c tương ương v i s ti n ã tr ho c s tr . i u này
cũng có nghĩa là không ch ngư i ư c b o hi m mà c công ty b o hi m u
không ư c phép thu l i t vi c th c hi n quy n c a mình.
5. Các lo i hình b o hi m
Tr i qua quá trình phát tri n lâu dài, b o hi m ngày nay ã bao g m
nhi u hình th c h t s c a d ng, phong phú. Tuy nhiên, d a trên cơ s các tiêu
chí khác nhau, chúng ta l i có ư c các lo i hình khác nhau c a b o hi m.
Ngư i ta có th phân lo i d a trên cơ ch ho t ng, tính ch t, i tư ng c a
b o hi m, cũng như có th d a theo quy nh c a pháp lu t.
5.1. Căn c vào cơ ch ho t ng c a b o hi m
Theo tiêu chí này, b o hi m có th phân ra thành:
* B o hi m xã h i (social insurance): là ch b o hi m c a nhà nư c,
c a oàn th xã h i ho c c a các công ty nh m tr c p cho các viên ch c nhà
nư c, ngư i làm công... trong trư ng h p m au, b nh t t, b ch t ho c tai n n
trong khi làm vi c, v hưu.
B o hi m xã h i (BHXH) là m t trong nh ng lo i hình b o hi m ra i
khá s m và n nay ã ư c th c hi n t t c các nư c trên th gi i. So v i các
lo i hình b o hi m khác, i tư ng, ch c năng và tính ch t c a BHXH có nh ng
i m khác bi t. BHXH có m t s c i m: có tính ch t b t bu c; ho t ng
theo nh ng lu t l quy nh chung; không tính n nh ng r i ro c th ; không
nh m m c ích kinh doanh... Qu BHXH là qu tài chính c l p, t p trung n m
ngoài ngân sách Nhà nư c, hình thành ch y u t các ngu n óng góp hay ng
h c a ngư i lao ng, ngư i s d ng lao ng, nhà nư c, các t ch c, cá nhân
t thi n... Theo khuy n ngh c a T ch c lao ng qu c t (ILO) trong công ư c
102 tháng 6/1952 t i Giơnevơ, qu BHXH ư c s d ng tr c p cho:
- Chăm sóc y t
- Tr c p m au
- 15 - Sinh viên: Bùi H ng Anh - Nh t 3 K38F-KTNT
- - Tr c p th t nghi p
- Tr c p tu i già
- Tr c p tai n n lao ng và b nh ngh nghi p
- Tr c p gia ình
- Tr c p sinh
- Tr c p khi tàn ph
- Tr c p cho ngư i còn s ng (tr c p m t ngư i nuôi dư ng)
Còn theo i u 2 i u l BHXH Vi t Nam, BHXH nư c ta hi n nay bao
g m 5 ch :
- Tr c p m au
- Tr c p thai s n
- Tr c p tai n n lao ng và b nh ngh nghi p
- Tr c p hưu trí
- Tr c p t tu t
* B o hi m thương m i (commercial insurance): là lo i hình b o hi m
mang tính ch t kinh doanh, ki m l i. Khác v i BHXH, lo i hình b o hi m này
có nh ng c i m: không b t bu c, có tính n t ng i tư ng, t ng r i ro c
th ; nh m m c ích kinh doanh.
B o hi m thương m i hi n nay cũng có r t nhi u lo i nghi p v :
- B o hi m hàng hoá xu t nh p kh u
- B o hi m thân tàu
- B o hi m trách nhi m dân s ch tàu
- B o hi m v t ch t xe cơ gi i
- B o hi m hàng không
- B o hi m ho ho n và các r i ro c bi t
- B o hi m gián o n kinh doanh
- B o hi m r i ro xây d ng và l p t
- B o hi m thi t h i máy móc
- B o hi m trách nhi m ngh nghi p
- B o hi m tai n n con ngư i
- 16 - Sinh viên: Bùi H ng Anh - Nh t 3 K38F-KTNT
- - B o hi m sinh m ng cá nhân
- B o hi m cây tr ng
- B o hi m chăn nuôi
- B o hi m s c p
............
