Xem mẫu
- LUËN Cø PH£ PH¸N QUAN §IÓM "CHñ NGHÜA MARX-LeNIN CHØ PHï HîP VíI THÕ Kû XIX, CïNG L¾M Lµ THÕ Kû XX, KH¤NG CßN PHï HîP TRONG THÕ Kû XXI" Hoµng ChÝ B¶o(*) I. Tæng quan lÞch sö vµ lý luËn nh÷ng trao ®æi vµ ®èi tho¹i ®Ó nhËn biÕt Tõ khi ra ®êi, vµo nh÷ng n¨m 40 gi¸ trÞ cña chñ nghÜa Marx-Lenin nh− cña thÕ kû thø XIX, chñ nghÜa Marx vµ nh÷ng gi¸ trÞ khoa häc vµ v¨n hãa ®· sau ®ã, tõ cuèi thÕ kû XIX ®Õn nh÷ng tõng cã mÆt vµ sÏ cßn m·i m·i ®−îc n¨m 20 cña thÕ kû XX lµ chñ nghÜa nh¾c ®Õn trong di s¶n v¨n hãa tinh thÇn Lenin vµ ngµy nay lµ chñ nghÜa Marx- cña nh©n lo¹i. (*) Lenin, lÞch sö t− t−ëng nh©n lo¹i ®−îc Víi mét c¸ch nh×n ®a chiÒu, víi th¸i biÕt ®Õn mét thµnh tùu næi bËt vµ vÜ ®¹i ®é kh¸ch quan, khoa häc, t«n träng sù cña trÝ tuÖ loµi ng−êi vÒ lý luËn ph¸t thËt lÞch sö, ch©n lý vµ ®¹o lý, nh÷ng triÓn x· héi. kiÕn gi¶i kh¸c nhau vÒ ®èi t−îng, còng ThÕ kû XIX ®· tr«i qua, ®· thuéc vÒ nh− kh¸ch thÓ nghiªn cøu - ë ®©y lµ chñ qu¸ khø. ThÕ kû XX ®· kÕt thóc, ®· l−u nghÜa Marx, chñ nghÜa Lenin vµ chñ gi÷ trong ký øc nh©n lo¹i nh− mét thÕ nghÜa Marx-Lenin - lµ b×nh th−êng, lµ kû anh hïng vµ bi tr¸ng. ThÕ kû XXI chØ hîp lÏ tù nhiªn. Nã cã thÓ vµ cÇn ph¶i võa míi b¾t ®Çu, b¾t ®Çu mét thiªn niªn nh− vËy, ®Ó th«ng qua tiÕp xóc, giao l−u kû míi, víi xu thÕ toµn cÇu hãa vµ héi vµ ®èi tho¹i mµ v¨n hãa trë nªn phong nhËp, tõ héi nhËp kinh tÕ ®Õn héi nhËp phó, sèng ®éng h¬n. ChÝnh tinh thÇn quèc tÕ víi nh÷ng biÕn ®æi dån dËp vµ khoan dung lµm cho v¨n hãa ph¸t triÓn. c¶ nh÷ng ®¶o lén khã l−êng. Trong bèi Khoan dung thuéc vÒ ®Æc tÝnh b¶n chÊt c¶nh vµ xu thÕ ®ã, chñ nghÜa Marx- cña v¨n hãa - thèng nhÊt trong ®a d¹ng, Lenin kh«ng chØ thuéc vÒ sù quan t©m thèng nhÊt cña nh÷ng kh¸c biÖt. cña nh÷ng ng−êi céng s¶n, cña c¸c ®¶ng Trªn quan ®iÓm khoa häc vµ nhËn céng s¶n vµ c¸c n−íc lùa chän con thøc luËn khoa häc, khoan dung cßn thÓ ®−êng ph¸t triÓn XHCN mµ cßn thu hót hiÖn tinh thÇn d©n chñ, kh«ng thiªn sù quan t©m, nhËn thøc vµ ®¸nh gi¸ cña kiÕn vµ thµnh kiÕn, kh«ng ¸p ®Æt, nh÷ng ng−êi kh«ng theo chñ nghÜa kh«ng ®¬n nhÊt hãa ch©n lý, kh«ng tù Marx-Lenin, kh«ng thuéc dßng m¸c-xÝt, lÊy chñ quan cña m×nh lµm chuÈn, mµ xÐt trªn b×nh diÖn ý thøc hÖ. ThÕ giíi (*) réng më vµ ®ang biÕn ®æi, nã cÇn ®Õn GS.TS. TriÕt häc, Héi ®ång Lý luËn Trung −¬ng.
- 4 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 9.2014 kh«ng tÝnh ®Õn nh÷ng hîp lý tõ nh÷ng b- Chñ nghÜa Marx-Lenin ®· lµm chñ quan kh¸c - ngoµi m×nh. S©u xa s¸ng tá tÝnh kh¸ch quan, xu thÕ tÊt yÕu h¬n, mäi kiÕn gi¶i tõ nh÷ng nç lùc chñ lÞch sö cña CNXH, CNCS. Nã tuyÖt quan, chØ ®−îc xem lµ cã gi¸ trÞ vµ ý nhiªn kh«ng ph¶i lµ mét ý niÖm chñ nghÜa nÕu ®Æt nã trong sù kh¶o duyÖt, quan, mét tÝn ®iÒu ®¹o ®øc ¸p ®Æt cho ®¸nh gi¸ cña thùc tiÔn. ®êi sèng thùc t¹i, b¾t cuéc sèng ph¶i Chñ nghÜa Marx-Lenin, tõ tinh thÇn khu«n theo, tr¸i l¹i, CNXH, CNCS chØ lµ ®Õn ph−¬ng ph¸p cña nã ®Òu nhÊt qu¸n kÕt qu¶ cña sù vËn ®éng hiÖn thùc, kÕt víi quan ®iÓm thùc tiÔn, quan ®iÓm ph¸t qu¶ tÊt yÕu cña s¶n xuÊt. C¸ch m¹ng triÓn, ®ã lµ mét hÖ thèng më chø kh«ng CSCN, vÒ thùc chÊt lµ cã néi dung kinh ®ãng kÝn, nã ®éng chø kh«ng tÜnh. Thèng tÕ. ChÝnh sù vËn ®éng cña quy luËt vÒ nhÊt h÷u c¬ gi÷a chñ nghÜa duy vËt biÖn mèi quan hÖ gi÷a lùc l−îng s¶n xuÊt víi chøng víi phÐp biÖn chøng duy vËt, chñ quan hÖ s¶n xuÊt dÉn tíi sù thay thÕ nghÜa Marx-Lenin lu«n ®−îc bæ sung vµ cña ph−¬ng thøc s¶n xuÊt nµy b»ng mét ph¸t triÓn, dung n¹p vµo m×nh nh÷ng ph−¬ng thøc s¶n xuÊt kh¸c cao h¬n, thµnh tùu lý luËn míi vµ lµm míi nh÷ng tiÕn bé h¬n, cuèi cïng dÉn tíi ph−¬ng nhËn thøc lý luËn ®Ó phï hîp víi ®êi thøc s¶n xuÊt CSCN tÊt yÕu thay thÕ sèng hiÖn thùc. §èi tho¹i d©n chñ vµ cho ph−¬ng thøc s¶n xuÊt TBCN b»ng khoan dung v¨n hãa, do ®ã, lµ nh÷ng cuéc c¸ch m¹ng CSCN. Trong cuéc c¸ch thuéc tÝnh néi t¹i thuéc vÒ b¶n chÊt cña m¹ng nµy, giai cÊp c«ng nh©n hiÖn ®¹i chñ nghÜa Marx-Lenin víi t− c¸ch lµ häc sÏ thÓ hiÖn vµ thùc hiÖn sø mÖnh lÞch sö thuyÕt khoa häc vµ c¸ch