Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Vai trò của nhà nước đối với công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở Đài Loan trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế (thời kỳ 1961-2003) - Bài học kinh nghiệm và khả năng vận dụng vào Việt Nam

1 LỜI MỞ ðẦU 1. Tính cấp thiết của ñề tài luận án Mấy thập kỷ qua, làn sóng công nghiệp hóa, hiện ñại hóa (CNH, HðH) ñã và ñang diễn ra ở nhiều nước ñang phát triển. Ngày nay, khi toàn cầu hoá nền kinh tế thế giới diễn ra sâu rộng do tác ñộng của cách mạng khoa học - công nghệ thời ñại thì CNH, HðH chỉ có thể thành công và ñược rút ngắn khi có chiến lược ñúng ñắn, gắn với các chính sách, giải pháp ñiều hành phù hợp với những biến ñộng của tình hình kinh tế trong nước và quốc tế. Thực tế, một số quốc gia và lãnh thổ ñã sớm thành công trong công nghiệp hoá và gia nhập hàng ngũ NIEs, trong ñó có ðài Loan. Sự thành công của ðài Loan có nguyên nhân rất quan trọng là sự ñịnh hướng và ñiều tiết của nhà nước. ðiều ñó ñã ñể lại những bài học kinh nghiệm về vai trò của nhà nước ñối với CNH, HðH trong hội nhập kinh tế quốc tế. Ở nước ta, sự nghiệp CNH, HðH theo ñường lối ñổi mới của ðảng ta ñạt ñược những thành tựu quan trọng. ðất nước ñã ra khỏi khủng hoảng về kinh tế -xã hội và bước sang giai ñoạn ñẩy mạnh CNH, HðH nhằm mục tiêu ñưa nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện ñại vào năm 2020. Tuy nhiên, trong xu thế toàn cầu hoá kinh tế ñang diễn ra ngày một mạnh mẽ thì yêu cầu tăng trưởng kinh tế nhanh và bền vững ở nước ta ñang ñứng trước những thời cơ và thách thức to lớn ñối với CNH, HðH trong ñiều kiện phát triển kinh tế thị trường và hội nhập kinh tế quốc tế. ðiều ñó càng khẳng ñịnh vai trò cần thiết của nhà nước trong ñịnh hướng, ñiều hành CNH, HðH ở nước ta. ðó là lý do nghiên cứu sinh chọn ñề tài nghiên cứu: “Vai trò của nhà nước ñối với công nghiệp hoá, hiện ñại hoá ở ðài Loan trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế (thời kỳ 1961 - 2003) - Bài học kinh nghiệm và khả năng vận dụng vào Việt Nam”. 2 2. Tổng quan các công trình ñã nghiên cứu có liên quan ñến luận án Về vai trò của nhà nước ñối với quá trình CNH, HðH trong hội nhập kinh tế quốc tế ñã ñược nhiều nhà nghiên cứu ñi sâu phân tích. Nghiên cứu về ðài Loan ở nước ngoài, có thể nêu ra các công trình như: Chính sách và thể chế trong quá trình tăng trưởng nhanh của Dahlman & Ousa (1997) [91]; Vai trò của nhà nước trong phát triển kinh tế ðài Loan của Jocl (1994) [89]; Sự can thiệp của nhà nước trong phát triển hướng ngoại: Lý thuyết tân cổ ñiển và thực tiễn ðài Loan của Wade (1988) [96]; ðiều tiết thị trường: Lý thuyết kinh tế và vai trò của chính phủ ở các nền kinh tế công nghiệp hoá mới ðông Á của Wade (1990) [97]; Một số nghiên cứu ñược tập hợp trong công trình Suy ngẫm lại sự thần kỳ ðông Á của Ngân hàng thế giới (2002) [57] có ñề cập ñến vấn ñề kinh nghiệm về vai trò của nhà nước ñối với công nghiệp hóa, hiện ñại hóa ở một số nước ðông Á. Gần ñây, công trình Nghịch lý của chiến lược ñuổi kịp – Tư duy lại mô hình phát triển kinh tế dựa vào nhà nước của Li Tan (2008) [71] ñã tập trung nghiên cứu mô hình phát triển kinh tế dựa vào nhà nước ñể luận giải về vai trò quan trọng của nhà nước ñối với công nghiệp hoá ở một số nước như Liên Xô và các nền kinh tế mới nổi ở khu vực ðông Á, trong ñó có ðài Loan… Ở trong nước, một số nghiên cứu có ñề cập ñến vai trò của nhà nước với tư cách là một nhân tố tác ñộng ñến tiến trình công nghiệp hoá, hiện ñại hoá ở một số nước và vùng lãnh thổ ở ðông Á như: Kinh tế ðài Loan - Tình hình và chính sách của Phạm Thái Quốc (1997) [66]; Công nghiệp hoá ở NIEs ðông Á và bài học kinh nghiệm ñối với Việt Nam của Lê Bàn Thạch & Trần Thị Tri (2000) [72]. ðặc biệt, nhiều công trình nghiên cứu của Viện Khoa học xã hội Việt Nam như: Nhà nước trong kinh tế thị trường các nước ñang phát triển châu Á của ðỗ ðức ðịnh (1991) [31]; Công nghiệp hoá, hiện ñại hoá: Những bài học thành công của ðông Á do Nguyễn Thị Luyến chủ biên (1998) [50]; Công nghiệp hoá, hiện ñại hoá: Phát huy lợi thế so sánh - Kinh nghiệm của các nền kinh 3 tế ñang phát triển ở châu Á của ðỗ ðức ðịnh (1999) [32]; Lựa chọn sản phẩm và thị