5.2. Căn c vào tính ch t c a b o hi m
Theo tiêu chí phân lo i này, chúng ta l i có hai lo i b o hi m:
* B o hi m nhân th (life insurance): là lo i nghi p v b o hi m cho
trư ng h p ngư i ư c b o hi m s ng ho c ch t. Th c ch t ây là b o hi m tính
m ng ho c tu i th c a con ngư i nh m bù p cho ngư i ư c b o hi m m t
kho n ti n khi h t th i h n b o hi m ho c khi ngư i ư c b o hi m b ch t ho c
b thương t t toàn b vĩnh vi n. Nói cách khác, b o hi m nhân th là vi c b o
hi m các r i ro có liên quan n sinh m ng, cu c s ng và tu i th c a con
ngư i. i tư ng tham gia b o hi m nhân th r t r ng, bao g m nhi u ngư i
các l a tu i khác nhau.
B o hi m nhân th ngày nay phát tri n v i t c ngày càng nhanh, v i
doanh thu phí b o hi m ngày càng l n, có l b i vai trò to l n c a nó. iv i
m i cá nhân, m i gia ình, b o hi m nhân th gi m b t khó khăn v tài chính
khi g p r i ro, góp ph n n nh cu c s ng. Trên ph m vi r ng, nó góp ph n huy
ng v n u tư t các ngu n nhàn r i, góp ph n th c hành ti t ki m, ch ng l m
phát và t o thêm công ăn vi c làm cho ngư i lao ng.
B o hi m nhân th bao g m các nghi p v :
- B o hi m tr n i
- B o hi m sinh kỳ
- B o hi m t kỳ
- B o hi m h n h p
- B o hi m tr ti n nh kỳ
............
- 17 - Sinh viên: Bùi H ng Anh - Nh t 3 K38F-KTNT
- * B o hi m phi nhân th (non-life insurance): là lo i nghi p v b o
hi m tài s n, trách nhi m dân s và các nghi p v b o hi m khác không thu c
b o hi m nhân th .
B o hi m phi nhân th ngày càng óng vai trò quan tr ng trong cu c
s ng cũng như trong kinh doanh. Các nghi p v c a b o hi m phi nhân th cũng
h t s c phong phú. Theo Lu t kinh doanh b o hi m Vi t Nam (ban hành
09/12/2000) thì b o hi m phi nhân th g m:
- B o hi m s c kho và b o hi m tai n n con ngư i
- B o hi m tài s n và b o hi m thi t h i
- B o hi m hàng hoá v n chuy n ư ng b , ư ng bi n, ư ng sông,
ư ng s t và ư ng không
- B o hi m hàng không
- B o hi m xe cơ gi i
- B o hi m cháy, n
- B o hi m thân tàu và trách nhi m dân s c a ch tàu
- B o hi m trách nhi m chung
- B o hi m tín d ng và r i ro tài chính
- B o hi m thi t h i kinh doanh
- B o hi m nông nghi p
...........
Ngoài ra, b o hi m phi nhân th cũng còn m t s lo i nghi p v khác
như: b o hi m xây d ng và l p t, b o hi m d u khí, b o hi m du l ch, b o
hi m trách nhi m c a ngư i s d ng lao ng...
5.3. Căn c vào i tư ng b o hi m
N u xem xét theo i tư ng b o hi m, có th phân chia như sau:
* B o hi m con ngư i (insurance of the person): là lo i b o hi m mà
i tư ng b o hi m là tu i th , tính m ng, s c kh e và tai n n c a con ngư i.
B o hi m con ngư i bao g m các lo i s n ph m b o hi m nhân th , b o hi m
- 18 - Sinh viên: Bùi H ng Anh - Nh t 3 K38F-KTNT
- s c kho và tai n n con ngư i bao g m các lo i như b o hi m an sinh giáo d c,
b o hi m tr ti n nh kỳ, b o hi m ti t ki m và u tư, b o hi m chi phí khám
ch a b nh và chăm sóc s c kho , b o hi m tai n n h c sinh, lao ng... Bên
mua b o hi m có th mua b o hi m cho chính b n thân mình ho c v , ch ng,
con, cha, m ; anh, ch , em ru t; ngư i có quan h nuôi dư ng và c p dư ng; và
ngư i khác n u bên mua b o hi m có quy n l i có th ư c b o hi m.
Trong b o hi m tai n n con ngư i, ngư i th hư ng nh n ư c s ti n
trong ph m vi s ti n b o hi m, căn c vào thương t t th c t c a ngư i ư c
b o hi m và tho thu n trong h p ng b o hi m. Còn trong b o hi m s c kh e
con ngư i, ngư i ư c b o hi m ư c nh n s ti n trong ph m vi s ti n b o
hi m, căn c vào chi phí khám b nh, ch a b nh, ph c h i s c kh e c a ngư i ó
do b nh t t ho c tai n n gây ra và tho thu n trong h p ng b o hi m.