m¹ng. cña m×nh. Nh÷ng nghiªn cøu lÞch sö vµ lý luËn c- Chñ nghÜa Marx-Lenin ®· lµm vÒ chñ nghÜa Marx-Lenin trong nh÷ng s¸ng tá môc ®Ých tù th©n cña lÞch sö, ®ã thÕ kû qua cho thÊy: lµ sù ph¸t triÓn tù do cña mçi ng−êi lµ a- Chñ nghÜa Marx-Lenin ®· lµm ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn tù do cña tÊt s¸ng tá b¶n chÊt cña lÞch sö, r»ng, lÞch c¶ mäi ng−êi. LuËn ®iÓm nµy ®−îc ghi sö do con ng−êi vµ loµi ng−êi s¸ng t¹o ra, trong “Tuyªn ng«n cña §¶ng céng s¶n” lµ lÞch sö ho¹t ®éng cña nh÷ng con ng−êi (1848) cµng cho thÊy râ b¶n chÊt, môc hiÖn thùc. LÞch sö kh«ng ph¶i lµ mét c¸i tiªu vµ ®éng lùc cña CNXH vµ CNCS g× thÇn bÝ víi søc m¹nh siªu nhiªn cña thÊm nhuÇn s©u s¾c chñ nghÜa nh©n mét ®Êng tèi cao nµo, còng kh«ng ph¶i lµ ®¹o hiÖn thùc, chñ nghÜa nh©n v¨n cao sù chÊt ®èng hçn ®én cña c¸c sù kiÖn c¶, h−íng tíi sù hµi hßa trong ph¸t triÓn ngÉu nhiªn, kh«ng thÓ gi¶i thÝch ®−îc. gi÷a c¸ nh©n vµ céng ®ång, h−íng tíi tù Tr¸i l¹i, lÞch sö ®êi sèng x· héi vËn ®éng, do vµ lµm chñ. Môc ®Ých, môc tiªu ch©n biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn theo nh÷ng quy chÝnh Êy míi lµ gi¸ trÞ ®Ých thùc mµ lÞch luËt kh¸ch quan. Con ng−êi trong t− sö h−íng tíi. Kinh tÕ dï quan träng ®Õn c¸ch chñ thÓ s¸ng t¹o ®· nhËn thøc ®−îc thÕ nµo ®èi víi ph¸t triÓn song nã kh«ng quy luËt, ®· hµnh ®éng theo nh÷ng quy tù biÕn m×nh thµnh cøu c¸nh cña lÞch luËt ®ã. Do vËy, con ng−êi nhËn thøc sö. ChÝnh trÞ lµ mét hiÖn t−îng lÞch sö, thÕ giíi ®èi t−îng, ch¼ng nh÷ng gi¶i nã kh«ng tù xuÊt hiÖn kÓ tõ khi lÞch sö thÝch thÕ giíi mµ cßn c¶i biÕn thÕ giíi, thµnh v¨n mµ lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña s¶n ®ång thêi tù ý thøc vÒ b¶n th©n m×nh vµ xuÊt, cña kinh tÕ. Kinh tÕ quyÕt ®Þnh c¶i biÕn, lµm biÕn ®æi chÝnh m×nh. chÝnh trÞ - ®ã lµ ph−¬ng diÖn logic kh¸ch
- LuËn cø phª ph¸n… 5 quan cña chÝnh trÞ. Song chÝnh trÞ kh«ng quyÒn lùc chÝnh trÞ, do chÕ ®é t− h÷u, thô ®éng tr−íc kinh tÕ mµ t¸c ®éng trë bãc lét dÉn tíi. l¹i tíi kinh tÕ vµ x· héi nãi chung, hoÆc Gi¶i phãng con ng−êi vµ x· héi ra tÝch cùc thóc ®Èy hoÆc tiªu cùc k×m h·m khái nh÷ng xiÒng xÝch Êy, lµm cho mäi sù ph¸t triÓn. §ã lµ mÆt biÓu hiÖn logic tiÒm n¨ng ph¸t triÓn cña c¸ nh©n ®−îc néi t¹i chñ quan cña chÝnh trÞ. thùc hiÖn vµ kh¼ng ®Þnh, lµm c¬ së vµ ®iÒu kiÖn cho sù ph¸t triÓn céng ®ång - V¹ch râ sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a ®ã lµ sø mÖnh lÞch sö cña CNCS vµ còng logic kh¸ch quan vµ logic chñ quan cña chØ trong CNXH, CNCS míi thùc hiÖn chÝnh trÞ, chñ nghÜa Marx-Lenin cung ®−îc. TÝnh hµi hßa nµy dùa trªn søc cÊp nh÷ng c¬ së ph−¬ng ph¸p luËn khoa m¹nh cña d©n chñ, ®oµn kÕt, hîp t¸c ®Ó häc ®Ó hiÓu lÞch sö biÕn ®æi cña c¸c nÒn ®ång thuËn. Lý luËn ph¸t triÓn c¸ nh©n chÝnh trÞ, tõ khi nã ra ®êi, c¸c m« h×nh (c¸ nh©n luËn) sÏ thèng nhÊt, ®ång tæ chøc vµ c¸c thÓ chÕ chÝnh trÞ, c¸c thuËn víi lý luËn ph¸t triÓn céng ®ång. §¶ng vµ c¸c phong trµo chÝnh trÞ trong Chñ nghÜa céng ®ång (vÉn ®−îc gäi lµ c¸c qu¸ tr×nh chÝnh trÞ cña lÞch sö thÕ CNCS) ch©n chÝnh, ®Ých thùc, h−íng giíi. Dï tån t¹i rÊt l©u dµi, tõ khi nhµ ®Ých vµo ph¸t triÓn tõng c¸ nh©n vµ sù n−íc cña chÕ ®é chiÕm n« ra ®êi ®Õn khi ph¸t triÓn lµnh m¹nh cña tõng c¸ nh©n ë CNCS ®−îc thùc hiÖn vµ nhµ n−íc ®· ®i trong céng ®ång míi lµm nªn gi¸ trÞ, ý trän logic ph¸t triÓn cña nã, ®¸nh dÊu nghÜa vµ søc sèng cña céng ®ång, cña sù kÕt thóc cña chÝnh trÞ, nhµ n−íc tù chñ nghÜa céng ®ång. “M×nh v× mäi ng−êi tiªu vong, chÝnh trÞ lµ mét ph¹m trï lÞch vµ mäi ng−êi v× m×nh” - ph−¬ng ch©m vµ sö. Vµo lóc ®ã, thay thÕ cho nhµ n−íc, triÕt lý sèng, øng xö nh− thÕ lµ mét h×nh mét h×nh thøc míi cña tæ chøc ®êi sèng thøc lý t−ëng cña tån t¹i vµ ph¸t triÓn x· héi sÏ xuÊt hiÖn, ®ã lµ “thÓ liªn hîp mµ lÞch sö nh©n lo¹i sÏ ®i ®Õn. §ã lµ céng ®ång cña nh÷ng ng−êi tù do” nh− ph−¬ng thøc tèt nhÊt ®Ó tæ chøc ®êi sèng Marx ®· h×nh dung. Theo ®ã, tr×nh ®é x· héi mµ chñ nghÜa Marx-Lenin ®· v¹ch ph¸t triÓn hoµn h¶o cña d©n chñ sÏ ®¸nh ra, nã ®em