trường trong ngoại thương thời kỳ công nghiệp hoá của các nền kinh tế ðông Á do Nguyễn Trần Quế chủ biên (2000) [65]; Một số vấn ñề về công nghiệp hoá, hiện ñại hoá ở Việt Nam của ðỗ Hoài Nam (2004) [56]; Kinh tế học phát triển về công nghiệp hoá và cải cách nền kinh tế của ðỗ ðức ðịnh (2004) [34]… ñã ñề cập và nghiên cứu về các chính sách của nhà nước nhằm thúc ñẩy CNH, HðH trong hội nhập kinh tế quốc tế ở một số nước ðông Á, trong có có ðài Loan và rút ra những bài học kinh nghiệm cho Việt Nam. Tuy nhiên, ñến nay vẫn chưa có công trình nghiên cứu toàn diện, có tính hệ thống về vai trò của nhà nước ðài Loan ñối với CNH, HðH trong hội nhập kinh tế quốc tế theo giác ñộ lịch sử kinh tế. 3. Mục tiêu của ñề tài luận án - Làm rõ vai trò của nhà nước ñối với CNH, HðH ở ðài Loan trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. - Rút ra một số bài học kinh nghiệm về vai trò của nhà nước ñối với CNH, HðH trong hội nhập kinh tế quốc tế ở ðài Loan có ý nghĩa thực tiễn với nước ta hiện nay. 4. Những ñóng góp mới của luận án - Làm rõ hơn cơ sở lý luận về vai trò của nhà nước ñối với CNH, HðH trong hội nhập kinh tế quốc tế, ñặc biệt với những nước có nền kinh tế ở ñiểm xuất phát thấp ñang thực hiện CNH, HðH nhằm ñẩy nhanh tiến trình phát triển. - Tập trung nghiên cứu làm rõ thực trạng về vai trò nhà nước ñối với CNH, HðH ở ðài Loan trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế (thời kỳ 1961 -2003) ñể rút ra một số bài học kinh nghiệm về vai trò của nhà nước trong CNH, HðH. - Luận giải khả năng vận dụng một số kinh nghiệm về vai trò của nhà nước ñối với CNH, HðH trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế của ðài Loan 4 với nước ta hiện nay. ðồng thời, ñề xuất một số kiến nghị ñể tăng thêm tính khả thi trong vận dụng các kinh nghiệm ñó. 5. ðối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án - ðối tượng nghiên cứu của luận án là vai trò của nhà nước ñối với CNH, HðH trong hội nhập kinh tế quốc tế ở ðài Loan. - Phạm vi nghiên cứu: Vai trò của nhà nước với CNH, HðH trong hội nhập kinh tế quốc tế bao hàm nhiều vấn ñề nhưng luận án chỉ tập trung nghiên cứu về việc lựa chọn chiến lược CNH, HðH và các chính sách, giải pháp của nhà nước tác ñộng vào tiến trình CNH, HðH. Thời gian nghiên cứu từ năm 1961 ñến năm 2003. Luận án lựa chọn thời gian nghiên cứu như vậy vì từ ñầu những năm 1960, ðài Loan ñã chuyển sang thực hiện chiến lược công nghiệp hoá hướng về xuất khẩu và từng bước hội nhập vào ñời sống kinh tế quốc tế. ðến năm 2003, ðài Loan chính thức là thành viên của WTO ñược khoảng 2 năm (ðài Loan trở thành thành viên chính thức của WTO từ 01/01/2002). Mục ñích của luận án là làm rõ những ñiều chỉnh trong chính sách, giải pháp của nhà nước ðài Loan cho phù hợp với những quy ñịnh của WTO và tác ñộng của nó ñến tình hình kinh tế - xã hội. ðiều này tương ñồng với Việt Nam khi Việt Nam mới trở thành thành viên của WTO từ 01/01/2007. Tuy nhiên, về vai trò của nhà nước ðài Loan từ sau năm 2003 ñến nay cũng ñược luận án nghiên cứu ñể làm rõ vai trò tích cực của nhà nước ñối với sự phát triển của nền kinh tế tri thức trong hội nhập. 6. Phương pháp nghiên cứu Trong nghiên cứu, luận án sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử. Luận án ñã kết hợp sử dụng các phương pháp lịch sử, phương pháp lôgic, phương pháp ñối chứng so sánh và phương pháp phân tích kinh tế ñể làm rõ nội dung nghiên cứu. ðồng thời trong nghiên cứu, tác 5 giả ñã kế thừa có chọn lọc những kết quả nghiên cứu của một số học giả trong nước và quốc tế, chủ yếu là kết quả phân tích kinh tế lượng. 7. Kết cấu của luận án Ngoài lời mở ñầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, luận án ñược kết cấu thành 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về vai trò của nhà nước ñối với công nghiệp hoá, hiện ñại hoá trong hội nhập kinh tế quốc tế. Chương 2: Vai trò của nhà nước ñối với công nghiệp hoá, hiện ñại hoá trong hội nhập kinh tế quốc tế ở ðài Loan (thời kỳ 1961 - 2003) và bài học kinh nghiệm. Chương 3: Khả năng vận dụng một số kinh nghiệm về vai trò của nhà nước ñối với công nghiệp hoá, hiện ñại hoá trong hội nhập kinh tế quốc tế ở ðài Loan vào nước ta hiện nay. ... - tailieumienphi.vn