* B o hi m tài s n (property insurance): là lo i b o hi m mà i tư ng
b o hi m là tài s n (c nh hay lưu ng) c a ngư i ư c b o hi m (t p th hay
cá nhân) bao g m v t có th c, ti n, gi y t tr giá ư c b ng ti n và các quy n
tài s n. Nhóm các lo i s n ph m b o hi m tài s n bao g m b o hi m xe cơ gi i,
b o hi m cháy, b o hi m hàng hoá, b o hi m nhà, b o hi m công trình... Có 3
lo i h p ng b o hi m tài s n là h p ng b o hi m tài s n trên giá tr , h p
ng b o hi m tài s n dư i giá tr và h p ng b o hi m trùng.
5.4. Căn c vào quy nh c a pháp lu t
N u xét trên cơ s quy nh c a pháp lu t, các lo i hình b o hi m l i có
th ư c phân chia thành b o hi m b t bu c và b o hi m t nguy n.
* B o hi m b t bu c: là lo i b o hi m do pháp lu t quy nh v i u
ki n b o hi m, s ti n b o hi m t i thi u mà t ch c, cá nhân tham gia b o hi m
và doanh nghi p b o hi m có nghĩa v th c hi n. Lo i b o hi m này ch áp d ng
v i m t s lo i b o hi m nh m m c ích b o v l i ích công c ng và an toàn xã
h i.
Các nư c có nh ng quy nh khác nhau v các lo i hình b o hi m b t
bu c. Theo Lu t kinh doanh B o hi m Vi t Nam ư c ban hành ngày
09/12/2000, các lo i hình b o hi m sau là b t bu c:
- 19 - Sinh viên: Bùi H ng Anh - Nh t 3 K38F-KTNT
- - B o hi m trách nhi m dân s c a ch xe cơ gi i, b o hi m trách nhi m
dân s c a ngư i b o hi m hàng không i v i hành khách
- B o hi m trách nhi m ngh nghi p i v i ho t ng tư v n pháp lu t
- B o hi m trách nhi m ngh nghi p c a doanh nghi p môi gi i b o
hi m
- B o hi m cháy, n
Tuy nhiên, căn c vào nhu c u phát tri n kinh t - xã h i c a t ng th i
kỳ, Chính ph trình U ban thưòng v Qu c h i quy nh lo i b o hi m b t
bu c khác.
* B o hi m không b t bu c: là nh ng lo i b o hi m khác, không thu c
b o hi m b t bu c.
II. S C N THI T C A B O HI M IV I
S PHÁT TRI N KINH T - XÃ H I
1. S c n thi t c a b o hi m
Ngày nay, b o hi m ã tr thành m t ngành kinh doanh h t s c phát
tri n và d n tr nên m t khái ni m quen thu c v i h u h t m i ngư i. nhi u
qu c gia, mua b o hi m t lâu ã là m t vi c làm không th thi u i v i ngư i
dân. B o hi m tr nên th c s c n thi t như v y cũng b i r t nhi u lý do.
1.1. S t n t i c a các lo i r i ro
Trong cu c s ng sinh ho t nói chung cũng như trong nh ng ho t ng
s n xu t - kinh doanh ph c v cu c s ng, con ngư i luôn g p ph i nh ng tai
ho , tai n n, s c b t ng , ng u nhiên x y ra, gây thi t h i v tài s n và con
ngư i. Nh ng tai h a, tai n n, s c b t ng , ng u nhiên y g i là r i ro. T th i
nguyên thu xa xưa n th i i khoa h c k thu t phát tri n ngày nay, con
ngư i v n luôn ph i i m t v i nh ng r i ro t n t i trong cu c s ng. Chúng
di n ra thư ng xuyên, liên t c và thư ng t con ngư i vào th b ng. H u qu
l i thư ng là nh ng thi t h i v v t ch t và tinh th n khó kh c ph c, th m chí
có khi không th kh c ph c n i. Có nhi u lo i r i ro xu t hi n, chi ph i cu c
- 20 - Sinh viên: Bùi H ng Anh - Nh t 3 K38F-KTNT
nguon tai.lieu . vn