l¹i c¸ch hiÓu ch©n thùc nhÊt, dÊu sù thµnh thôc, sù tr−ëng thµnh cña ®óng ®¾n nhÊt vÒ CNCS, kh«ng lµm cho tù do vµ lµm chñ cña con ng−êi vµ loµi nã bÞ xuyªn t¹c, bÞ suy luËn mét c¸ch th« ng−êi, cña c¸ nh©n vµ céng ®ång. thiÓn r»ng, CNCS còng nh− chñ nghÜa d- Chñ nghÜa Marx-Lenin cho ta Marx-Lenin xem nhÑ vÊn ®Ò con ng−êi, nhËn thøc r»ng, CNXH, CNCS lµ h×nh phñ nhËn c¸ nh©n, c¸ tÝnh, b¶n s¾c vµ th¸i ph¸t triÓn cña tù do mµ rèt cuéc nh©n c¸ch. lÞch sö sÏ t×m thÊy vµ sÏ h−íng tíi. VÒ HiÓu mét c¸ch lµnh m¹nh, chñ mÆt lý luËn, nã lµ häc thuyÕt ph¸t triÓn nghÜa c¸ nh©n lµ lý luËn vÒ c¸ nh©n, vÒ x· héi, häc thuyÕt tæ chøc ®êi sèng céng nh©n c¸ch (c¸ nh©n luËn), lµ c¬ së ®Ó ®ång, thùc hiÖn ph¸t triÓn hµi hßa gi÷a hiÓu lý luËn vÒ x· héi, vÒ ph¸t triÓn x· c¸ nh©n vµ céng ®ång. Tõ khi lÞch sö héi. ChØ lµ ®èi t−îng cña sù phª ph¸n vµ thµnh v¨n, xuÊt hiÖn giai cÊp vµ nhµ phñ ®Þnh, khi chñ nghÜa c¸ nh©n lµ mét n−íc, quan hÖ ph¸t triÓn nµy diÔn ra thÕ giíi quan, mét nh©n sinh quan lÖch trong m©u thuÉn, xung ®ét, ®èi kh¸ng l¹c, nã h−íng con ng−êi c¸ nh©n tíi sù mµ c¨n nguyªn s©u xa cña nã lµ tõ vô lîi, vÞ kû, chØ lo cho c¸i t«i cña m×nh nh÷ng xung ®ét vÒ lîi Ých kinh tÕ vµ mµ ®èi lËp víi x· héi, lµm tæn h¹i tíi lîi
- 6 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 9.2014 Ých chung cña céng ®ång. ChÝnh CNTB víi thÕ kû XIX, thÕ kû XX vµ hiÖn nay ®· ®Èy chñ nghÜa c¸ nh©n vô lîi, vÞ kû (thÕ kû XXI) mµ cßn cã gi¸ trÞ l©u dµi. tíi møc cùc ®oan, ®èi lËp víi x· héi, thê II. Nh÷ng gi¸ trÞ bÒn v÷ng cña chñ nghÜa Marx- ¬, ghÎ l¹nh víi c¸ nh©n kh¸c, thËm chÝ Lenin ®· ®−îc thùc tiÔn lÞch sö x¸c nhËn, tù nã ®· trë nªn tµn b¹o, phi nh©n tÝnh, trçi dËy b¸c bá nh÷ng quan ®iÓm sai tr¸i, nh÷ng quan nh÷ng b¶n n¨ng, thó tÝnh, ®èi lËp vµ xa ®iÓm xuyªn t¹c, phñ nhËn chñ nghÜa Marx-Lenin l¹ víi nh©n tÝnh. §ã chÝnh lµ ph©n biÖt vÒ b¶n chÊt gi÷a CNTB ph¶i bÞ phñ 1. Ph©n tÝch lÞch sö vµ lý luËn chñ ®Þnh víi CNCS sÏ sinh thµnh, ph¸t triÓn nghÜa Marx-Lenin, chóng ta ®· nhÊn vµ ®−îc kh¼ng ®Þnh. Chñ nghÜa Marx- m¹nh vµo 5 ®iÓm næi bËt mµ kho tµng di Lenin, CNXH vµ CNCS t«n träng gi¸ trÞ s¶n kinh ®iÓn ®å sé nµy ®· cèng hiÕn con ng−êi, v× con ng−êi lµ v× vËy. cho lÞch sö b»ng tÊt c¶ sù th«ng th¸i, uyªn b¸c cña trÝ tuÖ vÜ nh©n. §ã lµ: ®- Chñ nghÜa Marx-Lenin xem xÐt - Lµm s¸ng tá b¶n chÊt cña lÞch sö vµ sù ph¸t triÓn con ng−êi vµ x· héi trong ho¹t ®éng s¸ng t¹o lÞch sö cña con ng−êi, tiÕn tr×nh lÞch sö nh− mét tiÕn tr×nh v¨n logic lÞch sö - tù nhiªn cña ph¸t triÓn. hãa, sù s¸ng t¹o v¨n hãa, kh«ng ngõng båi ®¾p vµ hoµn thiÖn c¸c gi¸ trÞ v¨n - Lµm s¸ng tá tÝnh kh¸ch quan, xu hãa. V¨n hãa kh«ng chØ lµ mét nh©n tè, thÕ tÊt yÕu lÞch sö cña CNXH, CNCS. mét chiÒu c¹nh cña ph¸t triÓn mµ cßn lµ - Lµm s¸ng tá môc ®Ých tù th©n cña mét lÜnh vùc ho¹t ®éng cña ®êi sèng x· lÞch sö, tÝnh h−íng ®Ých cña CNCS lµ sù héi, mét chØ sè (th−íc ®o) cña ph¸t triÓn. ph¸t triÓn hµi hßa, tù do cña c¸ nh©n vµ V¨n hãa thÈm thÊu vµo toµn bé c¸c quan céng ®ång. hÖ cña ho¹t ®éng sèng cña con ng−êi, cña - Lµm s¸ng tá gi¸ trÞ con ng−êi vµ cÊu tróc x· héi. V¨n hãa t¸c ®éng vµo nh©n c¸ch trong tiÕn tr×nh gi¶i phãng qu¸ tr×nh lÞch sö, nh− mét ®éng lùc cña vµ ph¸t triÓn. nh÷ng biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn. V¨n hãa cßn chØ dÉn øng xö vµ hµnh vi cña con - Lµm s¸ng tá v¨n hãa vµ gi¸ trÞ v¨n ng−êi trong quan hÖ víi tù nhiªn, ®i vµo hãa trong ph¸t triÓn. lèi sèng vµ tæ chøc cuéc sèng. C¶ m«i §ã còng lµ nh÷ng tæng qu¸t vÒ hÖ tr−êng tù nhiªn - sinh th¸i lÉn m«i gi¸ trÞ bÒn v÷ng cña chñ nghÜa Marx- tr−êng x· héi - nh©n v¨n ®Òu kh«ng thÓ Lenin. Gi¸ trÞ vµ ý nghÜa khai s¸ng cña thiÕu néi dung v¨n hãa, ®Òu kh«ng thÓ ë chñ nghÜa Marx-Lenin ®èi víi nhËn thøc bªn ngoµi nh÷ng t¸c ®éng v¨n hãa. cña con ng−êi vµ loµi ng−êi lµ ë ®ã. Kh«ng chØ khai s¸ng nhËn thøc, chñ Marx vµ c¸c nhµ kinh ®iÓn ®· tõng nghÜa Marx-Lenin cßn x¸c lËp niÒm tin c¶nh b¸o, ®èi xö víi tù nhiªn mµ kh«ng khoa häc vµ thóc ®Èy hµnh ®éng c¸ch cã v¨n hãa th× cã nguy c¬ ®Ó l¹i sau l−ng m¹ng ®èi víi giai cÊp c«ng nh©n vµ m×nh mét hoang m¹c. F. Engels chØ dÉn quÇn chóng lao ®éng trong cuéc ®Êu r»ng, ®èi xö víi tù nhiªn kh«ng thÓ víi tranh chèng CNTB ®Ó kiÕn t¹o x· héi th¸i ®é thùc d©n, nh− mét kÎ x©m l−îc t−¬ng lai CSCN. §ã lµ cuéc ®Êu tranh mµ con ng−êi ph¶i th©n thiÖn víi tù ®Ó xãa bá ¸ch bãc lét, ¸p bøc vµ n« dÞch nhiªn, sèng hßa ®ång trong tù nhiªn. cña CNTB, gi¶i phãng giai cÊp c«ng Víi nh÷ng gi¸ trÞ nh− thÕ, chñ nh©n, gi¶i phãng d©n téc vµ x· héi loµi nghÜa Marx-Lenin kh«ng chØ phï hîp ng−êi ®Ó gi¶i phãng con ng−êi, thùc hiÖn
- LuËn cø phª ph¸n… 7 kh¸t väng tù do, lý t−ëng cña d©n chñ, ®¹i bËc nhÊt trong lÞch sö t− t−ëng nh©n c«ng b»ng vµ b×nh ®¼ng x· héi cho tÊt lo¹i. Còng nh− vËy, phÐp biÖn chøng c¶ mäi ng−êi trªn tr¸i ®Êt. Chñ nghÜa duy vËt lµ tiªu ®iÓm cña toµn bé th− tõ Marx-Lenin ®· cung cÊp cho giai cÊp vÒ duy vËt lÞch sö gi÷a K. Marx vµ F. c«ng nh©n vµ nh©n d©n lao ®éng c¸c Engels víi nh÷ng nhµ c¸ch m¹ng ®−¬ng d©n téc vò khÝ t− t−ëng vµ tinh thÇn, thêi. §¸nh gi¸ kh¸i qu¸t vÒ cèng hiÕn chuyÓn hãa thµnh søc m¹nh vËt chÊt ®Ó cña K. Marx - F. Engels trong cuéc c¸ch tù gi¶i phãng m×nh. Tõ khi ra ®êi cho m¹ng triÕt häc nµy, Lenin ®· chØ râ, ®Õn nay, chñ nghÜa Marx-Lenin ®· triÕt häc Marx ra ®êi ®· kh¾c phôc ®−îc th©m nhËp vµo triÖu triÖu khèi ãc vµ “hai c¸i quªn” lín nhÊt cña lÞch sö t− tr¸i tim con ng−êi, ®· thøc tØnh l−¬ng t−ëng nh©n lo¹i: quªn ®iÓm xuÊt ph¸t lµ tri vµ phÈm gi¸ c¸c d©n téc, t¹o ra hiÖn thùc kh¸ch quan cña chñ nghÜa phong trµo vµ lùc l−îng ®Êu tranh ë duy t©m ®ñ mäi lo¹i vµ quªn vai trß tÝch kh¾p mäi n¬i, dÉn tíi nh÷ng b−íc ngoÆt cùc cña chñ thÓ lµ con ng−êi cña chñ cña lÞch sö thÕ giíi hiÖn ®¹i, nhÊt lµ tõ nghÜa duy vËt siªu h×nh. khi thêi ®¹i míi - thêi ®¹i qu¸ ®é tõ Chñ nghÜa duy vËt lÞch sö (diÔn ®¹t CNTB lªn CNXH - sinh thµnh sau C¸ch mét c¸ch ®Çy ®ñ lµ chñ nghÜa duy vËt m¹ng Th¸ng M−êi n¨m 1917. biÖn chøng vÒ lÞch sö) ®−îc xem lµ mét §ã kh«ng chØ lµ nh÷ng b−íc ngoÆt trong nh÷ng ph¸t minh v¹ch thêi ®¹i do cña lý luËn mµ cßn lµ nh÷ng b−íc ngoÆt thiªn tµi K. Marx ph¸t hiÖn ra. cña thùc tiÔn mµ bÊt cø ai cã ®Çu ãc kh¸ch VÒ kinh tÕ chÝnh trÞ, víi viÖc ph¸t quan, khoa häc ®Òu cã thÓ nhËn thÊy. hiÖn ra quy luËt gi¸ trÞ thÆng d−, Marx VÒ mÆt lý luËn, chØ riªng lý luËn ®· lÇn ®Çu tiªn vÐn lªn bøc mµn bÝ mËt triÕt häc th× triÕt häc Marx ®· lµm nªn vÒ bãc lét søc lao ®éng c«ng nh©n cña mét cuéc c¸ch m¹ng trong lÞch sö triÕt giai cÊp t− s¶n trong nÒn s¶n xuÊt häc. Kh«ng ai cã thÓ phñ nhËn ®−îc TBCN, ®· v¹ch trÇn b¶n chÊt bãc lét r»ng, chÝnh Marx vµ F. Engels ®· v−ît cña CNTB. §©y lµ ph¸t minh thø hai qua chñ nghÜa duy t©m d−íi mäi h×nh mµ Marx ®· ®¹t ®−îc tõ sù nghiªn cøu, thøc, v−ît qua chñ nghÜa duy vËt siªu kh¶o s¸t c«ng phu CNTB ë thÕ kû XIX - h×nh vµ phÐp siªu h×nh ®Ó x©y dùng nªn thêi kú ph¸t triÓn m¹nh mÏ CNTB tù do chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng hoµn bÞ, c¹nh tranh. VÒ CNXH khoa häc - bé tõ duy vËt biÖn chøng vÒ tù nhiªn ®Õn phËn lý luËn chÝnh trÞ cña chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng vÒ lÞch sö; trªn c¬ së Marx, Marx vµ F. Engels ®· luËn chøng gi¶i quyÕt ®óng ®¾n vÊn ®Ò c¬ b¶n cña khoa häc vÒ ®Þa vÞ vµ sø mÖnh lÞch sö triÕt häc, thèng nhÊt h÷u c¬ - chØnh thÓ cña giai cÊp c«ng nh©n hiÖn ®¹i, x©y vµ hÖ thèng gi÷a chñ nghÜa duy vËt biÖn dùng nªn nguyªn lý xuÊt ph¸t cña chøng víi phÐp biÖn chøng duy vËt ®· CNXH khoa häc, ®· thùc hiÖn b−íc lÇn ®Çu tiªn ®em l¹i mét quan niÖm chuyÓn lý luËn CNXH tõ kh«ng t−ëng khoa häc vÒ ph¹m trï “thùc tiÔn”, vÒ tíi khoa häc, ®· lµm nªn th¾ng lîi cña “con ng−êi hiÖn thùc”, ®−a ra ®Þnh CNXH trªn ®Þa h¹t lý luËn. B»ng c¸ch nghÜa kinh ®iÓn vÒ b¶n chÊt x· héi cña ®ã, c¸c nhµ s¸ng lËp CNXH khoa häc ®· con ng−êi “lµ tæng hßa tÊt c¶ c¸c quan lÇn ®Çu tiªn “®em khoa häc thay thÕ cho hÖ x· héi”. Lenin ®· ®¸nh gi¸ r»ng, chñ méng t−ëng” ®óng nh− lêi ®¸nh gi¸ cña nghÜa duy vËt lÞch sö lµ thµnh qu¶ vÜ Lenin.
- 8 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 9.2014 Nh÷ng luËn ®iÓm sau ®©y cña F. CNXH tõ häc thuyÕt lý luËn ®Õn ®Þnh Engels vÒ CNXH ch¼ng nh÷ng in dÊu h×nh mét chÕ ®é x· héi kiÓu míi, më ®Çu Ên vÒ nh÷ng cèng hiÕn lÞch sö cña F. tiÕn tr×nh l©u dµi x©y dùng CNXH. §©y Engels mµ cßn nãi lªn gi¸ trÞ bÒn v÷ng lµ th¾ng lîi cña CNXH trªn ®Þa h¹t thùc cña chñ nghÜa Marx mµ «ng ®· gãp tiÔn. §Æc biÖt lµ, Lenin ®· lµm s©u s¾c phÇn x©y ®¾p nªn. h¬n “lý luËn ph¸t triÓn rót ng¾n” vµ Thø nhÊt, “tõ khi CNXH trë thµnh “ph−¬ng thøc qu¸ ®é gi¸n tiÕp” tíi khoa häc nã ®ßi hái ph¶i ®èi xö víi nã CNXH, phï hîp víi c¸c n−íc bá qua chÕ nh− mét khoa häc, nghÜa lµ ph¶i nghiªn ®é TBCN, qu¸ ®é tíi CNXH. §i liÒn víi cøu nã”. nã lµ dù ¸n c¶i c¸ch CNXH, ¸p dông Thø hai, “muèn cho CNXH trë “chÝnh s¸ch kinh tÕ míi” (NEP) thay thÕ thµnh khoa häc, ph¶i ®Æt nã ®øng v÷ng “chÝnh s¸ch céng s¶n thêi chiÕn”. trªn c¬ së hiÖn thùc” (trªn m¶nh ®Êt cña T− t−ëng Lenin lµ t− t−ëng c¸ch t©n, thùc t¹i). ®æi míi toµn diÖn, thay ®æi quan ®iÓm, Thø ba, “kh«ng cã chÕ ®é n« lÖ cæ m« h×nh vµ chÝnh s¸ch trong tiÕn tr×nh ®¹i th× kh«ng cã CNTB hiÖn ®¹i. Kh«ng c¶i c¸ch CNXH, më ®Çu b»ng NEP. §ã cã CNTB hiÖn ®¹i th× còng kh«ng cã lµ: tËp trung cao ®é gi¶i phãng lùc l−îng CNXH khoa häc” (LÞch sö ph¸t triÓn s¶n xuÊt th«ng qua d©n chñ hãa kinh tÕ, theo nguyªn t¾c kÕ thõa, phñ ®Þnh, biÖn ¸p dông ®ßn bÈy kinh tÕ b»ng kÝch thÝch chøng ®Ó ph¸t triÓn). lîi Ých vËt chÊt, ¸p dông kinh tÕ thÞ Thø t−, “Mét sù vËt chØ võa míi tr−êng nhiÒu thµnh phÇn, chó träng thùc manh nha (ý nãi CNXH), cßn ®ang hiÖn “ChØ thÞ thanh §¶ng” cïng víi c¶i trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh mµ cµng cè c¸ch qu¶n lý nhµ n−íc ®Ó ®¶m b¶o chÝnh m« t¶ nã chi tiÕt bao nhiªu th× cµng dÔ trÞ cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr−êng, r¬i vµo kh«ng t−ëng bÊy nhiªu. Do ®ã, kiªn quyÕt chèng nh÷ng chøng bÖnh vµ tÖ ph¶i tØnh t¸o ®Ò phßng c¨n bÖnh phãng n¹n x¶y ra trong bé m¸y nhµ n−íc, trong häa lÞch sö”. ®êi sèng x· héi: BÖnh kiªu ng¹o céng s¶n, Thø n¨m, “gièng nh− mäi chÕ ®é x· tÖ quan liªu vµ n¹n hèi lé (biÓu hiÖn ë héi, CNXH còng nh− mét c¬ thÓ sèng, nã thêi kú §¶ng ®· trë thµnh §¶ng chÊp ph¶i th−êng xuyªn ®æi míi ®Ó tù ph¸t chÝnh, l·nh ®¹o nhµ n−íc vµ x· héi). triÓn, tù hoµn thiÖn”… Vµ cßn rÊt nhiÒu Ba bé phËn cÊu thµnh chñ nghÜa luËn ®iÓm ®Æc s¾c kh¸c nh»m kiÕn gi¶i Marx-Lenin nªu trªn chØ lµ ba bé phËn trªn nh÷ng lÜnh vùc, nh÷ng b×nh diÖn cô cèt yÕu nhÊt, t−¬ng øng víi ba bé phËn, thÓ liªn quan tíi sù h×nh thµnh vµ ph¸t ba nguån gèc h×nh thµnh, tõ triÕt häc cæ triÓn cña CNXH. ®iÓn §øc, kinh tÕ chÝnh trÞ t− s¶n Anh Nh÷ng chØ dÉn s©u s¾c ®ã, cho ®Õn vµ CNXH kh«ng t−ëng Anh vµ Ph¸p. nay vÉn cßn nguyªn gi¸ trÞ, vÉn cßn ý Ngoµi ra, néi dung phong phó cña chñ nghÜa vµ søc sèng cña nã ®èi víi CNXH, nghÜa Marx-Lenin cßn chøa ®ùng nhiÒu nhÊt lµ trong b−íc qu¸ ®é tíi CNXH. tri thøc thuéc nhiÒu ngµnh khoa häc kh¸c. §Õn Lenin, víi C¸ch m¹ng Th¸ng VÝ dô: ChÝnh trÞ häc, x· héi häc, ®¹o ®øc M−êi, sù ra ®êi cña n−íc Nga X« viÕt häc, lÞch sö vµ v¨n hãa häc, kÓ c¶ khoa XHCN vµ thêi ®¹i míi, CNXH ®· ®¹t häc dù b¸o (T−¬ng lai häc). ®−îc mét b−íc ngoÆt míi, ®ã lµ sù ra ®êi Lenin cho r»ng, chñ nghÜa Marx lµ CNXH hiÖn thùc. §©y lµ b−íc chuyÓn mét hÖ thèng, mét cÊu tróc chØnh thÓ, bao
- LuËn cø phª ph¸n… 9 qu¸t c¬ cÊu kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi, tõ mµ c¸c t¸c gia kinh ®iÓn nªu ra, ®em l¹i c¬ cÊu x· héi ®Õn quan hÖ x· héi, nã chÆt cho chóng ta nh÷ng gîi ý, nh÷ng chØ dÉn chÏ vµ minh x¸c, nh− mét t¶ng ®¸ liÒn ®Ó suy nghÜ, t×m tßi mét c¸ch s¸ng t¹o, tõ m¹ch, tuyÖt ®èi kh«ng cã mét kÏ hë nµo. ®ã ®éc lËp gi¶i quyÕt lÊy nh÷ng vÊn ®Ò §Æc biÖt cã gi¸ trÞ vµ ý nghÜa ®èi víi ®Æt ra trong thùc tiÔn. c¶i c¸ch vµ ®æi míi CNXH ngµy nay, tõ ChØ cã thÓ nhËn râ ch©n gi¸ trÞ cña viÖc v−ît qua nh÷ng h¹n chÕ, khiÕm cña chñ nghÜa Marx-Lenin nÕu ®øng khuyÕt cña CNXH hiÖn thùc ®Õn ®Þnh v÷ng trªn lËp tr−êng quan ®iÓm duy vËt h−íng vµ ®Þnh h×nh CNXH hiÖn thùc biÖn chøng, thÊm nhuÇn quan ®iÓm míi th«ng qua c¶i c¸ch vµ ®æi míi lµ thùc tiÔn, ph¸t triÓn vµ ®æi míi, cã quan nh÷ng t− t−ëng, nh÷ng luËn ®Ò næi tiÕng ®iÓm lÞch sö - cô thÓ, kh«ng m¸y mãc x¬ cña Lenin trong bèi c¶nh thùc hiÖn chÝnh cøng vµ gi¸o ®iÒu. s¸ch kinh tÕ míi. Cã thÓ nãi tíi nh÷ng Vµo nh÷ng n¨m cuèi ®êi, n¨m 1893, t− t−ëng vµ luËn ®Ò tiªu biÓu sau: sau nhiÒu lÇn cïng víi Marx viÕt lêi tùa - Khi lùc l−îng s¶n xuÊt cßn ch−a cho “Tuyªn ng«n cña §¶ng Céng s¶n” ph¸t triÓn th× quan hÖ s¶n xuÊt míi dï cã mçi lÇn t¸i b¶n trong suèt 21 n¨m liÒn ®−îc x¸c lËp sau th¾ng lîi cña cuéc c¸ch tõ n¨m 1872 ®Õn n¨m 1893, F. Engels ®· m¹ng chÝnh trÞ cña giai cÊp c«ng nh©n nªu lªn mét lêi gi¶i thÝch quan träng, cho th× vÉn míi chØ lµ h×nh thøc mµ th«i. r»ng, nh÷ng g× mµ c¸c «ng nªu ra trong häc thuyÕt, chñ nghÜa cña m×nh chØ lµ - B−íc vµo c«ng cuéc x©y dùng nh÷ng gîi ý vÒ ph−¬ng ph¸p. ViÖc ¸p CNXH, c¸i thiÕu thèn lín nhÊt cña dông, vËn dông nã vµo thùc tiÔn ®ßi hái chóng ta lµ v¨n hãa, kÓ c¶ v¨n hãa l·nh nç lùc s¸ng t¹o cña nh÷ng ng−êi c¸ch ®¹o, qu¶n lý. m¹ng, phï hîp víi nh÷ng hoµn c¶nh, - Ph¶i ra søc ®µo t¹o cho chÕ ®é míi ®iÒu kiÖn cô thÓ, kh«ng thÓ m¸y mãc, mét ®éi ngò chuyªn gia tµi giái mµ bÊt gi¸o ®iÒu. luËn trong tr−êng hîp nµo còng kh«ng ChÝnh v× vËy, Hå ChÝ Minh c¨n dÆn ®−îc thua kÐm c¸c chuyªn gia t− s¶n. chóng ta, häc tËp, nghiªn cøu chñ nghÜa - MÊu chèt cña vÊn ®Ò lµ tæ chøc vµ Marx-Lenin kh«ng ph¶i lµ thuéc lßng c¸n bé. Ph¶i chän ®óng ng−êi, giao ®óng tõng c©u ch÷ nh− mét con vÑt mµ lµ n¾m viÖc vµ kiÓm tra th−êng xuyªn. lÊy tinh thÇn vµ ph−¬ng ph¸p Marx- - CNXH kh«ng ph¶i lµ s¶n phÈm Lenin ®Ó øng xö víi con ng−êi vµ c«ng ®−îc t¹o ra tõ nh÷ng chØ thÞ, s¾c lÖnh viÖc cho ®óng. §©y lµ mét n¨ng lùc s¸ng quan liªu tõ trªn ban xuèng. CNXH lµ t¹o, mét b¶n lÜnh khoa häc vµ v¨n hãa ®Ó kÕt qu¶ sinh ®éng cña sù nghiÖp lao trung thµnh víi chñ nghÜa Marx-Lenin ®éng tù gi¸c, s¸ng t¹o cña quÇn chóng mét c¸ch s¸ng t¹o, b»ng c¸ch kh«ng lao ®éng… ngõng t×m tßi, ph¸t triÓn s¸ng t¹o chñ Nh− vËy, nh÷ng gi¸ trÞ bÒn v÷ng nghÜa Marx-Lenin trong thùc tiÔn. cña chñ nghÜa Marx-Lenin kh«ng chØ thÓ 2. Tho¸t ly hoµn c¶nh lÞch sö trong hiÖn trong chØnh thÓ quan ®iÓm - t− viÖc nhËn thøc, ®¸nh gi¸ nh÷ng t− t−ëng - ph−¬ng ph¸p, trong logic hÖ t−ëng trong qu¸ khø ®· lµ mét viÖc lµm thèng c¸c vÊn ®Ò, c¸c quan hÖ, c¸c lÜnh kh«ng khoa häc, phi lÞch sö vµ kh«ng vùc cña ph¸t triÓn x· héi cña CNXH mµ thÓ nhËn thøc ®−îc ch©n lý. Nh− ®· nãi, cßn thÓ hiÖn ë nh÷ng luËn ®iÓm ®Æc s¾c nh÷ng gi¸ trÞ tinh tóy, bÒn v÷ng cña di
- 10 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 9.2014 s¶n kinh ®iÓn Marx-Lenin n»m ë tÇm l¹i hiÖu øng x· héi réng lín vµ s©u xa, quan ®iÓm, ph−¬ng ph¸p mµ linh hån tù b¶n th©n nã, ®−îc thùc tiÔn thÈm cña nã lµ phÐp biÖn chøng. N¾m lÊy ®Þnh, kh¶o duyÖt vµ ®¸nh gi¸ mét c¸ch nh÷ng quan ®iÓm vµ ph−¬ng ph¸p ®ã, kh¸ch quan, c«ng b»ng, kh«ng thiªn chóng ta cã trong tay ch×a khãa ®Ó t×m kiÕn, kh«ng duy ý thøc hÖ. Nh÷ng g× ®· lêi gi¶i cho nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra ë thêi ®Þnh h×nh thµnh gi¸ trÞ v¨n hãa, trë hiÖn ®¹i vµ ®−¬ng ®¹i. LuËn ®iÓm cho thµnh tµi s¶n v¨n hãa tinh thÇn cña r»ng, chñ nghÜa Marx-Lenin chØ phï hîp nh©n lo¹i th× sÏ cßn m·i cïng lÞch sö trong thÕ kû XIX, cïng l¾m trong thÕ kû nh©n lo¹i. Chñ nghÜa Marx, chñ nghÜa XX chø kh«ng cßn phï hîp trong thÕ kû Marx-Lenin n»m trong tr−êng hîp ®ã. XXI nµy, lµ sù béc lé mét c¸ch nh×n chñ Trong v¨n miÕu cña nh©n lo¹i, trÝ tuÖ, quan, thiªn kiÕn, mét mÆt kh«ng thÊy t− t−ëng, nh©n c¸ch cña Marx vµ cña gi¸ trÞ bÒn v÷ng cña chñ nghÜa Marx- c¸c bËc thÇy t− t−ëng ®· cïng «ng s¸ng Lenin, mÆt kh¸c kh«ng thÊy thùc tiÔn t¹o ra “®¹i lý thuyÕt” vÒ ph¸t triÓn x· lÞch sö ®ang diÔn ra, thùc tiÔn Êy ch¼ng héi theo con ®−êng XHCN vµ CSCN, nh÷ng kh«ng hÒ phñ nhËn mµ cßn kh¼ng ®em l¹i tù do, h¹nh phóc cho con ng−êi ®Þnh, x¸c tÝn r»ng, Marx vÉn cßn cÇn sÏ cßn m·i m·i táa s¸ng. thiÕt cho cuéc sèng cña thÕ giíi nh©n lo¹i John Kenneth Galbraith, nhµ kinh ngµy nay, r»ng, kh«ng thÓ h×nh dung tÕ häc Mü, ®· nãi trong cuéc ®èi tho¹i víi ®−îc thÕ kû XXI sÏ ra sao nÕu kh«ng viÖn sÜ Menshikov cña Nga: “Marx lµ tÝnh ®Õn sù hiÖn diÖn cña Marx. Häc gi¶ mét nh©n vËt qu¸ lín ®Ó chóng t«i cã thÓ kh«ng m¸c-xÝt, Jacques Derrida ®· nhËn dµnh riªng K. Marx cho nh÷ng ng−êi xÐt ®óng ®¾n nh− vËy trong t¸c phÈm céng s¶n”. Cßn Stephen Marglin, gi¸o s− næi tiÕng cña «ng “Nh÷ng bãng ma cña §¹i häc Harvard cña Mü trong bµi b¸o Marx”. ¤ng kh¼ng ®Þnh sù cÇn thiÕt ph¶i viÕt vÒ K. Marx, ®¨ng trªn NhËt b¸o phè trë vÒ víi Marx. B×nh luËn cuèn s¸ch cña Wall, n¨m 1991, ®· viÕt: “b»ng sù ph©n Derrida, mét häc gi¶ kh¸c, Didier Eribon tÝch cã tÝnh chÊt phª ph¸n, K. Marx, mét ®· kh¼ng ®Þnh: K. Marx lµ nhµ t− t−ëng nhµ nghiªn cøu vÜ ®¹i ®· gãp phÇn x¸c cña thÕ kû XXI (Xem: Hoµng ChÝ B¶o, ®Þnh ch−¬ng tr×nh nghÞ sù cña thêi ®¹i. 2010, tr.292-293). K. Marx vÉn ®ang t¸c ®éng ®Õn nh÷ng t− L¹i cã mét thùc tÕ sinh ®éng gÇn duy hiÖn ®¹i vÒ lÞch sö vµ kinh tÕ” (Xem: ®©y ®¸ng ®Ó cho mäi ng−êi suy ngÉm. Hoµng ChÝ B¶o, 2010, tr.292). Trong c¬n b·o t¸p khñng ho¶ng tµi Trong t¸c phÈm “Tuyªn ng«n cho chÝnh tõ n−íc Mü, lan réng vµ lµm rung mét ®o¹n cuèi thÕ kû tèi t¨m”, xuÊt b¶n chuyÓn thÕ giíi TBCN vµo cuèi thËp n¨m 1990, ®· cã ®¸nh gi¸ vÒ Marx: niªn ®Çu thÕ kû XXI, mét cuéc khñng “Ng−êi ta gÆp mét nguån s¸ng chãi läi ho¶ng cã quy m« toµn cÇu, t¸c ®éng vµo vµ ngîp ®i tr−íc tÇm lín lao vµ sù s©u tÊt c¶ c¸c n−íc, kh«ng Ýt c¸c chñ t− b¶n s¾c cña t− t−ëng Marx, tr−íc sù vç c¸nh ®· t×m ®äc bé “T− b¶n” cña Marx, mong s¸ng t¹o vµ say mª cña mét trÝ tuÖ lu«n t×m thÊy ë ®ã c©u tr¶ lêi, cho sù hãa gi¶i lu«n tù do, khiÕn cho c¸c c©u ch÷ cña K. vµ cøu rçi t×nh huèng ¶m ®¹m, suy Marx ®−îc n©ng cao bëi mét nhÞp ®iÖu tho¸i kinh tÕ hiÖn thêi. Gi¸ trÞ, søc sèng vµ mét niÒm rung ®éng ®Æc biÖt. T¸c vµ ý nghÜa cña t− t−ëng Marx, cña chñ phÈm cña Marx lµ mét vßng xo¸y tr«n nghÜa Marx, chñ nghÜa Marx-Lenin ®em èc vÜ ®¹i muèn «m trïm thÕ giíi vµ toµn
- LuËn cø phª ph¸n… 11 bé cuéc sèng, bëi sù quan t©m ®Õn con 2011 t¹i tr−êng §¹i häc Tæng hîp Yale, ng−êi, bëi ý chÝ gi¶i phãng con ng−êi, mét tr−êng ®¹i häc danh tiÕng cña Mü. bëi sù nhËn biÕt kh¸t väng ph¸t triÓn Ngay khi cuèn s¸ch ra ®êi, rÊt nhiÒu b¶n s¾c c¸ nh©n cña con ng−êi. Karl ng−êi ®· ñng hé T. Eagleton vµ hÕt lêi Marx lµ ng−êi ®ång thêi kh«ng thÓ ca ngîi cuèn s¸ch. Tê Financial Times thiÕu cña chóng ta” (Xem: Hoµng ChÝ ra ngµy 27/5/2011 cho r»ng, Eagleton ®· B¶o, 2010, tr.292). “lµm sèng l¹i Marx”; kh¼ng ®Þnh c¸ch Kh¸c víi sù lÇm t−ëng cña mét sè tiÕp cËn cña Marx lµ c¸ch xem xÐt tèt ng−êi, nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ë ngay c¸c nhÊt ®èi víi CNTB. n−íc t− b¶n ph−¬ng T©y, nhiÒu nhµ Néi dung cuèn s¸ch cho thÊy râ khoa häc, ®Æc biÖt lµ c¸c nhµ triÕt häc chÝnh kiÕn cña T. Eagleton. ¤ng cho vµ kinh tÕ chÝnh trÞ häc vÉn tiÕp tôc r»ng, nh÷ng phª ph¸n chñ nghÜa Marx nghiªn cøu häc thuyÕt cña Marx vµ c«ng lµ “l¹c hËu”, lµ “kh«ng cßn phï hîp”, bè nh÷ng c«ng tr×nh quan träng. Mét “kh«ng thÓ g¾n nã víi nh÷ng vÊn ®Ò kinh trong nh÷ng ng−êi ®ã lµ GS.TS. Michel tÕ vµ chÝnh trÞ ®−¬ng ®¹i” lµ nh÷ng phª VadeÐ, «ng ®· viÕt bé s¸ch gåm 2 tËp, cã ph¸n béc lé râ sù thiÕu hiÓu biÕt. ¤ng tùa ®Ò “Marx - nhµ t− t−ëng cña c¸i cã kh«ng chÊp nhËn ®Þnh kiÕn cho r»ng, thÓ”. Më ®Çu t¸c phÈm, Michel VadeÐ chñ nghÜa Marx ®· chÕt. ¤ng kh¼ng ®· nhËn xÐt r»ng, “Søc sèng cña mét t− ®Þnh, K. Marx lµ ng−êi ®Çu tiªn nhËn t−ëng ®−îc tÝnh b»ng con sè cña nh÷ng biÕt ®−îc ®èi t−îng lÞch sö ®−îc biÕt ®Õn cuéc tranh luËn vµ nh÷ng cuéc ®Êu lµ CNTB, chøng minh nã xuÊt hiÖn nh− tranh mµ nã g©y ra. VÒ mÆt nµy, chñ thÕ nµo, ho¹t ®éng theo quy luËt nµo vµ nghÜa Marx thËt lµ ®¸ng ao −íc” (Xem: cã thÓ ®i ®Õn chç kÕt thóc ra sao. Chñ Hoµng ChÝ B¶o, 2010, tr.297-299). Tr−íc nghÜa Marx tõ khi ra ®êi vµ trong qu¸ sù ®å sé cña t− t−ëng Marx, «ng thÊy cÇn tr×nh ph¸t triÓn cña nã lu«n lµ sù phª cã c¸ch “®äc gÇn ®óng” ®èi víi nh÷ng t¸c ph¸n quyÕt liÖt nhÊt vÒ mÆt lý luËn, phÈm lý luËn cña Marx, r»ng, chóng ta phong phó nhÊt vÒ mÆt thùc tiÔn, kh«ng ph¶i nghiªn cøu thÊu ®¸o ®Ó nhËn thøc khoan nh−îng nhÊt vÒ mÆt chÝnh trÞ ®èi gÇn ®óng c¸c t¸c phÈm cña Marx vµ víi hÖ thèng TBCN. ChÝnh v× thÕ mµ K. ph¶i ch¨ng chóng ta ®ang b−íc vµo mét Marx còng nhËn ®−îc nhiÒu sù ca ngîi kû nguyªn míi cña nhËn thøc vÒ Marx vµ ®ång thêi nhiÒu sù phª ph¸n chèng (Xem: Hoµng ChÝ B¶o, 2010, tr.297-299). ®èi. T¸c gi¶ Eagleton ®· chän 10 vÊn ®Ò §ã lµ mét th¸i ®é khoa häc, kh¸ch quan, - sù phª ph¸n phæ biÕn nhÊt ®èi víi s©u s¾c vµ tinh tÕ mµ Michel VadeÐ ®· Marx ®Ó ph©n tÝch, lý gi¶i, ®−a ra thÓ hiÖn trong tiÕp cËn di s¶n cña thiªn nh÷ng minh chøng v÷ng vµng nh»m tµi K. Marx, rÊt ®¸ng tr©n träng. ph¶n b¸c vµ ®i ®Õn kh¼ng ®Þnh sù ®óng GÇn ®©y nhÊt, cuèn s¸ch “T¹i sao ®¾n cña chñ nghÜa Marx. Marx ®óng?” ®−îc t¸c gi¶ Terry Eagleton Cïng víi quan ®iÓm nµy, Fredrie - Gi¸o s− tr−êng §¹i häc Tæng hîp Jamoson trong cuèn s¸ch “HÖ t− t−ëng Lancaste V−¬ng quèc Anh viÕt vµ ®−îc cña häc thuyÕt”, xuÊt b¶n n¨m 2008 ë Alex Callinices, Philip Carpenter, Ellen London ®· kh¼ng ®Þnh “Chñ nghÜa Meiksins Wood lµ nh÷ng gi¸o s− chÝnh Marx døt kho¸t ®óng” (dÉn theo Terry trÞ cña Anh, Mü ®äc vµ gãp ý. Cuèn s¸ch Bagheton, 2014, tr.8). Eagleton ®· nhËn ®· ®−îc lùa chän xuÊt b¶n ®Çu n¨m thøc r»ng, cã sù phª ph¸n chñ nghÜa
- 12 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 9.2014 Marx lµ do sù non kÐm vÒ lý luËn, c¸ch râ rµng nh− t¸c gi¶ cña Tuyªn ng«n” nh×n phiÕn diÖn, chôp mò, lÊy mét vµi (Terry Bagheton, 2014, tr.24). hiÖn t−îng, mét vµi m« h×nh trong thùc tiÔn kh«ng ®óng víi häc thuyÕt cña Marx Nh÷ng ®¸nh gi¸ nh− thÕ, mét c¸ch ®Ó ®æ lçi cho Marx sai. ¤ng còng ®ång kh¸ch quan vµ ®óng ®¾n cho thÊy gi¸ trÞ thêi v¹ch râ, CNTB dï cã lóc ®¹t ®−îc bÒn v÷ng cña chñ nghÜa Marx vµ tÝnh hiÖu qu¶ nh−ng nã lµm ®−îc ®iÒu ®ã triÓn väng tÊt yÕu cña CNXH. b»ng c¸i gi¸ kinh hoµng cña nh©n lo¹i. Cã mét cuéc sèng sau chñ nghÜa §ã lµ sù mÊt tù do ®−îc ngôy t¹o b»ng Marx lµ toµn bé gi¸ trÞ cña chñ nghÜa h×nh thøc tù do, lµ bÊt c«ng trong t×nh Marx. Chñ nghÜa Marx lµ sù phª ph¸n c¶nh ph©n biÖt giµu nghÌo gia t¨ng, lµ CNTB. §ã lµ sù phª ph¸n s©u s¾c, toµn n¹n diÖt chñng vµ ph©n biÖt chñng téc, diÖn vµ kh¾t khe nhÊt tõ tr−íc tíi nay. lµ c−ìng bøc, t−íc ®o¹t, ¸p ®Æt, t×m kiÕm Kh«ng nh÷ng thÕ, chñ nghÜa Marx cßn lîi nhuËn b»ng mäi gi¸… (Terry lµ sù phª ph¸n duy nhÊt lµm thay ®æi bé Bagheton, 2014, tr.8), “lµ v« tr¸ch nhiÖm phËn lín cña thÕ giíi. §iÒu ®ã muèn nãi víi sù tån vong cña nh©n lo¹i. Tøc lµ con r»ng, chõng nµo CNTB cßn tån t¹i th× ®−êng TBCN ®ang ®i còng lµ ®ang ®e chñ nghÜa Marx còng sÏ tån t¹i (Terry däa ph¸ hñy toµn bé hµnh tinh nµy” Bagheton, 2014, tr.24). (Terry Bagheton, 2014, tr.19-21). ë trong lßng CNTB ph¸t triÓn cao, Nh÷ng dÉn gi¶i nªu trªn tõ chÝnh Eagleton thÊy râ, “nh÷ng nhµ n−íc t− c¸c häc gi¶ t− s¶n, sèng trong lßng b¶n hiÖn ®¹i lµ kÕt qu¶ cña mét lÞch sö CNTB hiÖn ®¹i, trùc tiÕp tr¶i nghiÖm chiÕm ®o¹t n« lÖ, diÖt chñng, b¹o lùc vµ thùc tiÔn TBCN ®· ®¸nh gi¸ mét c¸ch bãc lét mét c¸ch ghª tëm. CNTB còng c«ng b»ng, t«n träng sù thËt, kh«ng ®−îc t«i luyÖn trong m¸u vµ n−íc m¾t, thiªn kiÕn, nãi tiÕng nãi kh¼ng ®Þnh gi¸ chØ cã ®iÒu nã ®· tån t¹i ®ñ l©u ®Ó ng−êi trÞ, ý nghÜa, søc sèng cña chñ nghÜa ta quªn ®i nçi khñng khiÕp ®ã. Do ®ã, ®Ó Marx lµ së cø ®¸ng tin cËy ®Ó ph¶n b¸c loµi ng−êi cã ®−îc b−íc ph¸t triÓn cao l¹i nh÷ng sai tr¸i, nh÷ng sù lÇm t−ëng h¬n, an toµn, c«ng b»ng h¬n vÒ vËt chÊt vµ c¶ nh÷ng sù xuyªn t¹c chñ nghÜa vµ tinh thÇn th× cÇn ph¶i cã mét h×nh Marx. Thùc tiÔn lu«n lµ tiªu chuÈn cña thøc x· héi kh¸c cao h¬n x· héi t− b¶n” ch©n lý. Chñ nghÜa Marx-Lenin ®·, (Terry Bagheton, 2014, tr.19-21). ®ang vµ sÏ tiÕp tôc soi s¸ng con ®−êng ®i cña lÞch sö tíi mét t−¬ng lai tèt ®Ñp §ñ hiÓu v× sao, Eagleton cho r»ng, nh÷ng t− t−ëng cña Marx kh«ng ph¶i lµ hoµn h¶o nh−ng ®¸ng tin cËy vµ «ng ®¸nh gi¸ rÊt cao “Tuyªn ng«n cña §¶ng Tµi liÖu tham kh¶o Céng s¶n” do Marx vµ F. Engels khëi 1. Hoµng ChÝ B¶o (2010), B¶n chÊt th¶o ë tuæi 30. “Kh«ng nghi ngê g×, ®ã khoa häc vµ c¸ch m¹ng cña chñ lµ t¸c phÈm duy nhÊt cã ¶nh h−ëng nghÜa M¸c-Lªnin, Nxb. ChÝnh trÞ - nhÊt ®−îc viÕt ra trong thÕ kû XIX. HÇu Hµnh chÝnh, Hµ Néi. nh− kh«ng mét nhµ t− t−ëng nµo, kh«ng mét nhµ chÝnh trÞ, nhµ khoa häc, nhµ 2. Terry Bagheton (2014), T¹i sao M¸c qu©n sù, nhµ truyÒn gi¸o… nµo, mµ l¹i ®óng, Nxb. ChÝnh trÞ - Hµnh chÝnh, lµm thay ®æi tiÕn tr×nh lÞch sö mét c¸ch Hµ Néi.
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học